Magaalada Muqdisho waxey u baahan tahay shaqo badan, laakiin nasiib daro ma helin ninkii magaaladan ka naxaayey oo shaqo fiican ka qaban lahaa soona celin lahaa quruxdii ey laheed. Waxaa gudoomiye looga dhigey magaaladan qof aan qibrad laheyn oo aan fahamsaneyn ahmiyadda magaalada.
Magaaladan waa la dayacey, dhibaatada jirta ayaa waxey tahay marka uusan laheyn qofka fikir, qibrad, iyo aragti dheer oo uusan la socon magaalooyinka adduunka sida ey u dhisan yihiin, (like city planning) dhibkeeda ayey leedahay.
Aasaaskii dadweynaha u baahan yihiin oo dhan ayaa ka maqan caasimada sida, nadaafad xumo, jidadka oo jajaban, iyo baabuurta oo saxmo ah maxaa yeelay jidkii ayaa qof gaarigacan dhigtey oo wax ku gadanaayo. Waa tusaalooyin yar intaas, dhibaatooyin badan oo aan halkaan lagu soo koobi karin ayaa haysta shacabka. Xamarweyne jidadka ayaa wax lagu gadaa, dadkii meel ay maraan ma leh. Bal suuqii bacadlaha maxaa ku dhacey?Â
Dhibaatada kale ee jirta ayaa waxey tahay shacabka waxaa laga qaadaa canshuur guryaha, Bajaajyada canshuur ayaa laga qaadaa, aawey lacagtaas. Waxaa intaas sii dheer degmooyinka qaar sida degmada hodon in dadka la dhahay Laami ayaa la iidiin saaraayaa ee keena lacag. Hadana waxaa socoto isla degmadaas InterLock ayaa la iidiin dhigaa ee keena lacag, calaa guri $3000-$7000 isku celcelis waxey ku xiran tahay gurigaaga meesha uu ku yaalo.
War yaa Muslim ah dadkan intey ka keenaayaan lacagtaas. Gudomiyaha maxaa ka qaldan. Dadkaan weligood ma arkin lacagtaas ay sheegaayaan. Shacabka intiisa badan ma shaqeeyo, kuwa shaqeeyana xataa lacagtaas ma qaataan. Mida kale Lacagta canshuurta laga qaado dadweynaha maa lagu dhiso magaalada.Â
Gudoomiye Madaale isagoo ay sugaayaan shaqooyin badan ayuu habeenkii hanti ganacsato leedahay ul ku tumaa dadka. Gudoomiye Madaale intee ka keenay waqtigaas uu ku aadaayo hoteellada.
Waxaan soo jeedin lahaa aniga in guddoomiyaha uu dadka wax u qabto (Service delivery) ee ma aha in uu lacag badan ka qaado isagoo dhahaayo interlock aa la idiin dhigaa. Somalia waa wadan dadkiisa inta badan faqri yihiin oo nolol maalmeedka la dagaalamaayo ee dhib kale ha ugu sii darin.Â
Waxaan kale oo kula talin lahaa Gobolka hadii uu rabo in uu (Revenue) lacag sameeyo dhoocyo kale duwan oo loo sameeyo ayaa jira adigoon shacabka dhibin hadan shaqo fiican u qabanaayo. Tusaale, waxaan arkey dhowr mar guri la dayactirayo oo qofkii lahaa quruxsanayo ayaa minishiibiyo u imaanee oo lacag weydiisanee. Laakiin kan qashinka ku soo daadinaayo laamiga iyo meelaha kale lama ganaaxaayo. Aniga ma fahmin caqligaas. Hadiiba aa lacag rabtid kuwa laamiga wax ku shubaayo lacag ka samee oo ganaax iyo kuwa Xamarweyne jidadka gaarigacanka wax ku gadaayo. Suuq u fur Ijaar yar oo (Incentive) ahna ka qaad, ee Minishiibiyada dhibka ha ka dhaafto dadka guryahooda dhisanaayo Please.
W/Q: Abdiaziz Abdulle
AFEEF: Aragtida qoraalkan waxa ay ku gaar tahay qofka ku saxiixan, kamana tarjumeyso tan Caasimada Online. Caasimada Online, waa mareeg u furan qof kasta inuu ku gudbiyo ra’yigiisa saliimka ah. Kusoo dir qoraaladaada admin@caasimada.net Mahadsanid.
