Nairobi (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Waqooyi Bari ee Kenya ayaa sheegaya in labo shaqaale dhagaxa qoda ah lagu afduubtay deegaanka Shimbir ee hoos taga degmada Mandheera.

Dabley hubeysan oo looga shakisan yahay inay ka tirsan yihiin kooxda Al-Shabaab ayaa weerar gaadmo ah ku qaaday gaari xamuul ah oo siday dhagxaan, xilli uu marayay meel u dhow deegaanka Chachaboole.

Afar qof oo kale oo saarnaa gaariga ayaa u suurtagashay inay ka baxsadaan goobta, balse laba shaqaale oo aan deegaanka u dhalan, laguna kala magacaabo John Kambua iyo Martin Musyoki ayey dableydan ku guuleysatay afduubkooda.

Wararka ayaa sheegaya in loo kaxeeyay goob aan la garanayn, taasoo keentay in hay’adaha ammaanka ay bilaabaan howlgal ballaaran oo lagu raadinayo dableyda afduubka geysatay.

Dhacdadan ayaa kusoo beegmaysa iyadoo si isa soo taraysa looga walaacsan yahay falalka amni-darro ee ka dhacayey Mandheera, gaar ahaan kuwa lagu bartilmaameedsanayo dadka ka shaqeeya kaawada dhagaxa. Shaqaalaha aan deegaanka u dhalan ayaa si gaar ah halis ugu jira, maadaama weerarada noocan oo kale ah ay noqdeen kuwo soo noqnoqda.

Booliiska Kenya ayaa sidoo kale xaqiijiyay in 16-kii Juun meydka Naftali Wanjohi oo 40 jir ah laga helay goob dhagax laga qodo oo ku taalla deegaanka Quramadhoo, oo u dhow magaalada Ceelwaaq. Wanjohi ayaa la rumeysan yahay in la dilay, iyadoo falkaasi loo tiirinayo koox ka tirsan Al-Shabaab, inkastoo baaritaannada socda aysan weli keenin natiijo rasmi ah.

Weerarada joogtada ah ee lagu hayo dadka dhagaxa qoda ayaa dib u soo nooleeyay cabsi xooggan oo ku saabsan ammaanka shaqaalaha, gaar ahaan kuwa aan deegaanka kasoo jeedin. Mandheera oo xuduud la leh Soomaaliya ayaa muddo dheer wajahaysay khataro amni oo uga imaanaya xagjiriinta ku sugan dhanka kale ee xadka.

Si looga hortago halista sii kordheysa, guddoomiyaha gobolka Mandheera ayaa amar deg-deg ah ku bixiyay in la joojiyo dhammaan howlaha dhagaxa kaawada ee ka socda gobolka. Wuxuu tilmaamay in xaaladda amni ay sii xumaanayso, isla markaana loo baahan yahay in la ilaaliyo nolosha iyo badbaadada shaqaalaha ka hawlgala goobahaasi.

Jowhar (Caasimada Online) – Agaasimihii dhawaan xilka laga qaaday ee hay’adda NISA Cabdullahi Sanbaloolshe ayaa maanta dib u helay kursigiisi xildhibaannimo, kadib doorasho saaka ka dhacday magaalada Jowhar.

Sanbaloolshe ayaa sida muuqata dib loo siiyay kursigiisi xildhibaan, kaasi oo uu lumiyay kadib markii loo magacaabay NISA. Doorashada oo ay ka soo qeyb-galeen xubno labada gole ee dowladda, bulshada rayidka iyo ergada beesha leh kursiga bannaanaa ayaa waxaa la sheegay inuu tanaasulay musharax Ismaaciil Warsame Faarax.

Doorashada dib u buuxinta kursigan oo tirsigiisu yahay #HOP058 ayaa ka dhacday xarunta Baarlamaanka Dowlad Goboleedka HirShabeelle ee magaalada Jowhar.

Ergada doorashada ee kursiga #HOP058 waxaa soo xaadirtay 101 ergo, iyadoo doorashadu ku dhacday hab xasiloon waxaana cod gacan-taag ah ku guulleystay musharrax Cabdullahi Maxamed Cali (Sanbaloolshe) oo helay 98 Cod halka ay ka ka aamustay 3 Codbixiye.

Natiijada waxaa ku dhawaaqay Cabdi Caddow Maxamed oo ka socda Guddiga Madaxa-Bannaan ee Doorrashooyinka Qaranka, waxaana uu goobta ku guddoonsiiyey Cabdullaahi Maxamed Cali (Sanbaloolshe) shahaadada Xildhibaanimo.

Doorashada Soomaaliya ayaa yeelatay Malxiis, taas oo ka dhigan in kursigu u xiran yahay hal qof, balse uu ku qasban yahay inuu lasoo heshiiyo qof u camira oo indhaha shacabka la tuso, iyadoo laga dhigayo inuu la tartamay.

Si kastaba, dib u hanashada kursigan ee Sanbaloolshe ayaa timid sida ay Caasimada Online u xaqiijiyeen masuuliyiin ka tirsan maamulka HirShabeelle kadib markii Madaxweyne Cali Guudlaawe u tanaasulay Sanbaloolshe, una ogolaaday in kursigiisa uu soo qaato, isagoo dib u laqay dhibaatooyinkii siyaasadeed ee ninkaan uu hoggaamin jiray si loo cuuryaamiyo maamulkaas.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynihii hore ee dowlad-goboleedka Hirshabeelle, Cali Cabdullaahi Cosoble ayaa ugu baaqay madaxda dowladda federaalka Soomaaliya iyo xildhibaannada baarlamaanka in gobolka Hiiraan uu helo maamul goboleed gaar ah oo ka madax-bannaan kan Hirshabeelle.

Cosoble oo ka hadlayay xiritaanka gogoshii wadatashiga ee ka qabsoomtay magaalada Muqdisho ayaa sheegay in Hiiraan ay leedahay dhammaan shuruudihii ay maamul goboleed ku noqon lahayd, sidaas darteedna ay u qalanto in la siiyo madax-bannaani dhameystiran.

Waxa kale oo uu tilmaamay in Dastuurka Kumeel-gaarka ah ee Soomaaliya u baahan yahay dib-u-eegis iyo wax-ka-bedel dhab ah, maadaama sida uu sheegay uu u adeegayo dano gaar ah oo aysan ka tarjumeyn rabitaanka guud ee shacabka.

“Dastuurku Qur’aan maaha. Waxaan jeclaan lahaa in aan arko Hiiraan oo ah maamul goboleed u gooni ah, iyo Shabeellaha Dhexe oo isna ah maamul gaar ah. Waxaan horey u soo noqday madaxweyne goboleed, waana ogahay xaqiiqooyin badan oo gudaha u yaalla Hirshabeelle,” ayuu yiri Cosoble.

Sidoo kale waxa uu sheegay in qaab-dhismeedka maamul goboleedyada dalka aysan waajib ku ahayn in ay ku salaysnaadaan labo ama saddex gobol, balse hal gobol oo buuxiya shuruudaha maamul goboleednimada uu kaligiis ku filnaan karo in uu helo nidaam maamul gaar ah.

Cali Cosoble ayaa sheegay in haddii Hiiraan loo aqoonsado maamul goboleed u madax bannaan, ay taas horseedi karto horumar cusub oo dalka oo dhan ku fida, isagoo xusay in tartan dhanka horumarka ah uu ka bixi karo maamullo is-jecel oo ku saleysan isla xisaabtan.

Baaqan ka soo yeeray madaxweynihii hore ee Hirshabeelle ayaa kusoo beegmaya xilli muddo ka badan sideed sano uu jiray saluug ballaaran oo ay dadka gobolka Hiiraan ka muujinayeen nidaamka awood-qaybsiga ee Hirshabeelle, iyagoo si weyn u taageersan in Hiiraan uu noqdo maamul goboleed madax-bannaan.

Jowhar (Caasimada Online) – Agaasimihii dhowaan xilka laga qaaday ee hay’adda NISA Cabdullahi Sanbaloolshe ayaa maanta ka degay magaalada Jowhar, isagoo doonaya inuu dib u soo qaato kursigii xildhibaan ee uu lumiyey markii loo magacaabay NISA.

Guddiga Doorashooyinka ayaa soo saaray wargelinta doorashada kursiga #HOP058 oo Jimcaha berri ka dhaceysa magaalada Jowhar.

Cabdullahi Maxamed Cali (Sanbaloolshe) oo kursigaas horay ugu fadhiyey kana soo qaatay Beledweyne ayaa lagu soo lamaaniyey Ismaaciil Warsame Faarax oo isna kursigaan u tartamaya, balse la aaminsan yahay inuu (malxiis) yahay.

Doorashada Soomaaliya ayaa yeelatay Malxiis, taas oo ka dhigan in kursigu u xiran  yahay hal qof, balse u uku qasban yahay inuu lasoo heshiiyo qof u camira oo indhaha shacabka la tuso, iyadoo laga dhigayo inuu la tartamay.

Guddiga Doorashooyinka ayaa labada Jowhar ku guddoonsiiyay shahaadada musharraxnimo Sanbaloolshe Ismaaciil, waxaana la soo bandhigay sawiradooda oo hadal-heyn ka abuuray baraha bulshada.

“Musharrixiinta, ergada, kor-joogtada, qeybaha bulshada iyo saxaafadda maxalliga ah ba waxaa lagu wargelinayaa inay wakhtiga ilaaliyaan oo doorashada kursigaan ka soo qeyb galaan, berri 20-ka Juun 2025,” ayaa lagu yiri qoraalka guddiga doorashooyinka.

Sanbaloolshe ayaa caawa kursigiisii xildhibaanimo u hoos fadhiya Cali Guudlaawe oo intii uu joogay NISA iyo ka horba uu dagaal ku hayey, kana shaqeynayey inuu ku fashilmo hoggaaminta HirShabeelle.

Waxaa xusid mudan in siyaasiyiin uu horboodayo Sanbaloolshe oo reer Hiiraan ah ay isku dayeen in gobolka ay ka soo jeedaan ee Hiiraan ay ka jaraan HirShabeelle inteeda kale, iyagoo aan u heynin xal kale, taas oo la yaab ku noqotay dadka u dhuun daloola siyaasadda.

Sidoo kale, Sanbaloolshe ayaa loo arkaa in xukuumadda uu dagaal la geli karo, markii uu ku soo laabto Golaha Shacabka, maadaama xilkii NISA laga qaaday isagoo aad u raba, sidoo kalena uu diiday in meel kale la geeyo, sida la sheegay.

Sida ay Caasimada Online u xaqiijiyeen masuuliyiin ka tirsan maamulka HirShabeelle, Cali Guudlaawe ayaa u tanaasulay Sanbaloolshe, kuna soo dhaweeyey Jowhar, una ogolaaday in kursigiisa uu soo qaato, isagoo dib u laqay dhibaatooyinkii siyaasadeed ee ninkaan uu hoggaami jiray si loo cuuryaamiyo maamulkaas.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha maamulka gobolka Banaadir, ahna duqa magaalada Muqdisho Xasan Maxamed Xuseen (Muungaab) oo tallaabo kale qaaday ayaa sameeyay isbeddel ballaaran oo lagu dardar-gelinayo howlaha maamulkiisa cusub.

Muungaab oo wareegto soo saaray ayaa xilalkii ka qaaday agaasimeyaal, isaga oo magacaabay kuwa kale oo cusub oo la shaqeyn doono, taas oo qayb ka ah isbeddelka uu haatan waddo.

Ismaaciil Cali Xuseen ayaa waxaa loo magacaabay Agaasimaha Waaxda Maamulka Dhul bixinta Dowladda Hoose ee Xamar, waxaana xilalkii laga qaaday Zakariye Bashiir Muude iyo Cabdicasiis Axmed Cali.

Sidoo kale Xamdi Fatxi Cali ayaa waxaa loo magacaabay Agaasimaha Waaxda Amniga iyo Dariseynta Gobolka Banaadir, wxaana xilalka laga qaaday Cabdifataax Jiinow Gacal iyo Mahad Xuseen Axmed.

Hani Xasan Cali, ayaa iydana waxaa loo magacaabay Agaasimaha Waaxda Biyaha iyo Deegaanka, waxaana xilkii laga qaaday Mudane Cabdullaahi Xasan Maxamed.

Dhanka kale, Duqa Magaalada Muqdisho Xasan Maxamed Xuseen (Muungaab) ayaa mas’uuliyiinta cusub ee uu magacaabay kula dardaarmay in ay dardargeliyaan howlaha shaqo ee loo idmaday.

Isbeddelkan ayaa qayb ka ah tallaabooyin dheeraad oo uu haatan wado Muungaab oo horay xilalkii uga qaaday guddoomiyeyaal degmo, isaga oo magacaabay kuwa kale oo cusub oo durbo xilalka la wareegay, waxaana arrintan ay qayb ka tahay qorshihiisa horumarineed ee caasimada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa goordhoweyd magaalada Muqdisho lagu soo gaba-gabeeyay shirka gogosha wadatashiga qaran oo maalmahan ka socday magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya.

Gaba-gabada shirkan oo laga soo saaray war-murtiyeed ka kooban qoddobo door ah sida: arrimaha doorashooyinka, ilaalinta midnimada dalka iyo dhamaystirka dastuurka, oo muran xooggaan ka taagan yahay.

Gogoshan ayaa waxaa ka qeyb-galay Madaxda Dowladda Federaalka Soomaaliya, siyaasiyiim iyo hoggaamiyeyaasha qaybaha bulshada sida: madax hore, ururrada siyaasadda Soomaaliya ee diiwaangashan, Xisbiyada siyaasadda Puntland, Culimada iyo bulshada rayidka ee Soomaaliyeed.

Shirka ayaa ugu horeyntii ku baaqay in deg-deg loo qabto doorashooyinka heer deegaan ah si la isku soo gaarsiiyo doorashooyinka dalka. Sidoo kale waxaa war-murtiyeedka lagu soo dhaweeyay in la soo gudbiyo aragtiyaha dhamaystirka dastuurka, iyadoo loo raacayo habraaca dastuurka uu dhigayo.

“Gogushu waxaa ay hoosta ka xariiqday in ilaalinta iyo xoojinta midnimada iyo wadajirka ummadda Soomaaliyeed ay tahay lama huraan,” ayaa lagu yiri War-murtiyeedka, iyadoo gogoshu ku baaqday in dib loo bilaabo wada-hadalladii u dhaxeeyay Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Somaliland, si xal looga gaaro midnimada iyo wadajirka umadda Soomaaliyeed.

Gogosha ayaa dhiiri-gelisay muhiimadda inay sii socdaan wada-hadallada heshiis dhameystiran oo loo dhan yahay looga gaarayo doorashooyinka labada heer ee dawlad goboleedyada iyo dowladda federaalka (Baarlamaanka iyo Madaxweynaha).

Gogoshu waxay taageertay dagaalka dalka looga xoraynayo kooxa argagixisada ah ee Al-Shabaab iyo Daacish, kaasioo ka socda gobollada Shabeellooyinka, Hiiraan, Galgaduud, Mudug iyo gobolka Bari ee buuraha Calmiskaad.

“Gogoshu waxay isla qaadatay in doorasho dadban nooc kasta oo ay tahay aan dib loogu noqon. Iyadoo laga ambaqaadayo khibradaha dhanka dimuqraadiyaynta iyo doorashooyinka ee maamullada Somaliland iyo Puntland, gogoshu waxaa ay hoosta ka xariiqday in si deg-deg ah loo qabto doorashada dawladaha hoose ee deegaanada kale ee dalka,” ayaa lagu yiri War-murtiyeedka.

Hoos ka aqriso war-murtiyeedka oo dhameystiran:

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasaaradda Arrimaha Dibadda Soomaaliya oo war-saxaafadeed soo saartay ayaa si cad u beenisay warar dhawaan lagu faafiyay warbaahinta iyo baraha bulshada oo sheegayay in xubno ka tirsan wafdi dowladda ka socday oo ka qayb-galayay shir ka dhacay magaalada Geneva ee dalka Switzerland ay baxsadeen ama is dhiibeen.

Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa xaqiijisay in dhammaan ergada rasmiga ahaa ee ay dirtay dowladda Soomaaliya ay ku soo laabteen dalka, iyagoo gudanaya waajibaadkooda shaqo iyo mas’uuliyadeed.

Sidoo kale waxa ay wax laga xumaado ku tilmaamtay wararka been abuurka ah ee lagu faafiyay baraha bulshada ee Internet-ka, iyada oo sheegtay in ujeedka uu ahaa in lagu marin habaabiyo shacabka Soomaaliyeed, laguna dhaawacyo sumcadda dowladda.

“Waxaa wax laga xumaado ah in la faafiyo warar aan la xaqiijin oo dhaawacaya sumcadda hey’adaha dowladda iyo kalsoonida shacabka,” ayaa lagu yiri War-saxaafadeedka.

Waxaa kale oo bayaankan lagu sheegay in ergada Soomaaliya ay door muuqda ka qaateen doodaha iyo siyaasadaha ku saabsan xuquuqda shaqaalaha iyo horumarinta daryeelkooda, iyagoo matalayay danaha qaranka.

Dhanka kale, Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa farriin culus u dirtay warbaahinta iyo dadka adeegsada baraha bulshda, waxayna ugu baaqday inay xil iska saaraan hubinta wararka ay faafinayaan, ayna ka foogaadaan sheegashooyinka aan sal iyo raad toona lahayn ee lagu khaldayo bulshada Soomaaliyeed.

Shirka loo diray ergadan oo ahaa Kalfadhiga 113-aad ee Ururka Shaqaalaha Adduunka (ILO), ayaa waxaa kasoo qaybgalay wakiillo ka kala socday dowladaha, loo-shaqeeyeyaasha iyo shaqaalaha 187 waddan oo xubno ka ah ILO.

Waxyaabaha looga hadlayay waxaa ka mid ahaa dejinta xeerar cusub oo lagu difaacayo shaqaalaha, ka hortagga khatarta noolaha cudurrada keena ee goobaha shaqada, dhiirrigelinta shaqooyin sharaf leh, iyo hababka lagu wanaajinayo nidaamka dhaqaalaha rasmiga ah.

Si kastaba ha’ahaatee, wararka been abuurka ay dowladdu ku sheegtay ee sida wayn loo faafiyay ayaa yimid, xilli Soomaaliya laga dareemayo qulqul dhallinyaro ah oo u tahriibaya waddamada galbeedka, taasoo noqotay mowduuc si weyn looga doodayo gudaha iyo dibadda dalka.

Garoowe (Caasimada Online) – Fal-celin xooggan ayaa ka dhalatay gefkii uu Wasiirka Warfaafinta Puntland Maxamuud Caydiid Dirir shalay kula kacay Ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya Xamza Cabdi Barre, kadib markii uu ugu xad-gudbay si shaqsi ah.

Maxamuud Caydiid Dirir ayaa shaki geliyay dhalashada Ra’iisul wasaare Xamza, wuxuuna ku tilmaamay qof marxuum ah, sidoo kalena kamid ahaa dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii, sida uu hadalka u dhigay.

“Xamza waa marxuum ciqaab ku jira, shaki ayaana igaaga jira inuu u dhashay reerka uu sheeganaayo, dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii ayuu jiray” ayuu wasiirku.

Intaas kadib Puntland ayaa la kulantay dhaleeceyn xooggan, waxaana eedeymo waawayn loo jeediyay xukuumadda Puntland ee uu ka tirsan yahay Wasiirka, iyada oo dad badan ay ka caroodeen gef-ka uu ku kacay Wasiir Maxamuud Caydiid Dirir.

Dr. Mukhtaar Maxamed Cali oo ka faallooda arrimaha siyaasadda dalka ayaa sheegay in arrintan ay ceeb wayn ku tahay mas’uulka jeediyay, ayna sidoo kale fadeexo ku tahay Puntland.

“Dadka Soomaaliyeed kala tegi laakiin la ceeboobo oo dadka la dacayadeeyo ma’ahan waa gef weyn, mana la caayn karo iyaga iyo ilmahooda” ayuu yiri Dr Mukhtaar.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay  “Haddii Madaxweynaha ama Ra’iisul wasaaraha shaqadii loo igmaday ay wax kasoo noqdaan waa la dhaliili karaa, laakiin dadka mas’uuliyiinta ah si walba ha noqdeen in la caayo oo Media-yaha laga caayo waa akhlaaq darro, saxna ma’aha”.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray in Wasiir Caydiid aanu qaadi karin mas’uuliyad, sidaas darteedna uu ka dalbanayo Madaxweyne Deni inuu xilka ka qaado, kadibna uu xiro.

‘Waxaa ku fiicneyd in la xiro oo xabsiga laga dhigo oo la yiraahdo maxaad u caayday Ra’iisul wasaaraha? xaqna u malaha nin ceynkaas ah inuu noqdo Wasiirka Warfaafinta maamulka Puntland, waxaana weeye qof aan dhammeystirneyn” ayuu mar kale yiri.

Gefka uu ka kacay Wasiirkan ayaa dhaliyay dhaleeceen xooggan, waxaana ka carooday dad badan oo Soomaaliyeed oo ay ku jiraan kuwa kasoo jeedo Puntland oo sheegay in Wasiirku aanu metalin hadalkaasi, ayna u arkaan gef cad oo uu u gaystay Ra’iisul wasaaraha qaranka.

Ankara (Caasimada Online) – Safaarada Soomaaliya ee waddanka Turkiga ayaa goor dhawayd ku guulaysatay inay soo badbaadiso muwaadin Soomaaliyeed oo ku dhaawacmay magaalada Tehran ee dalka Iran.

Howl-wadeenada Safaaradda Soomaaliya ee Turkiga ayaa xuduudka dowladda Iran soo dhaafsiiyay una soo gudbiyaan dhanka dalka Turkiga muwaadin Soomaaliyeed oo lagu magacaabo Dr. Mustafa Cali Macallin.

Dr. Musatafa Macallin ayaa waxa uu dhaawac fudud kusoo gaaray magaalada Tehran kadib weerar ay Israel halkaas kusoo qaaday. Mustafa oo wadanka Iran dhaqtarnimada ku bartay ayaa ka mid ah dhalinyaro Soomaaliyeed oo ilaa toboneeyo lagu qiyaasay oo waddanka Iran wax ku barta.

Safaarada Soomaaliya ee Ankara ayaa maalmaahaan ku mashquulsan inay muwaadineenta Soomaaliyeed ee Iran ku sugan laga soo kaxeeyo halkaas hadii ay magaalada ay ku sugan yihiin ku dareemaan amni xumo.

Safaarada ayaa waxay mahad gaar ah u celinaysaa dowlada Turkiga oo fududeeysay sidii Dr. Mustafa loo soo gaarsiin lahaa wadanka Turkiga si uu halkaas ugaga sii gudbo wadankiisa Soomaaliya.

Maalmo ka hor ayey aheyd markii Safaaradda Soomaaliya ee dalka Turkiga ay si rasmi ah ugu baaqday muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan dalka Iran in ay la soo xiriiraan safaaradda haddii ay doonayaan in ay ka baxaan dalkaas, xilli ay sii kordhayaan halista colaadda u dhaxeysa Iran iyo Israa’iil.

Safaaradda ayaa baahisay telefoon lambar toos loogala xiriirayo. Baaqan ayaa imanaya iyadoo dagaal culus uu ka socdo gudaha Iran, halkaas oo weerarro duqeyn ah oo ka imanaya dhanka Israa’iil lagu bartilmaameedsaday xarumo rayid, warshado, isbitaallo iyo goobo dowladeed.