Muqdisho (Caasimada Online) – Shir ballaaran oo u dhaxeeya ururrada siyaasadda ee diiwaan-gashan iyo xukuumadda federaalka Soomaaliya ayaa maanta si rasmi ah uga furmay magaalada Muqdisho.

Shirweynahan ayaa waxaa ka qeyb-galay madax sare oo ka socoto hay’adaha kala duwan ee dowladda oo ay ugu horeeyaan Wasiirka Cadaaladda, Wasiiru-dowlaha Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, Wasiiru-dowlaha Wasaaradda Arrimaha Dibadda iyo masuuliyiin kale.

Shirka ayaa waxaa soo qaban-qaabiyay guddiga isku dabaridka gogosha qaran, ee uu guddoomiyaha u yahay Wasiirka Wasaaradda Cadaaladda iyo Arrimaha Dastuurka, Xassan Macallin Maxamuud.

Shirkan ayaa diiradda lagu saarayaa arrimaha amniga, dastuurka iyo doorashooyinka, waxaana uu gogol xaar u yahay shirweynaha uu Madaxweynaha JFS, Dr Xasan Sheekh Maxamuud ku baaqay si loo helo isfaham siyaasadeed oo qaran.

Wasiirka Cadaaladda, Xasan Macallin Maxamuud oo furay kulanka wadatashiga ayaa sheegay in muddo dheer dalku tabayay nidaamka ururrada siyaasadda, balse xukuumadda Dan-Qaran ay si dhab ah ugu hawlan tahay dib u soo celinta nidaamkaas, iyadoo tallaabada ugu horreysa ka dhigatay dib-u-eegista dastuurka.

“Xukuumadda Dan-Qaran ee hadda jirta waxay si daacad ah ugu hawlan tahay sidii dib loogu soo celin lahaa nidaamka ku saleysan ururrada siyaasadeed. Maanta waxaan kusoo laabannay waddadii saxda ahayd oo muddo dheer aan ka maqneen.” ayuu yiri Wasiir Xasan Macallin.

Prof. Cabdullahi Daacad oo isna ku hadlayay afka ururrada xisbiyada siyaasadeed ayaa si weyn u soo dhaweeyay kulanka wadashiga ee xukuumadda iyo ururrada siyaasadda.

Sidoo kale waxa uu sheegay in ay taageersan yihiin gogosha qaran ee madaxweyne Xasan Sheekh ku baaqay, taasoo uu ku tilmaamay tallaabo masiiri ah oo xoojinaysa midnimada iyo wada-tashiga siyaasadeed ee dalka.

Kismaayo (Caasimada Online) – Dowlad-goboleedka Soomaaliyeed ee Jubaland ayaa soo saartay digniin culus oo la xiriirta dabeylo laga cabsi qabto inay ku dhuftaan xeebaha maamulkaasi, iyada oo shacabka la wadaagtay farriin toos ah iyo tallaabooyin ay tahay in la raaco.

Wasaaradda deegaanka iyo isbeddelka cimilada Jubaland ayaa sheegtay in dabeylahaasi ay noqon karaan kuwo sababa khasaare hantiyeed iyo mid nafeed haddii aan laga taxadarin.

Sidoo kale wasaaradda ayaa tilmaamtay in dabeylaha ay la socdaan roobab xooggan iyo hirar dhaadheer oo saameyn kara magaalooyinka Kismaayo, Badhaadhe iyo dhammaan deegaanada ku xeeran xeebaha maamulkaasi.

Jubaland ayaa ugu baaqday kalluumeysatada iyo dadka ku safra badda inay muujiyaan feejignan dheeri ah, si aysan waxyeelo uga soo gaarin dabelyaha socda.

Waxa kale oo farriintan la gaarsiiyay dadka ku nool deegaannada dhaca xeebaha, iyada oo maamullada deegaannadaas la faray inay diyaariyaan gurmadyo deg-deg ah.

Digniintan mid lamid ah ayaa waxa shalay soo saartay dowladda federaalka Soomaaliya oo kalluumeysatada iyo shacabka Soomaaliyeed ee degan dhulka xeebaha ah u digtay, taasi oo ku saabsan bad-xireenka la galay.

“Wasaaradda kalluumeysiga iyo dhaqaalaha Buluugga ah ee XFS, waxay si rasmi ah ugu wargalineysaa dhammaan kalluumeysatada iyo guud ahaan dadweynaha Soomaaliyeed in lagu jiro xilli badda ay si weyn u kacsan tahay, taasoo keeni karta xaalado khatar ah oo halis gelin kara badbaadada doomaha iyo dadka ku sugan badda,” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay Wasaaradda kalluumeysiga iyo dhaqaalaha Buluugga ah ee Soomaaliya.

Waxaa kale oo lasii raaciyay ““Inta lagu jiro xilligan kacsanaanta badda, waxaa dhici karta khatar badan, shilalka badda iyo waxyeelada soo gaarta doomaha iyo kalluumeysatada”.

Digniintan ayaa kusoo aadeysa, iyadoo Jimcihii lasoo dhaafay xeebta Liido ee magaalada Muqdisho ay qaaday ugu yaraan sagaal carruur ah, kuwaas oo u damaashaad tegay, carruurtaas ayey baddu qaaday xilli ay caadi u dabaalanayeen.

Galdogob (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Mudug ayaa sheegaya in maanta xaalad kacsanaan ah laga dareemayo degmada Galdogob ee gobolkaasi, kadib markii ay gudaha u galeen maleeshiyaad gadoodsan oo hub culus wata.

Maleeshiyaadka oo ka careysan xilka qaadis lagu sameeyay agaasimihii arrimaha bulshada dowladda hoose ee degmada Galdogob, Cabdiqani Cabdinuur Cismaan ayaa gebi ahaan la wareegay xarunta dowladda hoose ee degmadaasi, sida ay innoo sheegeen ilo deegaanka ah.

Ciidamada gadoodsan oo hadda dhaq-dhaqaaq culus ka wada halkaasi ayaa dalbanaya in Cabdiqani dib loo soo celiyo xilkiisa, haddii kalena aysan ka bixin doonin xarunta dowladda hoose oo ay saaka la wareegeen, waxaana istaagtay gebi ahaan shaqadii ka socotay.

Wararka ayaa sheegaya xilka qaadista agaasimaha arrimaha bulshada ee degmada Galdogob ay khilaaf dhinaca maamulka ah iyo xaalad kacsanaan ah ka abuurtay degmadaasi, iyada maleeshiyaadka ku haybta ah ay hadda ku suganyihiin xafiisyada maamulka.

Shacabka ku dhaqan degmada ayaa walaac ka muujiyay xiisadda soo korortay oo saameyn ku yeelatay dhaq-dhaqaaqa guud, maadaama rag hubeysan ay soo galeen magaalada.

Dhinaca kale, mas’uuliyiin maamulka gobolka iyo odayaashaq dhaqanka ayaa haatan wada dadaallo dheeraad ah oo lagu xalinayo xiisaddaasi, si xal loogu helo khilaafka culus ee ka taagan halkaasi.

Dhinacyada ayaa sidoo kale wada-hadal la furay maleeshiyaadka hadda gacanta ku haya xarunta dowladda hoose, si looga wareejiyo lkadib loo xalliyo khilaafka taagan.

Illaa iyo hadda ma jiro war rasmi ah oo ka soo baxay madaxda sare ee Puntland, kuna aadan xiisadda culus ee haatan kasoo cusboonaatay degmada Galdogob ee gobolka Mudug.

Puntland ayaa waxaa ku badan gadoodka ay sameeyaan maleeshiyaadka beelaha iyo xittaa ciidamada, waxaana soo celceliyay cabasho xoogan oo ka jira deegaannada maamulkaasi.

Muqdisho (Caasimada Online) – Taliyaha Nabad Sugidda Qaranka Soomaaliya, Cabdullaahi Maxamed Cali Sanbaloolshe, ayaa maanta khadka telefoonka kulan muhiim ah kula yeeshay qurba-joogta reer Hiiraan, isaga oo uga warbixiyay xaaladda dagaalka lagula jiro kooxaha argagixisada.

Taliye Sanbaloolshe ayaa qurba-joogta ku boorriyay inay si wadajir ah u taageeraan dadaallada socda ee lagula dagaallamayo argagixisada, isagoo tilmaamay muhiimadda ay leedahay midnimada bulshada Soomaaliyeed meel kasta oo ay joogto.

Kulankan waxaa sidoo kale khadka telefoonka kaga soo qayb galay xildhibaan Maxamed Buraale iyo xildhibaan Cabdiraxmaan Guurey oo ka tirsan baarlamaanka Federaalka Soomaaliya, iyo wasiirka arrimaha gudaha ee dowlad-goboleedka Hirshabelle, Cabdi Daahir Karoore.

Mas’uuliyiintan ayaa haatan ku sugan jiidda hore ee dagaalka, iyagoo tusaale wanaagsan u ah madaxda kale ee Soomaaliyeed, gaar ahaan kuwa jooga Muqdisho iyo gobollada ay wali ku xoogganyihiin kooxaha argagixisada.

Waxaa kulanka khadka telefoonka ka soo qayb galay ku dhawaad 4,000 oo qof oo ka tirsan qurba-joogta reer Hiiraan, iyadoo uu kulanku kusoo aaday xilli dagaal adag uu ka socdo xadka ay wadaagaan gobollada Hiiraan iyo Shabeellaha Dhexe, kaasoo ay iska kaashanayaan ciidamada Xoogga Dalka iyo dagaalyahannada deegaanka ee Macawisleyda oo hal dhinac ah iyo kooxda argagixisada ah oo dhinaca kale ah.

Ciidamada dowladda iyo kooxaha deegaanka ayaa dhawaanahan guulo muhiim ah ka soo hooyay dagaalka lagula jiro Al-Shabaab, waxaana la xaqiijiyay in deegaanno badan ay hadda gacanta ugu jiraan ciidamada dowladda iyo xoogagga deegaanka.

Taliyaha ayaa sidoo kale sheegay in iskaashiga dhexmaraya shacabka, ciidamada dowladda iyo dagaalyahannada deegaanka ee Macawisleyda uu yahay mid muhiim u ah xoreynta guud ee dalka.

Agaasime Sanbaloolshe ayaa sidoo kale shalay khudbad xasaasi aheyd ka jeediyay kulan ka dhacay degmada Moqokori ee gobolka Hiiraan oo ay goobjoog ka ahayeen, Xildhibaano ka tirsan Golaha Shacabka, Wasiirka arrimaha gudaha Hirshabeelle, saraakiisha ciidamada, Hoggaanka Macawiisleyda iyo qaar ka mid ah waxgaradka beesha.

Taliyaha hay’adda NISA ayaa ka dalbaday Macawiisleeyda beesha Xawaadle ineysan ku ekaanin difaaca deegaanadooda kaliya oo ay gacan ka geystaan sidii Al-shabaab looga xureyn lahaa deegaanada kale oo ay ku sugan yihiin kooxda.

“Dagaalka aan anaga hada ku jirno keliya ma ahan inan difaacanayno deegaanadeena ee waa inaan soo celina dhamaan deegaanadii ay qabsadeen Khawarijta, maxaa yeelay nimankan inta Aadan Yabaal, Ceelbaraf iyo Ceel Cali Axmed ay difaac uga jiraan oo godad uga qodan yihiin nabad kuma seexan karno, welwel la’aan kuma seexan karno oo kalsooni kuma seexan karno.” ayuu yiri Agaasimaha Hay’adda NISA Cabdullaahi Sanbaloolshe.

Sanbaloolshe ayaa sidoo kale u sheegay Macawiisleeyda Xawaadle iney astaan u yihiin guud ahaan umada Soomaaliyeed, islamarkaana horay iyo gadaal ay u dhaw dahay iney  yihiin horay usii socdaan, islamarkaana kooxdu ay marayaan xaalad quus ah. 

Muqdisho (Caasimada Online) – Taliska Ciidanka Booliska Soomaaliyeed ayaa qayb cusub kusoo kordhiyay taliska qaybta guud ee gobolka Banaadir, taas oo loogu magac daray Galbeed Sare, waxaana hoostagi doono saldhigyada saddex degmo oo ka tirsan gobolka.

Taliskan cusub ayaa maanta si rasmi ah loo daah-furay, waxaana hoostagi doono degmooyinka Garasbaaley, Dayniile iyo Daarusalaam oo horay uga kala tirsanaa talisyada qaybaha Galbeed iyo Bari, laakin hadda kadib waxay isku noqon doonaan Galbeed Sare.

Sidoo kale, qaybtan cusub ee lasoo kordhiyay aya waxaa lagu magacaabaa Gaashaanle Dhexe Daa’uud Axmed Caraale oo maanta xilkaas si rasmi ah ula waeegay, kadib munaasabad ka dhacday degmada Garasbaaley oo uu ku shaqeyn doono.

Taliye ku xigeenka qaybta guud ee Booliska Gobolka Banaadir, Maxamed Cabdulaadir Nuur (Mooshin) oo goobta ka hadlay ayaa ku dheeraaday muhiimadda qaybtan cusub, wuxuuna tilmaamay u jeedadu tahay in hoos loo daadajiyo howlaha ammaanka caasimada.

“Saddexda degmo ee kala ah Garasbaaley, Dayniile iyo Daarusalaam waxay noqon doonaan qaybta Galbeed Sare, waxaana u gartay taliyaha ciidanka Booliska Soomaaliyeed” ayuu yiri taliye ku xigeenka qaybta guud ee Booliska Gobolka Banaadir.

Mooshin ayaa sidoo kale ka dalbaday maamullada degmooyinka iyo shacabka inay la shaqeeyaan taliyaha cusub ee qaybtaasi, si wax looga qabto ammaanka guud.

“Maamullada degmooyinka iyo hay’adaha dowliga ah waxaan ku wargelineynaa in ay si dhow ula shaqeeyaan, ayna ka qayb qaataan fududeynta howlaha maalinlaha ee uu qaban doonto taliyaha qaybta” ayuu mar kale yiri Maxamed Cabdulqaadir Nuur (Mooshin).

Muqdisho ayaa haatan ku jirto xaalad deganaasho ah, waxaana laga nastay qaraxyadii horay uga dhici jiray caasimada, kadib qorshe cusub oo ay la timid dowladda Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Hoggaamiyaha maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo, Cabdulqaadir Axmed Aw-Cali (Firdhiye) oo weli ku sugan Muqdisho ayaa sii wada kulamo xasaasi ah oo uu la qaadanayo mas’uuliyiinta dowladda iyo wakiilada beesha caalamka.

Firdhiye ayaa xalay kulan gaar ah la yeeshay qaar ka mid ah xildhibaanada SSC-Khaatumo ku metelo labada aqal ee Baarlamaanka Federaalka Soomaliya, isaga oo kala hadlay masiirka maamulkaas iyo dardar-gelinta hawlaha hortebinta u leh SSC-Khaatumo.

Sidoo kale, waxaa kulanka lagu soo qaaday xaaladda guud ee dalka, iyaga oo iska xog wareystay xaaladda guud ee dalka, maadaama lagu jiro marxalad siyaasadeed oo xasaasi ah iyo mid doorasho oo si weyn la’isugu hayo.

Cabdulqaadir Axmed Aw-Cali (Firdhiye) oo kulanka hadal kooban ka jeediyay ayaa sidoo kale xildhibaannada uu la kulmay dalbaday inay sii xoojiyaan dadaallada ay wadaan, ayna qayn ka noqdaan horumarinta SSC-Khaatumo oo haatan ah dowlad-goboleed cusub.

“Hoggaamiyaha ayaa xildhibaanada uga mahadceliyey dadaalkooda, isagoo sidoo kalana ku booriyey laba-jibbaarka hawlaha baaxadda leh ee horyaal ka qaran ahaan iyo Dawlad-goboleed ahaanba” ayaa lagu yiri qoraal oo ay kulanka kasoo saartay SSC-Khaatumo.

Cabdulqaadir Firdhiye ayaa maalmihii lasoo dhaafay kulamo gaar gaar ah ka waday gudaha caasimada, isaga oo taageero u raadinayo maamulka uu hoggaamiyo oo dhowaan uun aqoonsi ka helay dowladda federaalka, kadib booqashadii uu Ra’iisul wasaaraha ku tegay Laascaanood.

Hoggaamiyaha ayaa sidoo kale Muqdisho u yimid ka qayb-galka shirkii Golaha Wadatashiga Qaran ee dhowaan ka dhacay Villa Soomaaliya, isaga oo markii ugu horreysay ku metalay reer SSC-Khaatumo, kadib markii uu ku casuumay madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

Waxaa kale oo uu ku biiray xisbiga Cadaaladda iyo Wadajira (JSP) oo maalmo kahor looga dhowaaqay Muqdisho, isla markaana uu hoggaaminayo Xasan Sheekh Maxamuud, waxaana sidoo kale qayb ka ah madaxweynayaasha Koonfur Galbeed, HirShabelle, Galmudug iyo guddoomiyaha maamulka Gobolka Banaadir.

Muqdisho (Caasimada Online) – Qaar kamid ah Xildhibaanada Golaha Shacabka ee ku bahoobay Golaha Samata-Bixinta Qaranka Soomaaliyeed, ayaa soo saaray war-saxaafadeed ay ciwaan uga dhigeen “qoondayn qaar ka mida lacagta laga jaro xildhibaanada.”

Xildhibaanadaan oo ugu horeyn bogaadinaynyaa Ciidamada Qaranka iyo ku wa deegaanka ee Macawiislayda oo dagaal adag kula jira argagixisada ayaa tilmaamay lacag laga qaado oo ay ku talinayaan in la siiyo ciidanka.

Dood adag ayaa maanta ka dhacday kulankii golaha shacabka, kadib markii xildhibaanadu isku qabsadeen in lacag loo jaro ciidamada dalka xoreynayo, iyadoo xildhibaanada qaar ay si toos u diidmo uga muujiyeen taas.

Sidoo kale, Xildhibaanada qaar ayaa ku taliyey in guddi loo saaro qaabka baarlamaanku qeyb ka mid ah mushaarkiisa uu ugu deeqi karo ciidamada qaranka iyo kuwa macawiisleyda ee ka dagaalamaya gobollada dalka.

“Waan ka xunahay dhacdadii maanta ka dhacday Golaha Shacabka ee gunada gaarka ah ee xildhibaanada la rabo in sifo baalmarsan curfiga dowladnimada iyo xeerhoosaadka golaha looga jaro lacag dhan $500 oo Dollar,” ayaa lagu yiri qoraalka xildhibaanada.

Xildhibaanadaan ayaa sheegay in guddoonka Golaha Shacabka uu bil kasta mushaarkooda ka jaro Xildhibaan walba lacag dhan $100 dollar, taas oo hadii la isku daro bishii noqoneysa $27,500 oo dollar.

“Laga billaabo maalintii xildhibanada la dhaariyay illaa Bisha April 2025, lacagtaas Guddoonku jaray oo gaaraysaa hal Million oo Dollar, kuna ururtay gasnada gudoonka Golaha Shacabka, wuxuu gudoonkuna ku guul daraystay in uu keeno xisaab celin ku saabsan habka loo maareeyey lacagta laga jaro Xildhibaanada,” ayaa lagu yiri qoraalka.

Xildhibaanada ku bahoobay Golaha Samata-bixinta Qaranka ayaa qoraalkaan ku sheegay in iyagoo gudanaya waajibaadkooda dastuuriga ah ay soo jeedinayaan in Guddoonka Golaha Shacabka ay lacagtaas qayb ka mid ah ugu deeqaan Ciidamada Qaranka iyo kuwa deegaanka ee Macawiislayda oo ka dagaalamaya gobollada fogfog ee dalka.

Sida ku cad qoraalkaan waxaa hadda kiiska dhaqaalihii maanta muranka abuuray dusha loo saaray guddoonka Golaha Shacabka oo xildhibaanada qaar ay ka dareemeen inay la dhacsan yihiin qorshaha ay qaar kamid ah wasiirrada xildhibaanada ah ay soo jeediyeen ee dhaqaalaaha looga jarayo mushaarka xildhibaanada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur oo xubin firfircoon ka ah siyaasiyiinta mucaaradka ah ee dhaliila dowladda federaalka ayaa soo saaray qoraal uu si adag ugu cambaareeyey Suxufiyiintii maanta lagu xiray magaalada Muqdisho.

Mucaaradka ayaa hadda helay kiis ay dowladda ku qabsadaan, halka dowladda federaalka lagu dhaliilo in aysan laheyn qorshe ay ku jiheyn karto aragtida bulshada iyo in ay qaado tallaabooyin fursad buuxda siinaya mucaaradkeeda.

“Waxaan si adag u cambaareynayaa xarigga sharci-darrada ah ee ay ciidamada ammaanka Muqdisho kula kaceen suxufiyiin iyo dadweyne aragtidooda kaga qaybqaadanayey rayi ururin ku aaddan xaaladda siyaasadeed ee dalka,” ayuu yiri CC Shakuur.

Weriyaal ka tirsan TV-yada Shabeelle, Somali Cable, SYL iyo Goobjoog ayaa maanta laga xiray jidadka waaweyn ee magaalada Muqdisho, iyagoo shacabka weydiinaya ‘sida ay u arkaan dhaqdhaqaaqa mucaaradka iyo xaaladda guud ee dalka.’

Cabdiraxmaan Cabdishakuur ayaa qoraalkiisa ku yiri, “Tani waxay caddayn u tahay in rajiimka talada haya si ku tala gal ah u beegsanayo warbaahinta, unna caburinayo xoriyadda hadalka, taas oo laf-dhabar u ah isla-xisaabtanka, daah-furnaanta iyo dowlad wanaagga.”

Xildhibaanka ayaa ugu baaqay madaxda dowladda federaalka inay ka waantoobaan cabsi gelinta, beegsiga suxufiyiinta iyo cabburinta xoriyadda rayiga oo ka mid ah xuquuqda lamataabtaanka ah ee uu dastuurku dammaanad qaaday.

Sidaan oo kale, waxaa maanta shir jaraa’id u qabtay Madaxweynihii hore ee dalka Sheekh Shariif, isagoo dowladda federaalka ku eedeeyey inay bilowday caburin uu sheegay inay caddeyneyso fashilka madaxweynaha maanta jooga, isaga oo xusay in aysan suuragal ahayn doorashada qof iyo codka ah ee ay haatan qorsheyneyso dowladda federaalka Soomaaliya.

“Waxaan cambaaraynayaa tacadiyada iyo caburinta ka dhanka ah suxufiyiinta iyo warbaahinta xorta ah waxaana nasiib darro ah in nidaamka maanta jira oo sheeganaya inuu rabo doorasho qof iyo cod ah uusan aqbali karin in weriyeyaashu ay soo gudbiyaan dareenka iyo aragtida shacabka. Falalkaasi waa kuwa ka soo horjeeda dowladnimada iyo dastuurka” ayuu ku yiri shirkiisa jaraa’id madaxweynihii hore ee dalka.

Hadalka Shariif, CC Shakuur iyo siyaasiyiinta kale ayaa kusoo aadaya iyadoo magaalada Muqdisho ay maalmahaan ka socdaan dhaq-dhaqaaqyo siyaasadeed iyo kulamo ay wadaan xubnaha mucaaradka ee kasoo horjeedo dowladda.

Siyaasiyiinta mucaaradka ah ee Sheekh Shariif, Xasan Cali Kheyre, Cumar Cabdirashiid, CC Shakuur iyo xubno kale ayaa shalay isugu tegay Mawlaca Macalin Nuur oo Khaliif Cabdulqaadir Macalin Nuur uu ku casuumay, halkaas oo kulan qado ah ay ku yeesheen, kana jeediyeen hadallo ay ku mucaaradeen dowladda.

Kulankaas ayaa dareen culus ku abuuray dowladda.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirta marxalad adag oo siyaasadeed, waxaana la isku fahmi la’yahay nooca doorashada, iyadoo arrintaas ay u sii dheer tahay dagaalka Al-Shabaab ee soo xoogeysanaya, maadaama gobollada Shabeellooyinka ay xoogga soo saartay kooxda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa maanta soo saartay digniin culus oo ku socota ciidamada ilaalada u ah siyaasiyiinta mucaaradka ee hubka ku dhex wata magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya.

Wasiiru dowlaha wasaaradda gaashaandhigga Soomaaliya, Cumar Cabdi Cali oo maanta la hadlay Wariyeyaasha ayaa shaaca ka qaaday in lala xisaabtami doono ciidamada dowladda ee shalay galbinayay xubnaha mucaaradka ee isugu tegay Mowlaca wayn ee Macallin Nuur.

Sidoo kale wuxuu mar kale ku celiyay in caasimada Muqdisho aan lagu dhex wadan karin hubka waa wayn, isla markaana maagaaladu ay tahay nabad.

“Mar kale ayaan ku celineynaa inaan hub waa weyn loo isticmaali karin magaalada Muqdisho, magaaladaan waa magaalo amni, wax dhibaata ah ka jira ma jirto, waxaan la xisaabtami doonaa baaburta hubka waa weyn saaran yahay, askari aan lagu ogeyn mas’uul waalala xisaabtami doonaa, sidoo kalana baabuurta aan buufsaneen, qof walba oo mas’uul ah waxa uu xaq u leeyahay nambar go’an” ayuu markale kuceliyayCumar Cabdi Cali.

Djinaca kale wasiiru dowladaha wasaaradda gaashaandhigga oo hadalkiisa sii wata ayaa u jawaabay siyaasiyiinta mucaaradka ee shalay eedeymaha waa wayn u jeediyay madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo dowladdiisa, isaga oo sheegay inay dagan yihiin guryo nabad ah oo amaankooda ay sugayaan ciidamada dowladda federaalka Soomaaliya.

“Cabdiraxmaan Cabdishakuur waxa uu degan yahay Airporta Muqdisho, waxaana uu aaday Siigaale, Berito hadii meel kale looga waco waa uu adaaya, yaa waaye cid ka sugeeysa ammaanka magaalada, magaalada waa amni, waana been abuur waxa uu sheegay, cidii ammaanka ka been sheegtana waxaa arkaya shacabka Muqdisho ku nool” ayuu mar kale yiri Wasiir Cumar Cabdi Cali.

Mucaaradka Soomaaliya oo hadda kusoo qulqulaya magaalada caasimada ah ee Muqdisho ayaa damacsan in ay qaadaan tallaabooyin lagu istaajinayo qorshaha dowladda, halka Villa Somalia ay horay u sheegtay in aan loo joojin doonin ciddii ka aragti duwan ee dood ka qabta hanaanka, taas oo keeni karta isku dhacyo hubeysan in ay Muqdisho ka dhacaan.

Dowladda Soomaaliya ayaa dhankeeda ka walaacsan qorshe xoog ah oo mucaaradku rabaan in ay ku hor istaagaan doorashada ay xoogeeda isugu geysay Villa Somalia.

24-kii saac ee lasoo dhaafay qeylo dhaan ayaa ka soo yeertay xubno u badan wasiirro oo ay ugu horeeyaan Axmed Macalin Fiqi iyo Cabduqaadir Maxamed Nuur (Jaamac), kuwaas oo warbaahinta marsiiyey hadallo ay ku weerareen mucaaradka ku sugan Muqdisho.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad adag oo siyaasadeed, waxaana la’isku fahmi la’yahay doorashada, iyada oo arrintaas ay sii dheer tahay dagaalka Al-Shabaab ee soo xoogeysanaya, maadaama gobollada Shabeellooyinka ay xoogga soo saartay kooxda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynihii hore ee dowladdii KMG ahayd Sheekh Shariif Sheekh Axmed oo goordhow shir jaraa’id ku qabtay magaalada Muqdisho ayaa ka hadlay tallaabo ay maanta qaaday dowladda Soomaaliya, kadib markii ay xirtay Wariyeyaal dhowr ah oo ku jiray shaqo maalmeedkooda, inkastoo mar dambe xabsiga laga sii daayay.

Shariif ayaa cambaareeyay falkan, wuxuuna ku eedeeyay dowladda dhexe inay caburin joogta ah ku hayso suxufiyiinta madaxa banaan ee ka howlgalka magaalada Muqdisho.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in falka lagu xiray Wariyeyaasha uu kasoo horjeedo dastuurka iyo dowladnimada dalka, sida uu hadalka u dhigay.

Madaxweynihii hore ayaa intaasi kusii daray in arrintan ay caddeyneyso fashilka madaxweynaha maanta jooga, isaga oo xusay in aysan suuragal ahayn doorashada qof iyo codka ah ee ay haatan qorsheyneyso dowladda federaalka Soomaaliya.

“Waxaan cambaaraynayaa tacadiyada iyo caburinta ka dhanka ah suxufiyiinta iyo warbaahinta xorta ah waxaana nasiib darro ah in nidaamka maanta jira oo sheeganaya inuu rabo doorasho qof iyo cod ah uusan aqbali karin in weriyeyaashu ay soo gudbiyaan dareenka iyo aragtida shacabka. Falalkaasi waa kuwa ka soo horjeeda dowladnimada iyo dastuurka” ayuu ku yiri shirkiisa jaraa’id madaxweynihii hore ee dalka.

Hadalka, Shariif ayaa kusoo aadayo xilli haatan Muqdisho ay ka socdaan dhaq-dhaqaaqyo siyaasadeed iyo kulamo ay wadaan xubnaha mucaaradka ee kasoo horjeedo dowladda.

Siyaasiyiinta mucaaradka ah ee Sheekh Shariif, Xasan Cali Kheyre, Cumar Cabdirashiid, CC Shakuur iyo xubno kale ayaa shalay isugu tegay Mawlaca Macalin Nuur oo Khaliif Cabdulqaadir Macalin uu ku casuumay, halkaas oo kulan qado ah ay ku yeesheen, kana jeediyeen hadallo ay ku mucaaradeen dowladda.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad adag oo siyaasadeed, waxaana la’isku fahmi la’yahay doorashada, iyada oo arrintaas ay sii dheer tahay dagaalka Al-Shabaab ee soo xoogeysanaya, maadaama gobollada Shabeellooyinka ay xoogga soo saartay kooxda.

Garoowe (Caasimada Online) – Xiisadda siyaasadeed ee haatan u dhexeyso maamullada Puntland iyo SSC-Khaatumo ayaa sii xoogeysaneyo marba marka ka dambeyso, waxaana labada dhinac oo daris ah ay qaadayaan tallaabooyin iska soo horjeedo oo colaad ka horinayo labada maamul.

Xiisadda ayaa haatan yeelatay waji cusub, kadib markii uu soo shaac baxay khilaaf toos ah oo ku aadan lahaanshaha dhul ay isku haystaan labada maamul oo aan weli kala guran.

Labada dhinac ayaa isku qabsaday degmada Shaxda ee gobolka Karkaar, halkaas oo ay haatan ciidamo dheeraad ah gaysay Puntland, si ay uga hortagaan kuwa SSC-Khaatumo.

Ciidamada ay dirtay Puntland ayaa ka dambeeyay, kadib markii ay halkaasi Jimcihii tageen saraakiil iyo mas’uuliyiin ka tirsan maamulka SSC-Khaatumo, arrintaas oo ay si weyn uga hortimid Puntland.

Warsaxaafadeed kasoo baxa Booliska Puntland ayaa waxaa lagu sheegay in degmada Shaxda ay yimaadeen maleeshiyaad hubeysan oo kasoo baxay dhanka Taleex, balse laga saaray magaalada, sida lagu sheegay bayaanka.

“Waxaan helnay helay xog sugan oo muujinaysa in kooxo maleeshiyaad hubeysan oo sheegtay inay kasoo jeedaan deegaanka Taleex ay si dhuumaleysi ah kusoo galeen degmada Shaxda ee Gobolka Karkaar” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay Puntland.

Sidoo kale waxaa lasii raaciyay “Maleeshiyaadkii waa laga saaray degmada, waxaana hadda xaaladda degmada Shaxda ay tahay mid deggan, iyadoo si buuxda gacanta ugu haya Ciidanka Booliska”.

Maamul-Goboleedka Puntland ayaa sidoo kale diray digniin culus oo ku aadan xaaladda soo korortay, isagoo ku goodiyay inay ka hortagi doonaan cid kasta oo dhibaato ku ah amniga.

“Ciidanka Booliska Puntland wuxuu si adag ugu digayaa isku day kasta oo lagu carqaladeynayo amniga degmada” ayaa mar kale lagu yiri qoraalka Puntland.

Demmada la’isku hayso ee  Shaxda ayaa ku taalla xadka gobolka Sool, waxaana horay u sheegan jirtay Somaliland oo iyana maamusha qaybo kamid ah gobolkaas.

Puntland iyo SSC ayaa haatan si weyn isku haya, waxaana ka dhex taagan xiisad culus oo sii laba kacleeysay, kadib aqoonsigii ay dowladda federaalka siisay Khaatumo

Muqdisho (Caasimada Online) – Dr. Cabdiweli Maxamed Cali (Gaas), Ra’iisul Wasaarihii hore ee Soomaaliya iyo Madaxweynaha hore ee Puntland, ayaa lagu wadaa in loo magacaabo Ergayga Gaarka ah ee Midowga Afrika u qaabilsan arrimaha Suudaanta Koonfureed, iyadoo haatan la dhammeystirayo habraacyadii rasmiga ahaa ee magacaabistiisa.

Sida ay ilo xog-ogaal ah u xaqiijiyeen Caasimada Online, magacaabista Dr. Gaas ayaa ah mid dhowaan si rasmi ah loo shaacin doono, iyadoo tallaabadan ay qayb ka tahay dadaallada Midowga Afrika uu ku doonayo in uu door muuqda kaga qaato xal u helista colaadda muddada dheer ka taagnayd dalka Suudaanta Koonfureed.

Soomaaliya oo xubin ka ah Urur Goboleedka IGAD — kaasoo door muhiim ah ka ciyaara dadaallada nabadeynta Geeska Afrika — ayaa kaalin firfircoon ku leh arrimaha South Sudan. Sidaas darteed, magacaabista Dr. Gaas waxay muujinaysaa kalsoonida la gelinayo doorka diblomaasiyadeed ee Soomaaliya iyo waaya-aragnimada shaqsiga loo xulanayo howlahaas.

Midowga Afrika horey uma lahayn Ergay gaar ah oo u qaabilsan arrimaha Bariga Afrika, halka ay qaaradaha kale sida Galbeedka, Koonfurta iyo Bartamaha Afrika horey u lahaayeen ergo gaar ah. Sidaas darteed, magacaabista Dr. Gaas waxay muujinaysaa isbedel cusub oo Midowga Afrika uu doonayo inuu ku dardar geliyo doorkiisa siyaasadeed ee gobolka.

Urur-goboleedka IGAD ayaa sanadihii u dambeeyay si toos ah uga shaqeynayay xalinta khilaafaadka dalalka Sudan, South Sudan iyo dagaalkii Tigray ee Itoobiya, iyadoo Midowga Afrika uu inta badan ka ahaan jiray kormeerayaal dibadda ah, balse aanu si toos ah uga dhex muuqan geeddi-socodyadaas.

Dr. Gaas, oo muddooyinkii dambe ka maqnaa saaxadda siyaasadda gudaha Soomaaliya, ayaa dhawaan safarro diblomaasiyadeed ku tagay Jabuuti iyo dalal kale, iyadoo lagu warramayo inuu halkaas ka bilaabay ololihiisa ku aaddan xilka Ergayga Gaarka ah. Wararka qaar waxay tilmaamayaan in magacaabistiisa ay tahay mid si gaar ah loogu tixgeliyey khibraddiisa siyaasadeed iyo fahamka uu u leeyahay isbedelka siyaasadeed ee gobolka.

Haddii la ansixiyo, Dr. Cabdiweli Gaas wuxuu noqonayaa siyaasigii ugu horreeyay ee Soomaaliyeed ee xil noocaas ah ka qabta Midowga Afrika, taasoo sare u qaadaysa sumcadda iyo saameynta Soomaaliya ee gobolka Geeska Afrika.