Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed oo garab ka helaya saaxiibbada caalamka ayaa duqeyn qorshaysan ku dilay horjooge sare oo ka tirsanaa Al-Shabaab, kaas oo lagu magacaabi jiray Maxamuud Cabdi Xaamud, kuna magac dheeraa Jacfar Gurey.

War-saxaafadeed kasoo baxay Wasaaradda Warfaafinta Soomaaliya ayaa lagu sheegay in horjooge Jacfar Gurey uu ka mid ahaa aas-aasayaashii Al-Shabaab, isagoo saaxiib dhow la ahaa horjoogayaashii isaga ka dambeeyay hoggaanka kooxda, Axmed Cabdi Godane iyo Axmed Diiriye, kuwaas oo uu muddo dheer la soo shaqeeyay.

Duqeynta Maxamuud Cabdi Xaashi (Jacfar Gurey) ayaa xalay ka dhacday magaalada Bu’aale ee gobolka Jubbada Dhexe, sida ay shaacisay dowladda.

Horjoogahan sare ayaa hore u soo qabtay xilal kala duwan oo ay ka mid ahaayeen, Madaxa Amniga Dibadda, Madaxa Amniga Madaxda Al-Shabaab, iyo Madaxa Daba-galka, dhammaan xilalkaas oo la xiriiray hawlaha sirdoonka, qorsheynta weerarrada iyo dilalka arxan darrada ah ee Khawaarijta.

Ninkan ayaa door muuqda ku lahaa maalgelintii iyo dhismihii hore ee Shabaabka, isagoo qayb ka ahaa lacag laga soo dhacay shirkad Itoobiyaan ah oo uu la socday horjoogihii hore ee kooxda, Axmed Cabdi Godane, taas oo lagu maalgeliyay aasaaskii ururka Al-Shabaab.

Howl-galka guuleystay ee lagu khaarijiyay Jacfar Gurey ayey dowladdu sheegtay in uu ka tarjumayo wada-shaqeynta Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo saaxiibbada caalamka ee ku aaddan la dagaallanka kooxahaargagixisada, si loo xaqiijiyo amniga, xasilloonida, iyo nabadda shacabka Soomaaliyeed.

Dowladda Soomaaliya waxay mar kale u xaqiijisat muwaadiniinta Soomaaliyeed in howl-gallada qorsheysan ee ka dhanka ah argagixisada ay sii socon doonaan ilaa dalka laga xoreeyo kooxahan, si shacabka Soomaaliyeed ay ugu noolaadaan nabad, xasillooni iyo horumar waara.

Muqdisho (Caasimada Online) –  Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, Xamza Cabdi Barre, ayaa maanta xilka qaadis ku sameeyay Wasiirkii Shaqada iyo Arrimaha Bulshada Xildhibaan Yuusuf Maxamed, kadib wareegto uu soo saaray goordhaweyd, isagoo magacaabay mid kale.

Xamza ayaa Wasiirka cusub ee Shaqada iyo Arrimaha Bulshada u magacaabay Mudane Prof. Saalim Caliyow Ibrow, wuxuuna sheegay inuu ku xushay aqoontiisa iyo kartidiisa.

“Ra’iisul Wasaaraha, ayaa markii uu arkay howsha baaxadda leh iyo shaqada hortaalla Wasaaradda Shaqada iyo Arrimaha  Bulshada ee Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, waxa uu u magacaabay Mudane Prof. Saalim Caliyow Ibrow, Wasiirka Wasaaradda Shaqada iyo Arrimaha Bulshada ee Xukuumadda JFS” ayaa lagu yiri wareegtada.

Saalim Caliyow Ibrow ayaa ah rugcadaa siyaasadeed oo xilal kala duwan kasoo qabtay dalka, wuxuuna mar isku soo sharraxay xilka guddoomiyaha Baarlamaanka Soomaaliya.

Indhowaanahan Xamza ayaa waday isbeddallo waa wayn oo ku aadan xukuumadda Dan-Qaran, wuxuuna maalmo kahor sidaan kale u magacaabay agaasimeyaasha guud ee wasaaradaha howlaha guud, dib-u-dhiska iyo guriyeynta iyo wasaaradda isgaarsiinta iyo tiknoloojiyadda xukuumadda Federaalka Soomaaliya.

Magacaabista ka socota xafiiska Ra’iisul wasaaraha ayaa la xiriirta isbeddal wayn ee ay waddo xukuumaddiisa oo dhawan saddex sano jirsatay, si loo dardargeliyo shaqadeeda.

Ra’iisul wasaaraha ayaa sidoo kale la yimid isla xisaabtan golaha wasiirada ah, isaga oo kormeer ku tegay dhowr xarumood oo muhiim ah, sida garoonka diyaaradaha Aadan Cadde oo cabasho ay kadib, balse la xalliyay iyo xarumo wasaaradeed oo ku yaalla caasimada oo uu ku tegay booqashooyin, si uu qiimeeyo shaqada ka socota.

Waxaa kale ra’iisul wasaaruhu xalliyay cabashooyin badan oo ka yimid wasaaradaha qaar oo shaqaaluhu ay kasoo cawdeen, isagoo toos u farogeliyay, waxna ka qabtay arrimahaasi.

Muqdisho (Caasimada Online) – Hay’adda Diiwaan-gelinta iyo Aqoonsiga Qaranka ee NIRA ayaa waqti dheeraad ah ku dartay xilliga rasmiga ah ee lacag laga dhigayo qaadashada Kaarka Aqoonsiga Qaranka oo muhiim u ah dadweynaha Soomaaliyeed.

NIRA ayaa hore u sheegtay in wixii ka dambeeya 31-ka bishaan October ee sanadkan qaadashada kaarka uu noqon doono adeeg lacag lagu bixiyo, balse haatan waxaa laga dhigay illaa bisha November.

“Waxaan rabnaa in fursad kale maanta ugu darno bulshada oo bisha November uu bilaash sii ahaan doono qaadashada kaarka aqoonsiga qaranka,” ayuu yiri Maareeyaha NIRA, Cabdiweli Timacadde oo shir jaraa’id ku qabtay magaalada Muqdisho.

Go’aankan cusub ayaa imanaya xilli uu ciriiri badan ka jiro xarumaha qaadashada kaarka NIRA, isla markaana ay hay’addu qorsheynayso in waqtiyada shaqada ku darto habeenkii.

“Waxaa rabnaa si loo xoojiyo waqtiga shaqada in aan sameyno shift habeenkii ah, hadda hay’addu waxay shaqeysa 7-da subaxnimo illa Maqribkii, waxaan rabnaa in aan sameyno shift ka bilaabanaya Maqribkii illaa 12-ka habeennimo ” ayuu hadalkiisa sii raaciyay Maareeyaha NIRA.

Hay’addu weli ma sheegin inta ay le’eg tahay lacagta laga qaadayo qofka u baahan kaarkaan marka uu dhamaado waqtiga kooban ee ka haray muddada bilaashka lagu qaadanayo kaarka NIRA.

Kaarka Aqoonsiga Qaranka ayaa muhiim u ah muwaadinka, waxaana dhawaan dowladda Soomaaliya ay waajib ka dhigtay qaadashada kaarkan oo ay ku xirtay adeegyada hay’adaha dowladda iyo shirkadaha sida gaarka ah ee loo yahay, iyada oo fartay in aysan u adeegin qof aan wadan kaarka NIRA.

“Ciddii u adeegta qof aan waddan kaarka NIRA waxaan u arkaynaa inay wax u fududeysay Khawaarijta waana lala xisaabtamayaa,” ayuu yiri Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud oo horay ku dhawaaqay go’aanka lagu dhaqan-gelinayo kaarka NIRA.

Tallaabadan ayey dowladdu ku sheegtay mid qayb ka ah dadaalka qaran ee lagu doonayo in lagu casriyeeyo maamulka guud, laguna tayeynayo adeegyada bulshada, iyadoo lagu xoojinayo amniga, laguna xaqiijinayo in Soomaali kasta si sax ah loo aqoonsado loona diiwaan-geliyo.

Kigali (Caasimada Online) – Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga ah ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Cabdisalaan Cabdi Cali ayaa maanta magaalada Kigali ku saxiixay heshiis iskaashi oo muhiim ah.

Heshiiskan oo sidoo kale uu qeyb ka ahaa Safiirka Soomaaliya ee Tansaaniya iyo EAC,  Ilyas Cali Xasan ayaa waxa uu Wasiirka uu la galay dhiggiisa, Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga ah ee Jamhuuriyadda Rwanda, Amb. Olivier Jean Patrick Nduhungirehe.

Heshiiskan ayaa ah mid lagu xoojinayo xiriirka laba geesoodka ah ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Rwanda, iyadoo lagu ballaarinayo iskaashiga dhinacyada:

•  Diblomaasiyadda
• Ganacsiga
• Maalgashiga
• Dhismaha awoodda hay’adaha dowliga ah

Labada wasiir ayaa sidoo kale ka wada-hadlay kor u qaadista iskaashiga dhaqan-dhaqaale iyo horumarinta danaha wadajirka ah, kuwaas oo gacan ka geysan doona xoojinta nabadda, xasilloonida iyo barwaaqada gobolka.

Mas’uuliyiinta labada dal ayaa heshiiskan ku tilmaamay tallaabo taariikhi ah oo muhiim u ah xoojinta xiriirka saaxiibtinimo iyo iskaashi waara oo ku saleysan ixtiraam iyo dan wadaag.

Si kastaba, heshiiskan ayaa ka mid noqonaya heshiisyo muhiim ah oo ay Dowladda Federaalka Soomaaliya sanadihii ugu dambeeyay la galeysay qaar ka mid ah dalalka caalamka.

Addis-Ababa (Caasimada Online) – Dowladda Ethiopia ayaa diidday war-murtiyeed wadajir ah oo dhawaan ka soo baxay Masar iyo Midowga Yurub iyadoo ku tilmaantay mid “dhibaato keenaya oo si weyn niyad jab u ah.” Jawaabtan ayaa muujinaysa in xiisadda u dhaxaysa Addis Ababa iyo Qaahira ay weli taagan tahay.

Ethiopia waxay sheegtay in war-murtiyeedku “uu ku celcelinayo sheegashooyinka gumeysi iyo kuwa keli-yeelashada ah ee Masar ay ku hayso Webiga Niilka” uuna “gebi ahaanba iska indha-tirayo aragtiyaha iyo danaha wadamada kale ee webiga wadaaga.”

“Waa muhiim in la xasuusto in Webiga Niilka ay ku teedsan yihiin kow iyo toban waddan,” ayay tiri safaaradda Ethiopia. Waxay intaas ku dartay in war-murtiyeedka Masar iyo Midowga Yurub “uu dafirayo xuquuqda, hiigsiga, iyo xitaa jiritaanka ku dhawaad nus bilyan oo qof oo ku nool wadamadan Afrikada Saxaraha ka hooseeya,” sida ay ku warrantay warbaahinta Addis Standard.

Masar iyo Ethiopia waxaa ka dhexeeyey khilaaf soo jireen ah oo ku saabsan Biyo-xireenka Weyn ee Horumarka Ethiopia (GERD). Masar waxay sheegtay in biyo-xireenku uu yareyn karo xaddiga biyaha Niilka ee hoos u qulqulaya, taasoo dhibaato u geysan karta malaayiin qof oo ku nool Sudan iyo Masar oo ku tiirsan webiga.

War-murtiyeedkooda wadajirka ah, Masar iyo Midowga Yurub waxay ku yiraahdeen: “Waxaan si wadajir ah uga shaqeyn doonnaa arrimaha biyaha heer laba geesood, heer gobol, iyo heer caalami, oo ay ku jirto qodobada ku xusan Baaqa Wadajirka ah ee Iskaashiga Biyaha ee Masar iyo Midowga Yurub (EEWP). Iyadoo la aqoonsanayo ku tiirsanaanta weyn ee Masar ay ku tiirsan tahay Webiga Niilka xilli ay jirto biyo yari, Midowga Yurub wuxuu ku celinayaa taageeradiisa ku aaddan sugnaanta biyaha Masar iyo ixtiraamka sharciga caalamiga ah, oo ay ku jirto arrinta biyo-xireenka Ethiopia.”

War-murtiyeedka ayaa sidoo kale sheegay in Midowga Yurub “uu si xooggan u dhiirigelinayo iskaashiga xuduudaha ka tallaabsan ee ka dhexeeya wadamada Niilka, kaas oo ku saleysan mabaadi’da ogeysiis hore, iskaashi, iyo ‘in aan dhibaato la geysan’.”

Ethiopia waxay sheegtay inay ka xun tahay in “Midowga Yurub uu doortay inuu wiiqo Ethiopia isagoo isticmaalaya madal laba geesood ah oo uu la leeyahay Masar.” Waxay sheegtay in war-murtiyeedka wadajirka ah “uu faafinayo mowqifyo been abuur ah, eex ah, oo colaadeed oo ka dhan ah Ethiopia” uuna “la socon xiriirka soo jireenka ah ee taariikhiga ah ee ka dhexeeya Ethiopia iyo Yurub.”

Ethiopia waxay kaloo sheegtay in mowqifka Midowga Yurub uu iska indha-tirayo mabaadi’da aasaasiga ah ee sharciga biyaha caalamiga ah, oo ay ku jirto fikradda ah in biyaha la wadaago loo isticmaalo si caddaalad ah oo macquul ah.

Ethiopia waxay ku tilmaantay “wax laga murugoodo” iyo “wax laga xumaado” in Midowga Yurub — oo ah urur khibrad dheer u leh maareynta webiyada la wadaago — uu qaatay wax ay ku sifeysay “aragtida qalloocan ee sharciga caalamiga ah.”

Beledweyne (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Hiiraan ayaa sheegaya in maanta ciidamada Macawiisleyda ay weerar culus ku qaadeen xubno ka tirsan Al-Shabaab oo ku sugnaa aagga degmada Maxaas oo ay la wareegeen bishii July ee sanadkan

Ciidamada xaq-u-dirirka deegaanka ee weerarka qaaday ayaa beegsaday xarun ay Al-Shabaab ku leeyihiin deegaanka Goobo, halkaas oo ay ku dileen ku dhawaad 10 ka tirsanaa kooxda Al-Shabaab.

Inta la xaqiijiyay waxaa howlgalkan lagu khaarijiyay illaa todobo xubnood oo isugu jiray horjoogayaal iyo maleeshiyaad ka tirsanaa kooxaha Khawaarijta.

Wararka ayaa intaasi kusii daraya in ciidamadu ay soo furteen 4 qoray oo Ak47 ah iyo 2 bistoolad oo ay lahaayeen xubnaha Al-Shabaab ee lagu laayay goobta.

Macawiisleyda u daadatay Al-Shabaab ayaa lasoo warinayaa inay dib uga soo noqdeen deegaanka, ayna ku laabteen halka ay markii hore kasoo duulaan tageen.

Xaaladda ayaa weli kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo iska soo horjeedo laga dareemayaa qaybo badan oo kamid ah Hiiraan oo ay soo galeen xubnaha Al-Shabaab.

Weerarkan waxaa ka horreeyay mid kale oo dhawaan lagu dilay horjooge sare oo lagu magacaabi jiray Cali Axmed Guure (Cali Qoyane), kaas oo dhibaato wayn ku hayay reer Hiiraan.

Ninkan oo in ka badan toban sano ka tirsanaa Al-Shabaab ayaa la sheegay inuu si joogto ah u bartilmaameedsan jiray dadka rayidka ah iyo kuwa safarka ah, isagoo ku caan baxay dhibaatooyin uu ku hayay bulshada deegaanka.

Horjoogahan ayey sidoo kale dowladdu sheegtay inuu kamid ahaa madaxda kooxda, iyadoo ku tilmaamtay “dhiigyo cab” dhibaatooyin badan ka gaystay gobolka Hiiraan.

Baydhaba (Caasimada Online) – Madaxweynaha Maamul-goboleedka Koonfur Galbeed Soomaaliya, Mudane Cabdicasiis Xasan Maxamed (Laftagareen) ayaa maanta guddoomiyey shir ay yeesheen Golaha Wasiirrada maamulkaasi, kaas oo looga hadlay arrimo dhowr ah.

Shirka oo ahaa mid xasaasi ah ayaa waxaa diiradda lagu saaray qodobo la xiriira horumarinta adeegyada bulshada, xaqiijinta amniga deegaannada iyo nidaaminta siyaasadda dowladda.

Sidoo kale, intii uu socday shirka ayaa waxaa lagu ansixiyey laba hindise sharciyeed oo muhiim ah, kuwaas oo kala ah;-

Hindise sharciyeedka nidaaminta iyo rukhsad-siinta mihnadliyaasha iyo xarumaha caafimaadka Koonfur Galbeed oo ay soo diyaarisay wasaaradda caafimaadka iyo hindise sharciyeedka siyaasadda maareynta deegaanka, oo ay soo diyaarisay wasaaradda deegaanka.

Labadan sharci ayaa ayaa muhiim u ah tayaynta adeegyada caafimaadka, ilaalinta deegaanka, iyo xaqiijinta in bulshada Koonfur Galbeed ay helaan adeegyo hufan oo waafaqsan nidaamka dowladnimada iyo sharciga.

Dhanka kale, Madaxweyne Laftagareen oo kulanka ka hadlay ayaa uga mahadceliyey Wasiirrada iyo wasaaradaha ku howlan diyaarin sharciyadan muhiimka ah, isaga oo xusay in Koonfur Galbeed ay ka go’an tahay dhismaha Hay’addo sharciyeysan iyo kobcinta adeegyada Aasaasiga ah ee Bulshada.

Laftagareen oo maalmo kahor dib ugu laabtay Baydhaba ayaa bilaabay dardargelinta shaqooyinka ka socda magaaladaasi, si loo dardargeliyo howlaha maamulkiisa.

Waxaa kale shaqooyinkan barbar socda hirgelinta mashaarciiyo waa wayn oo Baydhaba ka socda, kuwaas oo lagu dhisayo xarumaha hay’adaha dowladda iyo goobaha muhiimka ah.

Boosaaso (Caasimada Online) – Diyaaradaha dagaalka Mareykanka ayaa Axaddii duqeyn culus ka fuliyay qaybo kamid ah gobolka Bari, gaar ahaan aagga buuraha Calmiskaad, iyagada oo lala beegsaday maleeshiyaad ka tirsan kooxda Daacish ee ku sugan halkaasi.

Duqeynta ayaa si gaar ag uga dhacay aagga deegaannada Togga Baalade iyo Garoobaha, iyada oo lagu beegsaday xubno ka tirsan Daacish oo ku sugnaa halkaasi, kadib ay xog ka heleen sirdoonka Puntland oo kaashanaya Mareykanka oo fuliyay weerarkaasi.

Saraakiil ka tirsan laamaha ammaanka Puntland ayaa xaqiijiyay in duqeynta lagu dilay xubno u badan ajaaniib kamid ah hoggaanka sare ee kooxda.

“Maanta waxaa firxadkii Argagixisada lagu duqeeyay halka ay isugu yimadaan Togga Baalade iyo Garoobaha, duqeynta waxaa fuliyey saaxiibada dowladda Puntland ee Maraykanka,” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay Hawlgalka Ciribtirka Argagixisada ee Puntland.

Dhanka kale, ma jiro faah-faahin rasmi ah oo ay AFRISOM ka bixisay howlgalkan cusub ee ka dhacay Togga Baalade iyo Garoobaha ee buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari.

Waa duqayntii labaad oo muddo todobaad ah uu Mareykanka ka fulinayo Puntland, gaar ahaan dhulka kala korreeya ee Calmiskaad halkaas oo ay weli ku sugan tahay Daacish.

Si kastaba Mareykanka ayaa kamid ah dowladaha waa weyn ee ka qayb-qaata dagaalka ka dhanka ah argagixisada ku sugan gudaha Soomaaliya, gaar ahaan Al-Shabaab iyo Daacish, wuxuuna dhanka hawada ka taageeraa ciidamada Puntland ee dagaalka ka wada halkaasi.

Waxaa sidoo kale dagaalkan ku jira Isu Tegga Imaaraadka Carabta, oo isna mararka qaar duqeymo ku taageera ciidanka Puntland ee sii koraya buuraha ay ku dhuumaaleysanayaan xubnaha Daacish.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Turkiga ayaa maanta Dowladda Soomaaliya ku wareejisay qalab casri ah oo isugu jira camerooyin casri ah iyo qalabka sida tooska loogu tebin karo barnaamijyada warbaahinta dowladda.

Wasiirka Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Daa’uud Aweys Jaamac ayaa Danjiraha Jamhuuriyadda Turkiga u fadhiya Soomaaliya, Mudane Alper AKTAŞ kala wareegay qalabkan casriga ah.

Qalabkan oo isugu jira camerooyin casri iyo qalabka sida tooska loogu tebin karo barnaamijyada ayaa qeyb ka ah heshiis hore u dhexmaray Soomaaliya iyo Turkiga ee dhanka horumarinta warbaahinta qaranka.

Hay’adda Turkisha Cooperation and Coordination Agency (TIKA) ayaa heshiiskaasi fulintiisa wakiil uga ahayd Dowladda Turkiga, iyadoo munaasabadda guddoominta oo ka dhacdey magaalada Muqdisho, uu goob joog ka ahaa Madaxa TIKA Soomaaliya, Zafer Eski.

Qalabkan casriga ah ayaa loogu talagalay in lagu xoojiyo laguna horumariyo qeybaha kala duwan ee warbaahinta qaranka, si loo dardar-geliyo howlaha warbaahineed ee dowladda.

Wasiirka Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska, Mudane Daa’uud Aweys Jaamac ayaa uga mahadceliyay Dowladda Turkiga iyo Hay’adda TİKA taageerada joogtada ah ee ay siiyaan Dowladda Soomaaliya, gaar ahaan warbaahinta qaranka.

Wasiirka ayaa xusay in deeqdan qalabka ah ay qeyb ka tahay barnaamijyo xiriir iskaashi oo labada dowladood dhexmarey, kaas oo looga golleeyahay horumarinta iyo tayeynta warbaahinta.

Wasiirka ayaa sheegay in Soomaaliya ay qalabkan uga faa’iideysan doonto fulinta ajendayaasha qaran ee horyaalla, sida dowlad dhiska, isla xisaabtanka hay’adaha dowladda, dagaalka looga soo horjeedo Khawaarijta iyo doorashooyinka taariikhiga ah ee la filayo inay dhowaan ka dhacaan dalka.

Safiirka Turkiga ee Soomaaliya, H.E. Alper AKTAŞ, ayaa sheegay in xiriirka walaaltinimo ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Turkiga uu yahay mid qoto dheer, isla markaana labada dal ay si dhow uga wada shaqeynayaan kor u qaadista warfaafinta iyo is-dhaafsiga aqoonta saxaafadda iyo istaraatiijiyadda warbaahinta.

Madaxa Hay’adda TİKA ee Soomaaliya, Mr. Zafer Eski, ayaa dhankiisa sheegay in qalabkan uu qayb muhiim ah ka qaadan doono tayeynta warbaahinta Soomaaliya, isla markaana Hay’adda TIKA ay kaalin ka qaadn doonto, tababarka, qalabeynta, iyo hawlaha casriyeynta ee Warbaahinta Qaranka.

Munaasabadda ayaa ugu dambeyntiina lagu soo bandhigay qalabka casriga ah ee la guddoonsiiyay warbaahinta qaranka, iyadoo mas’uuliyiinta wasaaradda warfaafinta iyo hay’adaha Turkiga ay ballan-qaadeen inay sii xoojin doonaan iskaashiga saaxiibtinimo ee labada dal.

Jabuuti (Caasimada Online) – Baarlamanka Jabuuti ayaa si aqlabiyad buuxda ugu codeeyay in meesha laga saaro xaddidaadda da’da ee madaxtinimada, taasoo waddada u furaysa in hoggaamiyaha dalkaas oo 77 jir ah, Ismaaciil Cumar Geelle, uu u tartamo xilka markii lixaad doorashada bisha Abriil 2026.

Guelleh, oo lagu naanayso IOG, ayaa xilka hayay dalkan yar ee Geeska Afrika ku yaalla tan iyo 1999-kii.

Waxaa ku nool dad gaaraya hal milyan oo qof oo kaliya, waana mid ka mid ah dalalka Afrika ugu yar yar, balse sidoo kale waa deked weyn oo ay saldhigyo militari ku leeyihiin Maraykanka, Faransiiska, iyo Shiinaha.

Dastuurka Jabuuti wuxuu dhigayaa in madaxa dalku aanu xilka u tartami karin marka uu dhaafo 75 jir, taasoo Geelle, oo 77 jir ah, ka hor istaagaysay inuu u tartamo doorashada xigta ee Abriil 2026.

Balse wax-ka-beddelka lagu saarayo xaddidaadda da’da waxaa Axaddii taageeray dhammaan 65-ka xildhibaan ee goobjoogga ahaa, sida uu guddoomiyaha baarlamaanka Dileita Mohamed Dileita u sheegay wakaaladda wararka Faransiiska ee AFP.

Madaxweynaha ayaa dooran kara inuu ansixiyo go’aankan ama uu ku baaqo afti dadweyne.Haddii uu ansixiyo, baarlamaanka ayaa go’aanka ku xaqiijin doona codbixin labaad, taasoo la filayo 2-da Nofeembar.

La-yaab ma leh

Geelle wuxuu albaabka u furay muddo xileed kale oo shan sano ah waraysi uu bishii Maajo ee sanadkan siiyay majaladda The Africa Report.

“Waxa kaliya ee aan idiin sheegi karo waa in aan dalkayga si weyn u jeclahay oo aanan ku kici doonin fal aan mas’uuliyad ku dhisnayn oo sababa kala qaybsanaan,” ayuu yiri.

Codbixintan “ma ahan wax la yaab leh,” ayay tiri Sonia le Gouriellec, oo ah khabiirad ku takhasustay arrimaha Geeska Afrika kana tirsan Jaamacadda Kaatooliga ee Lille (Catholic University of Lille).

“Waxaa jira dibadbaxyo ka socda baraha bulshada, balse waxaan ka cabsi qabaa in mucaaradku uusan Jabuuti ku heli doonin meel uu ku cabbiro dareenkiisa,” ayay tiri.

Dawladdu waxay leedahay diiwaan liita oo ku aaddan xorriyadda hadalka iyo saxaafadda.

Dileita wuxuu AFP u sheegay in wax-ka-beddelka dastuuriga ah uu lagama maarmaan u ahaa si loo xaqiijiyo “xasilloonida dalkan yar, ee ku yaalla gobolka qalalaasuhu ka jiro ee Geeska Afrika, oo ay ku hareeraysan yihiin Soomaaliya, Ethiopia, iyo Eritrea”.

“Waxaan u malaynayaa in in ka badan 80 boqolkiiba dadweynaha ay taageersan yihiin arrintan,” ayuu yiri.

Guul aqlabiyad leh

Bishii Abriil 2021, Geelle ayaa dib loo doortay isagoo helay in ka badan 97 boqolkiiba codadkii la dhiibtay.

Xisbigiisa, Isbahaysiga Aqlabiyadda Madaxtooyada (Union for the Presidential Majority), ayaa haya inta badan kuraasta baarlamaanka.

Geelle wuxuu 1999-kii xilka kala wareegay Xasan Guuleed Abdtidoon, oo ah aabbaha madaxbannaanida Jabuuti, kaddib markii uu 22 sano soo ahaa agaasimaha madaxtooyadiisa.

In kasta oo ay ka mid tahay waddamada ugu dadka yar qaaradda, haddana Jabuuti waxay gobolka ku leedahay muhiimad istiraatiiji ah oo weyn.

Waxay ku taallaa meel ka soo horjeedda Yemen, halka ay Badda Cas ka billaabato, gaar ahaan marinka Bab el-Mandeb, oo ah marin ay marto qayb weyn oo ka mid ah ganacsiga caalamiga ah ee u dhexeeya Aasiya iyo Galbeedka.

Sidoo kale, Jabuuti waxay martigelisaa saldhigga kaliya ee joogtada ah ee militariga Maraykanka uu ku leeyahay Afrika, waxaana ku sugan ilaa 4,000 oo askari, kuwaasoo taageera hawlgallada la-dagaallanka argagixisada ee qaaradda, gaar ahaan Soomaaliya.

Hargeysa (Caasimada Online) – Dhismaha cusub ee xarunta weyn ee dhakhtarka Taiwan (Taiwan Medical Center) iyo casriyeynta cisbitaalka Hargeysa ayaa maanta si rasmi ah loo dhagax dhigay.

Mashruucan ballaadhan oo maal-gelinayso dowladda Taiwan ayaa waxaa dhagax dhigay Madaxweynaha Somaliland, Cabdiraxmaan Maxamed Cabdillaahi Cirro. Mashruucan ayaa qayb muhiim ah ka qaadan doona horumarinta adeegyada caafimaadka ee guud ahaan dalka.

Munaasibadda dhagax-dhigga xarunta weyn ee Taiwan Medical Center ayey Somaliland ku tilmaamtay mid ka tarjumaysay saaxiibtinimada iyo iskaashiga qotada dheer leh ee ka dhexeeya labada dhinac ee Somaliland iyo Taiwan.

Somaliland iyo Taiwan oo muddooyinkii dambe xiriirkooda xoojiyay ayaa haatan si joogto ah uga wada shaqayn doona horumarinta caafimaadka, waxbarashada, tiknoolajiyadda iyo kobcinta xirfadaha iyo aqoonta qaybaha kala duwan ee ciidamada Somaliland.

Madaxweyne Cirro oo halkaas ka jeediyey khudbad dheer yaa dowladda iyo shacabka Taiwan ku ammaanay taageerada ay la garab taagan yihiin Somaliland, gaar ahaan mashaariicda horumarineed ee waxtarka u leh nolosha bulshada reer Somaliland.

Cirro ayaa sheegay in Taiwan ay tahay saaxiib weyn oo ay Somaliland leedahay oo la isu hallayn karo, isagoo tilmaamay in dhismaha dhakhtarka cusub ee Taiwan ay tahay calaamad muujinaysa saaxiibtinimada dhabta ah ee u dhaxaysa labada dhinac.

Wuxuu Taiwan ku bogaadiyay sida ay uga go’an tahay horumarinta caafimaadka iyo adeegyada kale ee waxtarka u leh nolosha bulshada Somaliland.

Dhakhtarka Taiwan iyo casriyeynta dakhtarka weyn ee Hargeysa ayuu sheegay inay noqon doonto xarun bixisa adeeg caafimaad oo tayo sare leh, taasi oo si weyn u yarayn doonta baahiyaha caafimaad ee Somaliland, isla markaana kor u qaadi doonta tayada adeegyada caafimaadka.

Dhinaca kale, Wasiirka, Wasiir-ku-xigeenka iyo Agaasimaha Guud ee Wasaaradda Horumarinta Caafimaadka ayaa si weyn ugu mahad-naqay dowladda Taiwan taageerada iyo maal-gelinta ay ku bixisay dhismaha cusub iyo casriyeynta dhakhtarka weyn ee Hargeysa.

Tan ayey ku tilmaameen tallaabo muhiim ah oo kor u qaadaysa adeegyada caafimaadka, isla markaana muujinaysa iskaashiga midho-dhalka ah ee u dhexeeya labada dhinac.

Sidoo kale, munaasibadda waxa iyaguna hadllo ka soo jeediyey Wasiirro, Guddoomiye Ku-xigeenkii 1-aad ee Golaha Wakiillada, Mayor-ka Caasimadda, Guddoomiyaha Gobolka M/jeex, Dr. Edna Adan, Agaasimaha Dhakhtarka weyn ee Hargeysa iyo marti sharaf kale, kuwaasi oo dhammaantood si weyn ugu mahad-naqay dowladda iyo dadka Taiwan maal-gelinta adeegyada caafimaadka ee Somaliland.

Wakiilka dalka Taiwan ee Somaliland, Alen Lou ayaa isna dhankiisa muujiyay sida ay diyaar ugu yihiin in ay sii wadaan taageerada ay u fidinayaan Somaliland, gaar ahaan dhinacyada caafimaadka, waxbarashada, tiknoolajiyadda iyo kobcinta iyo xirfadaha qaybaha kala duwan ee laamaha amniga maamulka.

Ugu dambeyntiina, Somaliland iyo Taiwan ayaa xaqiijiyay sii wadista wada shaqaynta iyo iskaashiga labada dhinac, gaar ahaan dhinacyada caafimaadka, beeraha, aqoonta tiknoolajiyadda iyo arrimaha dimuqraadiyadda.

Laamu (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa dagaal culus oo maanta ka dhacay xadka u dhexeeya dalalka Soomaaliya iyo Kenya, kaas oo u dhex-maray xubno ka tirsan kooxda Al-Shabaab iyo ciidamada difaaca ee dalka Kenya.

Dagaalka oo ahaa mid xooggan ayaa yimid, kadib markii maleeshiyaadka Al-Shabaab ay weerareen saldhig ciidamada Kenya ay ku leeyihiin deegaan hoostaga magaalada Lamu ee dalkaas, halkaas oo uu kadib ka qarxay dagaal foolka fool ah oo u dhexeeyay labada dhinac.

Ilo deegaanka ah ayaa innoo sheegay inay maqlayeen rasaasta ay is waydaarsanayeen Al-Shabaab iyo ciidanka Kenya, waxaana jira khasaare isugu jiro dhimasho iyo dhaawac.

Inta la xaqiijiyay waxaa goobta lagu dilay ugu yaraan 4 kamid ahaa raggii weerarka soo qaaday, iyada oo la dhaawacay saddex kale oo ka tirsanaa maleeshiyada Al-Shabaab.

Dhanka kale, ma cadda inta la’egyahay khasaaraha gaaray ciidanka Kenya ee lagu weeraray xeradadooda, maadaama aan xog badan laga helin gudaha saldhigga.

Kooxda Al-Shabaab oo war kasoo saartay dagaalka ayaa sheegtay in khasaare lixaad leh ay gaarsiisay ciidamada Kenya ee dagan saldhigga lagu dagaalamay, balse ma shaacin inta uu gaarsiisan yahay.

Xaaladda ayaa weli kacsan, waxaana haatan dhaq-dhaqaaqyo laga dareemayaa qaybo badan oo kamid ah xadka dheer ee ay wadaagaan dalalka Soomaaliya iyo Kenya, halkaas oo ay dhuumaaleysi uga gudbaan xubnaha Shabaab ee weerarada ka fuliya Waqooyi Bari.

Inta badan maleeshiyada Al-Shabaab ayaa weeraro ku dhufo oo ka dhaqaaq ah ku qaada xarumaha ciidamada Kenya iyo kuwa dowladda ee ku yaalla halkaasi, maadaama ay weli kooxda si weyn ugu xoogan tahay gobollada Jubbooyinka ee koonfurta dalka Soomaaliya.