Kismaayo (Caasimada Online) – Kooxda Al-Shabaab ayaa qirtay dilka horjooge sare oo lagu dilay duqeyn ka dhacday deegaanka Kunyo-Barrow ee yobolka Shabellaha Hoose.

Horjoogahan oo lagu magacaabi jiray Maxamed Mire Jaamac oo sidoo kale loo yaqaanay Abuu Cabdiraxmaan ayaa ahaa wakiilka kooxda ee Gobollada oo ay hoos-yimaadaan waxa ay ugu yeeraan “Wilaayaadka Islaamiga”.

Ninkan ayaa kamid ahaa hoggaamiyeyaasha sare ee kooxda, sidoo kale wuxuu mar soo noqday hoggaamiyaha kooxdii jabhadda Caanoole ee Jubbooyinka lagu aas-aasay sanadkii 2007, balse markii dambe ku biirtay kooxda Al-Shabaab.

Maxamed Mire Jaamac ayaa waxaa shalay lagu khaarajiyay howl-gal gaar ah oo si weyn loo qorsheeyay, kaas oo ay iska kaashadeen ciidanka qaranka iyo saaxiibada caalamka, sida ay sheegtay wasaaradda warfaafinta dowladda Soomaaliya.

Dowladda Soomaaliya iyo saaxiibada caalamka ayaa in muddo ah ku raad-joogay horjoogahan oo muhiim u ahaa kooxda Al-Shabaab, sidoo kalena waxaa jira horjoogayaal kale oo ka tirsan kooxda, kuwaas oo dowladda sheegtay in dhammaantood la haayo macluumaadkooda.

Si kastaba, Horjoogahan ayaa wuxuu noqonayaa kii ugu sareeyay ee kooxda ee howl-gal lagu dilo muddo labo sano, iyadoo sanadkii 2022 howl-gal duqeyn ah lagu dilay Cabdullaahi Yare oo madaxiisa mallaayiin dollar la dul-dhigay.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha gobolka Banaadir ahna duqa magaalada Muqdisho Maxamed Axmed Amiir ayaa Aqalka Dowladda Hoose ee Xamar kulan Talo-wadaag ah kula qaatay qaar ka mid ah Dhallinyarada, Aqoonyahanada, Bahda Caafimaadka iyo xirfadleyaal kale.

Kulankaan ayaa ujeedkiisu ahaa si uu guddoomiyaha gobolka Banaadir qeybaha kala duwan ee bulshada uga dhageysto talooyinkooda iyo aragtidooda ku aadan horumarinta caasimadda.

Kulanka ayaa lagu soo bandhigay talooyinka iyo aragtiyo la xariira maamul wanaaga, amniga, nadaafada, caafimaadka, waxbarashada, dib u eegista adeegyada ay bixiso dowladda hoose ee Xamar, dib u furista waddooyinaka dhagxaanta ku go’an iyo ilaalinta dhulalka danta guud.

Sidoo kale waxaa kulan kagu soo bandhigay xal u helida maareynta biyaha, dhismaha waddooyinka, hirgelinta nidaamka doorashooyinka dadweyne iyo xoojinta la-dagaalanka musuqa.

Duqa Muqdisho ayaa hoosta ka xariiqay in hirgelinta siyaasadiisa uu ku biirin doonno talooyinka ay caawa soo gudbiyeen dhallinyarada iyo aqoonyahanada, si uu u fuliyo qorshe si wadajir ah ugu yimid bulshada caasimadda.

Waxa uuna ka codsaday in lagala shaqeeyo laguna garab istaago sidii magaalada Muqdisho uu ula tartan siin lahaa magaalooyinka kale ee dunida.

Guddoomiyaha cusub ee maamulka gobolka Banaadir oo dhawaan la wareegay xilka ayaa dardar-gelinaya howlaha shaqo ee loo igmaday, xilli dadka reer Muqdisho ay muujinayaan inay weli maqan tahay kaalintii gobolka.

Ceelbaraf (Caasimada Online) – Askar ka tirsan Ciidanka Xoogga Dalka oo baxday gobolka Shabeellada Dhexe una socotay gobolka Hiiraan ayaa galabta lagu laayey aagga deegaanka Ceelbaraf ee gobolka Sh/Dhexe.

Ilaa 7 askari iyo darawalkii waday gaari ay la socdeen ayaa la dilay, waxaana badbaaday hal askari oo goobta ka baxsaday, sida ay Caasimada Online u sheegeen goobjoogayaal ku sugan Ceelbaraf.

Askarta la laayey ayaa u fasax qaatay inay soo booqdaan reerahoodii oo degan gobolka Hiiraan, basle maleeshiyaad u abaabulan qaab qabiil ayaa jidka u galay, kuwaas oo hal goob ku dilay dhamaantood, markii laga reebo hal askari oo si naadir ah ku baxsaday.

Deegaanka uu falkaan ka dhacay ee Ceelbaraf ayaa u dhow xuduudda gobollada Hiiraan iyo Shabeellada Dhexe ee HirShabeelle, halkaas oo muddo dheer ay ka taagneed xiisad colaadeed.

Beelaha Xawaadle iyo Abgaal ayaa ku dagaalama aaggaas, askarta maanta la laayey ayaa la sheegay inay ka soo jeedaan beesha Xawaadle, waxaana maleeshiyaadka jidka u galay la aaminsan yahay inay ka soo jeedaan Abgaal.

Xaaladda deegaanka uu falkaan ka dhacay ee Ceelbaraf ayaa caawa aad u kacsan, waxaana aad looga naxay falka ay geysteen maleeshiyaadka jidka u galay askar soo gudatay waajib qaran oo fasax u qaatay inay soo booqdaan reerahoodii.

Saraakiil ka tirsan ciidanka xoogga dalka ayaa loo diray aaggii uu falkaas ka dhacay, sidoo kale masuuliyiin ka tirsan HirShabeelle ayaa lagu wadaa inay tagaan Ceelbaraf, si la isaga warsado wixii dhacay.

Sidaan oo kale ayaa sanad iyo dhowr bilood ka hor aagga Ceelbaraf loogu laayey askar la socotay gaari shacab, kuwaas oo ka tirsanaa Danab militeriga Soomaaliya, waxaana falkaas looga naxay si lamid ah kan maanta dhacay.

Maleeshiyaadka beelaha Xawaadle iyo Abgaal ayaa iska ugaarsada xuduuda labada gobolka, HirShabeelle iyo dowladda federaalka ayaa xal u waayey dagaalka beelahaas, mararka qaar waxaa dhaca dagaallo toos ah oo dad badan ay isaga laayaan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha gobolka Banaadir ahna duqa magaalada Muqdisho Maxamed Axmed Amiir ayaa maanta Aqalka Dowladda Hoose ee Xamar ku qaabilay guddiga madaxa-banaan ee doorashooyinka qaranka iyo sohdimaha dalka.

Guddigan oo uu hogaaminaayay guddoomiyaha guddigga Cabdikariin Axmed Xasan ayaa waxa uu maamulka gobolka Banaadir usoo bandhigay himilooyinka iyo ahdaafta siyaasadeed oo uu ka leeyahay doorashooyinka dalka.

Kulanka ayaa intii uu socday waxaa si gaar ah diirada loogu saaray doorashooyin toos ah oo ka dhaca caasimadda Muqdisho iyo doorka uu maamulka gobolka Banaadir ka qaadanaayo doorashooyinka dowladdaha hoose.

Sidoo kale kulanka ayaa lagu soo bandhigay diyaar garowga maamulka gobolka ee dhinaca wacyigelinta bulshada, ka gacan siinta guddiga ee goobaha diiwaangelinta, goobaha codbixinta, iyo in guddiga laga gacan siiyo dhamaan hanaanka diyaarinta kheyraadka ee doorashada ku qabsoomi karto.

Guddoomiyaha gobolka Banaadir ayaa guddiga u xaqiijiyay ka go’naashiyahiisa iyo ka mira-dhalinta ajandayaasha iyo qorshaha doorashooyinka dalka, si gobolka Banaadir ay ugu dhacdo doorasho qof iyo cod, taasi oo qeyb ka ah qorshayaashiisa hortabinta u leh, asigoona guddiga u cadeeyay in uu ka taageeri doonno dhinac weliba.

Ugu danbeyn guddoomiyaha guddiga madaxa-banaan ee doorashooyinka qaranka iyo sohdimaha ayaa boogaadiyay hanaanka diyaar-garowga maamulka gobolka Banaadir ee ku aadan in doorasho qof iyo cod ee ka dhacdo caasimada dalka.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in muddooyinkii ugu danbeeyay ay wadeen la-tashiyo bulsho, kulankaanna uu yahay kii ugu horeeyay oo ay la yeeshaan mid ka mid ah maamulada dalka.

Hoos ka daawo muuqaalka

Muqdisho (Caasimada Online) – Horjoogihii kooxda Al-Shabaab u qaabilsanaa gobollada ayaa maanta lagu dilay howl-gal gaar ah, sida ay goordhow shaacisay dowladda federaalka Soomaaliya.

Ninkan oo lagu magacaabi jiray Maxamed Mire Jaamac (Abuu Cabdiraxmaan) ayaa waxaa lagu khaarajiyay howl-gal gaar ah oo si weyn loo qorsheeyay oo ay iska kaashadeen ciidanka qaranka iyo saaxiibada caalamka, kaas oo ka dhacay deegaanka Kuunyo Barrow ee gobolka Shabeellaha Hoose.

Horjooge Abuu Cabdiraxmaan ayaa kamid ahaa horjoogeyaasha ugu sareeya kooxda Al-Shabaab ee 15-kii sano ee ugu dambeysay.

Ninkan ayaa horjooge kasoo noqday qaybaha ay u yaqaanan zakawaadka ee boobka iyo baadda shacabka iyo qaybta maleeshiyaadka kooxda oo uu soo hoggaamiyay.

Sidoo kale waxaa lagu xasuustaa inuu ahaa aas-aasihii Jabhadii Caanoole oo markaas si qasab ah ugu biirtay kooxda Al-Shabaab 2009-kii, sida lagu sheegay bayaan kasoo baxay dowladda federaalka Soomaaliya.

Dowladda Soomaaliya iyo saaxiibada caalamka ayaa in muddo ah ku raad-joogay horjoogahaan iyo horjoogayaal kale oo ka tirsan kooxda Al-Shabaab, kuwaas oo dowladda sheegtay in dhammaantood la haayo macluumaadkooda oo dhameystiran.

Tallaabadan ayey dowladda sheegtay inay qeyb ka tahay qorshaha dowladda Soomaaliya ee kooxda looga cirib-tirayo deegaannada ay ku hareen, sidoo kalana looga dulqaadayo dhibaatada ay ku hayaan bulshada Soomaaliyeed.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaanno ka tirsan baarlamaanka Soomaaliya oo warsaxaafadeed soo saaray ayaa si kulul uga hadlay xiisadda u dhexeyso dowladda federaalka iyo Jubbaland, gaar ahaan xayiraadda duulimaadyada ee la saaray Jubbaland.

Qoraalkan oo ay ku saxiixan yihiin illaa 80 xildhibaan ayaa lagu sheegay in go’aanka hay’adda duulista uu yahay mid ka hor imaanayo qodobbada 61-aad, 69-aad iyo 21-aad ee Dastuurka KMG ah ee Soomaaliya, kaas oo si cad u damaanad qaadaya xorriyadda isu-socodka muwaadiniinta Soomaaliyeed iyo waajibaadka hay’adaha dowladda ee ilaalinta xuquuqdaas.

Sidoo kale xildhibaannada ayaa si adag u cambaareeyay tallaabooyinkii ugu dambeeyay ee ay qaaday dowladda, laguma wajahay xaaladda Jubbaland.

War-saxaafadeedka ayaa lagu sheegay in xayiraadda Jubbaland ay saameysay dad badan oo Soomaaliyeed oo qaarkood wajahayo xaalado caafimaad, kuna xayiran Kismaayo.

Waxaa kale oo ay xildhibaannadu u digeen hay’adaha iyo madaxda mas’uulka ka ah falalkan, iyagoo ku boorriyay in ay si degdeg ah dib ugu noqdaan amarro iyo ficillo lagu sheegay inay yihiin kuwa sharci-darro ah.

Khilaafka u dhexeeyo dowladda dhexe iyo Jubbaland ayaa gaaray meeshii ugu xumaa, waxaana dowladdu ay hakisay duulimaadyadii tooska ahaa ee Kismaayo iyo deegaano ka mid ah gobolka, kadib dagaalkii dhex-maray ciidamada dowladda iyo kuwa Jubbaland.

Asmara (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo haatan ku sugan magaalada Asmara ee caasimada dalka Eritrea ayaa kulan gaar ah la yeeshay dhiggiisa dalkaasi Isaias Afwerki oo ay ka wada-hadleen arrimo xasaasi ah.

Kulanka oo ka dhacay Aqalka Madaxtooyada ayaa waxaa looga hadlay sii xoojinta xiriirka laba geesoodka ah ee u dhexeeya labada dal, arrimaha gobolka iyo kuwa caalamiga ah.

Xasan iyo Afwerki ayaa hoosta ka xariiqay in sugidda iyo dammaanad qaadka xasilloonida Soomaaliya uu laf-dhabar u yahay guud ahaan gobolka Geeska Afrika.

Labada hogaamiye ayaa sidoo kale waxay si qoto dheer uga wada hadleen ajandayaasha muhiimka ah, sida arrinta badda, gaar ahaan heshiiskii ay Ankara ku gaareen Soomaaliya iyo Itoobiya oo ay haatan walwal ka muujineyso xuukumadda Asmara.

Madaxweynaha Eritrea Isaias Afwerki oo madasha ka hadlay ayaa xusay sida ay lagama maarmaanka u tahay in gobolka uu iska saaro faragelinta dibadda, “Haddii ay dhacdo, waxaa muhiim ah in gobolku uu wax ka qabto oo uu xalliyo caqabadaha u gaarka ah,” ayuu yiri Afwerki.

Dhanka kale, Isaias Afwerki ayaa ka hadlay heshiiskii saddex geesoodka ahaa ee Asmara ku dhex-maray Soomaaliya, Eritrea iyo Masar, isaga oo shaaca ka qaaday in uusan lahayn ujeeddooyin aasaasi ah oo aan ka ahayn xoojinta xiriirka iskaashi ee saddexda dowladood.

Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud oo isna hadal siiyay warbaahinta ayaa ka hadlay xiriirka labada dal, gaar ahaan dadaallada socda ee lagu xoojinayo Ciidanka Qaranka Soomaaliya, kuwaasoo muhiim u ah xasilloonida Soomaaliya iyo sidoo kale Geeska Afrika.

Ugu dambeyn Madaxweyne Xasan ayaa sheegay in Soomaaliya ay faa’iidooyin wax ku ool ah ka heli karto waaya-aragnimada ballaaran ee Eritrea ee ku aadan iskaashiga cusub.

Jigjiga (Caasimada Online) –  Qoraal kasoo baxay ismaamulka Soomaalida Itoobiya ayaa waxaa looga hadlay xiisadda ka taagan deegaanka Dacawaley oo ay shalay ku dagaalameen ciidamada Liyuu Boolis iyo dadka deegaanka.

Maamulka oo qaaday tallaabo uga sii dareysa xiisadda taagan ayaa sheegay  in ciidamadooda ay dagaal la galeen maleeshiyaad ay ku eedeeyeen inay khalkhal-gelinayaan xasilloonida deegaanka.

Sidoo kale wuxuu maamulku sheegay in dagaalkii shalay dhacay lagu soo qaaday ciidankooda, isla markaana mas’uuliyadda wixii dhacay aysan shaqo ku lahayn.

“Dowladda Deegaanka Soomaalida oo tixgalinaysa codsi kayimid waxgaradka iyo odayaal-dhaqameedka deegaanka ayaa fursad usiisay cuqaashaas in si nabadgalyo ah xadka looga saaro dablaydaas iyo in  sharciga dib loogu soo dabaalo deegaamadaas. Nasiib daro, dablay oo ka dhaga adaygay soo jeedinta waxgaradka ayaa saaka weerar kusoo qaaday fadhiisimaha ciidanka Booliska Deegaanku ay ku lahaayeen agagaarka tuulada Dacawalay, waxaana ka hortagay ciidanka amaanka deegaanka” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka

“Waxaa nasiib darro ah in wasaaradda amniga ee Soomaliland ay si guracan oo kabaxsan daris-wanaaga iyo nidaamka dawliga ah uga faalooto arrimaha ka dhacaya gudaha Deegaanka soomaalida” ayaa mar lale lagu yiri qoraalka.

Somaliland oo dhankeeda ka hadashay dagaalka ayaa ku eedeysay Liyuu Boolis inay xasuuq ka gaysteen Dacawaley, islamarkaana ay dileen dad xoolo dhaqaqto ah, ayna afduubteen odayaal xal raadin u joogay deegaankaasi.

“Xukuumadda waxaa ay cambaaraynaysaa Xasuuqa ay degaanka Dacawaley ee Maamulka Soomalida Itoobiya ay ka geysteen Ciidamada Liyuu Booliska, kuwaas oo xasuuq u geystey dad shacab ah oo xoolo dhaqato ah, arrintaasoo ka soo horjeedda xaquuqda aadanaha iyo hanaanka Dawladnimo,” ayaa lagu yiri warka Somaliland ay soo saartay.

Si kastaba, arrintan ayaa muunineyso inay waji cusub yeelaneyso xiisadda ka taagan xadka Somaliland iyo dowlad deegaanka, maadaama colaaddu saameyn ku yeelatay labada maamul ee dariska ah, iyada oo dagaalkii shalay kadib dhaawacyo badan la kala gaarsiiyay magaalooyinka Hargeysa iyo Jigjiga.

Kismaayo (Caasimada Online) – Maamulka Jubbaland ayaa shaaciyay in xaalad halis ah ay ka dhalatay go’aankii u dambeeyay ee dowladda federaalka Soomaaliya, kaasi oo ay ku hakisay duulimaadyadii tegi jiray maamulka.

Maareeyaha garoonka diyaaradaha ee magaalada Kismaayo Cabdirisaaq Sheekh Aadan ayaa sheegay in xayiraada duulimaadyada ee Kismaayo ay ka dhalatay dhibaatooyin bini’adamnimo.

Waxa uu caddeeyay in dad soo rabay inay howlo caafimaad u tegaan Muqdisho ay geeriyoodeen, maadama bukaanada qaar ay u baahnaayeen inay dalka dibadiisa aadaan, maadaama ay adag tahay in diyaarad ka baxda Kismaayo ay tagi karto Nairobi, sidaas darteen ay dadka ku qasban yihiin inay tegaan magaalada Muqdisho.

Sidoo kale waxa uu sheegay in xaaladdan adag ay taagan tahay muddo maalmo ah oo uu hakad ku jiro duulimaadyadii tagi jiray iyo kuwii ka bixi jiray magaalada Kismaayo ee xarunta KMG ee maamulka Jubbaland.

Hay’adda duulista rayidka hawada Soomaaliyeed ayaa dhawaan diyaaradaha ku wargelisay go’aanka in la joojiyay duulimaadyadii tegi jiray deegaanada Jubbaland oo ay ugu horreyso magaalada Kismaayo.

Hay’adda ayaa go’aankan qiil uga dhigtay sabab la xiriirta kadib markii in maamulka uu Kismaayo ka afduubtay diyaarad ka degtay oo kadib mas’uuliyiin lagu geeyay Doolow.

Maamulka shirkadda Halla Airlines oo war soo saaray ayaa horay dowlad goboleedka Jubbaland ugu eedeeyay in shalay ay afduubteen mid kamid ah diyaaradaha shirkadaas oo si xoog ah ciidan ka tirsan Jubbaland ku geysay degmada Doolow ee gobolka Gedo.

Sidoo kale wuxuu maamulka diyaaradda sheegay in maamulka Jubbaland uu ku xad-gudbay nidaamkooda, isla markaana uu xoog ciidankooda ku saaray diyaaradoodii shalay rakaabka geystay Kismaayo, iyadoo si qasab ah looga dejiyey degmada Doolow.

Si kastaba, xiisadda u dhexeyso dowladda federaalka iyo Jubbaland oo u weecatay Gedo ayaa kasii dareysa, iyadoo labada dhinac ay ku dagaalameen degmada Doolow.

Addis-Ababa (Caasimada Online) – Waxaa Talaadadii magaalada Addis Ababa ka dhacay wadahadalkii ugu horeeyay ee heerkiisu sarreeyo oo dhexmara Soomaaliya iyo Itoobiya tan iyo markii ay kala saxiixdeen heshiiskii Ankara.

Wafdi wasiiru dowlaha Wasaaradda Arrimaha Dibadda Soomaaliya uu hoggaaminayo ayaa dhiggooda Itoobiya kala hadlay sidii loo dhaqan gelin lahaa heshiiskii Ankara iyo xoojinta xiriirka labada dal.

Labada dhinacba waxay ku heshiiyeen arrimo ay diiradda ku saarayaan sidii loo cusboonaysiin lahaa xiriirkooda ka dib “heshiiska taariikhiga ahaa” ee Ankara.

Wasiir ku xigeenka wasaaradda arrimaha dibadda ee Itoobiya Mesganu Arga ayaa sheegay in Itoobiya ay si buuxda ugu diyaar garoobayso fulinta heshiiskii Ankara.

“Waxaan ka wada hadalnay sidii aan u dhaqan gelin lahayn heshiiskii Ankara. Waxaan u sheegnay inay Itoobiya diyaar u tahay inay si buuxda u dhaqangeliso heshiiska iyo wadahadallada xiga,” ayuu yiri Mesgaanu.

“Wadahadalkeena waxaan u qaadnay is walaaltinimo ah,” ayuu yiri Wasiir ku xigeenka wasaaradda arrimaha dibadda ee Itoobiya oo sheegay in Itoobiya iyo Soomaaliya ay caan ku yihiin xiriir walaalnimo oo soo jireen ah.

Mustaqbalka labada dal waa in uu ahaado mid isku tiirsan oo midba midka kale uu taageero, ayuu yiri raaciyay

Waxay isla garteen in si wadajir ah looga wada shaqeeyo danta guud iyo maslaxadda guud.

“Labada waddan waxa ay haystaan fursado badan oo isku xiran oo aan la kala saari karin. Looma isticmaali karo si gaar ah. Nabadgelyada Soomaaliya waa amniga Itoobiya.”

“Marka ay Soomaaliya xasilloonaato, Itoobiya way xasiloon tahay. Xasiloonida Itoobiya ayaa muhiim u ah gobolka,” ayuu yiri danjire Mesganu.

“Sidaas darteed, dooddan waxay tilmaantay sidii aan isaga kaashan lahayn si looga faa’ideysto fursadan isku-tiirsanaanta ah, loona xoojin lahaa barwaaqada iyo isku xirnaanta guud ee gobolkan. Wada-hadalladan ayaa kaalin weyn ka gaysanaya arrintan.”

Waxa uu sheegay in wadahadalada noocaan ah ay sii wadi doonaan hagaajinta xiriirka labada dal.

Wasiir ku xigeenka arrimaha dibadda iyo xiriirka caalamiga ah ee Soomaaliya Cali Maxamed Cumar (Cali Balcad) ayaa isna ugu horreyn uga mahad celiyay Itoobiya soo dhaweynta loo sameeyay.

Mas’uulkan ka tirsan dowladda Soomaaliya ayaa sheegay in aysan ahayn wax la kala dooran karo balse ay waajib tahay in Itoobiya iyo Soomaaliya ay xoojiyaan xiriirkooda.

Waxa uu sheegay in ay sameynayaan wax walba oo ay uga bixi karaan dhibaatada ka dhex taagan labada dal.

“Suurtagal maaha in la kala garto qofka Itoobiyaanka ah ama kan Soomaaliga ah ee ka mid ah kuwa i hor fadhiya. Waa inta aan isku xirnahay,” ayuu yiri Cali Balcad.

Wasiiru dowlaha Arrimaha Dibadda Soomaaliya, ayaa sheegay in aysan jirin sabab ay Itoobiya iyo Soomaaliya dhibaato uga dhex taagnaato.

“11-kii bilood ee la soo dhaafay waxay noo ahayd waqti adag. Waxaan ku qaadanay waqti badan wax aan macno lahayn. Waxa kale oo aanu ku qasbanaan doonaa in aanu la tacaalno dhibaatooyinkii ina soo maray 11-kii bilood ee ina dhaafay. Waxaan u baahanahay inaan si adag arrintan uga shaqayno,” ayuu yiri.

Cali Balcad ayaa sheegay in laga wada hadlay sidii loo hagaajin lahaa xiriirka xumaaday ee labada dal.

“Waxaan wada hadal miro dhal ah la galnay walaalkay Mesganu. Waxaan sii wadi doonaa inaan ka wada hadalno mustaqbalka. Waxaan rajeynayaa inay dhawaan imaan doonaan Soomaaliya, waana sii wadi doonnaa wadahadalladayada,” ayuu raaciyay hadalkiisa Wasiiru dowlaha Arrimaha Dibadda Soomaaliya.

Cali Maxamed Cumar (Cali Balcad) ayaa sheegay in Soomaaliya iyo Itoobiya ay heystaan fursado badan oo ay isaga kaashan karaan xoojinta xiriirkooda.

“Dhinacayaga, waxaanu ku lug leenahay xiriirka ganacsi ee Bariga Afrika. Itoobiya iyo Soomaaliya waxaa soo maray dhacdooyin naxdin leh oo taariikhda galay. Hadda waa waqtigii caqabadahaas laga gudbi lahaa oo hore loo socon lahaa.”

Isagoo tixraacaya dekeddaha hodanka ah ee Soomaaliya iyo fursadaha ganacsi ee baaxadda leh ee Itoobiya ka jira, ayaa Cali Balcad wuxuu yiri, “Soomaaliya waxay aad u daneyneysaa inay noqoto goob ganacsi.”

“Si kastaba ha ahaatee, waxaa wax badan lagu fahmi doonaa inta lagu jiro wadahadallada farsamada ee horey loogu soconayo. Imika waxaanu diyaarinay sidii aanu u wada shaqayn lahayn iyada oo aan cid saddexaadi na soo dhex galin,” ayuu yiri.

Heshiiskii Ankara ayaa dhigaya in Itoobiya iyo Soomaaliya ay xoojiyaan xiriirkooda, kana shaqeeyaan isdhexgalka gobolka.

Itoobiya ayaa muddo bilooyin ah ku jirtay dhibaato ka dib markii ay heshiis la gashay Jamhuuriyadda iskeed madax bannaanida ugu dhawaaqday ee Somaliland.

Soomaaliya oo ku eedaysay Itoobiya inay ku xad-gudubtay madax-banaanideeda Soomaaliya, iyadoo beesha caalamka ku cadaadisay in la baabi’iyo heshiiskaas.

Itoobiya waxa ay sheegtay in aanay doonayn in ay dhibaato u geysato dal, balse ay doonayso in abuurto fursado horumarineed.

Xiisadda u dhaxeysay bilihii lasoo dhaafay labada dal ayaa waxaa lagu xaliyay todobaadyo ka hor isku dayo isdaba joog ahaa oo uu sameeyay Turkigu.

Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed iyo Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa heshiiska Ankara kala saxiixday, iyadoo Madaxweynaha Turkiga uu arrintaa ka shaqeeyay.

Soomaaliya ayaa wafdigii ugu horeeyay u dirtay Itoobiya tan iyo heshiiskaas.

Dhanka kale, dowladda Soomaaliya ayaa ku eedeysay ciidamada Itoobiya inay weerar ku qaadeen ciidamadooda ku sugan degmada Doolow Axaddii la soo dhaafay.

“Waxaan si adag u cambaaraynaynaa weerarka naxdinta leh ee ay geysteen ciidamada Itoobiya,” ayay wasaaradda arrimaha dibadda Soomaaliya ku sheegtay warsaxaafadeed ay soo saartay fiidnimadii Axadda.

Warsaxaafadeedka ayaa soo baxay saacado kadib markii la sheegay in wasiiro dowlaha arrimaha dibadda ee Soomaaliya uu u socdaalay magaalada Adis Ababa si horey loogu sii wado u heshiiskii Ankara.

Wasaaradda arrimaha dibadda Itoobiya ayaa warsaxaafadeed ay soo saartay galabnimadii Talaadada ku sheegtay in ay aad uga naxday qoraalkii ka soo baxay wasaaradda arrimaha dibadda ee Soomaaliya December 23/2024 ee lagu eedeeyay Itoobiya in ciidamadeedu ay weerareen kuwa Soomaali ah.

Doolow (Caasimada Online) – Saleebaan Aadan Shiiqaalow waa Taliyaha Nabad Sugidda Soomaaliya ee NISA ugu magacaaban degmada Doolow ee gobolka Gedo, waa sarkaalkii maalmo ka hor hoggaaminayey dagaalkii ka dhacay degmadaas ee u dhaceeyey ciidamada qaranka oo dhinac ah iyo ciidamada Jubaland oo garabsanaya kuwa Itoobiya.

Xogta ninkaan ayaa isisoo tareysa, Shiiqaalow ayaa la xaqiijiyey in weli uu ku sugan yahay degmada Doolow, isaga iyo ciidamo tiro yar oo uu hoggaaminayo ayaa weli ku sugan ciidamada qaranka ee degmada Doolow, inkastoo lagu go’doomiyey halkaas.

Ciidamada Itoobiya iyo maamulka Jubbaland ayaa la sheegay in muddo dheer ay gorgorinayeen sarkaalkaan, waxaana loo soo bandhigay lacag badan inuu qaato, kuna dhawaaqo in dowladda federaalka ay ku soo duushay Jubbaland, isla markaana u soo wareego dhanka Jubbaland.

Shiiqaalow ayaa diiday dalabkaas uga yimid Jubbaland iyo Itoobiya, mar kale ayaa loogu hanjabay dil iyo weerar, iyadoo laga dalbaday in Doolow uu isaga tago, balse wuxuu u cadeeyey inuu iska difaaci doono oo degmada ay geysay dowladda Soomaaliya uusan ka carari doonin.

Mar kale ayaa la sheegay in loo soo diray odayaasha dhaqanka degmada Doolow oo ka codsaday Taliye Shiiqaalow iyo askartiisa inay isaga tagaan magaalada, maadaama hadii dagaal dhaco laga awood badan yahay oo naftooda ay khatar ku jirto, balse sarkaalkaan qaran iyo ciidankiisa waxay ku adkeysteen in shaqada ay u dirtay dowladda Soomaaliya iyo difaaca degmada Doolow aysan meel cidlo ah uga tegi doonin.

Intaas kadib, labo maalmood ka hor waxay Itoobiyaanka iyo Jubbaland oo is garabsanaya weerareen seddax saldhig oo Doolow ay ku leeyihiin ciidamada Dowladda Soomaaliya oo isugu jira Militeri, Boolis iyo Nabad Sugid, waxayna halkaas kala kulmeen wax aysan ka maleysaneen ciidanka Qaranka, maadaama ay tiro ka yar 50 askari ku joogeen Doolow.

Ugu yaraan 10 askari oo Itoobiyaan ah iyo qaar kamid ah ciidamo tiro yar oo Jubbaland ka joogay Doolow ayaa lagu dilay dagaalkaas, halka dowladda Soomaaliya laga dilay 3 askari oo kala ahaa labo NISA ah iyo hal Boolis ah.

Ciidamada Itoobiya iyo kuwa Jubbaland ayaa ku jabay dagaalkaas, ciidamada qaranka Soomaaliya oo lagu qaaday weerar gardarro ah ayaa weli ku sugan saldhigyadooda Doolow, sidoo kale 7 askari oo laga dhaawacay ciidamada qaranka ayaa shalay galab diyaarad Militeri looga soo qaaday degmada Beledxaawo.

Ciidamada Itoobiya ayaa isku hareereeyey saldhigyada ay joogaan ciidamada Soomaaliya ee Doolow, waxayna ku go’doomiyeen halkaas, iyagoo ka dalbanaya inay is dhiibaan, balse ciidamada qaranka ee Taliye Shiiqaalow uu hoggaaminayo ayaa ku adkeystay in aysan is dhiibi doonin oo jihaad xaq ah ay ku jiraan.

Dowladda Soomaaliya ayaa weysay fursad ay ugu gurmato ciidankaas, balse waxaa laga war sugayaa wadahadallada Soomaaliya iyo Itoobiya uga socda Addis Ababa oo loo diray wafdi uu hoggaaminayo wasiiru dowlaha arrimaha dibadda Soomaaliya Cali Balcad.

Dowladda Soomaaliya oo ciidankeedii lagu go’doomiyey Doolow ayaa ka fekereysa inay u bareerto dagaal toos ah oo ciidamada Itoobiya ay ku qaado, hadii xal looga waayo wadahallada Addis Ababa ka socda, si loo badbaadiyo ciidanka qaranka ee ku go’doonsan degmadaas, loona difaaco dalka.