Nairobi (Caasimada Online) – Waxaa magaalada Nairobi ee dalka Kenya ku geeriyooday wasiirkii hore ee gaashaandhigga dowladdii Kacaanka Soomaaliya, General Maxamed Siciid Xirsi “Moorgan”, sida ay xaqiijiyeen xubno ka tirsan qoyskiisa.

Marxuumka ayaa muddooyinkii u dambeeyey xanuunsanaa, waxaana la sheegay in xaaladdiisa caafimaad ay sii darsatay kadib markii uu xanuun degdeg ah caloosha kaga soo booday xilli uu ku sugnaa magaalada Boosaaso ee xarunta gobolka Bari. Intaa kadib, waxaa loo qaaday magaalada Nairobi si loogu dabiibo, balse nasiib darro wuu u adkeysan waayey.

Gen. Moorgan waxa uu ku dhashay magaalada Qardho sanadkii 1949. Tababaro sare oo ciidan ayuu ku soo qaatay dalalka Maraykanka iyo Talyaaniga, isagoo ka mid noqday saraakiishii ugu aqoonta sarreysay ee ciidamadii qalabka sida ee Soomaaliya. Waxa uu caan ku noqday doorkii uu ka qaatay dagaalkii 1977 ee Soomaaliya iyo Itoobiya ku dhexmaray gobolka Soomaali Galbeed.

Kadibna, Moorgan waxa uu noqday taliyaha ciidanka “Koofiyo Cas” — guuto ciidan oo si gaar ah u tababaranayd — taasoo kaalin muhiim ah ka qaadatay caburinta kacdoonkii ay sameeyeen jabhadda SSDF ee ka dhisanayd beelaha majeerteen sannadkii 1982.

Laga bilaabo 1986 ilaa 1988, waxa uu ahaa taliyaha milatari ee Sektor 26aad, oo ah dhulka hadda loo yaqaan Somaliland. Sannadkii 1990, waxa uu noqday wasiirka gaashaandhigga Soomaaliya isla markaana loo magacaabay ku-simaha madaxweynaha xilligii uu maamulku jilcay.

Markii uu burburay xukunkii Kacaanka 1991, Moorgan waxa uu hoggaamiyey jabhaddii taageersanayd kaligii-taliyihii xukunka laga tuuray, Maxamed Siyaad Barre, taasoo loo yaqaanay Somali National Front (SNF).

Intii u dhaxaysay 1991 ilaa 2003, jabhaddan oo uu Moorgan u ahaa hoggaamiye ciidan, ayaa lagu eedeeyey tacaddiyo ba’an oo lagula kacay shacabka ku dhaqan inta u dhaxeysa wabiyada Shabeelle iyo Jubba, gaar ahaan beelaha Digil iyo Mirifle.

Tacaddiyadaas waxaa ka mid ahaa dilal, kufsiyo, burburinta nidaamyadii waraabka, iyo boobka raashinkii bakaarada lagu keydin jiray, taasoo ugu dambeyn horseeday abaar ba’an oo loo yaqaanay “Cagabarar” sannadkii 1992 — abaar lagu tilmaamo tii ugu dhimashada badnayd ee Soomaaliya ku dhufata, iyadoo in ka badan 300,000 qof ay u dhinteen gaajo iyo cudurro.

Waxaa sidoo kale la xasuustaa muuqaal uu si dadban u shaaciyey Moorgan xilligii dagaalladaasi socdeen, isagoo si cad u sheegay in maleeshiyaadkiisu ay “ku nool yihiin bakhaaradii laga boobay shacabka Raxanweyn,” si uu u dhiirrigeliyo hoggaamiyaasha beesha uu ka soo jeedo in ay taageeraan maleeshiyaadka.

Sidoo kale, Moorgan waxa uu muddo kooban soo noqday wasiirka hawlaha guud iyo guryeynta intii u dhaxaysay 1990-1991, kahor burburkii dowladdii dhexe.

Sanadihii dambe ee noloshiisa, General Moorgan waxa uu degganaa magaalada Garoowe ee xarunta Puntland, halkaas oo uu ka noqday la-taliye sare oo dhanka ciidamada ah u qaabilsanaa Madaxweynaha Puntland. Waxa uu si muuqata uga qeyb qaatay arrimaha amniga iyo dib-u-dhiska maamulkaasi.

Beledweyne (Caasimada Online) – Guddoomiyaha gobolka Hiiraan, Muuse Salaad Wehliye ayaa si adag u sheegay in dadka gobolkaasi aysan jirin meel ay uga laabtaan dagaalka ay kula jiraan kooxda Al-Shabaab.

Wuxuu caddeeyay in dagaalka ay ku jiraan uu joogsan doono marka ay Al-Shabaab ka adkaadan ama iyaga ay ka adkaato kooxdu midkooda. Taas oo ka dhigan in dagaalka Xawaadle uu ku jiro uusan joogsan doonin illaa kooxda laga ciribtiro Hiiraan iyo guud ahaan dalka.

Guddoomiyuhu wuxuu sheegay in shacabka Hiiraan ay si buuxda uga go’an tahay in ay sii wadaan dagaalka, isla markaana aysan marnaba oggolaan doonin in ay kooxda Al-Shabaab ku sii sugnaato deegaanadooda. Wuxuu ku nuux-nuuxsaday in dagaalkaas uu yahay mid natiijo wax ku ool ah laga filayo.

“Anagu dagaalka kama noqonayno ilaa aan guul gaarno ama la naga adkaado, xabadeena ma istaagayso, hal ku dhiggeenuna waa guul ama geeri,” ayuu yiri Muuse Salaad. Wuxuu intaas ku daray in rajo weyn laga qabo in guushu ay u soo hoyato shacabka, isagoo ku booriyay Soomaalida kale inay ku daydaan dagaalka ay wadaan dadka Hiiraan.

Muuse Salaad wuxuu sidoo kale iftiimiyay in Al-Shabaab ay culays xoogan saareen gobolka Hiiraan, isagoo xusay in Hiiraan ay tahay meelaha ugu badan ee xabbaddu kaga socoto kooxda. Taas oo uu sheegay inay muujinayso sida kooxda ay ugu aragto gobolka mid muhiim ah oo la isku hayo.

Wuxuu carrabka ku adkeeyay in istiraatiijiyadda dagaalka ay tahay in xoogga la isugu geeyo halka uu dagaalku ka culus yahay, si guul laga gaaro. Sidaas darteed ayuu sheegay in dadka deegaanka iyo ciidamada difaaca ay si buuxda xooggooda ugu wajahaan halkaas, taasoo ay kooxda Al-Shabaab ugu dambeyn kaga adkaan doonaan.

Hadalkan ayaa imaanaya iyadoo maalmahan dambe ay gobolka Hiiraan ka socdeen dagaallo culus oo u dhexeeya kooxda Al-Shabaab iyo ciidamada deegaanka ee Macawiisleyda oo garab ka helaya ciidanka xoogga dalka, iyadoo shacabka iyo maamulka Hiiraan ay muujinayaan go’aan adag oo aan dib uga noqosho lahayn.

Muqdisho (Caasimada Online) –  Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta qaabilay ciyaartoydii hore ee caanka ka ahaa dhanka kubadda cagta caalamka, Samuel Eto’o oo ah Gudoomiyaha Xiriirka Kubadda Cagta Cameroon, Emmanuel Adebayor,  iyo Jay-Jay Okocha oo shalay soo gaaray magaalada Muqdisho.

Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa wafdigan culus ku qaabilay xarunta qaranka madaxtooyada, isaga oo uga mahadceliyay xidigaha booqashada ay ku yimaadeen dalka, taas oo ka marag kacaysa amniga iyo dib u kabashada Soomaaliya.

Sidoo kale wuxuu intaasi kusii daray in dowladda federaalka Soomaaliya ay dadaal xoogleh ku bixinayso horumarinta ciyaaraha iyo amniga guud ee dalka.

“Dowladda Federaalka Soomaaliya waxa ay dadaal xooggan ku bixinaysaa sidii loo horumarin lahaa ciyaaraha kala duwan ee dalka, loona suuq geyn lahaa hibada dhalinyarada Soomaaliyeed ee dhanka isboortiga” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay xafiisak madaxweynaha.

Waxaa kale oo uu madaxweynuhu sheegay in booqashada ciyaartooyda caalamiga ah ay muujinayso kalsoonida sii kordheysa ee caalamka uu ku qabo Soomaaliya iyo horumarka ka socda dalka, gaar ahaan dhanka isdhex-galka iyo dhiirrigelinta dhallinyaradda.

Munaasabaddan waxaa ka qeybgalay Wasiirka Wasaaradda Dhalinyarada iyo Ciyaaraha ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdiqaadir Cali, Guddoomiyaha Xiriirka Soomaaliyeed ee Kubadda Cagta Mudane Cali Cabdi Maxamed, Gudoomiyaha Xiriirka Kubadda South Sudan Augustino Maduot Parek iyo Guddoomiyaha Xiriirka Kubadda Cagta ee Jabuuti Mudane Suleymaan Xasan Waaberi.

Safarka halyeeyadan ayaa u jeedadiisa lagu sheegay qiimeyn caalami ah oo lagu sameynayo Soomaaliya, gaar ahaan dhinacyada amniga, iyaga oo shalay lagu marti qaaday ciyaar xiiso leh oo ka dhacday Garoonka kubadda cagta ee Stadium Muqdishou.

Bulsho weynta ku dhaqan caasimada ayaa shalay gala aad u camirtay Garoonka kubadda cagta ee Stadium Muqdisho, halkaas oo lagu qabtay kulankaan xiisaha leh oo ay kasoo muuqdeen ciyaariyahannada Samuel Eto’o, Emmanuel Adebayor iyo Jay-Jay Okocha.

Soomaaliya ayaa sanadihii u dambeysay ku tallaabsaneysay horumar ballaaran, tanina waa tallaabo kale oo loo qaaday xagga ciyaaraha oo hadda meel wanaagsan maraya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Soomaaliya ayaa wajahaysa khatar ah inay lumiso malaayiin doollar oo aan weli la isticmaalin, haddii aysan dedejin hirgelinta dib-u-habeynta maamulka dowladeed oo uu maalgelinayo Bangiga Horumarinta Afrika (AfDB).

Muddo 18 bilood ah kadib markii la bilaabay mashruuca Taageerada Hay’adaha Dowliga ah ee Maareynta Dhaqaalaha (ISEGP) oo lagu maalgeliyay $13 milyan, Soomaaliya waxay illaa hadda isticmaashay kaliya 15.2% lacagtaas. Tani waxay ku khasbaysaa Wasaaradda Maaliyadda Federaalka inay saddex jibbaarto xawaaraha kharash-garaynta bishii, si loo gaaro himilada mashruuca ee ku eg December 2026.

Warbixin uu Bankiga AfDB soo saaray bishii May 2025 ayaa sawir isugu jira horumar iyo caqabado ka bixinaysa mashruuca: dakhliga canshuuraha dalka ayaa sare u kacay ilaa 2.8% GDP-ga sanadka 2023, halka darajada isla xisaabtanka hay’adaha dowladda ee Soomaaliya ee tusmada Ibrahim Index ay gaartay 20.1%, taasoo ka sareysa heerkii bartilmaameedka ahaa ee 2026. Si kastaba ha ahaatee, khubarada falanqeeya dhaqaalaha ayaa ka digaya in kororkaasi uu ka dhashay tallaabooyin ku-meelgaar ah sida sixitaanka cashuuraha iyo dib-u-cabbirka GDP-ga, halkii ay ka iman lahaayeen isbeddello maamul oo joogto ah.

Inta badan wax-soo-saarka mashruuca ayaa weli ku jira marxalado hore. Kaliya hal natiijo oo ka mid ah 16-ka la qorsheeyay ayaa la dhameystiray—taasoo ah Istaraatiijiyadda Dakhliga Dhexe ee Muddada-Dhexe, oo la daahfuray 2024.

Warbixinta AfDB ayaa xaqiijinaysa in istaraatiijiyaddan ay sal u tahay saadaasha dakhliga ee 2025, isla markaana lagu sameeyay wadatashi lala yeeshay dowladda federaalka iyo daneeyayaasha muhiimka ah.

Khilaaf siyaasadeed oo Puntland ah oo caqabad ku noqday hirgelinta

Qayb muhiim ah oo mashruuca ISEGP ka mid ah—casriyeynta xafiisyada canshuuraha gudaha ee dowlad-goboleedyada—ayaa wajahaya caqabado siyaasadeed.

Sida lagu sheegay warbixinta AfDB ee May 2025, naqshadaha hore ee xarumahan waxaa oggolaaday dhammaan dowlad-goboleedyada marka laga reebo Puntland, oo weli ka caga-jiidaysa ansixinta qorshaha guud ee dhexe.

Dib-u-dhaca waxaa loo sababeynayaa “is-faham la’aan siyaasadeed” oo u dhaxaysa Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Puntland.

Wasaaradda Maaliyadda Federaalka ayaa hadda wadahadallo la leh Puntland si ay u eegaan saameynta dhaqaale ee dib-u-dhacaas iyo sidii xal loo heli lahaa. Wadahadalladaas ayaa lagu ballamay in la soo afjaro ugu dambeyn 31-ka December 2025.

Haddii la xallin waayo, khilaafkan wuxuu si weyn u wiiqi karaa yoolalka mashruuca, gaar ahaan kuwa la xiriira sinnaan ku dhisan qeybinta kaabeyaasha dhaqaalaha iyo midnimo lagu dhisayo nidaamka uruurinta dakhliga dalka oo dhan.

Arrintan waxay si gaar ah u culus tahay maadaama dekedda magaalada Boosaaso ee ku hoos jirta Puntland ay si weyn uga qayb qaadato dakhliga kastamyada dowladda federaalka.

Haddii Puntland ka baxdo mashruuca, qiyaasihii muhiimka ahaa ee la xiriiray kordhinta dakhliga gudaha ayaa la burin karaa—kuwaasoo saldhig u ah saadaasha dakhliga 2025 ee lagu hago istaraatiijiyadda cusub ee muddada-dhexe.

Ilaa ansixinta Puntland la helo, looma gudbi karo qorsheyaasha faahfaahsan ee dhismaha iyo liisaska agabyada (BOQs) ee loogu talagalay xafiiska Boosaaso. Shirkadda Ecotech Ltd. oo loo xilsaaray qaybtaas ayaa shaqadeeda bilowday Agoosto 2024, waxayna dhameystirtay wadatashiyo hordhac ah oo ay la sameysay dowlad-goboleedyada kale. Si kastaba, horumarka Puntland wali waa hakad. 

Kismaayo (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa faah-faahin dheeraad ah ka bixisay duqeyn culus oo Talaadadii ka dhacday waqooyi galbeed ee magaalada Kismaayo, taas oo ay iska kaashadeen Soomaaliya iyo Mareykanka.

Warsaxaafadeed kasoo baxay dowladda ayaa waxaa lagu sheegay in weerarka oo ka dhacay meel qiyaastii 40 km u jirta Kismaayo lagu beegsaday maleeshiyaad ka tirsan kooxda Al-Shabaab, balse lama shaacin khasaaraha rasmiga ah e la gaarsiiyay kooxda.

“Iyadoo la kaashanayo Dowladda Federaalka Soomaaliya, Taliska Ciidamada Mareykanka ee Afrika (AFRICOM) ayaa duqeyn dhanka cirka ah ka fuliyay meel qiyaastii 40 meel  waqooyi-galbeed kaga beegan magaalada Kismaayo, si loo beegsado maleeshiyaadka Khawaarijta Al-Shabaab” ayaa lagu yiri qoraalka.

Ujeedka weerarka ay iska kaashadeen Dowladda Federaalka iyo Mareykanka ayaa lagu sheegay mid lagu wiiqayo awoodda kooxaha Khawaarijta oo loo arko inay khatarta ku yihiin shacabka Soomaaliyeed.

“Duqeyntan ayaa qeyb ka ah dadaallada wadajirka ah ee lagu ciribtirayo awoodda maleeshiyaadka Khawaarijta ah ee Al-Shabaab ee qorsheynta iyo  fulinta weeraro argagixiso oo khatar ku ah shacabka Soomaaliyeed, ciidamada qalabka sida iyo saaxiibada caalamiga ah” ayaa lasii raaciyay warsaxaafadeedka kasoo baxay dowladda Soomaaliya.

Dhanka kale, Soomaaliya ayaa u mahadcelisay taliska AFRICOM, waxayna sheegtay inuu sii socon doono iskaashiga labada dhinac, ayna ka go’an tahay xoojinta dagaalka Al-Shabaab

“Dowladda Federaalka Soomaaliya waxay u mahad celinaysaa howlgalka AFRICOM, waxayna mar kale adkaynaysaa sida ay uga go’an tahay la dagaallanka kooxaha Khawaarijta ah, iyadoo kaashaneysa shacabka Soomaaliyeed iyo saaxiibada caalamiga ah, si loo xaqiijiyo nabadgelyada iyo xasilloonida dalka” ayaa lagu soo gabagabeeyay warsaxaafadeedka.

Soomaaliya ayaa waxaa haatan ka socda guluf culus oo ka dhan ah argagixisada, waxaana iska kaashana ciidamada dowladda iyo kuwa dadka deegaanka, iyada oo sidoo kale dhanka hawada ay ka taageerayaan saaxibada caalamiga ah.

Dagaallada xoogooda ayaa haatan waxa ay ka socdaan deegaanno ka kala tirsan maamullada HirShabelle, Galmudug, Koonfur Galbeed iyo Jubbaland ee Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxa goordhow hotelka Jasiira ee magaalada Muqdisho ka furmay shir ay leeyihiin mucaaraadka, kaas oo looga hadlayo xaaladda cakiran ee dalka.

Shirweynahan oo ah mid xasaasi ah ayaa waxaa u dhan inta badan xubnaha mucaaradka oo ay ku jiraan madaxweyneyaal iyo ra’iisul wasaareyaal hore oo dhowaan uun kusoo laabtay magaalada Muqdisho.

Wararka ayaa sheegaya in hoggaaminta mucaaradka uu hadda la wareegay Sheekh Shariif Sheekh Axmed oo in muddo ah diidanaa qorshaha uu wado madaxweyne Xasan Sheekh.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, shirweynahan maanta u furmay mucaaradka ayaa waxaa looga hadli doonaa arrimo ay kamid yihiin doorashooyinka, wax ka beddelka dastuurka iyo amniga guud ee dalka.

Xildhibaan Cabdulqaadir Cosoble Cali, sidoo kalena ah musharrax madaxweyne oo faah-faahin ka bixiyay shirkooda ayaa sheegay inay uga wada-hadayaan sidii dalkan loo badbaadin lahaa, isla markaana madaxweyne Xasan Sheekh loogu sheegi lahaa inuu kusoo laabto xeyndaabka sharciga.

“Waxa aan ka hadleyno waxa ay tahay maamulka hadda jiro oo uu madaxweynaha ugu wayn yahay oo uu Ra’iisul wasaarihiisu ku xigo qaabka ay wax u wadaan oo ay rabaan waddanka inay doorasho uga dhacdo waa qaab waddanka uusan horay ugu sii socon karin” ayuu yiri Xildhibaan Cabdulqaadir Cosoble Cali.

Cosoble ayaa ku eedeeyay madaxweynaha iyo ra’iisul wasaaraha in dalka ay ku wadaan waddo khaldan, isla markaana ay tahay in laga hortago goor hore.

“Ujeedkeenna waxa weeye aan wada badbaadino dalkan aan isku imaano, madaxweynaha aan u nasteexeyno oo aan ula talino oo aan u sheegno waddadan inay tahay waddadii shalay ee uu isaga hortaagnaa oo uu diidanaay waayey yuu na qaadsiin ayuu sii raaciyay.

Dhinaca kale waxa uu soo hadal qaaday arrinta doorashada, isaga oo ku eedeeyay in Villa Soomaaliya ay waddo boob, taasina ay diidan yihiin.

“Doorasho qof iyo cod ah ayaa lagu dhowaaqayaa, laakiin xaqiiqda dhabta ah ay tahay doorasho la rabo in lagu shubto ama la boobo” ayuu yiri Cabdulqaadir Cosoble.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad siyaasadeed oo aad u cakiran, waxaana la’isku hayaan hannaanka loo wajahayo doorashooyinka dalka ee 2026.

Washington (Caasimada Online) – Aqalka Cad ee Mareykanka ayaa niyad ka muujiyay siyaasadda Madaxweyne Xasan Sheekh ku hagayo Soomaaliya, sida uu qoray wargeyska Washington Post oo soo xiganaya saraakiil sare.

Sarkaal sare oo ka tirsan Aqalka Cad ayaa muujiyay walaac isa soo taraya oo ku saabsan sida uu Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud mudnaanta u siinayo arrimaha siyaasadda gudaha, taasoo uu sheegay inay carqaladeynayso dadaallada lagu horjoogsanayo kooxda Al-Shabaab, xilli khatarta kooxdaasi ay sii kordheyso.

“Waxaan ka walaacsannahay sida uu Madaxweyne Xasan Sheekh u doorbidayo siyaasadda gudaha halkii uu xoogga saari lahaa la-dagaalanka Al-Shabaab, gaar ahaan iyadoo khatarta kooxdaasi ay kor u sii kacayso,” ayuu yiri sarkaalka, oo la hadlay The Washington Post.

Dhanka kale, Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Mareykanka ayaa xaqiijisay in inkasta oo uu jiro walaacan uu Mareykanku “sii wadi doono wadashaqeynta dhow ee uu la leeyahay ciidamada Soomaaliya iyo kuwa Midowga Afrika.”

Sida ay tiri warbixinta Washington Post, Tan iyo markii uu dib ugu soo laabtay xafiiska sanadkii 2022, madaxweyne Xasan Sheekh ayaa xumeeyey xiriirka saaxiibada reer galbeedka, kaddib markii uu xoogga saaray hirgelinta nidaamka doorasho ee hal qof, hal cod ah — qorshe ay dhaliilayaashu ku eedeeyaan in marar badan loo adeegsaday dib u dhigista doorashooyinka.

Xukuumaddiisu waxay sidoo kale khilaaf la gashay maamullo goboleedyo saameyn leh, iyadoo muran xooggan uu ka dhashay wax ka beddelka dastuurka oo lagu eedeeyay in lagu ururinayo awoodda dowladda dhexe.

Tallaabooyinkan siyaasadeed ayaa si weyn u wiiqay howlgalka mideysan ee lagula dagaalamayo Al-Shabaab — koox si xeel dheer uga faa’iideysata kala-qaybsanaanta beelaha si ay u wiiqdo amniga qaranka. Taariikh ahaan, doorashooyinka Soomaaliya waxay marar badan curyaamiyey dadaallada amniga, inkasta oo saraakiisha Mareykanka ay dhowr jeer u dhexgaleen dhinacyada si ay u dejistaan xiisadaha.

“Madaxweyne kasta marka uu xafiiska la wareego, wax walba si wanaagsan ayay ku bilaabmaan, laakiin siyaasadda beelaha ayaa hadhow dumisa wax walba,” ayuu yiri Larry Andre, safiirkii hore ee Mareykanka u fadhiyay Soomaaliya.

Waxa uu xusuustay shir jaraa’id oo ay wada qabteen sannadkii 2022 isaga iyo ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, iyagoo xirtay dhar buluug cirka ah oo is le’eg si ay u muujiyaan midnimo, xilli siyaasadda gudaha ay isu beddeshay dagaallo beeleed dhimasho sababay.

Maanta, iyadoo Soomaaliya ay mar kale wajahayo xaalad siyaasadeed oo kacsan, saraakiisha Mareykanka ayaa ka digaya in xiriirka labada dal uu wajahayo cadaadis isa soo taraya.

Sarkaal ka tirsan Aqalka Cad ayaa sheegay in Mareykanku “marar badan ku booriyay” Madaxweyne Xasan Sheekh in uu dib ugu laabto iskaashiga amni iyo hannaanka dowladnimo ee loo dhan yahay, balse aan la arag wax horumar ah.

“Xoogga uu saaray ururinta awoodda dhexe ayaa caqabad ku ah horumarka dagaalka ka dhanka ah argagixisada,” ayuu yiri sarkaalka. “Waxaan rumeysannahay in isbeddelka mudnaanta siyaasadeed uu yahay mid lagama maarmaan ah si loola tacaalo khatarta sii kordheysa.”

Dubai (Caasimada Online) – Madaxweynaha Puntland Siciid Cabdullaahi Deni iyo Madaxweynaha Jubaland Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe), oo muddooyinkii u dambeeyay ku sugnaa magaalada Dubai ee dalka Imaaraadka Carabta ayaa heshiis gaaray.

Warar hoose oo laga helay ilo-wareedyo ku dhow labada hoggaamiye ayaa tilmaamaya in Deni iyo Madoobe ay heshiis isfaham ah ka gaareen khilaafkii siyaasadeed ee ka dhashay doorashadii Soomaaliya, kadib kulamo gaar ah oo ay ku yeesheen gudaha Imaaraadka.

Khilaafkaas ayaa saameyn ku yeeshay xiriirkooda siyaasadeed, balse labada madaxweyne ayaa hadda isku raacay in ay xoojiyaan wada-shaqaynta labada maamul iyo in ay mowqif mideysan ka yeeshaan xaaladda siyaasadeed ee dalka.

Heshiiskan ayaa waxaa dhex-dhexaadiyey Imaaraadka Carabta, oo dhowaan faro-gelin qaawan ka waday gudaha Soomaaliya, taasi oo labada dhinac u sahleysa inay iska kaashadaan danaha Imaaraadka ee gudaha Soomaaliya.

Imaaraadka ayaa caan ku ah in sanadka ugu dambeeya ee muddo xileed kasta ee madaxda dowladda federaalka ay gudaha dalka soo geliyaan dhaqaale badan, faro-gelin siyaasadeed oo toos ah iyo fulinta go’aano cuuryaaminaya dowladnimada Soomaaliya.

Waxaa suurtagal ah in labadaas dowlad goboleed ee Puntland iyo Jubbaland ay isku waafaqeen qorshaha fulinta Imaaraadka ee loogu yeeray, taas oo khatar hor leh ku noqon karta dowladda federaalka iyo guud ahaan dalka.

Labada mas’uul ayaa la filayaa in ay sidoo kale magaalada Nairobi, oo ay gaareen shalay, ay kula kulmaan qaar kamid ah saaxiibada siyaasadeed ee Soomaaliya, iyagoo halkaa ka bilaabi doona dhaq-dhaqaaqyo lagu taageerayo isbaheysiga mucaaradka ah ee fadhigoodu yahay magaalada Muqdisho.

Wararka ayaa sidoo kale sheegaya in dadaalladooda ay salka ku hayaan qorshe ka dhan ah Villa Somalia, kaas oo la filayo in shir looga furmo magaalada Muqdisho maanta oo Arbaco ah.

Socdaalka Deni iyo Madoobe ayaa imaanaya xilli mucaaradka Soomaaliya ay isku dayayaan in ay yeeshaan hal mowqif oo mideysan oo ay kaga hor tagaan siyaasadda Villa Somalia, iyadoo garabkooda laga dareemayo dhanka dowlad-goboleedyada qaarkood.

Muqdisho (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya waxaa lagu wadaa in maanta uu ka furmo shir gaar ah oo ay leeyihiin xubnaha mucaaradka oo ay ku jiraan madaxdii hore ee dalka, kaas oo looga hadlayo xaaladda cakiran ee dalka.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, shirweynahan ayaa la’isla qaatay, kadib markii ay habeen hore mucaaradka isugu tageen guriga Madaxweyne hore Sheekh Shariif, iyaga oo maanta ka hadlayo arrimaha doorashooyinka, dastuurka iyo amniga guud ee dalka.

Xildhibaan Cabdulqaadir Cosoble Cali, sidoo kalena ah musharrax madaxweyne ayaa faah-faahin ka bixiyay shirkooda, wxuuuna sheegay inay uga wada-hadayaan sidii dalkan loo badbaadin lahaa, isla markaana madaxweyne Xasan Sheekh loogu sheegi lahaa inuu kusoo laabto xeyndaabka sharciga.

“Waxa aan ka hadleyno waxa ay tahay maamulka hadda jiro oo uu madaxweynaha ugu wayn yahay oo uu Ra’iisul wasaarihiisu ku xigo qaabka ay wax u wadaan oo ay rabaan waddanka inay doorasho uga dhacdo waa qaab waddanka uusan horay ugu sii socon karin” ayuu yiri Xildhibaan Cabdulqaadir Cosoble Cali.

Cosoble ayaa ku eedeeyay madaxweynaha iyo ra’iisul wasaaraha in dalka ay ku wadaan waddo khaldan, isla markaana ay tahay in laga hortago goor hore.

“Ujeedkeenna waxa weeye aan wada badbaadino dalkan aan isku imaano, madaxweynaha aan u nasteexeyno oo aan ula talino oo aan u sheegno waddadan inay tahay waddadii shalay ee uu isaga hortaagnaa oo uu diidanaay waayey yuu na qaadsiin ayuu sii raaciyay.

Dhinaca kale waxa uu soo hadal qaaday arrinta doorashada, isaga oo ku eedeeyay in Villa Soomaaliya ay waddo boob, taasina ay diidan yihiin.

“Doorasho qof iyo cod ah ayaa lagu dhowaaqayaa, laakiin xaqiiqda dhabta ah ay tahay doorasho la rabo in lagu shubto ama la boobo” ayuu yiri Cabdulqaadir Cosoble.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad siyaasadeed oo aad u cakiran, waxaana la’isku hayaan hannaanka loo wajahayo doorashooyinka dalka ee 2026.

Riyadh (Caasimada Online) – Dowladda Sacuudi Carabiya ayaa ku dhawaaqday inay dhalatay bisha Dul-xajj ama Carafo oo kamid ah bilaha ugu kheyrka badan.

Qoraal ay baahisay Boqortooyadda Sacuudiga ayaa lagu xaqiijiyey in berri oo Arbaco ah ay tahay maalinta 1-aad ee bisha Carafo ama Dul-Xajj.

Xujayda sanadkaan gudaneysa waajibka xajka ayaa maalinta Khamiista ah ee toddobaadka dambe oo ku beegan 4-ta bisha June istaagi doonta Banka Carafo.

Maalinta xigta ee Jimcaha ah oo ku beegan 5-ta bisha June ayaa noqonaysa maalinta 1-aad ee Ciidda Carafo.

Bishaan ayaa ka mid ah bilaha ugu kheyrka badan, waxayna inta badan muslimiintu soomaan maalinta koowaad ilaa maalinta Ciidda ee sagaalka bisha.

Sanadkaan in ka badan 11,000 (Kow iyo toban kun) oo xujey Soomaaliyeed ah ayaa nasiib u yeeshay inay soo xajiyaan.

Wasaaradda Awqaafta iyo Arrimaha Islaamka Soomaaliya ayaa daabulaysa xujeyda Soomaaliyeed ilaa 30-ka bishaan May oo maalmo kooban ay naga xigaan.

Soomaaliya ayaa kamid ah dalalka dhaqaalaha ugu badan looga soo xajiyo, waxaana sanad kasta xaajiga Soomaaliyeed laga qaadaa lacag ka badan $5,000 (Shan kun oo dollar).

Hoos ka eeg bayaanka Sacuudiga

Muqdisho (Caasimada Online) – Garoonka kubadda cagta ee Stadium Muqdisho waxaa lagu qabtay kulan ciyaareed xiisa badan oo Xidigaha Halyeeyadii hore ee Qaaradda Afrika oo Soomaaliya booqasho ku yimid ay la cayaareen Xidigaha halyeeyada Soomaaliya.

Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Xamsa Cabdi Barre ayaa furay ciyaartaas, waxayna ku soo dhamaatay 8-4 ay ku badiyeen halyeeyada ka socda Qaaradda Afrika ee martida u ah Soomaaliya.

Halyeeyo caan ah ee kubadda cagta ugu magaca weyn Qaaradda Afrika ee kala ah Samuel Eto’o, Emmanuel Adebayor iyo Jay-Jay Okocha ayaa maanta soo gaaray magaalada Muqdisho.

Halyeeyadan ayaa casuumaad rasmi ah ka helay xiriirka kubadda cagta Soomaaliyeed, taas oo muujinaysa xiriirka wanaagsan oo ay Soomaaliya la leedahay ururrada caalamiga ah ee ciyaaraha.

Safarkaan ayaa u jeedadiisa lagu sheegay qiimeyn caalami ah oo lagu sameynayo Soomaaliya, gaar ahaan dhinacyada amniga, in Garoonka kubadda cagta ee Stadium Muqdishou u marti-gali karo ciyaaroy caalami ah iyo u heelanaanta bulshada ee dhanka Sports-ga.

Bulsho weynta magaalada Muqdisho ayaa galabta aad u camirtay Garoonka kubadda cagta ee Stadium Muqdisho, halkaas oo lagu qabtay kulankaan xiisaha leh.

Masuuliyiinta dowladda oo Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre uu hoggaaminayey ayaa goobjoog ahaa garoonka, intii ay ka socotay ciyaartaan oo Soomaaliya ay ku metelayeen halyeeyo caan ah.

Ciyaaryahanada caalamiga ah ee yimid Muqdisho waxaa wafdigooda qeyb ka ah madax ka socota FIFA iyo CAF, waxayna la kulmayaan madaxda ugu sareysa dalka, inta ay joogaan Muqdisho.

Wasaaradda dhallinyarada iyo cayaaraha ee XFS ayaa marti qaaday wafdigaan oo si heer sare ah oo loagu soo dhaweeyey magaalada Muqdisho, waana markii ugu horeysay oo wafdi sare oo ka socda xiriirrada kubadda cagta adduunka iyo Afrika ay booqasho ku yimaadeen Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Onlinle) – Ra’iisul wasaarihii hore ee Soomaaliya, Mudane Xasan Cali Khayre oo qoraal soo saaray ayaa dalab culus u diray madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, kaas oo la xiriirta doorashada dalka iyo diiwaan-gelinta ka socota Muqdisho.

Khayre ayaa si adag uga hadlay xaaladda ka taagan degmada Kaxda, kadib markii xiisad culus ay ka dhalatay diiwaan-gelinta degmadaas oo la hoos geeyay Dharkenley, waxayna keentay in shacabka ay ka caroodaan, ayna dibadbax ka dhigaan qaybo ka mid ah Kaxda.

Ra’iisul wasaarihii hore ayaa cambaareeyay falkan, wuxuuna tilmaamay in caga jugleyn lagu hayo shacabka ku dhaqan degmadaasi.

“Waxaan si adag u cambaareynayaa falalka xadgudubka, cabsigalinta, iyo qafaalka ah ee Dowladdu ka waddo degmada Kaxda ee Gobolka Banaadir, si ay dowladdu shacabka degmada ugu qasabto in ay iska diiwaangeeliyaan doorashooyinka macmalka ah ee uu ku riyoonayo Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud” ayuu yiri Mudane Xasan Cali Khayre.

Sidoo kale wuxuu sii raaciyay ” Cabsigalinta iyo qafaalka ka socda goobaha waxbarashada, ganacsiyada, iyo suuqyada degmada Kaxda waa isku-day gurracan oo xadgudub ku ah xuquuqda muwaadiniinta, dhaqanka dowladnimada, shuruucda dalka, iyo xeerarka caalamiga ah. Waxaana ayaandarro ah in ciidamadii amniga loo adeegsanayo jajuubka, cabsigalinta, iyo qafaalka shacabka degmada Kaxda”.

Dhanka kale, Khayre ayaa madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud u diray farriin culus, isaga oo ka dalbaday inuu ka laabto amar uu sheegay inuu bixiyay, laguna caburinayo shacabka degmada Kaxda ee gobolka Banaadir.

“Waxaan Madaxweyne Xasan Sheekh ugu baaqayaa in uu degdeg uga laabto amarka uu bixiyay ee lagu caburinayo dadweynaha degmada Kaxda, kana joogsado doorashada aan heshiiska ahayn ee uu ku riyoonayo, taas oo halis ku ah midnimada, wadajirka ummadda, iyo xasilloonida dalka”” ayuu mar kale yiri Ra’iisul wasaare hore Xasan Cali Khayre.

Goo sii horeysay waxaa sidan oo kale arrinta degmada Kaxda iyo xiisadda ka dhalatay diiwaan-gelinta dadweynaha ka hadlay madaxweynihii hore ee dalka, Sheekh Shariif Sheekh Axmed oo weerar ku qaaday madaxweyne Xasan Sheekh iyo maamulkiisa.

“Waxaa nasiib darro ah hab-dhaqanka madaxda dowladda Federaalka ah ee lagu kala soocayo bulshada caasimadda islamarkaana laga isaga horkeenayo iyadoo qaar ka mid ah degmooyinka Muqdisho meesha laga saarayo sida Degmada Kaxda oo ay dadkeedu ka mid yihiin canshuur bixiyaasha dowladda” ayuu yiri madaxweynihii hore ee dowladdii KMG ahayd.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray “Waxaan sidoo kale cambaaraynayaa in shacabka Degmada Kaxda oo la ogyahay in loo diidanyahay xaquuqdooda degmanimo, haddana loogu daray cadaadis bulsho iyo in la rabo in qori caarradiis loogu qasbo isdiiwaangalin hubeysan iyo geedi-socod doorasho oo hal dhinac ah”.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad siyaasadeed oo cakiran, waxaana dowladda federaalka iyo mucaaradka ay isku hayaan hannaanka loo wajahayo doorashada dalka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiye ku xigeenka amniga iyo siyaasadda maamulka gobolka Banaadir Maxamed Axmed Diiriye (Yabooh) oo maanta la hadlay warbaahinta ayaa si kulul ugu jawaabay xubnaha mucaaradka, isaga oo ka hadlay arrimaha doorashooyinka dalka, gaar ahaan diiwaan-gelinta dadweynaha ee ka socoto Muqdisho.

Yabooh ayaa si weyn u difaacay qorshaha guddiga doorashada ee la xiriira diiwaan-gelinta ka socoto degmooyinka gobolka, isaga oo meesha ka saaray in lasoo qabso shacabka, kadib markii mucaaradka ay sheegeen in ciidamo loo adeegsanayo bulshada.

“Kuwa dhahaaya dadka waa lasoo qasbay waxaa leenahay dadka waa wacyigalinaa ayagaa imaada dad Banaadir anaga ayey masuuliyad naga saarantahay soo wada baxa” ayuu yiri.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay inay wacyigelin oo kaliya u sameeyaan shacabka, uuna ujeedka yahay in laga gudbo doorashada dadbadan, si ay dadweynaha usoo doortaan hoggaankooda berri.

“Dalkan waxaa la rabaa in laga bixiyo farfar ku taag, waxaa laga rabaa in laga gudbo 4.5, waxaa la rabaa in laga baxo odayaal iyo maamul goboleedyo in laga gudbo” ayuu raaciyay.

Dhankiisa guddoomiyaha maamulka degmada Yaaqshiid, Suleymaan Fargax oo ka hadlay arrintan ayaa difaacay qorshaha uu wado maamulka gobolka iyo diiwaangelinta doorashada.

“In shacabka mamulada kale markay galayan dorasho galayan in loo sacab tumo kuwa gobolka banaadirna laga horyimaado ma ahan wax an qaadan karno” ayuu yiri Fargax.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo saacadihii lasoo dhaafay ay xubnaha mucaaradka ay afka furteen, iyaga oo si gaar ah uga hadlay diiwaan-gelin laga bilaabay xarumo ay kamid yihiin jaamacadaha iyo degmada Kaxda, iyaga oo sheegay in dadka lasoo qabsay.

“Waxaa nasiib darro ah hab-dhaqanka madaxda dowladda Federaalka ah ee lagu kala soocayo bulshada caasimadda islamarkaana laga isaga horkeenayo iyadoo qaar ka mid ah degmooyinka Muqdisho meesha laga saarayo sida Degmada Kaxda oo ay dadkeedu ka mid yihiin canshuur bixiyaasha dowladda” ayuu yiri madaxweynihii hore ee dowladdii KMG ahayd.

Waxaa kale oo uu raaciyay “Waxaan sidoo kale cambaaraynayaa in shacabka Degmada Kaxda oo la ogyahay in loo diidanyahay xaquuqdooda degmanimo, haddana loogu daray cadaadis bulsho iyo in la rabo in qori caarradiis loogu qasbo isdiiwaangalin hubeysan iyo geedi-socod doorasho oo hal dhinac ah”.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynihii hore ee Soomaaliya, Mudane Sheekh Shariif Sheekh Axmed oo warsaxaafadeed soo saaray ayaa weerar culus ku qaaday dowladda federaalka iyo guddiga qaran ee loo xilsaaray arrimaha doorashooyinka dalka.

Shariif ayaa marka hore nasiib darro ku tilmaamay hab-dhaqan cusub oo uu tilmaamay inay lasoo baxday dowladda, ayna isaga horkeeneyso shacabka deggan caasimada.

Madaxweynihii hore ee dalka ayaa sheegay in meesha laga saaray degmooyin ku yaalla Muqdisho, sida Kaxda isla-markaana lagu tuntay xaquuqdii ay lahaayeen, maadaama ay yihiin canshuur bixiyeyaal.

“Waxaa nasiib darro ah hab-dhaqanka madaxda dowladda Federaalka ah ee lagu kala soocayo bulshada caasimadda islamarkaana laga isaga horkeenayo iyadoo qaar ka mid ah degmooyinka Muqdisho meesha laga saarayo sida Degmada Kaxda oo ay dadkeedu ka mid yihiin canshuur bixiyaasha dowladda” ayuu yiri madaxweynihii hore ee dowladdii KMG ahayd.

Sidoo kale wuxuu cambaareeyay in awood loo adeegsado shacabka Kaxda ee kasoo horjeedo diiwaan-gelinta ka socota degmadaas, xilli la hoos geeyay degmada Dharkenley.

“Waxaan sidoo kale cambaaraynayaa in shacabka Degmada Kaxda oo la ogyahay in loo diidanyahay xaquuqdooda degmanimo, haddana loogu daray cadaadis bulsho iyo in la rabo in qori caarradiis loogu qasbo isdiiwaangalin hubeysan iyo geedi-socod doorasho oo hal dhinac ah” ayuu yiri Sheekh Shariif oo ka hadlayay xaaladda ka taagan degmada Kaxda.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Waxaan mar walba garab taaganahay xaqa muwaadiniinta Soomaaliyeed ay u leeyihiin ka qaybgalka doorashooyin xor iyo xalaal ah oo loo simanyahay”.

Ugu dambeyn wuxuu ka digay tallaabooyinka uu qaadayo guddiga doorashada, isaga oo ugu baaqay inay ka waantoobaan cadaadis uu sheegay inay ku hayaan shacabka caasimada.

“Waxaan dhinaca kale uga digayaa guddiga doorashooyinka lagu muransanyahay inay ka waantoobaan cadaadiska ay saarayaan shacabka caasimadda oo hadda ay muuqato in lagu qasbayo  hannnaan doorasho oo aan heshiis lagu ahayn” ayuu mar kale yiri Shariifka.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo guddiga lagu eedeeyay in iyaga oo wata ciidamo ay shalay tageen xarumo ay ka mid yihiin jaamacado, kadibna ay ka bilaabeen diiwan-gelinta ardayda, si ay qayb uga noqdaan ololaha diiwaangelinta qof iyo cod ee ka socda Muqdisho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya waxaa maanta soo gaaray qaar kamid ah ciyaartoyda halyeeyada Kubadda Cagta ee Afrika iyo wafdi sare oo ka socda xiriirada kubadda cagta adduunka iyo Afrika, kuwaas oo kala ah FIFA iyo CAF.

Wafdigan culus iyo ciyaartoyda oo kala ah Samuel Eto’o, Emmanuel Adebayor iyo Jay-Jay Okocha ayaa waxaa garoonka Aadan Cadde kusoo dhaweeyay wasiirka ciyaaraha, hoggaanka sare ee xiriirka kubadda cagta iyo mas’uuliyiin kale oo ka tirsan dowladda.

Halyeeyadan ayaa casuumaad rasmi ah ka helay xiriirka kubadda cagta Soomaaliyeed, taasoo muujinaysa xiriirka wanaagsan oo ay Soomaaliya la leedahay ururada caalamiga ah ee ciyaaraha.

Sidoo kale waxaa la filayaa in galabta ay dhacdo ciyaar aad u xiiso badan oo u dhaxeysa labo koox oo kala meteli doona ciyaartoyda fudaha dalka iyo kuwa ajaaniibta ah.

Kooxda ku ciyaari doonta fanaanadda ciyaartoyda dalka waxaa ka soo muuqan doona qaar ka mid ah halyeeyada isboortiga dalka, halka kooxda ku ciyaari doonta fanaanadda ciyaartoyda ajnaaniibta ay ka soo muuqan doonaan ciyaartoyda ajnabiga ah ee ka ciyaara dalka iyo kuwa martida ah  ee maanta soo gaaray magaalada Muqdiho.

Wasiir ku-xigeenka Wasaaradda Dhallinyarada iyo Ciyaaraha Soomaaliya, Dahabo Suusow Maxamuud, ayaa ugu baaqday shacabka Soomaaliyeed — muxaafid iyo mucaaradba — in ay si mideysan u soo xaadiraan garoonka Muqdisho Stadium, si ay u muujiyaan taageeradooda iyo soo dhoweyntooda wafdigan heerka caalami ah.

Sidoo kale, xiriirka Kubadda Cagta Soomaaliyeed ayaa sheegay in kulankan uu yahay calaamad muujinaysa soo kabashada dalka, gaar ahaan dhinaca amniga. Waxay sidoo kale xuseen in ay tani tahay fursad lagu soo celinayo kalsoonida caalamiga ah ee ku aaddan qabashada tartamada heer caalami ee gudaha Soomaaliya.

Dhanka kale, wasaaradda ciyaaraha xukuumadda Soomaaliya ayaa taageerayaasha daneenaya daawashada ciyaartaas xiisaha lagu ku wargelisay inay garoonka soo xaadiraan xili hore si ay kaga gudbaan habraacyada amniga.

Waxaa kale oo taageerayaasha lagu wargelinayay in ay muujiyaan daganaan iyo ilbaxnimo maadaama beri ay magaalada Muqdisho diri doonto farriin caalami ah oo ku aaddan isboortiga iyo amniga dalka.

Imaashaha wafdigan culus ayaa xambaarsan fariin muujinaysa taageero iyo dhiirrigelin loogu talagalay horumarka ciyaaraha dalka oo haatan maraya meel wanaagsan.