Muqdisho (Caasimada Online)  – Wakiilada Beesha Caalamka ee fadhigoodu yahay magaalada Muqdisho ayaa haatan wada dadaallo dheeraad ah oo ku aadan xal u helidda muranka siyaasadeed ee ka taagan dalka, gaar ahaan hannaanka doorashooyinka.

Beesha Caalamka ayaa si gaar ah cadaadis ugu haysa qaar kamid ah madaxda maamul goboleedyada, si ay u yimaadaan magaalada Muqdisho, uguna qayb-galaan shirka uu ku baaqay madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ee looga hadlayo xaaladda dalka.

Dadaallada socda ayaa waxaa hoggaaminayo Ergayga gaarka ah ee Qaramada Midoobay u qaabilsan Soomaaliya, James Swan oo maalmihii u dambeeyay booqashooyin ku tegay magaalooyinka Dhuusamareeb, Baydhabo iyo Boosaaso, halkaas oo uu kula soo kulmay madaxda maamulada, si uu uga dhageysto aragtiyadooda ku aaddan amniga iyo doorashooyinka.

Maamullada Jubbaland iyo Puntland ayaa hadda maqan, kuwaas oo uu khilaaf xooggan kala dhexeeyo Villa Soomaaliya, iyada oo meeshii uu ka baxay xiriirkii kala dhexeeyay Dowadda federaalka.

Sidoo kale dadaallada Beesha Caalamka ayaa waxaa qayb ka ah xal u helidda xiisadda taagan, si looga gudbo khilaafaadka hareeyay doorashooyinka dalka ee 2026.

Dhankooda siyaasiyiinta mucaaradka ayaa iyaguna si weyn u diiday qorshaha madaxda dowladda ee ku aadan doorashooyinka qof iyo codka ah oo haatan diiwaanlgelintooda ay ka socoto magaalada Muqdisho, taas oo lasoo gabagabeynayo dhammaadka Juun, 2025.

Si kastaba ha’ahaatee berri oo ay ku beegan tahay 5-ta May ayaa qorshuhuu yahay inuu Muqdisho ka furmo Shirka Golaha Wadatashiga Qaran, waxaana markii ugu horreysay ka qayb-galay hoggaamiyaha maamulka SSC-Khaatumo oo shalay soo gaaray caasimada.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad siyaasadeed oo cakiran, waxaana usii dheer halista Al-Shabaab oo haatan culeys soo saartay gobollada Shabeellooyinka oo daris la ah magaalada Muqdisho.

Lama oga sida ay wax noqon doonaan, waxaase laga war sugayaa natiijada kasoo baxda shirka haatan loo ballansan yahay oo ku soo aaday, xilli xasaasi ah oo loo baahnaa.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya oo warsaxaafadeed soo saartay ayaa sheegtay in duqeyn ay iska kaashadeen iyada iyo Mareykanka ay ka dhacday aagga buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari, halkaas oo ay ka socdaan howlgallo culus ka dhan ah kooxda Daacish.

Wasaaradda Gaashaandhigga dalka ayaa shaaca ka qaaday in duqeynta lala beegsaday bartilmaameedyo ay ku sugnaayeen maleesshiyaadka Daacish,iyada oo sheegtay in la gaarsiiyay jab culus.

Sidoo kale waxa ay Wasaaraddu intaasi ku dartay in xubno badan lagu laayay, laguna dhaawacay weerarka cirka ah ee ka dhacay buuraha gobolka Bari ee Puntland.

“Subixii hore annaga oo kaashaneyno taliska ciidamada Mareykanka ee AFRICOM, waxaan duqeymo ka fulinay Puntland, goob ay ku sugnaayeen Daacish, khasaare ayaa ka dhashay weerarka” ayaa lagu yiri qoraal ka soo baxay Wasaaradda Gaashaandhiga.

Waxaa kale oo ay Dowladda Federaalka boggaadiyay iskaashiga milatari ee haatan kala dhexeeya Mareykanka, iyada oo ballan qaaday inay sii ballaarin doonto, si ay usii socdaan howlgallada wadajirka ah ee ay ugu qaadaan kooxaha Al-Shabaab iyo Daacish.

“Wasaaradda Gaashaandhigga waxay bogaadinaysaa iskaashigan, waxayna xaqiijinaysaa sida ay nooga go’an tahay in aan ka adkaano argagixisada” ayaa mar kale lagu yiri.

Weerarkan ayaa kusoo aadayo, saacado uun, kadib markii shalay ciidamada Puntland ay ka hortageen weerar ismiidaamin ah oo ay kooxda Daacish ku qaaday fariisimo ay ku leeyihiin aagga aagga Ceelka GuryoSamo oo aad ugu dhow deegaanka Dhasaan, waxaana kadib xigay dagaal toos ah oo u dhexeeyay labada dhinac.

Xubnaha weerarka soo qaaday ayaa qaarkood waxa ay isku qarxiyeen bannaanka xerada, halka kuwii kale ay toogteen ciidamada, sida uu sheegay sarkaal sare oo u hadlay Daraawiishta Puntland.

“Tiro kamid ah argagixisada ayaa is qarxiyay ka hor inta aysan soo gaarin difaacyadii hore ee ciidamada, waxaana ciidamadu toogasho ku dileen dhammaan intii soo hartay oo isku dayay in ay weerar toosa fuliyaan, kuwaasi oo meydadkooda la soo bandhigay markii waagu baryo” ayuu yiri sarkaal ka tirsan guutada labaad ee ciidamada difaaca Puntland ee ku sugan Dhasaan.

Horay sidaan oo kale Puntland ayaa uga hortegtay weerar is-miidaamin ah oo ay soo abaabushay kooxda Daacish, kaas oo ay la damacsaneyd ciidamadii la wareegay  Togga Miraale, waxaana la fashiliyay weerarkaas,, iyada oo la laayay xubnihii abaabulayay/

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha degmada Kaaraan ee gobolka Banaadir oo maanta hadal kulul jeediyay ayaa soo saaray amar culus oo ka dhan ah siyaasiyiinta mucaaradka ee ku sugan gudaha magaalada caasimada ah ee Muqdisho.

Faarax Cadaani ayaa shacabka degmada Kaaraan faray inay beegsadaan dadka mucaaradka ah ee degmadaas ku sugan, isaga oo kula taliyay inay tallaabo ka qaadaan.

Guddoomiyaha ayaa tilmaamay in dadkaasi ay u adeegaan argagixisada, ayna kasoo horjeedaan horumarka iyo dowladnimada dalka, sida uu hadalka u dhigay.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray in shacabka ay u fasaxan yihiin inay weeraraan oo ay guryaha ugu daataan, ama ay kusoo xiraan saldhigga degmada.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Degmada Kaaraan nin dowladda mucaaradaayo oo been sheegaayo haddii uu deganaado mas’uuliyadda idinka ayaa qaadaayo shacabka,”.

Dhinaca kale, wuxuu wax laga xumaado ku tilmaamay in la diido diiwaan-gelinta ka socda degmooyinka gobolka oo uu xusay inay tahay fursad muhiim ah oo awoodda loogu soo celinayo shacabka Soomaaliyeed, si ay usoo doortaan dadka berri hoggaaminaya.

Cadaani ayaa horay qayb uga ahaa doorashadii hoore ee May, 2022-kii, waxaana lagu xasuustaa in isaga oo ahaa taliyaha saldhigga Booliska degmada Yaaqshiid inuu ku biiray ciidankii Badbaado Qaran, kadibna uu kasoo jeestay aagga Miranaayo halkaas oo ay ku sugnaayeen ciidamo badan oo xilligaas kasoo horjeestay madaxweynihii hore Farmaajo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud oo magaalada Muqdisho kulan xasaasi ah kula yeeshay Wakiilka KMG ah ee howl-galka Midowga Afrika (AUSSOM), Adebayo Kareem ayaa caddeeyay in marnaba la aqbali karin xad-gudub ka dhan ah madax-bannaanida dalka.

Kulankan ayaa ka dhacay xarunta Madaxtooyada, waxaana uu qeyb ka yahay dadaallada dowladda federaalka ee ku aaddan xoojinta iskaashiga caalamiga ah ee la-dagaalanka kooxaha argagixisada.

Madaxweynaha ayaa soo dhoweeyay Wakiilka cusub ee AUSSOM, isagoo muujiyay sida ay dowladda uga go’an tahay wada-shaqeyn dhow oo lala yeesho howlgalka Midowga Afrika. Xasan Sheekh ayaa caddeeyay in iskaashi dhab ah oo lala yeesho AUSSOM uu yahay furaha guusha dagaalka lagula jiro kooxda Al-Shabaab.

Intii uu socday kulanka, labada masuul waxay si qoto dheer uga wada-hadleen xaaladda amniga dalka, gaar ahaan hawlgallada socda ee ka dhanka ah argagixisada. Waxaa sidoo kale la isla meel dhigay baahida loo qabo in la dardargeliyo howlgalka ciidamada qalabka sida ee Soomaaliyeed iyo taageerada AUSSOM si amniga dalka loo adkeeyo.

Madaxweyne Xasan Sheekh iyo Adebayo Kareem waxay si isku mid ah u muujiyeen muhiimadda ay leedahay wada-shaqeyn joogto ah, isfaham buuxa iyo is-ixtiraam ku saleysan xiriirka labada dhinac.

Dhankiisa, Wakiilka AUSSOM, Adebayo Kareem, ayaa uga mahadceliyay Madaxweynaha iyo shacabka Soomaaliyeed sida diirran ee loogu soo dhaweeyay dalka. Waxa uu ballan-qaaday in AUSSOM ay sii wadi doonto garab istaagga dowladda Soomaaliya, isaga oo xusay in ay ka go’an tahay taageeridda dadaallada lagu xoojinayo amniga iyo xasilloonida dalka.

Kulankan ayaa imaanaya iyadoo dhowaan dowladda Soomaaliya ay dalka ka eriday wakiilkii hore ee AUSSOM, ka dib markii lagu eedeeyay inuu ku xadgudbay madax-bannaanida Soomaaliya. Tallaabadaas ayaa u muuqatay mid ay dowladda uga dan lahayd in ay muujiso in wada-shaqeynta caalamiga ah ay ku saleysan tahay is-ixtiraam iyo mas’uuliyad wadaag.

Iskaashiga Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo howlgalka AUSSOM ayaa weli ah mid muhiim u ah xasilinta dalka, xilli uu marxalad xasaasi ah marayo dagaalka kooxda Al-Shabaab.

Garoowe (Caasimada Online) – Faahfaahino dheeraad ah ayaa ka soo baxaya dil argagax leh oo lagu khaarajiyay laba qof oo rayid ah, kuwaas oo lagu toogtay bartamaha magaalada Garoowe ee xarunta gobolka Nugaal.

Goob-joogayaal ayaa sheegay in labada qof ay toogteen dabley hubeysan, xilli ay ku sugnaayeen xarun ganacsi oo ku dhow xarunta maamulka gobolka. Weerarka ayaa dhacay si lama filaan ah, iyadoo dadka deegaanka uu argagax ku dhacay.

Dableyda falka geystay ayaa la tilmaamayaa inay si deg-deg ah goobta uga baxsadeen, ka hor intii aysan halkaasi soo gaarin ciidamada ammaanka. Lama oga weli cidda rasmiga ah ee ka dambeysa falkaasi dilka ah.

Ciidamada booliiska gobolka Nugaal ayaa durba bilaabay baaritaanno ku aaddan sida uu falku u dhacay iyo sababta ka dambeysay. Wararka hordhaca ah ma sheegin in la hayo dad loo qabtay falkaas, balse saraakiisha amniga ayaa sheegay inay wadaan baaritaanno dhammeystiran.

Falalka noocan oo kale ah ayaa cabsi iyo walaac ku abuuray bulshada ku dhaqan magaalada Garoowe, kuwaas oo marar badan soo wajahday dhacdooyin la xiriira amni-darro.

Maamulka gobolka iyo laamaha amniga ayaan weli si rasmi ah uga hadlin dilkan, marka laga reebo wararka sheegaya inay socdaan howlgallo lagu raadinayo dambiilayaasha dilka geystay si loogu soo gacan geliyo cadaaladda.

Wixii faahfaahin ah ee ku soo kordha dhacdadan, kala soco Caasimada Online.

Dimishiq (Caasimada Online) – Diyaaradaha dagaalka ee Turkiga ayaa habeenimadii Jimcaha la soo dhaafay la sheegay inay fuliyeen faragelin elektaroonik ah iyo hawlgallo xannibaad isgaarsiineed, iyagoo isku dayaya inay ka hortagaan diyaaradaha Israa’iil ee ka hawlgala hawada Suuriya, xilli uu socday weerar cirka ah oo ballaaran.

Tallaabadan naadirka ah ayaa ku soo beegantay iyadoo diyaaradaha Israa’iil ay duqeymo ka fuliyeen goobo dhowr ah, oo ay ku jiraan gobollada Hama iyo Dimishiq, taasoo si weyn dib ugu soo celisay su’aalaha ku saabsan ku xad-gudubka joogtada ah ee madaxbannaanida Suuriya.

Wakaaladda wararka rasmiga ah ee Suuriya, SANA, ayaa sheegtay in hal qof rayid ah lagu dilay weerarrada Israa’iil ka geysatay duleedka Harasta iyo magaalada al-Tall ee u dhow caasimadda Dimishiq, iyadoo ay jiraan dhaawacyo kale oo dad shacab ah soo gaaray.

Hay’adda Warbaahinta Israa’iil ayaa xaqiijisay faragelinta Turkiga, iyagoo ku waramay in “diyaarado Turkiga ah ay dirayeen digniino elektaroonik ah isla markaana ay joojinayeen isgaarsiinta diyaaradaha dagaalka ee Israa’iil si ay uga baxaan hawada Suuriya.”

Mas’uuliyiinta Turkiga ayaa si isa soo taraysa u muujinayay caro ku saabsan howlgallada sii ballaaranaya ee Israa’iil ka waddo gudaha Suuriya, kuwaasoo Ankara ay u aragto inay khatar ku yihiin danaha dalkeeda iyo xasilloonida gobolka.

Laba maalmood uun ka hor, Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Turkiga ayaa ugu baaqday Israa’iil inay joojiso weerarrada cirka ah, iyadoo sheegtay in “xilligan xasaasiga ah ee ay Suuriya marayso ay muhiim tahay in beesha caalamka ay gacan ka geysato nabadeynta iyo xasilinta dalkaasi.”

Bayaanka wasaaradda ayaa lagu daray, “Israa’iil waa in ay joojisaa weerarrada cirka ah ee wiiqaya dadaallada lagu xoojinayo midnimada iyo wadajirka dhuleed ee Suuriya.”

Sida ay sheegtay Al Jazeera, ilo-wareedyo ayaa xaqiijiyay in helikobtar ciidan oo Israa’iili leedahay ay si kooban ugu degtay magaalada Suweyda, inkastoo aan la shaacin ujeeddada safarkaas degdega ah.

Ciidamada Israa’iil ayaa markii dambe ku dhawaaqay inay beegsadeen saldhigyo gantaalaha difaaca cirka ah iyo nidaamyada gantaallada dhulka-ka-cirka, iyagoo sheegay inay sii wadi doonaan “tallaabo kasta oo lagama maarmaan ah si loo difaaco shacabka Dowladda Israa’iil.”

Weerarkii ugu siyaasadeynta badnaa ayaa dhacay maalintii ka horreysay weerarada kale, meel u dhow qasriga madaxtooyada ee Dimishiq. Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu iyo Wasiirka Difaaca Yoav Gallant ayaa weerarkaas ku tilmaamay “digniin siyaasadeed” oo loo diray dowladda Suuriya, iyagoo ku hanjabay in aysan aqbali doonin wax ciidamo ah oo la keeno koonfurta Dimishiq ama hanjabaado loo geysto qowmiyadda Druze.

Israa’iil ayaa isku dayaysa inay isu muujiso “ilaaliyaha” qowmiyadda Druze ee Suuriya, iyadoo ku andacooneysa in faragelinteedu ay la xiriirto difaacidda beeshaas.

Si kastaba ha ahaatee, inta badan bulshada Druze ee Suuriya ayaa iska fogeeyay xiriirka Israa’iil, iyadoo Jimcihii duqeyn ka dhacday gobolka Suweyda lagu dilay afar qof oo ka tirsan beeshaas.

Dadka falanqeeya arrimaha gobolka ayaa rumeysan in Israa’iil ay isku dayeyso inay sii wiiqdo Suuriya iyadoo hurinaysa khilaafaadka isir-siyaasadeed ee jira. Israa’iil ayaa si cad u muujisay damaceeda ku aaddan kala qeybinta dalka Suuriya iyadoo loo eegayo qowmiyado iyo mad-habo.

Si kastaba, hoggaamiyeyaasha beesha Druze ayaa dhawaan soo bandhigay muuqaal ay ku caddeynayaan daacadnimadooda Suuriya mideysan, iyagoo si cad u diiday baaqyada ku saabsan gooni-isu-taagga ama kala go’a dalka.

Xilliga dhacdooyinkan ayaa si weyn muhiim u ahaa, maadaama xiisado isir-diyaarsan ay ka dillaaceen xaafado ay ku badan yihiin beesha Druze ee magaalada Dimishiq, kadib markii lasoo faafiyay cod lagu eedeeyay nin ka tirsan beeshaas inuu aflagaadeeyay Nabi Maxamed (NNKH).

Inkasta oo codkaasi la tuhunsan yahay inuu yahay been-abuur, haddana wuxuu horseeday dagaallo hubeysan oo dhexmaray maleeshiyaad Sunni ah iyo kuwa Druze ah, gaar ahaan xaafadaha Ashrafieh Sahnaya iyo Jaramana, iyadoo dowladda Suuriya ay ku howlan tahay dejinta xaaladda.

Dhinaca kale, Turkiga ayaa isu muujiyay inuu yahay xulafada muhiimka ah ee dowladda Suuriya, isagoo shaaciyay inuu xiiseynayo inuu ciidan iyo difaac cirka ah geeyo xarumo istaraatijiyadeed sida saldhigyada T4 iyo Hama, kuwaasoo horey ugu jiray bartilmaameedyada duqeymaha Israa’iil.

Dhinaca Israa’iil, joogitaanka sii kordhaya ee Turkiga ayaa loo arkaa mid halis toos ah ku ah ololaha ay muddo dheer ku dooneyso inay ku ballaariso saameynteeda dhuleed iyo siyaasadeed ee gudaha Suuriya, tan iyo markii xilka laga tuuray madaxweynihii hore Bashar al-Assad.

Garoowe (Caasimada Online) – Waxaa magaalada Garoowe lagu soo gaba-gabeeyay shir muhiim ah oo lagu falanqeeyay xaaladda waxbarashada Puntland, gaar ahaan caqabadaha dhaqaale ee haysta nidaamka waxbarasho.

Shirkan ayaa si qoto dheer diiradda u saaray baahida loo qabo in wax laga beddelo hannaanka maalgelinta, si wax looga qabto dib-u-dhaca muuqda ee haysta waxbarashada, taasoo sabab u ah dhaqaale la’aanta baahsan ee la wajahayo.

Wasaaradda Waxbarashada Puntland iyo bah-wadaagta kala shaqeeya horumarinta waxbarashada ayaa ku heshiiyay in la hirgeliyo Sanduuqa Horumarinta Waxbarashada, kaasoo lagu doonayo in lagu taageero horumarinta adeegyada waxbarasho ee hadda wajahaya caqabado dhaqaale.

Inkasta oo uu jiro heshiiskaas, haddana mas’uuliyiinta shirka kama aysan caddeyn cidda bixin doonta dhaqaalaha lagu shubi doono sanduuqa cusub, iyo sida loo xaqiijin doono in maalgelintaasi gaarto meelaha ugu habboon. Tani waxay keentay in su’aalo badan la iska weydiiyo suurtagalnimada hirgelinta sanduuqa iyo waxtarkiisa mustaqbalka dhow.

Warbixinta kasoo baxday shirka ayaa sidoo kale muujisay baahida loo qabo in si gaar ah loo horumariyo dugsiyada sare ee farsamada gacanta, kuwaasoo muhiim u ah dhismaha xirfadlayaal iyo in dhalinyarada lagu haggo suuqyada shaqada. Waxay ahayd arrin si weyn uga doodeen dhammaan ka-qaybgalayaashu.

Dhinaca kale, shirku wuxuu xusay muhiimadda waxbarashada dadka waaweyn iyo xarumaha xirfadaha sida koronto, dhisme, iyo farsamooyin kale, iyadoo la isla gartay in kor loo qaado waxbarashada xirfadeed maadaama ay tahay dariiqa ugu dhow ee looga hortagi karo tahriibka iyo rajo-beelka dhalinyarada.

Gaba-gabadii, shirkan ayaa iftiimiyay baahida degdegga ah ee loo qabo dib-u-habeyn dhaqaale iyo mid nidaam ah, si loo xoojiyo adeegyada waxbarashada Puntland oo haatan wajahaya dib-u-dhac ballaaran.

Muqdisho (Caasimada Online) –Hogaamiyaha dowlad goboleedka SSC-Khaatumo Cabdulqaadir Firdhiye oo galabta Muqdisho yimid ayaa sheegay inuu ka qeyb gelayo oo lagu casuumay shirka Golaha Wadatashiga Qaranka oo markii ugu horeysay uu maqaam ku yeeshay maamulkaas.

“Waxaan u imid Muqdisho in aan ka qeybgalo shirka Golaha Wadatashiga Qaranka oo markii u horeysay ay SSC-Khaatumo ka qeybgaleyso” ayuu yiri Firdhiye oo saxaafadda kula hadlay Garoonka Aadan Cadde.

Hoggaamiye Cabdulqaadir Axmed Aw-Cali (Firdhiye) iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa galabta kasoo dagay garoonka Aadan Cadde, isaga oo kasoo duulay magaalada Laascaanood ee xarunta ee dowlad goboleedka SSC-Khaatumo, waxaana Muqdisho loogu soo dhaweeyey si weyn.

Madax sare oo ka tirsan dowladda federaalka, sida wasiirro, xildhibaanno iyo dadweyne loo diyaariyay soo dhaweyntiisa, ayaa garoonka uga hortegay FIrdhiye, waxaana heer sare la gaarsiiyey maqaamkiisa.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa casuumay Cabdulqaadir Firdhiye waxaana lagu casuumay inuu ka qaybgalo Shirka Golaha Wadatashiga Qaranka oo magaalada Muqdisho ka furmaya 5-ta bishaan May ee sanadkan 2025.

Sidoo kale, Hoggaamiyaha SSC ayaa sidoo kale kulamo la qaadan doono madaxda sare ee dalka, kuwaas oo looga hadlayo dhabaha cusub ee u furmay labada dhinac, gaar ahaan wadashaqeynta SSC iyo dowladda dhexe.

Shirka loo ballansan yahay oo ay ka qayb-geli doonaan madaxda Maamul-goboleedyada, marka laga reebo Jubbaland iyo Puntland ayaa waxaa diiradda lagu saarayaa xaaladda guud ee dalka, gaar ahaan dagaalka Al-Shabaab iyo arrimaha doorashooyinka ee 2026.

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) –Xildhibaanadii fadhiyada golaha shacabka uu ka joojiyey Sheekh Aadan Madoobe ayaa dib loogu fasaxay, isagoo ka maqan Muqdisho oo dibadda shir caalami ah uga qeyb gelaya.

Warqad kasoo baxday xafiiska ku simaha Guddoomiyaha Golaha Shacabka, ahna Guddoomiye ku xigeenka labaad ee Golaha Cabdullaahi Cumar Abshirow ayaa Xildhibaanadaas dib ugu fasaxay fadhiyada Golaha.

Xildhibaanadaan oo gaaraya 24 xubnood ayaa kala ah Afar ka tirsan xukuumadda oo gacan qaad sameeyey kulankii ugu dambeeyey ee golaha iyo 20 mucaarad ah, kuwaas oo Guddoomiye Aadan Madoobe uu mid mid ugu dhex caayey kulankii golaha.

Guddoomiye Aadan Madoobe ayaa intii uusan ka dhoofin Muqdisho maalin ka hor wuxuu soo saaray warqado is dabajoog ah oo 24-kaas Xildhibaan uu uga joojiyey kulamad golaha shacabka, balse isagoo sii maqan ayaa hadda loo fasaxay kulamadooda golaha inay ka qeyb galaan.

Sida ay xog ku heshay Caasimada Online, khilaafkii jiray ayaa xalay intiisa badan xal laga gaaray, kadib kulamo xasaasi ah oo Muqdisho ka dhacay.

Xubno uu ku jiro Guddoomiye Abshirow oo ergo ka ahaa guddoomiye Aadan Madoobe oo Xildhibaanada qaar ay si toos ah isku qabteen ayaa xaliyey kiiskii taagnaa oo sababi karay in xilka laga qaado Aadan Madoobe.

Shirweynaha Guddoomiyaasha Baarlamaanadda Carabta oo maanya ka furmay Magaalada Algiers ee caasimadda wadanka Algeria, ayuu ka qeyb-gelayaa Guddoomiye Sheekh Aadan Madoobe iyo wafdi uu hogaaminayo oo ku sugan wadanka Algeria.

Shirkaas ayaa sanadkan looga hadlayaa arrimaha wadamada Carabta, gaar ahaan xaaladda Falastiin.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa si kulul u difaacay heshiiska baarista shidaalka iyo gaaska ee ay Dowladda Federaalka Soomaaliya la gashay Türkiye, kaddib markii la shaaciyay warbixino sheegaya in xoogga dakhliga ay qaadaneyso Ankara.

Heshiiska oo la saxiixay sanadkii hore, balse si baahsan loo faafiyay bishii la soo dhaafay, ayaa u oggolaanaya dowladda federaalka inay ku wareejiso howlaha baarista iyo soo saarista shidaalka dowladda Türkiye. Tani waxay muujinaysaa saameynta sii kordheysa ee Ankara ku leedahay dhaqaalaha Soomaaliya, iyadoo horey u maamusho dekedda iyo garoonka caalamiga ah ee Muqdisho, iyo saldhigyo ciidan.

“Halkaan, Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxay siineysaa hay’adda u xilsaaran Turkiga xuquuq gaar ah iyo mid gaar loo leeyahay oo ay ku fulin karto howlaha shidaalka ee ku saabsan aagga heshiiska,” ayaa lagu sheegay heshiiska.

“Sidaas awgeed, si xuquuqdan loo dhaqangeliyo, dowladda federaalka ah waxay siin doontaa hay’adda Turkiga xogaha farsamo ee horay u jiray ama mustaqbalka la heli karo, iyada oo aan wax kharash ah lagu saaraynin, waxayna la geli doontaa heshiis wax-wada-qaybsi ah oo gooni ah aagga kasta oo shirkaddaasi u aragto inuu ku habboon yahay.”

Heshiisku wuxuu u oggolaanayaa qandaraaslaha in uu dib u soo cesho kharashaadka la galay, isaga oo si gooni ah u maamuli kara illaa 90% saliidda cayriin iyo gaaska dabiiciga ah ee la soo saaro sanad maaliyadeedkaas—ka dib marka la bixiyo dhammaan xuquuqda dowladda.

Heshiiska waxaa lagu saxiixay magaalada Istanbul 7-dii Maarso 2024, waxaana qalinka ku duugay Wasiirkii hore ee Shidaalka Soomaaliya, Cabdirisaaq Cumar Maxamed, iyo Wasiirka Tamarta ee Türkiye, Alparslan Bayraktar.

Shirkadda Turkish Petroleum Corporation (TPAO) ayaa loo xilsaaray fulinta howlaha sahminta iyo soo saarista shidaalka.

Muuqaal la baahiyay ayuu Madaxweynaha Xasan Sheekh ku sheegay in heshiisku yahay mid labada dhinacba dan u ah oo ku saleysan is-afgarad iyo faa’iido wadaag.

“Tani waa markii ugu horreysay ee taariikhda ay Soomaaliya si rasmi ah u baarayso kheyraadkeeda shidaal iyo gaas. Lama dhayalsan karo faa’iidada cidda ugu horreysa ee gasha. Iyada oo Turkigu nala garab taagan yahay, Soomaaliya waxay u socotaa inay noqoto dal ka duwan sida dunidu u aragto,” ayuu yiri madaxweynaha.

Wasiiru-dawlaha Arrimaha Dibedda, Cali Cumar, ayaa heshiiska ku tilmaamay mid albaab u furaya fursado ganacsi oo weyn, isagoo xusay inuu quseeyo saddex qaybood oo kaliya—kuwaasoo ka tirsan 216 qaybood oo laga filayo inay shidaal ku jiraan xeebaha Soomaaliya.

Heshiiska Istanbul ayaa dhaliyay muran gudaha dalka ah kaddib markii warbixino khaldan ay baahisay Nordic Monitor—hay’ad ay leeyihiin suxufiyiin Turkish oo mucaarad ah oo ku xiran kooxda Fethullah Gulen.

Doodda dadweynaha ayaa aad u kala qaybsantay kaddib markii qaar ka mid ah dadka falanqeeya arrimaha siyaasadda ay ku tilmaameen heshiiska “hibo si gaar ah loo bixiyay”.

Abdisaid Muse Ali, oo horey u ahaan jiray la-taliyaha amniga qaranka iyo madaxa xafiiska Madaxweynaha, ayaa si adag u dhaleeceeyay heshiiska, isaga oo ku tilmaamay “mid baalmarsan Sharciga Shidaalka Soomaaliya. Ma jirin tartan furan. Ma jirin hay’ad madax-bannaan oo la tashatay. Ma jirin wadatashi lala sameeyay dowlad-goboleedyada. Ma jirin dood dadweyne. Tani ma ahan oo keliya siyaasad xun—waa sharci-darro.”

Balse Anisa Cabdulkadir, oo ah dhaqaale-yahan fadhigeedu yahay Muqdisho, ayaa sheegtay in Soomaaliya aysan awoodin kharashaadka badan ee bilowga sahminta, baaritaanka iyo ka faa’iideysiga kheyraadka shidaalka—gaar ahaan kuwa ku jira biyaha badda—sidaas darteedna aysan dhib ku jirin in la xilsaaro shirkad arrimahaas qabata.

“Waa wax caadi ah in waddamo sida Soomaaliya oo kale ah, oo aan haysan dhaqaale iyo awood farsamo, ay la shaqeeyaan shirkado waaweyn sida TPAO,” ayay u sheegtay The EastAfrican.

“Marka la horumariyo warshadaha shidaalka, dalku wuxuu dhisi karaa hay’ad u gaar ah iyo awood uu ku maareeyo kheyraadkiisa, si uu uga baxo habka dib-u-soo-celinta kharashyada,” ayay raacisay, iyadoo muujisay taageerada ikhtiyaarka maalgashi ee dowladda hadda jirta.

Garoowe (Caasimada Online) – Maamul goboleedka Soomaaliyeed ee Puntland oo mar kale ka hadlay shirka uu ku baaqay madaxweyne Xasan Sheekh ayaa ku ku adkeystay go’aanka diidmada ah ee ka qayb-galka shirweynahaasi.

Wasiiru dowlaha madaxtooyada Puntland, Cabdifitaax Cabdinuur oo la hadlay BBC-da ayaa shaaca ka qaaday in Puntland aysan dib ugu laaban doonin shirka Golaha Wadatashiga Qaran oo ay horay uga baxday, sababo la xiriirka khilaafka kala dhexeeya dowladda federaalka, wuxuuna sheegay in go’aankooda uu weli sidiisii yahay.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in loo baahan yahay in la qabto wadatashi intaas ka ballaaran oo aan ku ekeyn Dowladda Federaalka iyo Dowlad-goboleedyada oo kaliya, ee ay tahay in la wayneeyo gogosha, lagana kasoo qayb-galiyo dhinacyada hadda maqan.

Ujeedka ugu wayn ee Puntland waxa ku sheegay inuu yahay in is faham buuxa laga gaaro dowlad dhiska Soomaaliya, si looga gudbo marxaladda haatan lagu jiro.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in ay haboon tahay in si siyaasadeysan looga heshiiyo khilaafaadka jira, ee la xiriira hannaanka doorashada iyo dastuurka.

“Madasha waxay Puntland ka dhaqaaqday bishii December 2022. Waxay uga dhaqaaqday waxay ahaayeen isfaham-waa ka dhashay qaabka madaxda Soomaaliya u wajahayaan hannaanka dowlad dhiska. Haddii aan Isfaham laga yeelan wax macno oo ay yeelanayso ma jirto inaan kusoo laabano madashii aanu ka dhaqaaqnay,” ayuu yiri.

Dhinaca kale, waxa uu rajo xumo ka muujiyay shirka haatan loo ballansan yahay ee uu iclaamiyay madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, isaga oo tilmaamay in uusan xal u keeni karin arrimaha siyaasadeed ee la isku hayo, gaar ahaan muranka doorashada.

Cabdifitaax Cabdinuur oo hadalkiisa sii wata ayaa ku baaqay in la ballaariyo ajendaha shirka, isla markaana diiradda lagu saaro arrimaha amniga iyo siyaasad loo dhan yahay in laga gaaro doorashada, si looga gudbo mugdiga ku jira hannaanka doorashooyinka.

Puntland ayaa horay shuruud adag ugu xirtay ka qayb-galka shirka Muqdisho ka dhacaya 5-ta bishaan May, iyada oo sheegtay in ay sii maqnaan doonto inta ay dowladda dhexe uga soo laabaneyso heshiisyadii ay horay uga baxday ee dhaliyay khilaafka labada dhinac.

Si kastaba ha ahaatee, Madaxweyne Deni ayaa ka maqnaa shirarka GWQ tan iyo bishii December 2022, kaddib markii uu sii xumaaday khilaafka u dhexeeya maamulka Puntland iyo dowladda federaalka. Xiriirka labada dhinac ayaa aad u xumaaday, iyadoo wada-shaqeyntii iyo isgaarsiintii si weyn hoos ugu dhacday sababo la xiriira muranka siyaasadeed.

Muqdisho (Caasimada Online) – Hoggaamiyaha Maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo Cabdulqaadir Axmed Aw-Cali (Firdhiye) iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa galabta kasoo dagay garoonka Aadan Cadde, isaga oo kasoo duulay magaalada Laascaanood ee xarunta ee gobolka Sool.

Firdhiye ayaa si weyn oo mugleh loogu soo dhaweeyay garoonka Muqdisho oo ay uga hortageen madax sare oo ka tirsan dowladda federaalka, sida wasiirro, xildhibaanno iyo dadweyne loo diyaariyay soo dhaweyntiisa, taas oo sare usii u dhigtay maqaamkiisa.

Cabdulqaadir Firdhiye ayaa magaalada Muqdisho u yimid ka qayb-galka Shirka Golaha Wadatashiga Qaranka oo uu ka casuumay Madaxweyne Xasan Sheekh, kaas oo Villa Soomaaliya ka dhacayo shanta bishaan May ee sanadkan 2025..

Sidoo kale, Hoggaamiyaha SSC ayaa sidoo kale kulamo la qaadan doono madaxda sare ee dalka, kuwaas oo looga hadlayo dhabaha cusub ee u furmay labada dhinac, gaar ahaan wadashaqeynta SSC iyo dowladda dhexe.

Shirka loo ballansan yahay oo ay ka qayb-geli doonaan madaxda Maamul-goboleedyada, marka laga reebo Jubbaland iyo Puntland ayaa waxaa diiradda lagu saarayaa xaaladda guud ee dalka, gaar ahaan dagaalka Al-Shabaab iyo arrimaha doorashooyinka ee 2026.

Hoggaamiye Firdhiye oo dhowaan wareysi gaar ah siiyay Telefishinka Qaranka ayaa ka hadlay waxa ay uga dhigan tahay ka qayb-galka shirkan oo uu markiisii ugu horreysay imaanayo, isaga oo metalayo dadka deegaanka ee SSC-Khaatumo oo dhowaan maamul goboleed loo aqoonsaday.

Hoggaamiyaha ayaa xusay in wax wayb uga dhigan tahay tagistiisa Muqdisho, wuxuuna carabka ku dhuftay inay tahay markii u horreysay oo uu shirka ka qayb-galayo mas’uul reer waqooyi ah, maadaama markii hore ay madasha ku ekeyd reer koonfur oo kaliya.

Sidoo kale waxa uu tilmaamay in shirka golaha wadatashiga qaran ay gayn doonaan taladooda iyo arrinta midnimada iyo wadajirka Ummadda Soomaaliyeed.

“Horta madasha markii ugu horreysay ka qayb-galo oo reer waqooyi ah weeyaan qoladaan reer Koonfureed ayaa madashaan iska haysatay marka waxaan leenahay waa nimid, waxaana soo kordhin doonaa qaybihii kala duwanaa ee qaranka Soomaaliyeed oo badankood ay dhan yihiin” ayuu yiri Madaxweynaha Maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray “Waa taladii qaranka oo SSC ay bartanka u fadhiso, waxaanu soo kordhin doonaa midnimo, wadajir iyo Somalinimo”.

Imaanshaha Cabdulqaadir Firdhiye ayaa kusoo aadeyso, iyada oo dhowaan Ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre uu booqasho taariikhi ah ku tegay Laascaanood, halkaas oo uu uga soo dhowaaqay aqoonsiga maamulka kumeel gaarka ah ee SSC-Khaatumo.

Waa markii labaad ee uu hoggaamiye Cabdulqaadir Axmed Aw-Cali (Firdhiye) imaanayo magaalada Muqdisho, laakiin safarkiisii hore ayaa ku koobnaa booqasho oo kaliya, laakiin hadda waa mid xambaarsan ujeedooyin siyaasadeed oo waawayn, maadaama uu qayb ka noqanayo go’aannada kasoo baxaya ee Shirka Golaha Wadata.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka cusub ee wasaaradda gaashaandhigga, Axmed Macallin Fiqi oo maanta khudbad ka jeediyay munaasabad ka dhacday Muqdisho ayaa ka hadlay dagaalka Al-Shabaab, isaga oo ballan qaaday in muddo kooban uu kusoo afjarayo kooxdan oo muddo tobanaan sanno ah dagaal ka wadda gudaha dalka.

Fiqi oo maanta wareejiyay xilkii wasaaradda arrimaha dibadda ee uu horay u hoyaya ayaa marka hore shaaciyay waxa ay uga dhigan tahay in la geeyo gaashaandhigga.

“Runtii way kala duwan tahay in aad Taay ku labisatid oo aad diyaarad saaran tahay, kana qayb-gashid shir caalami ah iyo iyo in aad tuute labisatid oo meel kulul tagtid oo joogtid dhufeysyada ciidamada” ayuu yiri wasiirka cusub ee wasaarada gaashaandhigga.

Sidoo kale wuxuu soo hadal qaaday dagaalkii cuslaa ee shalay ka dhacay Hiiraan, isla-markaana ay Macawiisleyda ku laayeen xubnihii ugu badanaa ee soo weeraray, isaga oo sheegay in taasi ay muujineyso inay sii awood yaraaneyso koxoda argagixisada ah.

“Waxaan rajeynayaa kooxaha Khawaarijta ee aadka u tabarta daran oo shalay aad arkeyseen reer Hiiraan waxa ay ku dhigeen, waxay gaareen heer ay qaadan waayeen maydadkooda, waana jilcsan yihiin nimanka” ayuu mar kale yiri wasiir Fiqi.

Axmed Macallin Fiqi ayaa intaas kusii daray in dagaalka uu sii dardar-gelin doono, isla markaana muddo kooban uu dalka uga saari doono kooxda Al-Shabaab.

Wasiirka cusub ee gaashaandhiga ayaa sidoo kale dalbaday in lala shaqeeyo, isla markaana loo midoobo dagaalka ka socda dalka, si looga xoreeyo Khawaarijta.

“Waxaan ku han waynahay in Khawaarijta muddo dhow la’is gacan saari doono, kadibna muddo kooban dalka oo dhan looga kaxeyn doono” ayuu mar kale yiri wasiirku.

Hadalkan wuxuu kusoo aadayaa, iyada oo la filayo in ay dhacaan isbedallo waawayn oo la xiriira Taliska Ciidamada Xoogga dalka, kadibna dib boorka looga jafo gulufka ka dhan ah Al-Shabaab, si loo loogu laabto deegaannadii ugu dambeeyay ee dib looga soo baxay.

Nairobi (Caasimada Online) – Wararja naga soo gaaraya gobolka Waqooyi Bari Kenya ayaa sheegaya in Al-Shabaabkii ugu badnaa oo gudaha u galay gobolkaasi ay weerar ka fuliyeen qaybo kamid ah deegaanka Rakei ee keynta Boni, kana tirsan gobolka Lamu.

Xubnaha Al-Shabaab oo gaarayay illaa 70 xubnood ayaa la soo wariyay inay beegsadeen ciidamo ka tirsan kuwa Kenya oo ku sugnaa halkaasi, waxaana u gaysteen dhimasho iyo dhaawac.

Inta la xaqiijiyay waxaa weerarkan lagu dilay illaa 5 askari, halka lagu dhaawacay 8 kale oo ka tirsanaa ciidamada Kenya ee ku sugnaa deegaanka la weeraray.

Dhaawacyada sideedda askari ayaa durbo loo qaaday magaalada Nairobu oo haatan lagu dabiibayo xaaladdooda caafimaad, sida ay sheegeen saraakiisha ammaanka Kenya.

Taliyaha Booliska Lamu Wesley Koech oo warbaahinta la hadlay ayaa sheegaya in maleeshiyaadka Al-Shabaab ay isku dayeen inay ka gudbaan xadka Bodhei-Lamu, balse iyaga oo sii maraya aagga Gaarisa ay la kuleen ciidamo ka tirsan kooxda howlgallada gaarka ah ee SOG (Special Operations Group), kadibna uu sidaas ku qarxay dagaalka.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in xubnahan ay doonayeen inay gudaha usii galaan Kenya, si ay u fuliyaan weerarro argigixiso oo halis ah, balse ay ka hortageen.

Weerarkan waxaa ka horeeyay dilka shan shaqaale Kenyan ah oo ka shaqeynayay goob qodista dhagaxa oo la khaarijiyay waaberigii Talaadada, kadib  weerar argagixiso oo ka dhacay tuulada Bur Abor ee Mandera East.

Weerarka ayaa dhacay abaara 7:00 subaxnimo, iyadoo markhaatiyaal iyo baaritaanno hordhac ah ay tilmaamayaan in dambiilayaasha ay ahaayeen maleeshiyaad la tuhunsan yahay inay ka tirsan yihiin Al-Shabaab.

Inta badan kooxda Al-Shabaab ayaa weeraro culus ka fulisa gudaha Kenya, gaar ahaan deegaannada dhaca xadka, waxayna badanaa beegsataa ciidamada dalkaasi.

Istanbul (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa shaaca ka qaaday in dhowaan ay soo saaran doonto shidaalka ku jiro dhulkeeda, sida uu maanta sheegtay wasiirka bartoolka Daahir Shire Maxamed oo haatan ka qayb-galaya Shirka Kheyraadka Dabiiciga ah ee ka socda magaalada Istanbul ee caasimada dalka Turkiga.

Daahir Shire ayaa sheegay in Soomaaliya ay diyaar u tahay inay ka faa’iideysato khayraadka dhex ceegaaga dhulkeeda, isla markaana haatan wixii ka dambeeya ay xoojin doonto iskaashiga ku aaddan horumarinta kheyraadka dabiiciga ah ee Soomaaliya.

Wasiirka ayaa hoosta ka xariiqay in Soomaaliya ay ku taallo goob istaraatiiji ah, Allana uu ku maneystatay khayraad dabiici ah, isaga oo maalgashadayaasha caalamiga ah ugu baaqay inay ka faa’iideystaan fursaddaasi ee ay usoo bandhigtay dowladda Soomaaliya.

“Soomaaliya waa goob istaraatiiji ah waxaana ku duugan Kheyraad farabadan oo dabiici ah, goobtaas muhiimka ah ee ay Africa kaga taalo waxay fursad weyn u tahay maalgashadayaasha caalamiga ah inay Soomaaliya maalgashi xoogan ku sameeyaan” ayuu yiri Wasiir Daahir Shire oo madasha ka jeediyay Khudbad kooban.

Sidoo kale wuxuu soo hadal qaaday dadaallada socda ee sahminta shidaalka Soomaaliya ee uu wado Turkiga, isaga oo xusay inuu marayo heer gabagabo ah, kadibna xigi doonto qorshaha qodiska shidaalka, si loo soo saaro, kadibna loo sii iib geeyo.

Sahminta ayaa hadda lasoo warinayaa in boqolkiiba toddobaatan la dhameeyay baarista shidaalka Soomaaliya, taasoo ka dhigan in badankeedu soo idlaatay.

Marka ay soo dhammaato howsha sahminta, waxaa lagu dhaqaaqi doonaa qodista shidaalka, sida uu haatan ka dhawaajiyay wasiirka batroolka Soomaaliya.

Badda Soomaaliya waxaa ku yaalla in ka badan 200 xirmo oo la rumeysan yahay inuu shidaal ka buuxo, kuwaas oo aan badankood sahmin lagu sameyn sababo la xiriira walaaca dhanka amniga iyo khilaafaadka ka jira dalka.

Horraantii sanadkii tegay ee 2024 ayay ahayd markii Soomaaliya iyo Turkiga gaareen heshiis lagu sahminayo shidaalka iyo macdanta kale ee badda ku jirta.

Dabayaaqadii isla sanadkaas, markabka baaritaanka ee Turkiga, Oruç Reis, ayaa soo gaaray dekedda Muqdisho, wuxuuna ruqaansaday goobaha loo arko inay ku habboon yihiin baarista, si loo sumadeeyo meelaha lagu arko kheyraadka la qorsheynayo in la soo saaro.

Marka la helo natiijo la isku halleyn karo, kadib ayaa la guda geli doonaa soo saarista shidaalka, sida uu dhigayo heshiiska Soomaaliya iyo Turkiga.