Muqdisho (Caasimada Online) – Ku simaha Ra’iisul Wasaaraha, ahna Ra’iisul Wasaare ku xigeenka Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Saalax Axmed Jaamac, ayaa maanta iska diiwaangeliyey xarunta qaadashada kaararka codbixiyeyaasha degmada Hodan ee Gobolka Banaadir.

Saalax ayaa sheegay in loo baahan yahay shacabka Soomaaliyeed in ay ka faa’iideystaan fursaddan taariikhiga ah ee ay codkooda ku dooranayaan hoggaankooda.

“Waa maalin taariikhi ah, sida marar badan la tilmaamay, muddo dheer kaddib in shacabka Soomaaliyeed ay fursad u helaan in ay is diiwaan-geliyaan, si ay uga qayb qaataan doorasho dadweyne, taas oo ah xuquuq dastuuri ah iyo waajib saaran muwaadin kasta,” ayuu yiri Ra’iisul Wasaare Saalax.

Saalax Axmed Jaamac, ayaa ku bogaadiyey Guddiga Dorashooyinka Qaranka sida ay u wadaan howlaha diiwaan-gelinta iyo qaadasha kaarka codbixinta.

Sidoo kale, Saalax ayaa hoosta ka xarriiqay muhiimadda ay leedahay in muwaadiniintu si firfircoon uga qeyb qaataan diiwaangelinta.

Saalax ayaa sheegay in si loo hirgeliyo doorasho qof iyo cod ah oo nabdoon, xor ah, isla markaana xaqiijisa rabitaanka shacabka Soomaaliyeed ay muhiim tahay in fursadaan laga wada faa’iideysto.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ku simaha Ra’iisul Wasaaraha ahna Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Saalax Axmed Jaamac, ayaa maanta si rasmi ah u daahfuray Shirweynaha Qaran ee Deegaanka iyo Isbeddelka Cimilada, oo ka dhacay magaalada Muqdisho.

Shirkan ayaa muhiimad gaar ah u leh kor u qaadista wacyiga la xiriira arrimaha deegaanka iyo wax ka qabashada saamaynta isbeddelka cimilada ee sii kordhaysa.

Mudane Saalax ayaa furitaanka shirweynaha ka jeediyay khudbad dhaxal gal ah, isagoo hoosta ka xarriiqay in ilaalinta deegaanka ay tahay mas’uuliyad qaran oo saaran dhammaan qeybaha kala duwan ee bulshada Soomaaliyeed. Wuxuu caddeeyay in ilaalinta khayraadka dabiiciga ah ay tahay tiir muhiim u ah horumarka iyo badbaadada jiilasha soo socda.

Sidoo kale waxa uu adkeeyay baahida loo qabo in si wadajir ah loo shaqeeyo, loona midoobo hirgelinta deegaan cagaaran oo waara, si Soomaaliya ay uga mid noqoto dalalka ka jawaabaya caqabadaha isbeddelka cimilada, isagoo ku booriyay dhammaan qeybaha bulshada in ay door ku yeeshaan dadaalladaas.

Ra’iisul Wasaare ku-xigeenka ayaa tilmaamay in isbeddelka cimilada uu yahay dhibaato ba’an oo saameysay guud ahaan dunida, gaar ahaan dalalka nugul ee aan haysan awoodaha lagama maarmaanka u ah la-qabsiga xaaladaha cimilada. Wuxuu xusay in Soomaaliya ay si gaar ah u dareemayso culeyska isbeddelkaasi.

Ra’iisul Wasaare ku-xigeenka ayaa hoosta ka xariiqay muhiimadda in looga baahan yahay dhammaan hey’adaha dowladda, bulshada rayidka ah, iyo daneeyeyaasha kale inay si dhow u wada shaqeeyaan si loo helo qorshayaal wax ku ool ah oo looga hortago saameynta isbeddelka cimilada, loogana shaqeeyo badbaadinta deegaanka.

Shirweynahan ayaa fursad u ah in laga wada-hadlo xal u helidda caqabadaha deegaanka iyo cimilada, iyadoo saldhig u noqon karo iskaashi qaran oo waara, si loo helo mustaqbal deggan, oo ku dhisan ilaalinta deegaanka iyo la-qabsiga cimilada is beddeleysa.

Beledweyne (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Hiiraan ayaa sheegaya in dagaal culus uu maanta ka qarxay deegaanka Ceel Hareeri oo ka tirsan degmada Moqokori.

Dagaalkan ayaa u dhaxeeya ciidamada deegaanka ee Macawiisleyda beesha Xawaadle iyo kooxda Al-Shabaab, iyadoo la isku adeegsanayo hubka noocyadiisa kala duwan. Xiisadda ayaa cirka isku sii shareertay, iyadoo dagaalku ka socda gudaha iyo duleedka deegaankaas muhiimka ah.

Isku dhaca ayaa bilaabmay kadib markii xubno ka tirsan Al-Shabaab ay weerar qaraxyo ku bilaawday ku qaadeen fariisin ay ciidamada Macawiisleyda ku lahaayeen deegaanka Ceel Hareeri. Macawiisleyda ayaa si deg-deg ah ugu jawaabtay iska caabin xooggan, taasoo sababtay in dagaalka uu sii fido oo ay labada dhinac isku adeegsadaan hub culus.

Wararka hordhaca ah ee laga helayo goobta dagaalka ayaa tilmaamaya in ciidanka Macawiisleyda ee beesha Xawaadle ay si adag u difaaceen fariisinkooda, iyagoo iska caabin xooggan ku sameeyay weerarka kooxdu soo qaaday.

Inkastoo aan wali la helin tiro rasmi ah oo ku saabsan khasaaraha, haddana dadka deegaanka ayaa sheegaya in rasaasta iyo madaafiicda laga maqlayo meelo fog-fog.

Dagaalka weli wuu socda, iyadoo wararkii ugu dambeeyay ay sheegayaan in xooggiisa uu haatan ku fiday duleedka deegaanka Ceel Hareeri. Arintani waxay sare u qaaday walaaca laga qabo in dagaalku uu galaafto nolosha dadka shacabka ah ee deegaanka ku nool, maadaama uu yahay dagaal si buuxda uga socda agagaarka deegaankaas.

Deegaanka Ceel Hareeri ayaa waxaa horey uga dhacay dagaal culus, waxaana toddobaadyadii la soo dhaafay halkaasi ku dhax-maray dagaalo qaraar oo u dhaxeeyay Al-Shabaab iyo Macawiisleyda Xawaadle.

Dagaaladaasi ayaa lagu jabiyay kooxda Al-Shabaab, waxaana la sheegay in ay ku waayeen in ka badan 70 dagaalame, taasoo muujinaysa in deegaankaasi uu muhiim u yahay istaraatiijiyadda dagaalka.

Xiisadda ka taagan Ceel Hareeri ayaa muujinaysa sida ay u sii xoogeysanayaan iska caabinta dadka deegaanka ee ka dhanka ah Al-Shabaab. Ciidamada Macawiisleyda oo ay ka go’an tahay ciribtirka kooxda ayaa markale muujiyay adkeysi iyo dadaal joogto ah oo ku aaddan difaaca dhulkooda iyo dadka deegaanka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Turkiga ayaa si weyn toddobaadkan u sii xoojisay taageerada ay siiso Soomaaliya, gaar ahaan dhanka difaaca iyo dagaalka lagula jiro kooxda Al-Shabaab.

Tan ayaa timid kadib markii Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan iyo dhiggiisa Soomaaliya ay yeesheen wada-hadal dhanka taleefanka ah Sabtidii la soo dhaafay, taasoo lagu muujiyay adkeynta xiriirka istaraatiijiga ah ee labada dal.

Ilo-wareedyo lagu kalsoon yahay ayaa sheegay in Ankara ay Soomaaliya ku wareejisay saddex diyaaradood oo ah nooca qumaatiga u kaca ee T129 Atak.

Diyaaradahan ayaa qeyb weyn ka noqon doona dadaalka socda ee dowladda Soomaaliya ay ku doonayso inay ku xoojiso dagaalka ay kula jirto Al-Shabaab, si loo sugo amniga gudaha iyo xasilloonida dalka.

Sidoo kale, Turkiga ayaa ciidamada badda Soomaaliya ku wareejiyay labo diyaaradood oo qumaatiga u kaca ah, taasoo qayb ka ah heshiis iskaashi militari ah oo labada dal kala saxiixdeen bishii February ee sanadkan 2024.

Heshiiskan ayaa dhigaya in Turkiga uu taageero tababarka iyo horumarinta ciidamada badda Soomaaliya si ay u noqdaan ciidan leh awood dheeraad ah oo difaac ah.

Dowladda Turkiga ayaa horey u bilowday barnaamij tababar oo ay siiso duuliyayaal Soomaali ah, kuwaasoo loogu talagalay in ay u shaqeeyaan diyaaradaha Helicopter-ka ee loo keenayo dalka. Duuliyayaashaasi ayaa hadda dhameystay tababarkoodii heerka ugu dambeeyay, taasoo keentay in diyaaradaha cusub la geeyo Muqdisho si ay uga qeyb qaataan hawlgallada la-dagaallanka argagixisada.

Diyaaradaha Atak ee ay Turkigu ku taageeray Soomaaliya ayaa si gaar ah loogu tala-galay howlgallo adag oo lid ku ah kooxaha hubeysan, taasoo macnaheedu yahay in Soomaaliya ay heleen qalab militari oo muhiim u ah dagaalka ay ku jiraan.

Waxaa la filayaa in diyaaradahaasi ay si toos ah ugu biiraan hawl-gallada ka dhanka ah Al-Shabaab, taasoo sare u qaadeysa awoodda hawada ee ciidanka Soomaaliya.

Madaxweynaha Turkiga Erdogan ayaa carrabka ku adkeeyay in Turkiga uu sii wadi doono taageerada uu siiyo Soomaaliya, gaar ahaan la dagaallanka argagixisada.

War rasmi ah oo ka soo baxay madaxtooyada Turkiga ayaa xaqiijiyay in xiriirka labada dal uu yahay mid sii xoogeysanaya, iyadoo Turkigu ka go’an yahay in uu door muuqda ka ciyaaro dib-u-dhiska iyo amniga Soomaaliya.

Moqokori (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Hiiraan ayaa sheegaya in maanta dagaal xooggan uu ka dhacay aagga degmada Moqokori, kaas oo u dhexeeyay ciidamada deegaanka ee Xawaadle iyo maleeshiyaad ka tirsan Al-Shabaab.

Dagaalka oo si gaar ah uga dhacay deegaanka Ceelhareeri ayaa yimid, kadib markii ay Al-Shabaab weerar gaadmo ah kusoo qaadeen deegaankaasi, kadibna waxaa dagaal kala hortegay Macawiisleyda.

Ilo dadka dadka deegaanka ah ayaa innoo sheegay in dagaal qaraar oo saacado badan qaatay uu ka dhacay goobta, kaas oo dhaliyay khasaare isugu jiro dhimasho iyo dhaawac.

Qoraal kooban oo kasoo baxay dowladda Soomaaliya ayaa waxaa lagu sheegay in la jabiyay Al-Shabaabkii weerarka soo qaaday, isla markaana cashir lama ilawaan ah oogu dhigay aagga Ceelhareeri.

“Ciidamada Qaranka iyo xaq u dirirka dadka deegaanka ee gobolka Hiiraan ayaa maanta Khawaarijta ku jebiyey weerar arbushaad ah oo ay ku soo qaadeen deegaanka Ceelhareeri oo hoos taga degmada Moqokori ee gobolka Hiiraan, halkaas oo dagaal culus uu ka dhacay” ayaa lagu yiri warsaxaadeed kasoo baxay dowladda Soomaaliya.

Sidoo kale dowladda Soomaaliya ayaa intaasi ku dartay  in haatan ciidamada Xoogga dalka iyo xaq-u-dirirka deegaanka ay sii baacsanayaan firxadka maleeshiyaadka Al-Shabaab ee lagu jabiyay dagaalka.

“Ciidamada oo dagaalka ku jebiyey cadowga Khawaarijta ah ayaa sii baacsanaya firxadka dhagarqabayaashii ka baxsaday dagaalka,” ayaa mar kale lagu yiri qoraalka.

Xaaladda ayaa haatan mid kacsan, waxaana goobaha lagu dagaalamay ku sugan ciidamada deegaanka iyo kuwa Xoogga dalka oo gurmad ahaa ku gaaay halkaasi.

Hiiraan ayaa waxaa haatan ka socda halgan culus oo ka dhan ah argagixisada, waxaana hubka qaaday shacabka reer Hiiraan oo difaac uga jiray jiidda hore ee dagaalka, si ay uga hortagaan in Al-Shabaab ay dib u qabsadaan deegaanadii horay looga xoreeyay gobolkaasi.

Garoowe (Caasimada Online) – Madaxweyne ku xigeenka maamul-goboleedka Puntland Mudane Ilyaas Cismaan Lugatoor oo maanta la hadlay warbaahinta ayaa si cad u beeniyay in ay ku lug leeyihiin dagaallada ka socda dalka Sudan iyo wararka la baahiyay ee la xiriira in Imaaraadka uu raadaarro ku rakibtay magaalada Boosaaso ee xarunta gobolka Bari.

Lugatoor ayaa ugu horreyn waxba kama jiraan ku tilmaamay eedeymana loo jeediyay Puntland, wuxuuna ku sheegay inay yihiin dayaacado ay faafiyeen dalal uu tilmaamay inay boobayaan khayraadka Soomaaliya, balse ma shaacin magacyadooda.

Sidoo kale wuxuu meesha ka saaray in Dowladda Imaaraadka Carabta ay raadaarro ciidan ka rakibtay Boosaaso, si loogu fuliyo weerarro cirka ah oo lagu beegsanayo Sudan iyo Yemen.

“Waddamo xiriir muddo kooban ah laleh Soomaaliya ayaa maanta wada olole lagu wiiqayo xiriirka Puntland iyo Imaaraadka Carabta. Waxay adeegsanayaan dacaayado aan sal iyo raad toona lahayn, iyagoo raba in ay fursad uga helaan boobka kheyraadka Soomaaliya,” ayuu yiri Madaxweyne ku xigeenka dowlad-goboleedka Soomaaliyeed ee Puntland

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in Isu tegga Imaaraadka Carabta uu yahay saaxiib dhab ah oo taageera horumarka Puntland iyo shacabkeeda, sida uu hadalka u dhigay

Ilyaas Lugatoor ayaa sidoo kale carrabka ku dhuftay in Puntland ay garanayso cidda wax u taraysa iyo tan wax u dhimeysa, balse iyagu ay diirrada saari doonaan horumarkooda oo kaliya iyo danahooda gaarka ah maadaama ay haatan ku jiraan dagaa ka dhan ah Daacish.

Si kastaba, ahaatee xogta duulimaadyada hawada ee guud ahaan la heli karo ayaa haatan muujinaysa in dowladda Imaaraadka Carabtu ay si joogto ah oo isa soo taraysa u adeegsanayso garoonka Boosaaso, si ay saanad ugu gaarsiiso ciidamada taageerada degdegga ah (Rapid Support Forces – RSF) ee Suudaan. Ciidamada RSF ayaa muddo labo sano ah dagaal kula jiray militariga dalka Suudaan.

“Imaaraadka Carabtu waxay rakibtay radar-ka wax yar ka dib markii RSF ay gacanteeda ka baxday inta badan Khartoum horraantii Maarso,” sida uu il-wareed gobolka ka tirsan u sheegay Middle East Eye.

Dhankeeda dowladda Sudan oo dhowaan warqad rasmi ah usoo dirtay Dowladda Federaalka ayaa usoo gudbisay dacwad ka dhan ah maamul-goboleedka Puntland, taas oo la xiriirta in Puntland ay si dadban uga qeyb qaadanayso dagaalka ka socda dalkaasi.

Warqadda oo kasoo baxday wasaaradda arrimaha dibadda Sudan ayaa waxaa lagu sheegay inay la socoto in Puntland ay taageero istiraatiiji ah iyo mid saadka ah siineyso ciidamada RSF (Rapid Support Forces), oo lagu eedeyay inay tacaddiyo ka gaysteen waddankaasi.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa mar kale maanta qaaday tallaabo uga sii dareysa xiisadda siyaasadeed ee kala dhexeysa xubnaha mucaaradka, wuxuuna qaabilay qaar kamid ah hoggaanka ururada siyaasadda dalka.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa kulankiisa maanta oo ahaa wadatashi la qaatay hoggaanka Ururrada siyaasadeed ee isu diiwaangeliyey doorashada qof iyo codka ah ee ay weli diidan yihiin siyaasiyiinta mucaaradka, kuwaas oo door muhiim ah ka qaadanaya sida ay sheegtay Villa Somalia geeddi-socodka dimuqraadiyeynta dalka.

Ugu horreyn Madaxweynaha ayaa warbixin siiyay ururrada uu la kulmay, isaga oo a wadaagay qorshihiisa doorashooyinka qof iyo codha ee uu rabo inuu ka qabto dalka.

“Kulankan oo diiradda lagu saaray hirgelinta doorashada qof iyo cod, ayaa Madaxweynaha waxa uu uga warbixiyey dadaallada baaxadda leh ee 20-kii sano ee la soo dhaafay lagu bixiyey si shacabka Soomaaliyeed ay u helaan fursad ay si toos ah codkooda ugu doortaan hoggaan ka turjumaya rabitaankooda” ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay Villa Soomaaliya.

Sidoo kale wuxuu intaasi kusii daray in dowladdiisu ay ka go’an tahay in la dhammeystiro hannaanka doorasho ee ku dhisan hal qof iyo hal cod, isagoo carrabka ku adkeeyey in wadatashiyada qaran iyo la-tashiyada lala yeesho daneeyayaasha siyaasadeed ay ka mid yihiin tiirarka muhiimka ah ee lagu xaqiijinayo hannaan doorasho oo daah-furan.

Dhinaca kale hoggaanka ururrada siyaasadeed ee la kulmay madaxweynaha Soomaaliya ayaa dhankooda bogaadiyey dadaalka iyo go’aanka dowladda ee dhammaystirka nidaamka dimuqraadiyadeed, iyagoo soo jeediyey in dowladdu ay kordhiso wacyigelinta dadweynaha ee nidaamka doorashada tooska ah.

Kulankan waxaa ka horreeyay mid kale oo uu xalay Madaxweynuhu la qaatay qaybaha kala duwan ee bulshada rayidka Soomaaliyeed, kaas oo horudhac u ahaa gogosha uu Madaxweynuhu ku baaqay ee 15-ka  bishaan Juun 2025 ka furmeysa Muqdisho.

Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xusay muhiimadda ay leedahay in shacabka Soomaaliyeed, gaar ahaan bulshada rayidka, ay door muuqda ku yeeshaan qaabaynta mustaqbalka dalka.

“Haddii aan rabno in Soomaaliya ay hore u socoto, waa in aan ka dhaqaaqnaa meesha aan taaganahay oo aan ku raagaynay muddada dheer,” ayuu yiri Madaxweyne Xasan Sheekh.

Si kastaba, mucaaradka ayaa weli diidan qorshaha Villa Soomaaliya, waxaya arrintu ay gaartay beesha caalamka oo la’iskula tegay, inkastoo laga war sugayo shirka 15 June.

Afgooye (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa dhacdo argagax leh oo ka dhacday degmada Afgooye oo qiyaastii Muqdisho u jirta illaa 30 KM, kadib markii nin maseeray uu dil u gaystay nin kale oo ku sugnaa degamadaasi.

Eedeysanaha oo lagu magacaabo Ibraahim ayaa la sheegay inuu dilay marxuum isna magaciisa lagu soo koobay Xasan, kaas oo ay wada daganaayeen degmada Afgooye.

Sarkaal sare oo u hadlay laamaha ammaanka ayaa sheegay in dilka uu dhacay xilli aroor ah kadibna eedeysanaha uu usoo baxsaday dhanka magaalada caasimada ah ee Muqdisho.

“Dilka saaka ayuu dhacay waxaana marxuumka loo gaystay la yiraahdaa Xasan, waxaana lagu soo eedeeyay nin kale oo Ibraahim la yiraahdo, wuxuuna ka dhacay degmada Afgooye” ayuu yiri sarkaal sare oo ka tirsan booliska degmadaasi.

Sababta uu u dilay marxuumka wuxuu ku sheegay inay la xiriirto maseer dartiis, waxaana haatan socda baaritaanno lagu hayo eedeysanaha oo ku xiran saldhigga dhexe ee Afgooye.

“Waxaa naloo sheegay inuu u dilay maseer dartiis, waxaana u galnay baadi goob, annaga oo ugu dambeyn gacanta kusoo dhignay eedeysanaha” ayuu sii raaciyay.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Arrinta baaris ayaa hadda ku socoto, laakiin illaa iyo hadda wuxuu noo sheegay inuu maseer dartiis falkan u gaystay, waxaana faah-faahin guud bixin doonaa marka ay soo dhamaato baarista”.

Soo qabashadiisa ayaa waxaa sidoo kale gacan ka gaystay booliska gobolka Banaadir oo ka qabtay degmada Dharkenley, waxaan sidaas loogu waeejiyay saldhigga Afgooye, sida uu xaqiijiyay sarkaalka gacanta ku haya kiiska.

“Ibraahim isaga oo baxsad ah ayaa lagu qabtay Dharkenley, waxaana soo qabashadiisa naga gacan siiyay booliska gobolka Banaadir” ayuu mar kale yiri sarkaalka.

Dhacdooyinka argagaxa leh ee ka dhashay muranada qoyska ee u badan maseeka ayaa indhowaanahan kusoo badanayay magaalada Muqdisho iyo qaybo badan oo kamid ah dalka.

Balcad (Caasimada Online) – Kooxda Al-Shabaab ayaa markii ugu horreysay baahisay sawirrada diyaarad milatari oo ay lahaayeen ciidamada howlgalka AUSSOM oo Isniintii lasoo dhaafay ku dhacday duleedka deegaanka Xawaadley ee gobolka Shabeellaha Dhexe

Al-Shabaab sheegatay inay iyadu soo ridday diyaaradda oo ahayd Helicopter, waxayna soo bandhigtay, iyada oo uu ka muuqdo burbur xooggan.

Sawirrada ay baahisay kooxda ayaa waxaa kasoo muuqanayo maleeshiyaad ka tirsan Al-Shabaab oo kor saaran diyaaradda iyo kuwa kale oo gudaheeda ku galaya sawirro.

Sidoo kale, waxaa baraha bulshada qabsaday muuqaallo ay soo duubeen dhalinyaro deegaanka ah oo diyaaradda kor fuulaya, taas oo ka dhacday dhuul beero ah

Diyaaraddan ayaa dhacday xilli ciidamada AUSSOM ee howlgalka Midowga Afrika laga daad-gureynayay halkaasi, kaddib markii a ku dhufteen roobab iyo daadad ba’an.

Howl-galka AUSSOM ayaa sheegay in intii ay socotay daad-gureynta ciidanka, mid ka mid ah diyaaradaha qumaatiga u kaca uu la kulmay cillad farsamo, balse wuxuu howlgalku tilmaamay in duuliyeyaasha ay si xirfad leh ugu dejiyeeen ciidanka dhul ammaan ah oo ay joogaan ciidamada dowladda Soomaaliya

Waxaa kale oo uu howlgalku intaasi kusii daray in aanay jirin wax khasaare nafeed ah oo ka dhashay cilladdaas farsamo ee sababtay in diyaaraddooda ay ku dhacdo aagga Xawaadley.

Dhinaca kale kooxda Al-Shabaab ayaa lasoo wariyay inay la wareegtay  deegaankaasi, iyadoo muddo dhowr sano ah gacanta ay ku haysay Dowladda Federaalka Soomaaliya.

Al-Shabaab aya durbo dhaq-hdaqaaqyo ka bilowday halkaasi, waxayna tageen goobta ay ku dhacday diyaaradda, waxaana maanta baahisay sawirrada shilkaasi diyaaradeed

Xawaadley waxay sanadihii la soo dhaafay martigelisay dagaallo culus oo ay ku dhinteen boqolaal askari iyo saraakiil ciidan, taasoo muujineysa muhiimadda istiraatiijiyadeed ee deegaankaas ay u leedahay labada dhinac.

Guud ahaan, daad-gureynta ciidamada Burundi ee Xawaadley ayaa muujineysa sida dhacdooyinka dabiiciga ah ay u saameyn karaan xaaladda amni ee deegaanada jihaadiistu ay xoogga ku hayaan.

Inkasta oo AUSSOM ay awood u leedahay in ay ciidamo kale ku bedesho goobaha muhiimka ah, hadana ka bixitaanka ciidamada Burundi iyo soo laabashada Al-Shabaab ayaa tilmaamaysa caqabadaha joogtada ah ee horyaalla dadaallada xasilinta Soomaaliya.

Afgooye (Caasimada Online) – Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay qarax maanta lala eegtay ciidamo ka tirsan kuwa dowladda oo marayay duleedka degmad Qoryooley ee gobolka Shabeelaha Hoose, kaas oo dhaliyay khasaare kala duwan.

Qaraxa oo ahaa mid xoogan ayaa waxaa loo dhigay kolonyo ka tirsan milatariga Soomaaliya oo ku socdaalayay bannaanka magaaadaasi, waxaana mas’uuliyadda sheegatay kooxda Al-Shabaab

Sida ay baahisay kooxdu waxa uu qaraxu haleelay mid kamid ah kolonyada gaadiidka dagaalka ee ay wateen ciidamada, waxaana ay shaacisay inay ku dishay ugu yaraan 2 askari, 3 kalena ay ku dhaawacday.

Sidoo kale dadka deegaanka ayaa innoo xaqiijiyay in qaraxa uu dhacay, isla markaana uu jiro khasaare leh dhimasho iyo dhaawac oo soo gaaray ciidamada dowladda Soomaaliya.

Dhinaca kale ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay saraakiisha laamaha ammaanka iyo mas’uuliyiinta deegaanka oo ku aadan weerarkaasi ee ay guusha ka sheegatay Shabaab.

Xaaladda ayaa hadda deggan, waxaana ciidamada dowladda lasoo wariyay inay howlgallo kooban ka sameeyeen aagga degmada Qoryooley ee gobolka Shabeelaha Hoose.

Maalmihii u dambeeyay waxaa Shabeelaha Hoose ka socday howlgallo culus oo ka dhan ah Al-Shabaab, si looga hortago weerarada ay kooxda kasoo abaabusho halkaasi.

Inta badan Al-Shabaab ayaa weeraro ku dhufo oo ka dhaqaaq ah ku qaada xarumaha ciidamada dowladda iyo kuwa AUSSOM ee ku yaalla koonfurta iyo bartamaha Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Soomaaliya ayaa si rasmi ah u daahfurtay nidaam casri ah oo la isku weydaarsanayo xogta duulimaadyada iyo rakaabka, iyadoo kaashaneysa Mareykanka iyo hay’adda Interpol, si loo xoojiyo amniga xuduudaha loona horumariyo baarista dadka soo galaya dalka, qaybna ka ah dadaallada dib-u-habeynta hay’adaha dowladda.

Nidaamkan oo ay shaacisay Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda (ICA), ayaa u oggolaanaya dowladda Soomaaliya in ay si toos ah ula wadaagto xogta rakaabka iyo safarrada la xiriira hay’adaha caalamiga ah ee amniga.

Mas’uuliyiinta ayaa sheegaya in barnaamijkani uu gacan ka geysan doono in la aqoonsado shakhsiyaadka lala xiriirinayo argagixisada, tahriibinta dadka, iyo dambiyada kale ee caalamiga ah ee isgoyska ah.

“Barxaddan waa tallaabo weyn oo lagu hormarinayo nidaamyada maaraynta xuduudaha Soomaaliya si ay ula jaanqaadaan heerarka caalamiga ah ee amniga duulista,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeed ka soo baxay ICA.

Nidaamkan cusub ayaa Soomaaliya ku xira shabakadda isgaarsiineed ee Interpol ee I-24/7, taasoo ah nidaam sugan oo ay isticmaalaan 195 dowladood si ay isugu gudbiyaan xogaha dambiyada. Sidoo kale, waxa uu waafaqsan yahay qaraarrada Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ee tirsigoodu yahay 2178 iyo 2396, kuwaas oo faraya in la adkeeyo baarista dadka safarka ah si loo xakameeyo socodka dagaalyahanada ajnabiga ah.

Khubarada amniga ayaa tallaabadan ku sifeeyey mid muhiim ah, iyagoo xusay in ay si weyn u taageerayso dagaalka lagula jiro Al-Shabaab iyo shabakadaha dambiyada abaabulan ee ka shaqeeya xuduudaha.

Kooxda Al-Shabaab ayaa mas’uul ka ahayd weerarkii 2016 ee lagu bartilmaameedsaday diyaarad rakaab ah oo ay leedahay shirkadda Daallo Airlines, kaddib markii nin isa soo miidaamiyey uu bam la koray diyaaraddii duulimaadka159 ee ka kacday garoonka Aadan Cadde ee Muqdisho.

Qaraxa ayaa dalooliyey qeyb ka mid ah diyaaradda, wuxuuna sababay dhimashada weeraryahankii, iyadoo diyaaraddii si degdeg ah loogu khasbay inay ku degto xaalad degdeg ah. Rakaabkii kale iyo shaqaalihii diyaaradda way badbaadeen.

Baaritaanno dambe ayaa muujiyey in qaraxa lagu dhex geliyey diyaaradda iyadoo la adeegsanayo shaqaale ka tirsan garoonka, taasoo banaanka keentay nuglaanta nidaamka amniga duulista ee dalka.

Tan iyo dhacdadaas, Soomaaliya waxay maalgelin xooggan ku sameysay casriyeynta garoonka Aadan Cadde ee Muqdisho, oo ay ka mid yihiin dhismaha terminal cusub iyo aasaaska machad tababar duulimaad ah.

Nidaamka cusub ee xog is-weydaarsiga ayaa la jaanqaadaya horumarradaasi dhanka kaabeyaasha, wuxuuna gacan ka geysanayaa dadaallada dowladda ee ku aaddan in si buuxda dib loogu soo celiyo xukunka hawada Soomaaliya.

Si kastaba ha ahaatee, caqabado ayaa weli jira. Hay’adda Duulista Rayidka ee Mareykanka (FAA) ayaa wali mamnuucda duulimaadyada rayidka ah ee ka hooseeya 26,000 feet ee hawada Soomaaliya, iyada oo ku sababeeysay khataraha ka iman kara hubka lidka diyaaradaha ee suuragalka ah inuu gacanta ugu jiro Al-Shabaab.

Bishii Janaayo 2024, dagaalyahanno ayaa weeraray diyaarad qumaatiga u kacda oo ay leedahay Qaramada Midoobay, taasoo ka dhacday bartamaha Soomaaliya, waxaana lagu dilay hal qof halka kuwo kalena la afduubtay — dhacdo muujisay qatarta weli hortaagan duulimaadyada rayidka ah ee dalka.

Nidaamkan xog-is-weydaarsiga ayaa qeyb ka ah dadaallada dowladda Soomaaliya ee dib-u-dhisidda hay’adaha amniga, iyo sidii ay si buuxda gacanta ugu hayn lahayd sugidda amniga qaranka kaddib tobannaan sano oo burbur iyo kala daadsanaan ah.

Inkastoo Mareykanka uu weli yahay xulafo muhiim ah oo dhanka amniga ah, haddana hoos u dhaca deeqaha uu bixiyo ayaa saameyn ku yeeshay barnaamijyo muhiim ah. Dalal sida Turkiga ayaa kaalmo ka bixinaya meeshii Mareykanku ka baxay, iyagoo taageeraya dhismaha garoomada iyo tababarka ciidamada amniga Soomaaliya.

Mas’uuliyiintu waxay rajo ka qabaan in nidaamkan cusub uu sare u qaadi doono sumcadda Soomaaliya ee bulshada caalamka, isla markaana uu xoojin doono codsigeeda ah in laga qaado xayiraadaha hawadeeda.

Ankara (Caasimada Online) – Dowladda Turkiga ayaa ku dhawaaqday in ay Soomaaliya usoo dirtay 500 oo askari oo dheeraad ah oo ka tirsan ciidamada gaarka ah, taasoo ah tallaabo weyn oo kor loogu qaaday taageerada milatari ee ay siiso dalka ku yaalla Geeska Afrika.

Go’aankan ayaa imanaya xilli dadaallada caalamiga ah ee nabad ilaalinta ay la daalaa dhacayaan hoos u dhac miisaaniyadeed iyo khataro isa soo taraya oo ka imaanaya kooxda Al-Shabaab.

Go’aankan ayaa yimid kaddib wada-hadal taleefan oo Axaddii dhex maray madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud iyo dhiggiisa Turkiga Recep Tayyip Erdoğan. Labada hoggaamiye ayaa isku raacay in la xoojiyo iskaashiga labada dal ee dhinacyada difaaca, horumarinta badda, iyo sahaminta tamarta.

Ciidankan ayaa ah cutub cusub oo ka kooban 300 askari oo ka tirsan ciidamada gaarka ah (commandos) iyo 200 xubnood oo ah shaqaale taageero, kuwaas oo diiradda saari doona la-dagaallanka argagixisada iyo howlgalada drones-ka.

Ciidamadan cusub ayaa qayb ka ah qorshe ballaaran oo Turkigu ku doonayo inuu Soomaaliya ugu soo diro 2,500 askari, kuwaas oo ay ku jiraan 500 askari oo ka tirsan ciidamada gaarka ah oo horey loo geeyay Muqdisho bishii Abriil 2025. Baarlamaanka Turkiga ayaa oggolaaday howlgalkan laba sano ah bishii Luulyo 2024.

Dirista ciidamada ayaa kusoo beegmaysa xilli xasaasi ah, iyadoo Midowga Afrika uu si tartiib tartiib ah ATMIS ugu beddelayo Hawlgalka Taageerada Amniga ee Midowga Afrika ee Soomaaliya (AUSSOM). Hawlgalka cusub ayaa wajahaya caqabado dhaqaale oo ba’an, kaddib markii Mareykanka uu dib u eegay siyaasaddiisa gargaarka dibadda, taasoo ciidamada Soomaaliya ka dhigtay kuwo la tacaalaya taageero dibadeed oo aad u kooban.

Midowga Afrika ayaa ka digay in guulihii amni ee la gaaray ay halis ugu jiraan in la lumiyo haddii si degdeg ah aan loo xallin caqabadaha miisaaniyadeed. Dib-u-dhac ku yimid taageerada deeq-bixiyeyaasha iyo xasilooni darrada sii kordheysa ayaa Soomaaliya ku riixaysa inay raadiso xulafo cusub.

Khubarro amni ayaa sheegaya in ciidamo dheeraad ah oo Turkigu geeyo ay suurtagal ka dhigi karaan in xaaladda dagaalka la dejiyo, isla markaana ay yareeyaan hubanti-la’aanta gobolka.

Falanqeeye amni Ali Aadan ayaa sheegay in imaatinka ciidamada cusub ee Turkiga uu ku soo beegmay xilli xasaasi ah, iyadoo la dhimayo ciidamada ATMIS ee Midowga Afrika iyo taageerada dhaqaale ee caalamka oo hoos u dhacday.

“Imaatinka ciidamada cusub ee Turkiga waa mid ku soo beegmay waqti muhiim ah, xilli ciidamada ATMIS la dhiminayo, miisaaniyaddana la jarayo,” ayuu yiri Aadan. “Ciidamadan waxay beddeli karaan jihada dagaalka Soomaaliya, sida ay Turkigu horey uga sameeyeen Itoobiya intii uu socday dagaalkii Tigray, iyo sidoo kale dalalka Suudaan iyo Liibiya. Waxay siin karaan dowladda Soomaaliya awoodda ay ugu baahan tahay inay gacanta ku dhigto amniga dalka.”

Ballaarinta milatari ee Turkiga ayaa daba socota heshiis iskaashi amni iyo dhaqaale oo muddo 10 sano ah, kaasoo ay horey sannadkan u ansixiyeen baarlamaanka Soomaaliya. Sida ku cad heshiiska, Turkigu wuxuu qaabilsan yahay tababarka ciidamada Soomaaliya, ilaalinta kaabeyaasha muhiimka ah, iyo taageeridda howlaha shidaal iyo gaas baarista dalka.

Markabka sahaminta shidaalka ee Turkiga, MTA Oruc Reis, ayaa haatan baaraya badda Soomaaliya si loo ogaado suurta-galnimada keyd shidaal.

Mas’uuliyiintu waxay sheegayaan in dirista ciidamada ay xaqiijin doonto ammaanka howlahaas, isla markaana ay taageeri doonto danaha istiraatiijiga ah ee muddada fog ee Turkiga uu ka leeyahay marin-biyoodka Badda Cas.

Howlgalkan cusub ee Turkiga ayaa muujinaya xiriirka sii xoogeysanaya ee Ankara la yeelaneyso Muqdisho, waxaana uu daba socdaa heshiis difaac oo labada dhinac ay kala saxiixdeen horraantii sanadkan.

Boosaaso (Caasimada Online) – Ciidanka Daraawiishta Dowlad Goboleedka Puntland ayaa hawlgallo qorsheysan oo saacadihii lasoo dhaafay ay ka fuliyeen deegaannada Miiraale iyo Baalade ee gobolka Bari waxay ku dileen in ka badan 35 xubnood oo ka tirsanaa kooxda Daacish.

Xubnaha la dilay ee Daacish ayaa ajaanib u badan, waxaana lasoo bandhigay meydadkooda.

Howlgalka lagu laayey kooxdaan ayaa soo bilowday gelinkii dambe ee shalay, waxaana maanta lasoo afjaray xubnihii lagu bartilmaameedsaday howlgalka.

Saraakiisha Puntland ee hoggaamineysa howlgalka ayaa sheegay inay qabasadeen deegaanadii ay ku beegsadeen kooxda, waxayna gudaha u galeen saldhigyadii kooxda.

Ciidamada ayaa burburiyey hub iyo saanad ciidan oo kooxda lagu laayey howlgalkaan ay wateen, waxaana laga qabsaday dhamaan saldhigyadii lagu weeraray.

Ciidamada Puntland ayaa toddobaadyadii iyo maalmihii lasoo dhaafay hormar ka sameeyey howlgalka ay kooxda Daacish uga xoreynayaan buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari.

Muqdisho (Caasimada Online) –Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Madaxtooyada Qaranka ku qaabilay qaybaha kala duwan ee bulshada rayidka Soomaaliyeed.

Kulanka ayaa horudhac u ah gogosha uu Madaxweynuhu ku baaqay ee 15-ka  bishaan Juun 2025 ka furmeysa Muqdisho.

Madaxweynaha ayaa xusay muhiimadda ay leedahay in shacabka Soomaaliyeed, gaar ahaan bulshada rayidka, ay door muuqda ku yeeshaan qaabaynta mustaqbalka dalka.

“Haddii aan rabno in Soomaaliya ay hore u socoto, waa in aan ka dhaqaaqnaa meesha aan taaganahay oo aan ku raagaynay muddada dheer,” ayuu yiri Madaxweyne Xasan Sheekh.

Madaxweynaha ayaa intaas ku sii daray, “Dimuqraadiyeynta dalka waa tiir muhiim u ah dowladnimada, waana in shacabka Soomaaliyeed siinaa fursad buuxda oo ay qeyb uga noqon karaan go’aan-qaadashada masiirkooda.”

Iyadoo la tixgelinayo muhiimadda ay leedahay wadatashi dhab ah oo ku dhisan xeerinta danta guud, Madaxweynaha ayaa sheegay in uu sii wadi doono kulammada isdaba-joogga ah ee uu la leeyahay qeybaha kala duwan ee bulshada, si loo sii xoojiyo isu diyaarinta gogosha.

Kulammadan ayaa diiradda lagu saari doonaa arrimaha hortabinta u leh dowlad-dhiska dalka, sida hannaanka federaalka, dastuurka, doorashooyinka, iyo amniga.

Muqdisho (Caasimada Online) – Allaha u naxariistee waxaa xaalad cusub oo lama filaan ah ay kasoo korortay aaska maydka marxuum Jeneral Maxamed Siciid Xirsi (Morgan) oo dhowaan uun ku geeriyooday gudaha magaalada Nairobi ee caasimada dalka Kenya.

Xaaladda cusub ee soo korortay ayaa ka dhalatay, kadib markii la’isku khilaafay goobta lagu aasayo marxuumka oo geeriyooday todobaad kahor, kadib markii uu kusoo booday xanuun sababay in loo qaado magaalada Nairobi oo uu ugu dambeyn ku geeriyooday.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, khilaafka ayaa waxa uu soo kala dhex-galay qoyska marxuumka iyo Puntland, wuxuuna illaa iyo hadda maydka ku jiraa talaagad, sida ay innoo xaqiijiyeen ilo wareedyo xilkas ah.

Wararka ayaa intaasi kusii daraya in qoyska, gaar ahaan carruurtiisa iyo ooridiisii ay doonayaan in lagu aaso dalka Cumaan oo ay degan yihiin, halka madaxda Puntland iyo ehellada kale rabaan in la geeyo Puntland, laguna aaso taas oo illaa iyo hadda aan la isku afgaran.

Mid kamid ah siyaasiyiinta reer Puntland oo lagu magacaabo Siyaad Cali Jaamac, kana mid ah ehellada maxuumka ayaa sheegay in qoyska reer Maxamed Siyaad Barre oo uu xidid la’ahaa Jeneral Morgan ay ku adkaysanayaan in maydka ay u qaataan dalka Cumaan oo ay dagan yihiin, si halkaasi lagu aaso, iyaguna ay rabaan in Puntland aas loogu sameeyo.

Siyaad ayaa eedeyn u jeediyay qoyska, isaga oo su’aal ka keenay sababta ay ku diidan yihiin in marxuumka lagu aaso deegaankiisa, halkii loo qaadi lahaa dal shisheeye.

“Mar kale 7 maalin kadib waxaan tacsi iyo samirsiinba la wadaagayaa dhamaan dadka reer Puntland, dowladooda iyo shacabka Soomaaliyeed sugidii ay sugayeen inay ka qayb galaan aaskiisa oo ay ahayd in lagu aaso gurigii uu ku dhashay, Suurta gal la’aantaas waxaa u sabab ah reer Maxamed Siyaad Bare oo doonaya inay Cumaan ku aasaan anaga oo tix gelinayna go’aanka gaarka ee qoyska, hadaba sida Soomaali wada ogtahay AUN Mohamed Siyaad waxaa uu ku dhintay Nigeria waxaana qoyskiisu iyo ehelladiisuba ku aaseen deegaankii uu ku dhashay siiba degmada Garbahaarey ee gobalka Gedo, waxay Aabohood u diideen maxay Morgan ugu wadan?”. ayuu yuru Siyaasi Siyaad Cali Jaamac.

AUN Marxuumka ayaa muddooyinkii u dambeeyey xanuunsanaa, waxaana la sheegay in xaaladdiisa caafimaad ay sii darsatay kadib markii uu xanuun degdeg ah caloosha kaga soo booday xilli uu ku sugnaa magaalada Boosaaso ee xarunta gobolka Bari.

Intaa kadib, waxaa loo qaaday magaalada Nairobi si loogu dabiibo, balse nasiib darro wuu u adkeysan waayey, isaga oo ugu dambeyn ku geeriyooday halkaasi

Gen. Moorgan waxa uu ku dhashay magaalada Qardho sanadkii 1949. Tababaro sare oo ciidan ayuu ku soo qaatay dalalka Maraykanka iyo Talyaaniga, isagoo ka mid noqday saraakiishii ugu aqoonta sarreysay ee ciidamadii qalabka sida ee Soomaaliya. Waxa uu caan ku noqday doorkii uu ka qaatay dagaalkii 1977 ee Soomaaliya iyo Itoobiya ku dhexmaray gobolka Soomaali Galbeed.