Istanbul (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa shaaca ka qaaday in dhowaan ay soo saaran doonto shidaalka ku jiro dhulkeeda, sida uu maanta sheegtay wasiirka bartoolka Daahir Shire Maxamed oo haatan ka qayb-galaya Shirka Kheyraadka Dabiiciga ah ee ka socda magaalada Istanbul ee caasimada dalka Turkiga.

Daahir Shire ayaa sheegay in Soomaaliya ay diyaar u tahay inay ka faa’iideysato khayraadka dhex ceegaaga dhulkeeda, isla markaana haatan wixii ka dambeeya ay xoojin doonto iskaashiga ku aaddan horumarinta kheyraadka dabiiciga ah ee Soomaaliya.

Wasiirka ayaa hoosta ka xariiqay in Soomaaliya ay ku taallo goob istaraatiiji ah, Allana uu ku maneystatay khayraad dabiici ah, isaga oo maalgashadayaasha caalamiga ah ugu baaqay inay ka faa’iideystaan fursaddaasi ee ay usoo bandhigtay dowladda Soomaaliya.

“Soomaaliya waa goob istaraatiiji ah waxaana ku duugan Kheyraad farabadan oo dabiici ah, goobtaas muhiimka ah ee ay Africa kaga taalo waxay fursad weyn u tahay maalgashadayaasha caalamiga ah inay Soomaaliya maalgashi xoogan ku sameeyaan” ayuu yiri Wasiir Daahir Shire oo madasha ka jeediyay Khudbad kooban.

Sidoo kale wuxuu soo hadal qaaday dadaallada socda ee sahminta shidaalka Soomaaliya ee uu wado Turkiga, isaga oo xusay inuu marayo heer gabagabo ah, kadibna xigi doonto qorshaha qodiska shidaalka, si loo soo saaro, kadibna loo sii iib geeyo.

Sahminta ayaa hadda lasoo warinayaa in boqolkiiba toddobaatan la dhameeyay baarista shidaalka Soomaaliya, taasoo ka dhigan in badankeedu soo idlaatay.

Marka ay soo dhammaato howsha sahminta, waxaa lagu dhaqaaqi doonaa qodista shidaalka, sida uu haatan ka dhawaajiyay wasiirka batroolka Soomaaliya.

Badda Soomaaliya waxaa ku yaalla in ka badan 200 xirmo oo la rumeysan yahay inuu shidaal ka buuxo, kuwaas oo aan badankood sahmin lagu sameyn sababo la xiriira walaaca dhanka amniga iyo khilaafaadka ka jira dalka.

Horraantii sanadkii tegay ee 2024 ayay ahayd markii Soomaaliya iyo Turkiga gaareen heshiis lagu sahminayo shidaalka iyo macdanta kale ee badda ku jirta.

Dabayaaqadii isla sanadkaas, markabka baaritaanka ee Turkiga, Oruç Reis, ayaa soo gaaray dekedda Muqdisho, wuxuuna ruqaansaday goobaha loo arko inay ku habboon yihiin baarista, si loo sumadeeyo meelaha lagu arko kheyraadka la qorsheynayo in la soo saaro.

Marka la helo natiijo la isku halleyn karo, kadib ayaa la guda geli doonaa soo saarista shidaalka, sida uu dhigayo heshiiska Soomaaliya iyo Turkiga.

Muqdisho (Caasimada Online) – Kulankii maanta ee Golaha Shacabka Soomaaliya ayaa baaqday, sababo la xiriira xiisadda kasii dareysa ee ka taagan baarlamaanka dalka.

Farriin oo diray xildhibaannada ayaa waxaa loogu sheegay in maanta aanu jirin kulan, isla markaana ay isku imaan doonaan maalinta Isniinta ah ee soo socota.

Xildhibaannada Baarlamaanka Federaalka ayaa fadhiyadooda yeesha maalmaha Sabti, Isniin, iyo Arbaco, waxaana maanta la filayay in xildhibaannadu isugu yimaadaan kulankoodii caadiga ahaa, balse waa uu baaqday, sida ku cad farriinta loo diray.

Sababta ugu wayn ayaa lala xiririinayaa xiisadda ka dhex taagan baarlamaanka, taas oo saameyn ku yeelatay shaqadii socotay ee xildhibaannada, kadib markii uu iyaga iyo guddoomiyaha uu soo kala dhex-galay khilaaf xooggan.

Kulankii u dambeeyay oo dhacay Arbacadii lasoo dhaafay ayaa buuq iyo fowdo kusoo dhammaaday, waxaana kadib xigtay in qaar kamid ah xildhibaannada laga joojiyay fadhiyada baarlamaanka, kadib go’aan uu soo saaray guddoomiye Aadan Madoobe.

Xaaladda ayaa u muuqata inay weli kasii dareyso, waxaana xildhibaannada mucaaradka ay wadaan mooshin ay rabaan inay xilka uga tuuraan guddoomiyaha, isaguna wuu ka horyimid, wuxuuna ka laabtay maamuus ka xayuubintii xildhibaan Cabdullahi Xaashi Abiib oo iyadu sababtay buuqa haatan ka taagan baarlamaanka Soomaaliya.

Baaqashada kulanka maanta ee Golaha Shacabka ayaa sidoo kale kusoo aadeyso, iyada oo haatan dalka uu ka maqan yahay Sheekh Aadan Madoobe oo Khamiistii u baxay dalka Aljeeriya, halkaas oo uu maanta uga qayb-galayo shirka guddoomiyeyaasha baarlamaannada Carabta oo ka furmayo magaalada caasimada Algiers.

Shirka oo socon doono illa berri ayaa waxaa kadib qorshuhu yahay inuu Aadan Madoobe soo laabto, kadibna uu guddoomiyo kulanka baarlamaanka ee loo ballansan yahay Isniinta.

Marka laga soo tego xiisaddan, waxaa baarlamaanka Soomaaliya horyaalla shaqooyin adag oo ay ugu horreyso arrinta doorashada, maadaama laga sugayo shuruucdii lagu hagi lahaa.

Kaldhigii ugu dambeeyay ayay xildhibaannadu ku gaareen go’aanno culus oo la xiriira doorashada iyo wax ka beddelka dastuurka, xilli ay weli diidan yihiin mucaaradka.

Laascaanood (Caasimada Online) – Hoggaamiyaha Maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo Mudane Cabdulqaadir Axmed Aw-Cali (Firdhiye) iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa maanta oo Sabti ah kusoo wajahan magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya, waxaana haatan soconayo qaban qaabo wayn loogu jiro soo dhaweyntiisa.

Firdhiye ayaa magaalada Muqdisho u imaanayo ka qayb-galka Shirka Golaha Wadatashiga Qaranka oo uu ka casuumay Madaxweyne Xasan Sheekh, kaas oo Villa Soomaaliya ka dhacayo shanta bishaan May ee sanadkan 2025.

SSC-Khaatumo oo xaqiijisay safarka madaxweyne Firdhiye ayaa dalbatay in laga qayb-qaato soo dhaweyntiisa, iyada oo sheegtay inuu u taagan yahay wadajirka iyo midnimada Ummadda Soomaaliyeed.

“Soo dhaweynta madaxweynaha cid kasta oo ummadda Soomaaliyeed oo jecel wadajirka iyo midnimada dalka ee fursad noo heli karto way nagala qayb qaadan kartaa soo dhaweynta madaxweynaha. Waxaan u cadeyneynaa in maanta oo Sabti ah uu Firdhire ka dagayo magaalada Muqdisho” ayay tiri Fahiimo Yuusuf Qooje oo ah gabar si weyn ugu dhaq-dhaqaaqda horumarka maamulka SSC-Khaatumo.

Sidoo kale, Hoggaamiyaha SSC ayaa sidoo kale kulamo la qaadan doono madaxda sare ee dalka, kuwaas oo looga hadlayo dhabaha cusub ee u furmay labada dhinac, gaar ahaan wadashaqeynta SSC iyo dowladda dhexe.

Shirka loo ballansan yahay oo ay ka qayb-geli doonaan madaxda Maamul-goboleedyada, marka laga reebo Jubbaland iyo Puntland ayaa waxaa diiradda lagu saarayaa xaaladda guud ee dalka, gaar ahaan dagaalka Al-Shabaab iyo arrimaha doorashooyinka ee 2026.

Cabdulqaadir Firdhiye oo dhowaan wareysi gaar ah siiyay Telefishinka Qaranka ayaa ka hadlay waxa ay uga dhigan tahay ka qayb-galka shirkan oo uu markiisii ugu horreysay imaanayo, isaga oo metalayo dadka deegaanka ee SSC-Khaatumo oo dhowaan maamul goboleed loo aqoonsaday.

Hoggaamiyaha ayaa xusay in wax wayb uga dhigan tahay tagistiisa Muqdisho, wuxuuna carabka ku dhuftay inay tahay markii u horreysay oo uu shirka ka qayb-galayo mas’uul reer waqooyi ah, maadaama markii hore ay madasha ku ekeyd reer koonfur oo kaliya.

Sidoo kale waxa uu tilmaamay in shirka golaha wadatashiga qaran ay gayn doonaan taladooda iyo arrinta midnimada iyo wadajirka Ummadda Soomaaliyeed.

“Horta madasha markii ugu horreysay ka qayb-galo oo reer waqooyi ah weeyaan qoladaan reer Koonfureed ayaa madashaan iska haysatay marka waxaan leenahay waa nimid, waxaana soo kordhin doonaa qaybihii kala duwanaa ee qaranka Soomaaliyeed oo badankood ay dhan yihiin” ayuu yiri Madaxweynaha Maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray “Waa taladii qaranka oo SSC ay bartanka u fadhiso, waxaanu soo kordhin doonaa midnimo, wadajir iyo Somalinimo”.

Imaanshaha Cabdulqaadir Firdhiye ayaa kusoo aadeyso, iyada oo dhowaan Ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre uu booqasho taariikhi ah ku tegay Laascaanood, halkaas oo uu uga soo dhowaaqay aqoonsiga maamulka kumeel gaarka ah ee SSC-Khaatumo.

Waa markii labaad ee uu hoggaamiye Cabdulqaadir Axmed Aw-Cali (Firdhiye) imaanayo magaalada Muqdisho, laakiin safarkiisii hore ayaa ku koobnaa booqasho oo kaliya, laakiin hadda waa mid xambaarsan ujeedooyin siyaasadeed oo waawayn, maadaama uu qayb ka noqanayo go’aannada kasoo baxaya ee Shirka Golaha Wadatashiga Qaranka.

Kampala (Caasimada Online) – Taliyaha guud ee ciidamada Uganda, Muhoozi Kainerugaba, oo ah wiilka madaxweyne Yoweri Museveni, ayaa sheegay in uu qeybta hoose ee gurigiisa ku hayo Eddie Mutwe, oo ah nin mucaarad ah, isla markaana uu u hanjabayo rabshado, kaddib markii xisbiga ninkaasi uu sheegay in si xoog ah loo afduubtay toddobaadkii hore.

Eddie Mutwe, oo ah ilaaliyaha gaarka ah ee hoggaamiyaha mucaaradka Bobi Wine, ayaa la waayay dhammaadkii toddobaadka kadib markii rag hubeysan ay ku qabteen meel u dhow caasimadda Kampala, sida uu sheegay xisbiga mucaaradka ee National Unity Platform (NUP).

Booliiska ayaa sheegay in aysan haynin Mutwe, oo magaciisa dhabta ah yahay Edward Ssebuufu, mana jirin illaa iyo hadda wax war ah oo rasmi ah oo laga helay halka uu ku sugan yahay.

Fiidnimadii Khamiista, Kainerugaba ayaa bartiisa X kusoo qoray fariimo taxane ah, isagoo soo dhigay sawir la sheegay inuu yahay Mutwe oo aan gashanayn shaati, kuna andacooday in uu “u qabtay sida ayax.”

Reuters ma aysan si madax-bannaan u xaqiijin sawirkaasi, hase yeeshee xisbiga NUP ayaa mar kale u isticmaalay sawirkaasi bartiisa X si uu taageero ugu raadiyo Mutwe.

“Wuxuu ku jiraa qolka hoose ee gurigeyga… adigana waad ku xigtaa!” ayuu Kainerugaba ku qoray fariin uu kaga jawaabayay qoraal uu Bobi Wine ku baafinayay maqnaanshaha Mutwe.

“Wali kamaan jarin…,” ayuu sii raaciyay dhowr saacadood kadib, isagoo intaas ku daray inuusan sii deyn doonin Mutwe ilaa uu amar ka helo madaxweyne Museveni.

Guddiga Xuquuqda Aadanaha ee Uganda, oo ah hay’ad dowladeed, ayaa Khamiistii ku amray Kainerugaba in uu sii daayo Mutwe oo ay sheegeen in si sharci-darro ah loo hayay tan iyo 26-kii April, haddii kale uu wajihi doono dacwad ku saleysan baalmaridda dastuurka.

Afhayeenno u hadlay dowladda, ciidamada iyo booliiska Uganda ayaan si degdeg ah uga jawaabin codsiyo warcelin ah oo laga dalbaday.

Mucaaradka Uganda ayaa ku eedeeyay Madaxweyne Museveni in uu si degdeg ah u kororsaday darajada milatari ee wiilkiisa Muhoozi si uu ugu diyaariyo xil-wareejin siyaasadeed, inkastoo Muhoozi uu si joogto ah u dhigo hadallo kacsan oo uu ku baahiyo baraha bulshada — kuwaas oo ay ka mid ahaayeen hanjabaad 2022 uu ku sheegay inuu weerari doono Kenya iyo mid kale oo Janaayo uu ku hanjabay in uu “madaxa ka jari doono” Bobi Wine.

Bobi Wine, oo horey u ahaan jiray fannaan caan ah, ayaa galay siyaasadda wuxuuna galay kaalinta labaad ee doorashadii madaxtinimo ee 2021.

Museveni, oo hadda 80 jir ah, ayaa xukumayay Uganda tan iyo 1986, waxaana la filayaa inuu mar kale isu soo taago doorashada dhacaysa bisha Janaayo ee soo socota. Mucaaradka iyo hay’adaha xuquuqda aadanaha ayaa si joogto ah ugu eedeeya dowladdiisa xadgudubyo ay ka mid yihiin afduubyo iyo xabsi aan sharci lahayn.

Museveni wuu beeniyay eedeymahaas.

“Dhibaatada Eddie Mutwe ma aha dhacdo keliya, balse waa qayb ka mid ah olole nidaamsan oo lagu caburiyo codadka ka soo horjeeda xukunka, isla markaana lagu quusiyo rajada dhalinyarada u hamineysa xorriyad,” ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay Ururka Qareenada Uganda.

Jimcihii galinkii dambe, Bobi Wine ayaa bartiisa X ku qoray in ciidamo ka tirsan milatariga ay weerar ku qaadeen xarunta dhexe ee xisbigiisa, xilli la qorsheynayay kulan lagu muujinayo taageerada Mutwe.

Kizza Besigye, oo ah hogaamiye mucaarad ah oo afar jeer la tartamay Museveni, ayaa la xiray bishii November, waxaana uu weli xiran yahay iyadoo lagu eedeeyay dambiyo ay ka mid yihiin khiyaano qaran.

Boosaaso (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa kasoo baxaya weerar culus oo qaraxyo ku bilowday oo ay xalay kooxda Daacish ay ku qaaday saldhig ciidamada difaaca Puntland ay ku leeyihiin aagga buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari.

Weerarka ayaa si gaar ah uga dhacay aagga Ceelka GuryoSamo oo aad ugu dhow deegaanka Dhasaan, waxaana kadib xigay dagaal toos ah oo u dhexeeyay labada dhinac.

Sarkaal sare oo ka tirsan ciidanka ammaanka Puntland ayaa sheegay in qaar kamid ah ragga weerarka soo qaaday ay isku qarxiyeen bannaanka xerada, halka kuwa kalena ay toogteen ciidamada ammaanka, inta uu socday dagaalka, lana fashiliyay weerarkooda.

Illaa 10 nin ayaa lasoo wariyay inay dagaalka soo qaadeen, kuwaas oo qaarkood ay fuliyeen qaraxyo is miidaamin ah, halka kuwii kalena dhammaantood la laayay.

“Tiro kamid ah argagixisada ayaa is qarxiyay ka hor inta aysan soo gaarin difaacyadii hore ee ciidamada, waxaana ciidamadu toogasho ku dileen dhammaan intii soo hartay oo isku dayay in ay weerar toosa fuliyaan, kuwaasi oo meydadkooda la soo bandhigay markii waagu baryo” ayuu yiri sarkaal ka tirsan guutada labaad ee ciidamada difaaca Puntland ee ku sugan Dhasaan.

Sidoo kale wuxuu xaqiijiyay in dhankooda uu uga dhaawacmay hal askari, uuna fududyahay dhaawaciisa, sida uu hadalka u dhigay.

Dhinaca kale qoraal kasoo baxay Puntland ayaa waxaa lagu sheegay in maydad badan oo ka carareen Daacish ay daadsan yihiin aagga lagu dagaalamay, isla markaana jab culus lagu gaarsiiyay dagaalkii xalay ka dhacay aagga deegaanka Dhasaan ee gobolka Bari.

“Maydadka Argagixisada Daacish oo saaka gorofsan Dhasaan Sarre, waa halkii Xalay Ciidanku uu ku xasuuqay Argagixisada” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay Puntland.

Xaaladda ayaa weli kacsan, waxaana ciidamada Puntland ay haatan howlgallo sifeyn ah ay ka wadaan qaybo badan oo kamid ah dhulka buuraleyda ah ee gobolka Bari.

Horay sidaan oo kale Puntland ayaa uga hortegtay weerar is-miidaamin ah oo ay soo abaabushay kooxda Daacish, kaas oo ay la damacsaneyd ciidamadii la wareegay  Togga Miraale, waxaana la fashiliyay weerarkaas,, iyada oo la laayay xubnihii abaabulayay/

Ciidamada oo xiligaas ka war helay abaabulka weerarka ayaa cagta mariyay koox ka tirsan Daacish oo dooneysay inay qaadaan weeraro gaadmo ah.

Marka loo eego wararka ka imaanaya goobaha dagaalka, wejiga saddexaad ee hawl-galka buuraha Calmiskaad ayaa lasoo wariyay in haatan uu soo gabagoobay, waxaana kadib xigay wajia afaraad oo ay qorshihiisu dajineyso dowlad goboleedka Puntland.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka cusub ee wasaaradda arrimaha dibadda xukuumadda federaalka Soomaaliya, Mudane Cabdisalaan Cabdi Cali Dhaay ayaa maanta si rasmi ah xilka ugala wareegay wasiirkii hore ee wasaaraddaasi Axmed Macallin Fiqi, kadib munaasabad maanta ka dhacday gudaha magaalada Muqdisho.

Munaasabadda xil wareejinta oo si heer sare ah loo soo agaasimay ayaa waxaa goobjoog ahaa Ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre oo labada wasiir xilalka u kala wareejiyay.

Xamza oo khudbad ka jeediyay madasha ayaa aad u boggaadiyay shaqadii uu wasaaradda ka qabtay Fiqi oo haatan loo beddalay wasaaradda gaashaandhigga, kadib isku shaandheyn dhowaan uu sameeyay Ra’iisul wasaaraha, wuxuuna sidoo kale Xamza guul u rajeeyay wasiirka cusub ee wasaaradda arrimaha dibadda Soomaaliya.

Cabdisalaan Cabdi Cali Dhaay ayaa horay u ahaa ra’iisul wasaare ku xigeenka labaad ee xukuumadda, waxaana hadda loo soo beddalay arimaha dibadda, kadib isbeddalkii dhowaan lagu sameeyay qaar kamid ah xubnaha golaha wasiirada Soomaaliya.

Wasiirka cusub ayaa waxaa sugeysaa shaqo adag, maadaama wasaaradda arrimaha dibadda ay u xilsaarantahay xiriirika caalamiga ah iyo arrimaha diblomaasiyadda oo haatan maraya meel wanaagsan, marka loo eego fagaaraha iyo caalamka iyo gobolka.

Tallaabadan ayaa qayb ka ah isbeddallada ballaaran ee haatan ka socda dalka, gaar ahaan xukuumadda, waxayna arrintan bixineysa laba fasir, kuwaasi oo kala ah:

1. In isku shaandheynnadu ay yihiin kuwa ku salaysan jahwareer siyaasadeed.

2. In aanay madaxda sare heysanin dookh ka baxsan inta xukuumadda ku jirta.

Tan ayaa ka dhigan si kasta oo xubnaha golaha waxqabadkooda loo saluugana aysan madaxda sare haysan dookh ka duwan iyaga, halkii iyaga la beddeli lahaa boosaaska uun la isugu beddelayo — taas oo aanan meesha ka saaraan baahida joogtada ah ee loo qabo isbeddelka.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad syaasadeed oo cakiran, waxaana buuqa uu gaaray baarlamaanka dhexdiisa iyada oo taasi sii dheertahay dagaalka Al-Shabaab.

Muqdisho (Caasimada Online) – War-saxaafadeed ay soo saartay Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa lagu bogaadiyey guusha geesiyaasha Deegaanka iyo Ciidanka Qaranka ay maanta ka gaareen dagaalladii maanta ka dhacay gobolka Hiiraan oo lagu laayey Al-Shabaab.

Kooxda Al-Shabaab ayaa weerarro seddax jiho ah ku soo qaaday galinkii dambe ee maanta kooxda ayaa weerarradaas ku soo qaaday deegaannada Muqliga Cali, Ceelhareeri, Hareeri Madoobe, iyo Garas-Magan oo dhammaantood ka tirsan gobolka Hiiraan.

“Geesiyaasha halkaas ka dagaalamay waxay soo ururiyeen maydadka 25 xubnood oo ka tirsanaa Khawaarijta, sidoo kale waxay nolosha ku qabteen afar  maleeshiyaad ah, iyadoo saddex ka mid ah ay qabaan dhaawacyo culus. Waxaa sidoo kale la rumeysan yahay in tiro kale oo maydad iyo dhaawac ah ay horay usii qaateen Khawaarijtu,” ayaa lagu yiri warkaan ka soo baxay dowladda.

Qoraalka ayaa intaas ku sii daray, “Guushan weyn waa tii labaad oo muddo kooban gudahood lagu jabiyo Khawaarijta, iyadoo la xusuusto jabkii xoogganaa ee Khawaarijta lagula beegsaday deegaanka Wargaadhi ee gobolka Shabeellaha Dhexe, halkaas oo ay guulo la taaban karo ka gaareen Ciidanka Qalabka Sida iyo dadka deegaanka.”

Intii uu socday howlgalka baacsiga ah, geesiyaasha degaanka iyo Ciidanka Qalabka Sida waxay ka furteen Khawaarijta hub aad u badan.

Geesiyaasha reer Hiiraan waxay tusaale u yihiin halganka iyo geesinimada shacabka Soomaaliyeed ee ka dhiidhinaya Khawaarijta duulaanka ku ah qaranimadeena iyo diinteenna.

“Dowladda Federaalka Soomaaliya, iyadoo kaashanaysa shacabka Soomaaliyeed iyo saaxiibada caalamka, waxaa ka go’an in dalka laga ciribtiro Khawaarijta meel kasta oo ay kaga sugan yihiin dhulka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya,” ayaa lagu yiri qoraalka dowladda.

Moqokori (Caasimada Online) – Kooxda Al-Shabaab ayaa maanta qorsheysay inay cagta-mariyaan macawiisleyda reer Hiiraan, balse waxay kala kulmeen jabkii ugu culsaa ee waayahaan soo gaara, waxaana seddax goobood lagu soo bandhigay meydadka Al-Shabaab oo tirabeel ah.

Ciidamada Qaranka iyo kuwa Difaaca Deegaanka ee Macawiisleyda Gobolka Hiiraan ayaa maanta jilibka u dhigay weerarro ay Al-Shabaab ka soo qaadeen seddax jiho oo gobolka Hiiraan ah, waxaana guuleystay Ciidamada Xoogga iyo xaq u dirirka deegaanka.

Waxaa lasoo bandhigay meydadka ku dhowaad 30 Shabaab ah oo ajaanib ay ku jiraan, sidoo kale waxaa muuqaalada laga soo duubay lagu dhex arkayaa horjoogayaal madaxda laga gooyey.

Dagaalka ugu culus wuxuu ka dhacay deegaan lagu magacaabo Hararta oo u dhaxeeya degmada Aadan-yabaal ee gobolka Shabeellaha Dhexe iyo deegaanka Ceel-hareeri ee gobolka Hiiraan, halkaas oo looga hortegay weerar ay Shabaab ka soo abaabuleen degmada Aadan-yabaal oo gacantooda ku jirta.

Saraakiisha hoggaamineysa Ciidamada ayaa warbaahinta u sheegay in Khawaarijta ay ka dileen ku dhowaad 30 Shabaab ah oo meydadkooda ay dul istaageen, iyagoo kasoo furtay hub iyo saanadihii kale ee ciidanka ee ay ku soo weerar tageen.

Taliyaha Guutada 26-aad, qeybta 27-aad ee Ciidanka Xoogga Dalka Cabdiraxmaan Xujaale oo SNTV la hadlay ayaa yiri.  “25 ka tirsan meydadkii Khawaarijta ay ka carareen ayaan gacanta ku haynaa, Saddex aag oo ay ka soo weerar tageena waan ku jabinay.”

Meydad kale iyo dhaawacyo tiro beel ah ayaa la sheegay in Shabaab ay horay u qaateen, kadib markii dhamac aysan filaneyn ay kala kulmeen ciidamada qaranka iyo kuwa deegaanka oo is garabsanayey.

Taliyaha Guutada 21-aad qeybta 27-aad ee Ciidanka Xoogga Dalka Gashaanle Maxamed Cali Hilowle ayaa yiri, “Khawaarij tababar maleh, waxaana ka dhignay kuwa aan dilno iyo kuwa aan nolasha ku qabanay cadowgii maanta nagu soo duulay”.

Muqdisho (Caasimada Online) – Kulan raali-gelin ah ayaa galabta Muqdisho loogu sameeyey Xildhibaan Maxamed Cali Cumar (Caana-nuug) oo kulankii ugu dambeeyey ee Golaha Shacabka lagu aflagaadeeyey.

Xildhibaano ka tirsan Baarlamaanka Soomaaliya oo saaxiibo dhow la ah mucaaradkana ay iskala tirsan yihiin Xildhibaan Caananuug ayaa ka xaalmariyey aflagaadadii uu u geystay Guddoomiyaha Golaha Shacabka Sheekh Aadan Madoobe.

Kulankii ugu dambeeyey ee Arbacadii ay yeesheen Xildhibaanada Golaha Shacabka oo buuq iyo gacan qaad ku soo dhamaaday ayuu Guddoomiye Aadan Madoobe ku dhex caayey xildhibaanada qaar.

Inkastoo dhowr xildhibaan oo mucaarad ah, buuqa iyo xasilooni daradana bilaabay uu mid mid u caayey Aadan Madoobe, hadana Xildhibaan Caananuug ayaa ugu daraa, wuxuuna yiri “Naga fariiso waxaa tahay Jiis daalane.”

XIldhibaan Caananuug waxaa qarax ay gaarigiisa ugu xireen lug uga jaray Khawaarijta, wuxuuna ku suntan yahay halgan iyo dhabar adeyg dalkaan looga xoreeyey Khawaarijta oo muddo dheer soo socday.

Wuxuu kamid yahay saaxiibada madaxweynihii hore Sheekh Shariif, wuxuuna xili ku jira ragg ay Shabaab ugu neceb yihiin, ilaa heer ay gaareen inay gaarigiisa qarax ugu xiraan.

Sheekh Aadan Madoobe ayaa aad loogu dhaliilay hadalkiisii ka dhanka ahaa xildhibaankaan dhibanaha u noqday beegsiga Al-Shabaab ee dalka ka socda, taasi oo mudan in mar kasta looga garaabo.

Xildhibaano ka tirsan Golaha Shacabka ayaa galabta Xildhibaan Caananuug dusha ka saaray Go’ shaal ah, kaas oo ka turjumaya in habdhaqanka raali gelinta Soomaalida.

Dhamaan Xildhibaanada mucaaradka ah ayaa isugu yimid kulanka raali-gelinta xildhibaan Caananuug, waxayna soo qaateen ulaha Baakoorta ah ee dadka lugaha la’ ay cuskadaan.

Beledweyne (Caasimada Online) – Ciidamada Difaaca Deegaanka ee Macawiisleyda gobolka Hiiraan ayaa maanta weerar qorsheysan ku qaaday maleeshiyaadka Al-Shabaab ee ku sugnaa deegaanka Hararta.

Deegaankan ayaa ku yaalla xuduudda u dhaxeysa degmada Aadan-yabaal ee gobolka Shabeellaha Dhexe iyo deegaanka Ceel-hareeri ee gobolka Hiiraan, waana meel istiraatiiji ah oo dhowr jeer ay ka dhaceen iska hor-imaadyo.

Weerarkan ayaa qeyb ka ah howlgal ballaaran oo fiidamada deegaanka iyo kuwa dowladda federaalka ay ku beegsanayaan goobaha ay Shabaabku isku aruursadaan. Sida ay sheegeen saraakiisha hoggaaminaysa ciidamada, waxaa laga adkaaday kooxdii halkaasi ku sugneyd.

Wararka la helayo ayaa sheegaya in ku dhowaad 10 xubnood oo ka tirsan Al-Shabaab lagu dilay dagaalkaasi, halka in ka badan 10 qori ay ciidamada deegaanka gacanta ku dhigeen.

Ciidamada deegaanka ayaa si buuxda u fashiliyey dhagartii ay maleegayeen Shabaabka, kuwaas oo la rumeysan yahay in ay qorsheynayeen weerarro ka dhan ah goobaha ay ku sugan yihiin shacabka iyo ciidamada dowladda. Tallaabadan ayaa qeyb ka ah dadaallada lagu adkeynayo amniga gobolka.

Aagga uu howlgalka ka dhacay waxaa hadda si buuxda ugu sugan ciidamada deegaanka, kuwaas oo bilaabay baacsiga xubnaha firxadka ah ee ka tirsanaa kooxda. Saraakiishu waxay sheegeen in aysan joojin doonin hawl-gallada inta laga saarayo guud ahaan gobolka.

Howl-galkan guuleystay ayaa sare u qaadaya kalsoonida shacabka ee ku aaddan awoodda ciidamada deegaanka, kuwaas oo door weyn ka qaadanaya dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab. Dadka deegaanka ayaa si weyn u taageeraya ciidamada, iyadoo loo arko tiir muhiim u ah dagaalka socda.

Johwar (Caasimada Online) – Madaxweynaha Maamulka Hirshabeelle, Cali Cabdullaahi Xuseen (Guudlaawe) ayaa muddo kooban gudaheed xilka ka qaaday xubno dhowr ah oo ka tirsanaa Golaha Wasiirrada maamulkaasi.

Wareegtooyin ka soo baxay Madaxtooyada Hirshabeelle ayaa xilka looga qaaday lix mas’uul oo kala ah: Wasiirka Ganacsiga, Wasiirka Howlaha Guud, Wasiirka Tamarta iyo Kheyraadka Biyaha, Wasiiru-Dowlaha Dastuurka, Wasiiru-Dowlaha Amniga Gudaha, iyo Wasiiru-Dowlaha Tamarta iyo Biyaha.

Isla markiiba waxaa la magacaabay shaqsiyaad cusub oo lagu beddelay xilalkaasi, kuwaasoo la filayo inay si deg-deg ah ula wareegaan shaqada.

Madaxtooyadu waxay ku sheegtay in isbeddelkan lagu doonayo dardargelinta adeegyada bulshada iyo kor u qaadista isla xisaabtanka hay’adaha maamulka.

Si kastaba, lama shaacin sababta dhabta ah ee keentay xil-ka-qaadista wasiirrada, balse ilo wareedyo hoose ayaa tilmaamaya in shir dhowaan uu guddoomiyay Madaxweyne Guudlaawe lagu adkeeyay in golaha wasiirradu muujiyaan waxqabad dhab ah.

Xogtan ayaa imaanaysa xilli ay jireen dhaleeceyn xoogan oo bulshada qaar ay ku muujinayeen baraha bulshada, kuwaasoo sheegaya in maamulka uu ka gaabiyay horumarinta adeegyada dadweynaha, halkii xoogga la saari lahaa horumar muuqda, taas beddelkeed lagu mashquulay magacaabis iyo xil-wareejin joogto ah.

Isbeddelkan siyaasadeed ayaa sidoo kale kusoo beegmaya xilli uu maamulka Hirshabeelle wajahayo xaalad dagaal oo adag, isla markaana kooxa Al-Shabaab ay dhawaan qabsatay deegaanno hoos yimaada maamulka oo hore looga xoreeyay.

Muqdisho (Caasimada Online) – Maxamed Aadan Jimcaale (Koofi), Agaasimihii hore ee Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda isla markaana haatan ah musharrax madaxweyne ee Galmudug, ayaa digniin culus kasoo saaray xaaladda siyaasadeed ee dalka.

Koofi oo soo saaray qoraal uu cinwaan uga dhigay “Ma fahmi kartaa halista soo fool leh?” ayaa wuxuu ku muujiyay walaaca uu ka qabo xaaladda taagan, isagoo ka digay halista ka dhalan karta tallaabooyinkii u dambeeyay ee qaaday dowladda federaalka Soomaaliya.

“Haddii, Soomaaliyey, aanan garan karin halista ka dhalan karta laabidda goglaha kooban ee noo harey ee weli Soomaalidu ku doodo ama ku wada hadasho, kuma filnaan karno maareynta dowladnimadeena, mana ahan in aan waqti iska sii lumino ee waa in aan aqbalnaa guuldarada,” ayuu yiri Koofi.

Wuxuu si cad u cambaareeyey ficillada ay dowladdu ku caburinayo xorriyadda hadalka iyo wada-tashiga, isagoo ugu baaqay madaxda dowladda dhexe inay door muuqda ka qaataan dib u furidda gogosha wada-hadalka.

Hoos ka aqriso qoraalka oo dhameystiran:

Ma fahmi kartaa halista soo fool leh?

Sedax madal oo dalka muhiim u aheyd ayey u muuqataa in laba Albaabada loo xirey, midna albaabka laga xirtey. Waa Baarlamaanka, Golihii wada tashiga iyo warbaahinta.

Haddii, Soomaaliyey, aanan garan karin halista ka dhalan karta laabidda goglaha kooban ee noo harey ee weli Soomaalidu ku doodo ama ku wada hadasho, kuma filnaan karno maareynta dowladnimadeena, mana ahan in aan waqti iska sii lumino ee waa in aan aqbalnaa guuldarada.

Sharciga oo aan la ilaalineyn, Xildhibaanada lagu jirdilayo gudaha xaafiisyadooda, ciidamada ka buuxsamaya fadhiga golaha B, iyo jirdilka wariyeyaasha waxay astaan u yihiin aragtida kalitalisnimada, mana ahan mid ka soconeysa Soomaaliya ee waqti ayey inaga qqadeysaa.

Waxaan canbaareynayaa talaabooyinkaas gurracan ee halista noo jiidayaa waxaana ka digayaa natiijada aan la mahdin doonin ee ka dhalan karta.

Waxaan weli rajo ka qabaa in cagligu soo noqdo oo lagu soo laabto dariiqa wadahadalka iyo is qancinta, madacxda dowladda dhexe ayeyna saarantahey masuuliyadda ugu weyn ee fududeynta, ballaaringa iyo dhiiragelinta goglaha wadahadalada.

“Haddaan is qancin wayno waa naloo qorayaa”

Washington (Caasimada Online) – Xildhibaano ka tirsan Baarlamaanka Mareykanka ayaa warqad rasmi ah u diray Safiirka Soomaaliya ee Washington, Daahir Xasan Cabdi, iyagoo uga dalbaday in Dowladda Soomaaliya ay dib uga noqoto go’aanka ay ku mamnuucday baasaboorka Taiwan.

Labada xildhibaan, Tom Tiffany iyo Andy Ogles, ayaa muujiyay walaac weyn oo ay ka qabaan tallaabada ay Soomaaliya ku joojisay isticmaalka baasaboorka Taiwan, iyagoo sheegay in arrintani u muuqato mid ka dhalatay cadaadis uga yimid Dowladda Shiinaha.

Waxay si cad uga digeen in go’aankaasi uu horseedi karo cawaaqib xun oo saameeya dadka Soomaaliyeed ee ku sugan Mareykanka, gaar ahaan kuwa haysta oggolaanshaha ku-meel-gaarka ah ee TPS.

Waxay carrabka ku adkeeyeen in ay suurtagal tahay in dadkaasi dib loogu celiyo Soomaaliya, iyadoo laga laabanayo ilaalinta sharciyeed ee hadda lagu siiyay.

Sidoo kale, waxay xuseen in Mareykanku uu qaadi karo tallaabooyin diblomaasiyadeed oo ay ka mid yihiin joojinta fiisayaasha Soomaaliya, mamnuucidda baasaboorrada Soomaaliya in lagu galo Mareykanka, iyo hakinta gargaarka mustaqbalka ee Soomaaliya.

Dhanka kale, Dowladda Taiwan ayaa iyaduna si adag uga jawaabtay xayiraadda, iyadoo ku tilmaantay mid ay Soomaaliya ku qaaday cadaadis uga yimid Shiinaha. Si jawaab ah, Taiwan ayaa xannibaad saartay muwaadiniinta sita baasaboorka Soomaaliya, kuwaas oo laga mamnuucay inay u safraan Taiwan wixii ka dambeeya xayiraaddaas.

Dowladda Shiinaha ayaa si diiran u soo dhoweysay mamnuucidda baasaboorka Taiwan ee ay qaaday Soomaaliya, taasoo sida muuqata si weyn uga careysiisay Mareykanka oo haatan is-hayaan Shiinaha, si weyn u garab taagan Taiwan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ergayga Gaarka ah ee Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay u qaabilsan Soomaaliya, James Swan, ayaa bilaabay socdaallo rasmi ah oo uu ku marayo dowlad goboleedyada dalka, isaga oo xal u raadinaya is-mari waaga ka taagan doorashada dalka.

Ujeeddada safaradan ayaa ah inuu madaxda maamul goboleedyada uga dhaadhiciyo muhiimadda ay leedahay ka qeyb-galka shirka Golaha Wadatashiga Qaran.

Swan ayaa safarkiisa ka bilaabay Galmudug, halkaas oo uu Talaadadii kulan kula yeeshay Madaxweynaha Galmudug, Axmed Cabdi Kaariye. Arbacadiina wuxuu gaaray Koonfur Galbeed, isagoo la kulmay Madaxweynaha maamulkaas, Cabdicasiis Xasan Maxamed (Laftagareen), iyo masuuliyiin kale oo ka tirsan maamulka.

Intii uu socday wadahadalka, danjiraha ayaa hoosta ka xariiqay muhiimadda ay leedahay in la gaaro doorasho heshiis lagu yahay, iyo in la helo wada-hadal qaran oo mideeya dhammaan saamileyda siyaasadeed iyo bulshada Soomaaliyeed.

Wuxuu si gaar ah u muujiyay muhiimadda midnimo iyo wadahadal loo dhan yahay oo dhex mara hoggaamiyeyaasha dalka.

Danjire Swan ayaa lagu wadaa inuu todobaadkan sii wado safarkiisa isagoo tegi doona Puntland iyo Jubbaland.

Waxaa la filayaa inuu booqdo magaalada Garowe maalmaha Sabtida ama Axadda, halkaas oo uu kula kulmi doono Madaxweynaha Puntland, Siciid Cabdullaahi Deni, si uu uga wada hadlo ka qeybgalka shirka Golaha Wadatashiga Qaran.

Ergaygu wuxuu sidoo kale caddeeyay in beesha caalamka ay taageersan tahay dadaalka Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ee ku aaddan qabashada madal qaran oo mideysa aragtida Soomaaliyeed, lagana hortago khataraha ay kooxaha xagjirka ahi ku hayaan dalka.