Liverpool ayaa markaan laba ciyaaryahan ka dooneysa Horyaalka La Liga waana xidiga garabka uga ciyaara kooxda Atletico Madrid Arda Turan iyo weeraryahanka kooxda Barcelona Alexis Sanchez, sida uu qoraayo wargeyska Talksport.

Kooxda Brendan Rodgers ayaa todobo kulan oo horyaalka xilli ciyaareedkan ah keliya shabaqa soo taabatay sagal jeer goolashaasoo ay shan ka mid ah ka dhaliyeen kooxda Norwich.

Wuxuuna Rodgers, si kama ah kooxda amaah uga diray Andy Carroll kaasoo ku biiray kooxda West Ham horaantii sanadkaan, kooxda ayaana weerar la’aan u damqatay ka dib markii uu dhaawac soo gaaray Fabio Borini.

Sida ay tebinayaan saxaafada Spain, Rodgers ayaa wakiilo daawada u diray kulankii uu xulka Turkey 1-0 ku garaacay xulka Romania si ay usoo indha indheeyaan Turan, kaasoo laftiisu taageere u ah kooxda Liverpool.

25 jirkaan ayaa sanadii hore kusoo biiray kooxda Atletico Madrid, waxaana intii uu joogay kooxdiisii hore ee Galatasaray lala xiriirinaayey inuu ku biiro Anfield.

Xidiga kale ee uu Rodgers baacsanaayo waa laacibka heerka caalami ee dalka Chile Sanchez.

23 jirkaan ayaa  laga deyrinaayey waayihiisa Comp Nou oo uu kusoo biiray sanadkii lasoo dhaafay, waxaana lasoo jeedinayaa inuu ku guul darreystay ka hoos shaqeynta macalinka cusub ee Barca Tito Vilanova, taasoo uu keliya xilli ciyaareedkaan u saftay kooxdiisa todobo kulan.

Kooxda qaniga ah ee Paris Saint-Germain ayaa diyaar u ah inay soo afjarto hrdanka ay Ashley Cole ugu jiraan kooxaha Manchester United, Manchester City iyo Real Madrid, waxayna daafaca bidix jeebkiisa isbuucii ku shubi doontaa mushaar dhan 150 kun oo ginni oo ay la jirto sedax sano oo qandaraas ah.

Sida uu tebinaayo wargeyska Sportsmail kooxda ka dhisan faransiiska ayaa rajo fiican ka qabta inay lasoo wareegaan 31 jirkaan kasoo diiday inuu qandaraas sanad ah la galo kooxdiisa Chelsea, kana tegaaya dhamaadka xilli ciyaareedka.

Chelsea ayaa weyn kara Cole marka uu suuqu dib u furmo bisha Janaayo, waxayna kooxdu heysataa bedelkiisa daafaca bidix ee Ryan Bertrand.

Chelsea ayaa isha ku heysa xidiga reer Brazil ee kooxda Corinthians uga ciyaara qadka dhexe Paulinho, kaasoo ay dooneyso inay lasoo wareegto bisha Janaayo marka uu suuqu furmo.

Waxayna Blues dooneysaa inay xidiga garabka uga ciyaara ee reer France Florent Malouda u dirto kooxda ka dhisan isla dalkaasi ee Santos.

Tababaraha kooxda Chelsea Roberto Di Matteo ayaa horay gacanta ugu heystay xidigaha kasoo jeeda dalka Brazil ee kala ah Oscar, Ramires, David Luiz iyo Lucas Piazon.

Xidigaan ayaa keliya diirada u saarneyn Chelsea waxaana ay kooxda London dagaal la geli doontaa kooxda Serie A Inter Milan.

Paulinho, waa 24 jir ku wanaagsan qeybta burburinta dhexe wuxuuna booska kula tartami doonaa ninka ay isku wadanka yihiin ee Ramires.

Waxaa maalmahan soconaya olole xoogan oo loogu jiro wasiirada iyo sidii loo qeybsan lahaa waxana jira wasaaro si gaar ah laysugu haysto oo rag badan oo hal qabiil kasoo jeeda ay ku tartamayaan in mid kasto uu isaga noqdo kan noqonaya wasiirkaas.

Wasaaradaha dowladda ayaa kala muhiimsan iyadoo wasaarahada sida weyn loo qiimeeyo ay kamid yihiin 1 -gaashaandhiga 2- arimaha gudaha iyo amniga 3- maliyada 4 arimaha dibada,5 cadaalada 6 warfaafinta,7-Gaadidka cirka dhulka dekadaha iyo garoomada.

Wasaaradda sida gaarka ah ama tartanka ugu culus uu ka jiro waa wasaaradda Ariimaha gudaha iyo Amniga Qaranka xukuumadda Dr Saacid oo ay ku dagaalamayan rag kasoo jeeda beesha Habar gidir oo Hal wasaarad ay ka dhaxayso jufooyinka kala duwan ee Beeshas.

Magacyada lala xiriirinayo inay qaban doonaan jagada Wasiirka Arrimaha gudaha iyo Amniga Qaranka waxaana kamid ah Kuwo horey loo bartay iyo kuwo ku cusub saaxadda siyaasadda Somalia.

Xog ay Caasimadda Heshay ayaa sheegaya in wasaaradda Arrimaha gudaha Amniga Qaranka ay isku haystaan Magacyo ay kamid yihiin Axmed Cabdi Salaan,Yuusuf Garaad, Cabdi Kariin Xuseen Guuleed, waxaa kaloo jira nin isna  magaciisa lagu sheegay Farxaan.

Axmed C/salaam Xaaji Aadan waa siyaasi aan ku cusbeen masraxa siyaasadda Somalia wuxuuna horey u soo qabtay Xilka Ra’iisul Wasaare ku xigeen ahna wasiirka Warfaafinta, iyo arrimaha gudaha iyo amniga qaranka ee xukuumaddii Nuur Cadde ee Madaxweyne C/laahi Yuusuf,wuxuu kaloo Axmed Cabdi Salaan ahaa mid kamid ah milkiilayasha idaacaddii bur burtay ee Horn Afrik waxaana u dhaxda Gabadha Saxafiyadda ah ee Falastiin Axmed Xaaji Iiman oo Haatan ka shaqeyso idaacadda VOA-da Laanteeda Afka Somaliga.

Waxaa jira fursado labo ah uu haysto Axmed C/salaan oo ku aadan sidii uu ku noqon lahaa wasiirka Arrimaha gudaha iyo Amniga Qaranka kuwaas oo kala ah:-

1-Siyaasigaan Axmed C/salaam ayaa xiriir fiican la leh  Madaxweynaha Somalia Xasan Sheekh Maxamud iyo Cabdi Faarax Shirdoon,waxaana Madaxweyne Xasan sheikh ay ka wada tirsanaayen bulshada Rayidka oo Axmed Cabdi salan iyo Madaxweynaha ay isla dhiseen ururo bulsho rayid ka hor intii Axmed cabdi salan uusan noqon wasiirka isboortiga iyo dhalinyarada dowladii c/laahi Yuusuf.

2-Sidoo kale Axmed cabdi salaan wuxuu kaloo xiriir fiican kala dhaxeeyaa Ra’iisul Wasare Cabdi Faarax Shirdoon ay si wanaagsan isku yaqaanan waxaana taas sababteeda leh xaaska Ra’iisul Wasaraha oo lagu magcabo Xildhibaanad Caashi Xaaji Cilmi oo ururada Bulshada Rayidka ay wada shaqeen fiican kala dhaxeeysay Axmed Cabdi Salaan,Dr Saacid waxaa suura gal ah in seedigiisa Axmed Cabdi Salaan uu u magacaabo Wasiirka Arrimaha gudaha iyo Amniga Qaranka xukuumadda uu dhawaan so magacaabi doonno.

Magaca 2-aad ee lala xiriirinayo inuu noqonaayo wasiirka arrimaha gudaha iyo Amniga Qaranka ayaa ah Yuusuf Garaad Cumar madaxii hore Laanta AFka Somaliga idaacadda BBC-da kaas oo kamid ahaa musharaxiinta xilka Madaxweyne 10-ki bishii September lagu qabtay Muqdisho laakin hellay codad tiro yar.

Yuusuf Garaad waxaa la sheegaa inuu yahay saaxib kale oo uu Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud uu leeyahay kaas oo raba in loo magacaabo wasiirka Arrimaha gudaha iyo Amniga Qaranka waxana labadan Wa Madaxweyne Xasan sheikh iyo Musharax Yuusuf Garaad ay xiriirkooda xoogaystay xilligii Prof.Xasan Sheekh Maxamuud uu ahaa Guddoomiyaha Xisbiga nabadda iyo horumarka oo Doodada idaacadda BBC-da si wanaagsan loogu hagar bixi jiray Xasan Sheekh jimco dhaafna loogu marti qaadi jiray Barnamijka Falanqeynta Jimcaha oo mowduuc kasto lagu soo qaato meel uun laga soo galin jiray Madaxweyne Xasan Sheekh inuu ugu qeyb galo doodaas si ay bulshada u bartaan.

Rag kale oo iyana lala xiririnayo inay musharaxiin u yihiin wasaaradda Arrimaha gudaha iyo Amniga qaranka inay qabtaan xilkaas kuwaas oo ah rag aan saaxadda siyaasaded laga aqoon waana kuwo ku cusub waxaa kamid ah nin magaciisa lagu soo koobay C/kariin.

Ninkaan Cabdi Kariin lagu sheegay magaciisa waa nin ka tirsan xisbiga Dammu Jadiid oo ah xisbi horey ugu go’ay AL Islaax waana xisbiga sida saxda ah uu ugu tirsan yahay Madaxweyne Xasan Shekh Maxamuud wuxuna C/kariin dhawanahan  isna kamid ah xisbiga horumarka Nabadda oo ah xisbiga Madaxweyne Xasan Sheekh uu Guddomiyaha ka ahaa.

Waxaa kaloo jira mid kale oo isna magaciisa lagu sheegay Farxaan oo ilmo adeer ay yihiin Wasiirkii Arrimaha gudaha dowladdii C/wali Gaas.

Musharaxiinta jagada Wasiirka arrimaha gudaha iyo Amniga oo aan kor kusoo sheegnay magacyadooda ayaa waxaa saddex kamid ah ay hal Jufo kasoo jeedaan kana soo jeedaan Beesha Ceyr kuwaas oo kala ah,Yuusuf Garaad,Axmed C/salan iyo Farxaan halka C/kariin uu kasoo jeedo Jufada Sacad ee Habar gidir.

Si kastaba Ra’iisul Wasaara Dr Saacid ayaa horyaala xulasho muhiim ah waxana looga fadhiyaa in uu kasoo dhex Xulo ninkii noqon lahaa Wasiirka Arrimaha Gudaha iyo Amniga Qaranka Beesha Reer Seedigiis(Habar Gidir)oo ay kasoo jeedo xaaskiisa Xildhibaanad Caashi Xaaji Cilmi

Warar lagu kal soon yahay ayaa muujinaya in uu dhaqaalle badan ka soo gallo saraakiil ka tirsan dowladda Soomaaliya, isbaarooyin la dhigay deeggano ka tirsan gobalka Shabeellaha Hoose.

Meelaha isbaarooyinka ay yaalaan waxa ka mid ah Siinka-dheer iyo Baar Ismaaciil oo ka tirsan gobalka Shabeellaha Hoose.

Lacagta ka soo xaroota isbaarooyinka waxbo dowladda Soomaaliya kama soo gaarto, ee waxa kala qaybsada dhowr nin oo uu ka mid yahay :

Guddoomiyaha Gobolka Shabeelada Hoose Cabdu Qaadir Maxamed Siidii.

Abaandulaha Ciidamada Soomaaliyeed Genaral Cabdi Kariin Aadan Dhagaban.

Siihayaha xilka wasiirka arrimaha gudaha iyo amniga Soomaaliya Cabdi Samad Macallin Maxamuud Sheekh Xasan Faarax.

Saraakiil ka tirsan ciidamada xoogga oo uu ka mid yahay Col. Max’ed Rooblle Jimcaale Gooballe oo ka mid ah saraakiisha ciidamada dowladda iyo kooxo maleeshiyo ah oo halkaas joogta isla markaana aysan cidna ka amar qaadan

Hadaba sidan ayaa loo qeybsadaa dhaqaalaha ka soo xaroodo Isbaarada:

1-50% waxa lacagta qaata ciidamada xooga.

2-5% waxaa qaata Genaral Cabdi Kariin Aadan Dhagaban.

3-5% waxaa lacagta qaata saraakiil saaxiibo la ah Genaral Cabdi Kariin Aadan Dhagaban sida Max’ed Rooblle Jimcaale Goobaale, Ibraahim Yaroow iyo Goordan.

4-10% Waxa lacagta qaata Wasiirka arrimaha gudaha amniga Cabdi Samad Macallin Maxamuud lacagta isaga si toos uma qaato ee waxa loo soo marsiiyaa oo u qaada nin lagu magacaabo Yuusuf Maxamed Cabdi oo katirsan Maamulka G/Shabeelada Hoose.

5-15% Gudoomiyaasha G/Shabeelada Hoose Cabdu Qaadir Maxamed Siidii

6-15% Waxaa qaata maamulka ugu sareeya Gobolka shabeelada Hoose, laakiin sida lasheegay lacagtaan waxaa hada si xoog ah ku qaata ciidamada Milatariga ee halkaas kusugan.

Isku soo duub dadka ku dhaqan gobalka Shabeellaha Hoose, ma ahan dad dhib badan oo waxa ay doonayaan nabad ka dhalata gobalka oo dhan, laakin waxa dhib weyn ku haya ciidanka halkaas la geeyay eek a tirsan dowladda, kuwaasoo dhac joogta ah, kufsi iyo dil u geesta dadka ku dhaqan gobalka Shabeellaha Hoose.

Dowladda dhowr jeer ayey sheegtay in ay wax ka qaban doonto falalka ku soo noq-noqday gobalka Shabeellaha Hoose, laakin siddii loo doortay guddoon cusub oo baarlamaan, madaxweyne iyo ra’iisal wasaare, cid wax kala socda xaaladda G/Shabeellaha Hoose ma jirto.

Gaadidka dad weynaha ee ka shaqeeya Afgooye iyo Muqdisho waxa ay markata ka cabanayaan isbaarooyin hor leh oo la soo dhigay wadada u dhexeesa Muqdisho iyo Afgooye kuwaasoo lacago badan looga qaado.

Wariye ka tirsan Mid kamid ah Idaacada ku yaala Magaalada Muqdisho ayaa xalay Waxaa uu ku baryay Xabsi Hay’ada Nabad Sugida Dowlada Soomaaliya .

Qadar Maxamuud Xareed oo ahaa Wariye ka howlgala Idaacada Goobjoog ayaa la Xiray Maalintii Shalay kadib markii ay Xireen Ciidamada Nabad Sugida.

Wariyahan ayaa waxaa uu ahaa Madaxii Barnamijyada Idaacadaas oo dhawaan ku biirtay Idaacadaha tirada badan ee ka jira Muqdisho.

Macada Sababta Weriyahan ay u Xireen Ciidamadan waxaana ay xalay  u ahayd habeenkii ugu horeeyay ee Xabsi uu ku dhamaysto Wariyaha ilaa iyo Saakayna waa uu Xiran yahay.

Maanta ayaa waxaa Soconaya daadalo lagu siidaynayo Wariyahan wallow Nabad Sugida ay shaki badan ka muujiyeen .

Dhuusada badan waxa ay sideedaba astaan u tahay oo ay timaadaa marka calooshu ama qofku uu qabo cudurka gaaska, sidaa darteedna aan ka hadalno cudurka gaaska.

Gaastiriko waa lurka dhinacyada caloosha. Tani waxay u billaaban kartaa si deg deg ah ama waxay noqon kartaa dhibaato waqti dheer.

Calaamadaha

# Calool xanuun
# Dibbiro iyo daaco
# Lalabbo ama matagid

Sababaha

# Daawooyinka qaarkood
# Aashitada caloosha oo badata
# Aalkolo cabbid
# Aad wax u cunid ama cunidda cuntooyin aad u kulul oo basbaas leh
# Sigaar cabidda iyo isticmaalka tubaakada

Daryeelkaaga

Cunto beddelid iyo daawooyin ayaa laga yaabaa in looga baahdo gaastirikada.
# Daawooyinkaaga sida lagu faray u qaado.
# Cun oo keliya cabitaanno cad ama cuntooyin aan dhadhan lahayn sida kuwa la dubay ilaa aad ka bogsato.
# Si tartiib-tartiib ah cuntaadii caadiga ahayd ugu soo noqo. Cun xaddiyo yar markiiba.
# Takhtarkaaga la soco.

Si looga hortago dhibaato mustaqbalka timaadda:

# Ka fogow cuntooyinka basbaaska leh, cunto aashito ku badan tahay sida bambeelmo, ama wixii cunto ah ee calooshaada dhibaya.
# Ka fogow cabitaannada aalkoladu ku jirto ama kafeyiinta, sida shaaha, qaxwada iyo koollooyinka.
# Cun qaybo yar oo cunto ah markiiba. Cuntada ha iska badin ama cuntada ha ka boodin.
# Jooji ama yaree sigaar cabidda iyo isticmaalka tubaakada.

Isla markiiba takhtarkaaga wac haddii aad:

# Isku aragto matag dhiig leh ama baroon mugdi ah.
# Ay saxaradaadu dhiig leedahay ama madowdahay.
# Aad noqoto mid aad u liita ama war-wareeya markaad istaagto.
# Calool xanuun xun qabto.
# Isku aragto heerkulka ka sarreeya 101 darajo oo F ah ama 38 darajo oo C ah.
# Isku aragto xanuun ama matagid soconaysa wax ka badan dhowr saacadood.

W/D: Xiriirka Caafimaadka Soomaaliyeed.

Faah faahino ayaa ka soo baxaya Dab qasaara uu ka dhashay oo xalay ka kacay Degmada Xagardheer ee Gobolka NFD.

Mudo dhowr Saacadood uu dabkan Socday ayaa lagu guulaystay in Xalay waqti dambe la damiyo  taas oo ay iska kaashadeen dadka deegaanka.

Gurmadka Daminta dabka ayaa waxaa kale oo la sheegay inay ka qayb qaateen Booyado.

 Dad kusugan Xagardheer oo aan qadka Telefoonka Saakay aynu kula Xiriirnay ayaa inoo Sheegay inuu jiro qasaaro uu gaystay dabka.

 Mehrado Ganacsi oo tiradoodu gaarayso ilaa Sideed ayaa ku gubtay halka dabka uu ka kacay.

Iyadoo dhawaan hooyo Soomaaliyeed Magaalada Muqdisho ay ku dhashay caruur mataano ah oo gaarayaa ilaa afar hal kamid ahna uu geeriyooday ayaa Hooyadaasi Soomaaliyeed waxa ay heshay gurmad kala duwan.

Masuuliyiin ka socotay Shirkada Hormuud oo maanta gaaray halka ay ku nooshahay hooyadani ayaa waxa ay sheegeen inay la socon doonaan xaalada ay ku nooshahay haweeneydaasi muddo dhan labo sano.Cali Sheekh Yaasiin Cali Fadhaa oo kamid ah xubnaha Shirkada Isgaarsiinta Hormuud oo saxaafada kula hadlay guriga ay dagan tahay haweeneyda ayaa wuxuu sheegay in muddo labo sano hada kadib ah ay balan qaadayaan nolosha haweeneydaasi.

Wuxuu sheegay Cali Fadhaa in Xaalada caafimaad iyo mida dhaqaale intaba ay la soconayaan hadii ay yihiin Shirkada Hormuud isaga oo baaq ujeediyay ganacsatada Soomaaliyeed kaasi oo ugu baaqay inay caawiyaan hooyadani Soomaaliyeed.

Maamo Xaliimo Maxamed Cabdi oo iyadana goobtaasi ka hadashay ayaa waxa ay sheegtay inay ku faraxsan tahay sida Shirkada Hormuud ay udamaanad qaaday la socodka xaaladeeda muddo labo sano ah ee hada soo socota mahadnaqna ujeedisay.

Maalmo kahor ayeey aheyd markii deeq kala duwan la gaarsiiyay hooyadani Soomaaliyeed ee dhawaan afarta caruurta ah ku dhashay Muqdisho halka mid kamid ah caruurtana uu geeriyooday.

Kooxo hubaysan ayaa goordhow waxaa ay Mid kamid ah Shaqaalo Samafal ay ku dileen Gobolka Waqooyi bari Ama Gobolka NFD.

Dilkan ayaa ka dhacay xerada dadka Soomaalida ay ku barakaceen ee IFO.

dhowr xabad ayaa madaxa looga dhuftay Ninkaan oo dad goobta ku sugan ay inoo sheegeen in lagu magacaabi jiray Ducaysane.

Kooxaha dilka gaystay ayaa baxsaday Isagana goobta lagu weeraray ayuu ku dhintay.
Waxaanan Sidoo kale si rasmi ah loo ogayn hay’ada uu ka tirsanaa Marxuumka ladilay iyo Cida dishay.

Xiriirka kubada cagta dalka Ingiriiska ayaa xaqiijiyey in labada ciyaaryahan ee kooxda Chelsea Frank Lampard iyo Ryan Bertrand ay seegi doonaan kulanka xulka England uu isreeeb-reebka koobka aduunka ciyaar ka tirsan booqan doono dalka Poland.

Waxay seegeen kulankii Jimcada ay England guusha ka gaartay San Marino laakiin Roy Hodgson ayaa rajo ka qabay inay ciyaaraan kulanka labaad ee talaadada.

Si kastaba ha ahaatee, xulka England ee tababarka ku qaadanaya Worford ayaa soo weriyey galabnimadii axada, in go’aan lagu gaaray inuusan midkoodna ciyaarin.

“Frank Lampard iyo Ryan Bertrand ma ciyaari doonaan kulanka England isreeb-reebka FIFA World Cup 2014 ay la ciyaari doonto xulka Poland,” ayaa lagu yiri warbixin lasoo dhigay website-ka FA-ga.

“Lampard (oo kubka) ka dhaawacan  iyo Bertrand (oo xumad) heyso qeyb kama aysan aheyn guushii 5-0 ta aheyd ee San Marino diyaarna uma noqon doonaan kulanka talaadada.

“Roy Hodgson iyo xulkiisa ka kooban 23ka ciyaaryahan waxay Subaxa Isniinta u safri doonaa Warsaw [caasimada Poland].”

Ashley Cole ayaa diyaar u ah inuu ka tago Chelsea dhamaadka xilli ciyaareedkan ka dib markii la isku afgaran waayey wadahadalo uu qandaraaska ku kordhin lahaa.

Cole ayaa diiday inuu saxiixo hal sano oo uu qandaraaska ugu kordhinaayo Blues wuxuuna isku diyaarinayaa inuu bisha Janaayo ee sanada cusub la hadlo kooxo shisheeye ah, oo ay ku jiraan Real Madrid iyo Paris Saint-Germain.

Daafaca bidix ee u dashay dalka England ayaa ka mid ah xulka Roy Hodgson ee kulan isreeb-reebka koobka aduunka ee 2014 la ciyaaraya xulka Poland habeenka talaadada, siyaasada cusub ee Chelsea ayaana Cole u diideysa inaan la siin wax ka badan qanadaraas sanad ah maadaama uu ka weyn yahay da’da 30 jirka.

Hadii Cole oo 31 jir ah iyo Frank Lampard oo 34 jir ah kaasoo sidoo kale qandaraaskiisu dhacayo xagaaga soo aadan, ay ka tagaan Stamford Bridge, taasi waxaa loo arki doonaa muuqaal ah in Roman Abramovich uu kala jebiyey kooxdii kusoo guuleysatay Champions League. Wuxuuna ninka u dhashay dalka Ruusha u sheegay ciyaartoydiisa inay mas’uuliyad isi saaraan ka hor inta uusan bishii March ee sanadii hore shaqada ka raacdeyn Andre Villas-Boas, markaasoo ay Chelsea hanatay FA Cup iyo Uefa Champions League.

Cole, waxaa si gaar ah isha ugu haaya qabiirka hugaamiya kooxda Manchester United ee Sir Alex Ferguson, kaasoo diyaar u ah inuu xidigaan ciyaaray 188 kulan ee Horyaalka ah uu ciyaarsiiyo wax ka badan 235 kulan oo Barclays Premier League ah hadii uu kusoo biiro Old Trafford.

Dhacdo Naxdin leh ayaa lagu arkay magaalada Beledweyne ee Xarunta gobolka hiiraan ka dib markii qof deegaanka la gowracay.

Maydka Ninkan la gowrcay ayaa waxaa lagu arkay gudaha magaalada Beledwayne gaar ahaan dugsiga hoose dhexe iyo sare ee Magaaladaas taasna waxaa ay cabsi badan gelisay shacabka.

Muuqaalka Ninka la dilay ayaa waxaa uu ahaa ruux la gowracay oo qoorta laga jaray.

Dilka Ninkan baaritaankiisa ayaa waxaa isku howlaya Saraakiisha ciidamada dowlada ee gobolka hiiraan balse waxaana jirin ilaa iyo hada wax cadayma ah oo ay ka heleen ruuxa la gowracay.

Sababta ka dambaysa in Ninkan la gowraco ayaanan la garanayn laakiin dhacdadan ayaa waxaa ay kamid tahay dhacdooyin gowrac oo lagu arko Gobolada dalka.

Shalay ayaa baarlamanka Somalia, waxa ay qaadeen tallaabo codsi ah, balse u ekeyd amar ayaga oo madaxweynaha iyo ra’iisul wasaaraha u mariyay warbaahinta in R/W Saacid muddo laba malamood gudahood uu ku hor yimaado baarlamanka si codka kalsoonida loogu qaado.

Haddaba qaar ka tirsan xildhibaanada oo arrintaas dhaliilsan, ayaa la hadalay Caasimada Online, waxaana ay sheegeen in tallabadaas ay tahay mid sharci darro ah, sababtuna ay tahay in ra’iisul wasaaraha uu heysto muddo bil ah, si uu codka kalsoonida loogu qaado.

Baaritaan ay sameysay Caasimada Online, ayaan ku ogaanay inay jiraan arrimo kale oo taas ka fog oo qasbay tallaabada ay qaadeen xildhibaanada.

Waxa ay tani ka dambeysay wada hadallo maalmahan socday oo xubno ma talaya ra’iisul wasaaraha ay la yeelanayaan xildhibaano kor u dhaafaya boqol iyo konton, ayaga oo kula jireen wax u eg gor gorton ah in la ansixiyo ra’iisul wasaaraha.

Xubnaha ka socday ra’iisul wasaaraha ayaa u ballan qaaday xildhibaan kasta lacag dhan laba kun oo dollar, balse taasi ay diideen inta badan xildhibaanada, marka laga reebo xubno yar oo fara ku tiris ah.

Xog aan helnay ayaa muujineysa in Xildhibaanada intooda badan ay dalbanayaan lacag u dhaxeysa 4 illaa 5 kun oo dollar, si ay codka kalsoonida u siiyaan ra’iisul wasaaraha, balse taasi uu ku gacan seeray Ra’iisul wasaare Saacid.

Sidaa darteed ayaa ayaga oo ka amba qaadaya taas, waxa ay dalbadeen in ra’iisul wasaaraha deg deg uu ku hor yimado baarlamanka, si ay halkaasi ugu ridaan.

Warar lagu kalsoon yahay ayaa sheegaya in urur Goboleedka IGAD uu go’aamiyay in shirka gudiga farsamada ee ka socda Nairobi loo raro magaalada Kismaayo ee xarunta gobolka Jubbada Hoose, isbuuca soo socda.

Wararka oo aan ka helnay ilo xog ogaal ah, ayaa sheegaya in dhamaan 12-ka xubnood ee gudiga farsamada iyo madaxda saxiixayaasha ay dhowaan gaari doonaan magaaladda Kismaayo.

Ciidamada Amisom ee Kenya ka socda kuna sugan Kismaayo iyo saraakiisha kale ee Soomalida, ayaa lagu war geliyay inay u diyaar garoobaan martigelinta Shirka gudiga farsamada iyo kan ku xigi doona ee shirweynaha doorashada madaxweynaha Jubbaland oo isna ka dhici doona garoonka diyaaradaha Kismaayo.

Waxaa hadda garoonka Kismaayo ka socda dayactir xoog leh oo ay wadaan ciidanka Amisom. Sidoo kale waxaa dhisme iyo dayactir lagu billaabay dugsiga sare ee Ganaane oo lagu wado in la dejiyo ergada ka iman doonta 15-ka degmo ee sadaxda gobol ee wax dooran doonta, oo kala ah Jubbada Hoose, Jubbada Dhexe iyo Gedo.

Sidoo kale warar ku dhow dhow urur goboleedka IGAD ayaa waxay sheegayaan in la qorsheeyey dhamaystirka maamul goboleedka Jubbaland inuusan dhaafin Bisha December ee sanadkan 2012.

Waxaa jira culays beesha caalamka ka imanaya oo sheegaya in si deg deg loo soo afjaro shirka gudiga farsamada ee Nairobi ka socda, kadibna shirweynaha loo raro magaalada Kismaayo. oo hada lagu wado inuu ka qabsoomo shirweynaha iyo doorashada maamulka Jubbaland.

Waxaa sidoo kale jira shirar hoose oo ka socda gudaha Jubooyinka loogana baaraan degayo qaabka loo dhamaystiri lahaa howlaha iyo tasiilaadka shirweynaha Jubbaland oo ka dhici doona garoonka diyaaradaha ee Kismaayo sida aan ka xiganay illo wargaleen oo ku dhaw dhaw saraakiisha kooxda Raaskambooni.

Sidaan wada ognahay heshiiskii Embagaati ee Soomaalida logu qabtay dalka Kenya sanadii 2002-2004, waxaa gabagabadii lagu soo yagleelay dowlad ku dhisan habka federaalka, waxaana madaxweyne u ahaa alaha unaxariistee C/lahi Yusuf Axmed.

Bishii Augusto aynu soo dhaafnay ee sanadkaan waxaa magaalada Muqdisho lagu ansixiyay Dastuur Federaal ah oo KMG ah, waxaana ansixyay oday dhaqameedyo gaaraya 825 kuwaasoo laga soo kala xulay gobolada dalka uu kakoobanyahay, hadaba dastuurkan KMG ah ayaa waxaa katimid dood aad ufarabadan iyo Su’aalo iyadoo aqoonyahano farabadana ay saluugeen qodobo badanoo kujira dastuurka.

Qodobo badan oo kamid ah dastuurka ayaa muuqda kuwo ay lug kuleyihiin doowladaha dariska la ah Soomaaliya, waxaana kamid ah qodobka tilmaamaya in dhulalka Soomaliya kamqan ee ay kahaystaan Kenya iyo Itoobiya lagu raadiyo xal diblomaasiyadeed ee aan lagu raadin xoog, sidokale waxaa kamid ah qodobada keenay muranka qodob isna tilmaamaya an Gabadha ay ku qaangareeyso da’da 18-aad.

Si kastooy ahaataba dastuurkan ayaa la ansixiyay iyadoo shacabka soomaaliyeed aysan wax cod ah ama aragti kuyeelan, waxa uuna lamid yahay qaraaradii iyo shirarkii horay loogu qabtay Soomaalida oo aysan shacabka marnaba ku lahayn wax cod ah.

Doowlada cusub ee jamhuuriyada Soomaaliya madaxdana uu kayahay madaxweyne Xasan Shiikh Maxamuud ayaa hada kumashquulsan ineey sameeyso Maamul Goboleedyo, iyadoona laraacayo habka Federaalka ayaa waxaan jeclaanay inaan qoraalkan kusoo gudbino aragtiyo iyo latalin kusaabsan sameynta maamuladaas islamarkaana anfici doonta dadka leh go’aan gaarista wadankaan sharafta leh.

Waxyaabo loo baahanyahay in la ilaaliyo marka lasameeynayo maamul Goboleedyo:

1-Waxaa lagama maarmaan ah in ladajiyo qawaaniin iyo halbeegyo xadidan kahor intaan lasameen maamul Goboleedyada, qawaaniintaas iyo halbeegyadaasna waa ineey ahaadaan kuwo ku dhisan wadaniyad, sinaan, cadaalad, iyadoo dhanka xuquuqda iyo waajibaadkana ay u sinaanayaan guud ahaan shacabka Soomaaliyeed iyo qaas ahaan dadka dagan Gobolada lasameeynayo.

2-Doowlada midnimada qaran waa in iyada ay dajisaa qaabka loo sameeynayo Maamul Goboleedyada, iyadoo lala tashanayo dadka deegaanka, waana in laysku dhafaa dadka dagan micnaha waa in ay qayb kawada noqdaan Maamulka oo ku koobnaan hal cid.

3-Maamul usameeynta Gobolada arinta kusaabsan waa in doowlada Soomaaliya ay iyada noqotaa mida go’aamisa, islamarkaasna waa ineeysan jirin faragalin dibada ah qasatan doowladaha dariska nala ah ee wata baryahaan damacyada guracan.

4-Waxaa muhiim ah in la tixgaliyo kala duwanaashaha qabaa’ilka daga Gobolka loo sameeynayo maamulka iyadoon la eegeen qabiilka ku badan ama ku xoog badan taas waxay keeni kartaa isku dhac iyo dib udhac.

5-Maamulada lasamayn doono waa ineey ahaadaan kuwo kashaqeeya danaha iyo masaalixda guud ee Soomaaliya dhan walbo ha ahaatee, sida dhaqaalaha, amniga, siyaasada…waxaana reebtoon in maamulada lasamayn doono ay kashaqeeyaan kala goynta shacabka Soomaaliyeed iyo jiritaanka umada sidokale waa inusan u adeegin dowladaha cadaowga ku ah Soomaaliya.

Doowlad kastoo aduunyadan kajirta waxay leedahay qiyam siyaasi ama yool ay dooneeyso ineey gaarto xaqiijinteeda islamarkaasna aan lataaban karin waxaana kamid ah:

-Waa in doowlada ay awood uleedahay in dalkeeda ay kadifaacdo handadaad kastoo kaga imaata dibadda
-Waa in doowlada ay awood uleedahay kobcinta dhaqaalaha wadanka qaasatan xagga ganacsiga.
-Doowlada waa ineey awood uleedahay xaqiijinta siyaasada arimaha gudaha taasoo hadii aysan dowlada ku guuleeysan ay markaas u nuglaaneeyso handadaada cadawga dibada kadib dagaalka qaboow, waa sida hada nahaysato anaga hadaan soomaali nahay.
-Doowlada waa ineey ilaalisaa sharafka iyo karaamada ay kuleedahay Gobolka, taasoo keeni karta in ay miisaan kuyeelato Go’aan kagaarista arimaha qaar ee Gobolka.
-Doowlada waa ineey dib u dhigtaa dhaqan galinta nidaamka Federalka ilaa iyo inta ay shacabka Soomaaliyeed cod afti ah uqaadayaan dastuurka cusub kadib afar sano doowladaan hada jirta.
-Waxaa wanaagsan in dowlada ay soo magacaawdo gudi daraasad ku soo sameeya nidaamka Federaalka inuu yahay mid ku fiican Soomaaliya iyo inuusan ahayn.

Dadka qaba in hab Federaal lagu dhaqo Soomaaliya iyo waxa ay ku doodayaan:

=Dadka ku doodaya in nidaamka Federaalka uu soomaaliya xal uyahay waxay daliil kadhigteen in Soomaaliya ay soo martay dagaalo sokeeye oo qabiil sidaa darteedna ay mesha kabaxday is aaminaada taasoona dhalisay is faham waa iyo kalsoonidii oo burburta, sido kale waxay qabaan in ay jirto cabsi laga qabo in markale ay soo laabato doowlad kali talis ah sida tii Maxamed Siyaad Bare, sidaa darteed waxay qabaan in nidaamka Federaalka uu xal uyahay Soomaaliya.

=Sidokale dadka udoodaya Federaaliisimka waxay qabaan in dadka dagan Gobolka ay awood uyeelanayaan ineey iska dhex arkaan siyaasada iyo maamulka maadama dhamaan dadka deegaanka ay iska soo dhex xulanayaan dadka umatalaya maamulkaas.

Dadka Mucaaradsan Federaaliisimka iyo xujooyinkooda:

Waxaa jira dad farabadan oo mucaaradsan nidaamka Federaaliisimka waxayna sabab uga dhigeen waxyaabahan aan hoos kuxusi doono:

=Waxay leeyihiin nidaamka Federaalka waa mid dhibaato hor leh kusoo kordhin doona xaalada Soomaaliya qaasatan markeey imaato in laqabysado dhaqaalaha iyo qayraadka deegaankaas, sidokale waxaa mushkilad ka’imaan doontaa sida loo sameeynayo xuduudaha maamulada.

=Nidaamka Federaalka maahan mid lajaanqaadi kara Soomaaliya, maxaa yeelay nidaamkanw axaa loogu talagalay dad kala diin ah kala luqad ah sidaa darteed Soomaali waa isku luqad isku diin isku midab.

=Nidaamka Federaalka waa nidaam ajnabi ee maahan nidaam Soomaaliyeed ama ay qabto diinteena islaamka, in Soomaaliya lagu dabaqana waxaa kadanbeeya dano siyaasadeed qaasatan doowladaha cadawga Soomaaliya ee Dariska nala.

Gabo gabadii, nidaamka Federaalka in lagu dhaqo Soomaaliya waa in marka hore ay katimaadaa rabitaanka shacabka waana inuu ahaadaa mid isku keena Soomaalida marka laga hadlayo masaalixda guud iyo midnimadeeda ee maahan in ay dowlado ajnabi ah nagu qaasbaan kuwaasoo dano gaar ahaaneed naga leh.

W/Q: Hassan Abdi

 Nairobi, Kenya

Ka dib markii uu daqiiqadihii ugu dambeeyey Chelsea si amaah ah ku siisay kooxda Real Madrid, Michael Essien ayaa daaha ka qaaday inuu mar kale usoo carfaayo koobka ugu xiisaha badan Yurub ee Uefa Champions League.

Los Blancos ayaa isha ku heysa inay soo meeleysato koobkeedii Tobnaad ee Champions League.

Wuxuuna halbowlaha qadka dhexe ka qabaa rajo inuu mar kale Dhega weyne qaado isagoo ka hoos ciyaaraya Jose Mourinho, isagoona sheegay inuu la yaabay usoo dhaqaaqitaankiisii Madrid.

wuxuu u sheegay Wargeyska Marca: “Markii aan ku biiray Chelsea marnaba uma maleyn inay taasi dhici karto, laakiin waxaa ka dhaca kubada cagta wax lala yaabo.”

Essien oo dhowaan noqday xidigii ugu horeeyey ee kasoo jeeda dalka Ghana ee ciyaara kulanka El Clasico ayaa yiri: “Sir ma ahan in Jose Mourinho uu baahi u qabay xirfadeyda tan iyo markii aan imid England.

Essien oo Champions League sanadii hore kula soo guuleysatay kooxda Chelsea ayaana rajo ka qaba inuu Madrid ka caawiyo keedii 10-aad: “Waxay wax fiican oo taariikh leh u noqon laheyd kooxda iyo magaaladaba, anigana sidoo kale waxay ii noqon laheyd wax fiican gaar ahaan xirfadeyda kubada cagta hadii aan ku guuleysto laba Champions League oo isku xigta.”