Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha Maamulka Gobolka Banaadir ahna duqa Muqdisho, Mudane Xasan Maxamed Xuseen (Muungaab), ayaa maanta ka farxiyay Caa’isha Aadan Ugaas oo ah gabadhii sanadkan kaalinta 1-aad ka gashay imtixaanka Fasalka 12-aad ee dugsiyada sare dalka, kaas oo ay qaaday Wasaaradda Waxbarashada Soomaaliya.

Duqa Muqdisho ayaa kafaalo-qaad nololeed iyo taageero mustaqbal waxbarasho ah ugu yaboohay Caa’isha, oo ku guuleysatay kaalinta koowaad, kadib dadaal ay sameysay.

Muungaab oo maanta la kulmay Caa’isha Aadan Ugaas iyo hooyadeed ayaa u fidiyay deeq waxbarasho oo dhammaystiran oo dalka gudihiisa lagu bixinayo, abaal-marin lacageed, billad sharaf iyo kafaalo-qaad nololeed.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in tani ay qayb ka tahay taageerada dhalinyarada Soomaaliyeed, si loogu garab istaago halganka adag ee ay ku jiraan.

“Waxa aan dhiirigelinayaa dedaalka iyo dhabar-adaygga Caa’isha iyo ardayda Soomaaliyeed, gaar ahaan gabdhaha. Waxaa naga go’an in aan taageerno sidii loo horumarin lahaa nolosha dhallinyarada Soomaaliyeed gaar ahaan gabdhaha u halgamaya waxbarashada” ayuu yiri guddoomiye Xasan Maxamed Xuseen Muungaab.

Guddoomiyaha maamulka Gobolka ayaa sidoo kale xusay in guusha Caa’isha Aadanay tahay tusaale dhiirrigelin u ah bulshada, gaar ahaan gabdhaha, isla markaana ay muhiim tahay in la siiyo fursado ay ku horumariyaan xirfadooda iyo noloshooda mustaqbalka.

Dhankooda Caa’isha Aadan Ugaas iyo hooyadeed Nadiifa Axmed Rooble oo kulanka hadlay ayaa iyaguna ka mahadceliyey taageerada iyo deeqda waxbarasho ee uu ugu yaboohay Guddoomiyaha maamulka gobolka Banaadir, ahna duqa magaalada Muqdisho.

Caa’isha oo ah gabar da’yar ah, kuna soo kortay agoonimo ayaa taageero wayn heshay, kadib markii ay kusoo baxday kaalinta koowaad ee imtixaanka shahaadiga ah, waxaana horay loo guddoonsiiyay abaalmarinno kala duwan, si loogu dhiirogeliyo waxbarshada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidanka Booliska Soomaaliyeed iyo Xeer-ilaalinta Qaranka ayaa maanta magaalada Muqdisho ku gubay maandooriye halis ah oo lagu qabtay Dekedda Muqdisho iyo Garoonka Diyaaradaha Aadan Cadde, kadib amar kasoo baxay Maxkamadda Gobolka Banaadir.

Afhayeenka Booliska, Gaashaanle Cabdifitaax Aadan Xasan ayaa sheegay in la gubay 250 kartoon oo daroogo ah, kuwaas oo lagu soo qabtay howlgal ay sameeyeen ciidamada ammaanka.

Saraakiisha ayaa tilmaamay in howl-galka lagu bartilmaameedsaday shabakado ku lug lahaa soo dejinta maandooriyaha, oo muddooyinkii dambe kusoo badanayay gudaha magaalada caasimadda ah ee Muqdisho.

Afhayeenka Booliska ayaa intaas ku daray in daroogadaasi ay leedahay saameyn caafimaad oo halis ah, sida cudurrada Kansarka, isla markaana uga digay ganacsatada in bulshada lagu halligo maandooriye sharci darro ah.

Dhanka kale, Ku-xigeenka Xeer-ilaaliyaha Guud, Cabdirashiid Ismaaciil Nuur ayaa sheegay in gubitaanka lagu fuliyey habraaca sharciga, isagoo sheegay in gacanta lagu hayo dadkii daroogada soo dejiyey.

Mas’uulkan ayaa xusay in dadkaas la horgeyn doono cadaaladda si loogu qaado tallaabo adag oo waafaqsan sharciga dalka.

Xeer-ilaalinta ayaa waxay bulshada iyo ganacsatada si cad ugu wargelisay in aan la cafin doonin cid kasta oo ku lug yeelata ganacsiga maandooriyaha, iyadoo ku baaqday in dhalinyarada laga ilaaliyo khatarta daroogada.

Hoos ka daawo muuqaalka

Muqdisho (Caasimada Online) – Golaha Mihnadlayaasha Caafimaadka Qaranka oo caawa warsaxaafadeed soo saaray ayaa sheegay in albaabada la’isugu dhuftay xarunta Naafic Herbal oo ku taal magaalada Muqdisho, taas oo ahayd xarun loo doonan jiray adeeg caafimaad.

Golaha ayaa bayaanka ku sheegay in xaruntan ay saameysay xadgudub wayn, isla markaana khatar ku ah caafimaadka bulshda, kadibna sidaas loo xiray.

Qoraalka ayaa lagu sheegay in la helay caddeymo muujinayo in xarunta Naafic Herbal ay faafisay macluumaad khaldan, ayna sidoo kale sameysay xayeysiin marin habaabin ah.

Waxaa kale oo lagu eedeyay warbixinta in xarunta ay bixin jirtay adeegyo aysan u haysan shati iyo caddeyn cilmiyeed, taas oo keentay in ugu dambeyn la xiro.

“Golaha Mihnadlayaasha Caafimaadka Qaranka oo kaashanaya Hoggaanka Baarista Dambiyada (CID) ayaa maanta si rasmi ah u xiray xarunta Naafic Herbal, kadib markii lagu helay caddeymo muujinaya in ay faafinayaan macluumaad khaldan oo khatar ku ah caafimaadka bulshada, ayna ku hawllan yihiin xayeysiinno marinhabaabin ah, ayna bixiyaan adeegyo aysan u haysan shati iyo caddeyn cilmiyeed, sidoo kalena ay dhibaateeyeen bukaanno Soomaaliyeed” ayaa lagu yiri warqad kasoo baxay golaha.

Sidoo kale Golaha Mihnadlayaasha Caafimaadka Qaranka ayaa digniin u diray xarumaha kale ee caafimaad ee ku yaalla caasimada, wuxuuna uga digay inay sameeyaan xayeysiinno ka baxsan anshaxa iyo marin habaabinta bulshada Soomaaliyeed.

“GMCQ waxa uu sidoo kale digniin adag u dirayaa dhammaan xarumaha caafimaadka ee ku howlan marin habaabin ama adeegyo aan sharci ahayn” ayaa lasii raaciyay bayaanka

Waxaa kale oo qoraalka lagu yiri “Goluhu wuxuu mar kale xaqiijinayaa inay ka go’an tahay ilaalinta caafimaadka bulshada iyo hubinta in dhammaan adeegyada caafimaad ee dalka ay waafaqsan yihiin sharciga iyo anshaxa mihnadeed ee dalka”.

Muqdisho (Caasimada Online) –  Xildhibaan Maxamed Cali Cumar (Caananuug) oo ka tirsan Golaha Shacabka Soomaaliya oo warsaxaafadeed soo saaray ayaa shaaciyay xog culus oo ku saabsan ciidamo uu sheegay in haatan lagu diyaarinayo duleedka Muqdisho.

Xildhibaanka ayaa sheegay inuu hayo xog sugan oo uu ka xaqiijiyay dhinacyo kala duwan, taas oo sheegeysa in illaa 3,500 oo askari haatan lagu diyaarinayo duleedka waqooyi ee caasimada, isla markaana la doonayo in loo adeegsado dano siyaasadeed oo gaar an.

“Waxaa bannaanka usoo baxay xogo sugan oo aan ka xaqiijiyay ilo wareedyo la’isku halayn karo, taas oo muujineyso in duleedka waqooyi ee magaalada Muqdisho lagu diyaarinayo ciidamo gaaraya SADDEX KUN IYO SHAN BOQOL oo askari, kuwaas oo la doonayo in loo adeegsado wax ka baxsan waajibaadka sharciga ah” ayuu yiri Xildhibaan Caananuug.

Caananuug ayaa sidoo kale xogta uu soo bandhigay ku sheegay in arrintan uu ku lug leeyahay Madaxweyne Xasan Sheekh, uuna doonayo inuu awood ciidan ku maquuniyo mucaaradka kasoo horjeedo, maadaama lagu jiro marxalad adag oo siyaasadeed.

“Sida aan xogta ku helay waxaa muuqata in MW Xasan Sheekh Maxamuud uu isku diyaarinayo si uu awood ciidan ugu adeegsado siyaasiyiinta mucaaradka ah, maadaama muddo xileedkiisa ay bilo kooban ka harsanyihiin” ayuu sii raaciyay Xildhibaanku.

Waxaa kale oo uu farriin u diray siyaasiyiinta mucaaradka iyo bulshada rayidka ah, isaga oo ugu baaqay inay la socdaan “isku dayga hubeysan” ee laga abaabulayo duleedka Muqdisho.

“MADASHA SAMATABIXINTA SOOMAALIYEED iyo bulshada rayidka ah waxaa looga baahanyahay inay si gaar ah isha ugu hayaan dhaqdhaqaaqan gurracan ee halista ku ah xasiloonida,  nabadda iyo dowladnimada” ayuu mar kale qoraalkiisa ku yiri xildhibaanka

Ugu dambeyn wuxuu warqadda uu soo saaray xildhibaanka farriin culus ugu diray dalalka taageera Soomaaliya, isaga oo ka codsaday inay ka hortagaan in hubka loogu talagalay la dagaallanka argagixisada loo adeegsado dano siyaasadeed iyo ujeedooyin kale oo gaar ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa maanta si rasmi ah u dhaqangalay qodob kamid ah heshiiskii ay dhawaan gaareen Madaxweynaha Soomaaliya iyo afar kamid ah xubnaha mucaaradka ee isaga baxay Madasha Samatabixinta, waxaana lagu dhawaaqay xisbigii ugu horreeyay oo ay yeelanayaan xubnaha heshiiska la galay si u galaan doorashada tooska ah.

Xisbigan oo la magac baxay Hormarka iyo Midnimada Qaranka ee Soomaaliya (NPU) ayaa waxaa ku dhawaaqay Madaxweynihii hore ee Koonfur Galbeed Shariif Xasan Sheekh Aadan oo kamid ah ragga heshiiska la gaaray Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

Munaasabad wayn oo lagu daah-furay xisbigan ayaa maanta ka dhacday magaalada Muqdisho, waxaana ka qayb-galay odayaasha dhaqanka, xildhibaanno ka tirsan Baarlamaanka, dhalinyaro, culima-u-diin, haween iyo ururrada bulshada rayidka ah.

Shariif Xasan oo qoraal soo saaray ayaa ku dhawaaqay in xisbigiisa uu u furan yahay cid kasta, isla markaana uu diyaar u yahay inuu ka qayb-galo doorashada dalka ka dhaceysa.

“Aniga oo ah Sharif Hasan Sheikh Adan waxaa maanta si rasmi ah ugu dhawaaqnay aas-aaska Xisbiga Hormarka iyo Midnimada Qaranka ee Soomaaliya (NPU)” ayuu yiri Shariif.

Sidoo kale wuxuu ballan qaaday inuu ka shaqeyn doono horumarka dalka, sidii la’isugu soo dhaweyn lahaa guud ahaan dadka Soomaaliyeed.

“Aniga iyo xubnaha xisbiga NPU, waxaa nago’an inaan ka shaqeyno hormarinta dalka iyo dadka Soomaaliyeed, si loo xaqiijiyo midnimo, nabad iyo horumar dhab ah” ayuu raaciyay.

Tallaabadan ayaa kusoo aadeyso, iyada oo maalmo kahor ay Villa Somalia heshiis ku gaareen Madaxweyne Xasan, Ra’iisul wasaarihii hore ee Soomaaliya Cumar Cabdirashiid Cali Sharmaarke, Wasiir hore Daahir Maxamuud Geelle iyo guddoomiyeyaashii hore ee Baarlamaanka Maxamed Mursal Sheekh Cabdiraxmaan iyo Shariif Xasan Sheekh Aadan.

Sidoo kal Bayaan ka soo baxay kulankooda ayaa waxaa lagu sheegay in dhinacyadu ku heshiiyeen in Baarlamaanka uu doorto Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.

“Hoggaamiyayaasha iyo ku-xigeennada dowlad-goboleedyada waxaa soo dooranaya golayaasha wakiillada dowlad-goboleedyada,” ayaa lagu yiri bayaanka ay si wadajir ah u soo saareen dowladda iyo xubnihii ka baxay Madasha Samatabixinta Soomaaliyeed.

Heshiiskan ayaa sidoo kale qeyb ka ah in magacaabista Ra’iisul Wasaaraha uu leeyahay Madaxweynaha, iyadoo codka kalsoonida u qaadi doono Baarlamaanka, uuna awood u yeelanayo inuu kala laabtana.

Nairobi (Caasimada Online) – Madaxweynaha maamulka Jubaland, Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe) oo haatan ku sugan dalka Kenya ayaa kulamo xasaasi ah ka wada magaalada Nairobi ee Caasimada dalkaasi, kuwaas oo uu la yeelanayo dhinacyo kala duwan.

Axmed Madoobe ayaa qaabilay Xamse Warfaa oo horey u ahaa lataliyaha Madaxweynihii hore ee Mareykanka, Joe Biden, isaga oo la wadaagay arrimo xasaasi ah oo la xiriira xaaladda dalka.

Madaxweynaha Jubaland ayaa sidoo kale xog-warran ka siiyay Xamse Warfaa xaaladda siyaasadeed iyo amni ee dalka, isagoo xusay dadaallada Jubaland ay ugu jirto xasilinta iyo horumarinta deegaanada Dawladda Jubaland.

Dhankiisa Xamse Warfaa ayaa uga mahadceliyay Madaxweynaha Jubaland kulanka uu qaabilay, isagoo sheegay inuu ku faraxsan yahay wadaagista aragtiyaha iyo xogta ku saabsan xaaladda Soomaaliya.

Kulankan waxaa ka horreeyay kulamo kale oo uu Axmed Madoobe la yeeshay siyaasiyiin Soomaaliyeed oo ay ku jiraan xildhibaanno, kuwaas oo iyana ku sugan caasimada Nairobi.

Dhaq-dhaqaaqyadan ayaa kusoo aadayo, iyada oo weli halkiisii uu yahay khilaafka u dhexeeya Jubbaland iyo Puntland, kaas oo gaaray heer gacan ka hadal ah, kadib dagaallo qaraar oo labada dhinac ku dhex-maray Raaskambooni iyo Beledxaawo ee maamulkaasi.

Sidoo kale dhowaan Jubbbaland oo warsaxaafadeed soo saartay ayaa ku baaqday in la isugu yimaado shirweyne lagu badbaadinayo dalka, iyada oo sidoo kale taageeertay bayaankii kasoo baxay Madasha Samatabixinta Soomaaliyeed.

Si kastaba, Xaaladda siyaasadeed ee dalka ayaa haatan ah mid cakiran, waxaana weli la isku hayaa hanaanka loo wajahayo doorashooyinka 2026 iyo wax ka beddalkii horay loogu sameeyay dastuurka oo ay diidan yihiin mucaaradka, Jubbbaland iyo Puntland.

Beledxaawo (Caasimada Online) – Nabadoon Aadan Maxamuud Buurdhuubo, oo ka mid ahaa odayaasha dhaqanka ee si weyn looga yaqaanay gobolka Gedo, ayaa lagu dilay magaalada Beledxaawo.

Dilka waxaa geystay rag hubeysan oo aan la aqoonsan, kuwaas oo xalay markiiba ka baxsaday goobta. Nabadoonka ayaa sidoo kale ka tirsanaa golaha guurtida degmada.

Ilo amni ayaa sheegay in weli aan la ogaan sababta dhabta ah ee ka dambeysa dilka Nabadoonka, hase yeeshee ciidamada ammaanka degmada Beledxaawo ayaa bilaabay baaritaanno ku saabsan kooxdii falka geystay.

Guddoomiyaha degmada Beledxaawo, Shire Cabdul Keynan, ayaa tacsi tiiraanyo leh u diray qoyska, ehellada iyo bulshada magaalada, isagoo ku tilmaamay Nabadoon Buurdhuubo inuu door muhiim ah ku lahaa nabadaynta gobolka, gaar ahaan Beledxaawo.

“Waxaan ka tacsiyeynayaa geerida ku timid Allaha u naxariisto Nabadoon Aadan Maxamuud Buurdhuubo, oo gacan ka xaqdaran ku dishay degmada Beledxaawo. Wuxuu ahaa shaqsi muhiim ah kana tirsanaa golaha guurtida degmada,” ayuu yiri guddoomiye Shire Cabdul Keynan.

Wuxuu intaas ku daray in geerida Nabadoonka ay tahay khasaare weyn oo soo gaadhay bulshada deegaanka, isagoo Alle uga baryay inuu naxariistii Janno ka waraabiyo, qoyska iyo shacabka deegaankana siiyo samir iyo iimaan.

Dilkan ayaa kusoo beegmaya xilli gobolka Gedo uu wali ka taagan yahay xaalad siyaasadeed iyo amni oo cakiran, taas oo ka dhalatay khilaaf u dhexeeya dowladda federaalka iyo maamulka Jubbaland, iyo sidoo kale weerarro ay fuliyaan kooxo hubeysan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya iyo Ra’iisul Wasaaraha ayaa tegi doona magaalada Laascaanood ee xarunta maamulka Waqooyi Bari Soomaaliya.

Xasan Sheekh iyo Xamza Cabdi Barre ayaa qorshuhu yahay inay qeyb-galaan xafladda caleemo-saarka Madaxweynaha maamulka cusub ee Waqooyi Bari, sida uu sheegay guddoomiye ku-xigeenka labaad ee Aqalka Sare, Senator Cabdullaahi Timacadde.

Timacadde ayaa ku bogaadiyey Dowladda Federaalka kaalintii ay ku lahayd in laga dulqaado dadka ku nool gobollada Sool, Sanaag iyo degmada Buuhoodle xaaladihii adkaa ee ay muddo dheer ku jireen.

Wuxuu tilmaamay in hoggaanka qaranku uu fuliyey waajibaadkooda ilaalinta midnimada dalka. Dowladda Federaalka ayaa door weyn ku laheyd in Laascaanood laga dhiso maamul rasmi ah oo kamid ah maamul goboleedyada dalka.

Senator-ka ayaa carrabka ku adkeeyey in xildhibaanada labada aqal ee laga soo doorto Sool, Sanaag iyo Cayn ay si wadajir ah ugu shaqeyn doonaan taageerada iyo xoojinta maamulka cusub, si uu u yeesho awood uu kaga gudbo caqabadaha horyaalla.

Sidoo kale, wuxuu xusay in la dhammayn doono khilaafkii iyo kala qaybsanaantii hore uga dhex jirtay siyaasiyiinta ku metela Dowladda Federaalka gobolladaasi.

Cabdullaahi Timacadde, oo horey u soo noqday Wasiirka Arrimaha Gudaha Puntland, ayaa caan ku ahaa inuu si dhow ula shaqeeyo Madaxweyne Saciid Cabdullaahi Deni.

Hase yeeshee, waayadan dambe wuxuu ka mid noqday siyaasiyiinta taageeray mowqifka bulshada reer Sool ee ku adkaysatay dhismaha maamul cusub oo ay iyagu hoggaaminayaan.

Helsink (Caasimada Online) – Dalka Finland wuxuu sii wadi doonaa hakinta barnaamijkiisa horumarinta ee Soomaaliya ilaa ay Muqdisho aqbasho dad badan oo la celinayo, waxaa sidaas sheegay Wasiirka Horumarinta, Ville Tavio, isagoo intaa ku daray in gargaarka dib loo bilaabi doono oo kaliya marka laga gaaro “horumar la taaban karo” oo ku saabsan celinta dadka Soomaalida.

“Waxaan u maleynayaa inay caddaalad tahay in maamul aan soo dhoweyneyn muwaadiniintiisa uusan isna helin maalgelin horumarineed,” ayuu yiri Tavio.

Finland waxay hakisay Barnaamijkeedii Soomaaliya ee Somalia Country Programme bishii Nofeembar 2024, iyadoo joojisay go’aannada cusub ee horumarinta, laakiin oggolaatay in la dhameystiro mashaariicdii horey u socday. Hakinta ma saameyneyso gargaarka bini’aadannimo, deeqaha la siiyo ururada aan dowliga ahayn ama taageerada qeybta gaarka ah.

Wasaaradda Arrimaha Dibadda waxay qorsheysay inay sanadkiiba u qoondayso Soomaaliya 8 ilaa 9 milyan oo Euro laga bilaabo sanadkan, laakiin wali laguma dhawaaqin xirmo cusub oo beddesha tii hore.

Warbaahinta dadweynaha ee Yle ayaa sheegtay in Tavio uu soo jeediyay halbeeg ah in ugu yaraan 100 muwaadin Soomaaliyeed la aqbalo celintooda kahor inta aan dib loo soo celin maalgelinta horumarinta. Wuxuu diiday inuu ka hadlo tiradaas isagoo u soo mariyay kaaliyihiisa.

Arrinkan ayaa siyaasad ahaan xasaasi ka ah Soomaaliya, halkaasoo mas’uuliyiintu ay daliishadaan xaaladaha amni iyo inay ka caga-jiidayaan inay dib u qaabilaan muwaadiniin dibadda ku soo galay xukunno dembiyeed.

Celinaha qasabka ah ee Soomaaliya ayaa si weyn loo hakiyay ku dhawaad saddex sano laga soo bilaabo 2021, waxaana dib loo bilaabay dabayaaqadii sanadkii hore.

Ilaa hadda sanadkan, booliska Finland waxay celiyeen 11 muwaadin Soomaaliyeed, oo saddex ka mid ah ay si iskeed ah u noqdeen. Guddiga Booliska Qaranka ayaa ku qiyaasay in qiyaastii 100 ilaa 200 oo muwaadin Soomaali ah ay suurtagal tahay inay sugayaan in la celiyo, inkastoo aysan bixin tiro sax ah. Hay’adda Socdaalka Finland waxay sanadkan soo saartay 128 go’aan oo tarxiil ah oo ku socda muwaadiniin Soomaaliyeed; celinta badankeed waxay ku lug leedahay dad lagu helay dembiyo.

Sida uu dhigayo sharciga Finland, hal dembi oo ciqaabtiisa ugu badan ay tahay ugu yaraan hal sano oo xarig ah, ama dembiyo yaryar oo soo noqnoqda, ayaa sababi kara tarxiil. Go’aannada diidmada magangalyada ayaa ah sabab kale oo caan ah.

In kasta oo celinta dadka ay maamusho Wasaaradda Arrimaha Gudaha, haddana barnaamijka isbaheysiga talada haya wuxuu u oggolaanayaa Finland inay ku xirto gargaarka horumarinta iskaashiga waddan lala shaqeynayo ee dhinaca dib-u-qaabilidda iyo taageerada uu u hayo nidaamka caalamiga ah ee ku dhisan shuruucda.

Iyadoo dooneysa inay dardargeliso celinta dadka, Wasiirka Arrimaha Gudaha Mari Rantanen ayaa booqatay Muqdisho bishii Janaayo si ay ula kulanto Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre iyo Wasiirka Amniga Gudaha Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil. Sidoo kale Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil wuxuu u safray Helsinki dabayaaqadii bishii Juun si uu ugala soo qeybgalo wadahadallo daba-socod ah.

Rantanen waxay sheegtay inay “muhiimad weyn u leedahay Finland in la dhiso habraacyo celin oo wax-ku-ool ah oo lala yeesho Soomaaliya,” iyadoo intaa ku dartay in iskaashigu uu horumar ka samaynayo.

Si loo taageero fulinta, Wasaaradda Arrimaha Dibadda waxay qorsheyneysaa mashruuc muddo-gaaban ah oo ku kacaya dhowr boqol oo kun oo Euro si loo xoojiyo hawlaha hay’adda socdaalka Soomaaliya.

Jaaliyadda Soomaalida Finland waxay tiradoodu gaaraysaa qiyaastii 20,000 oo qof, oo ku dhawaad kala bar ay ku nool yihiin nawaaxiga magaalada Helsinki, sida uu sheegay Ururka Soomaalida Finland (Finnish Somali League).

Qiyaastii saddex-meelood labo meel waxay ku dhasheen Finland. Mas’uuliyiintu waxay sheegeen in xiriirka labada dal uu dhinacyada kale ka wanaagsan yahay, dowladduna waxay tilmaantay in hakinta horumarinta la qaadi karo marka uu soo hagaago iskaashiga dib-u-qaabilidda.

Go’aanka Finland wuxuu ku soo beegmayaa xilli dhowr waddan oo Yurub ah ay adkeynayaan mowqifkooda ku aaddan muhaajiriinta Soomaalida. Dalka Jarmalka, mas’uuliyiintu waxay kordhiyeen tarxiilka muwaadiniinta Soomaalida ah ee lagu helay dembiyo culus, iyagoo cuskanaya amniga guud iyo waajibaadka sharciyeed.

Sweden ayaa sidoo kale qaadday tallaabo adag. Dowladda waxay xagaagan tarxiishay siddeed Soomaali ah, waxayna isu diyaarineysaa inay celiso ugu yaraan 15 kale, kuwaasoo badankoodu ay hadda xabsiyada ku jiraan. Isbeddelka siyaasadeed wuxuu ka tarjumayaa dadaalka ballaaran ee Sweden ay ku dhaqangelinayso qaar ka mid ah sharciyada socdaalka ee ugu adag muddo tobannaan sano ah, kuwaasoo ay taageerayaan xisbiga midigta-fog ee Sweden Democrats.

Dowladaha kale ee Yurub ayaa si is barbar socota u adkeynaya kontoroollada. Ireland waxay ballaarisay kormeerka xuduudaha kaddib markii magangalyo-doon, oo ay ku jiraan Soomaali, ay ka soo gudbeen UK si ay uga fogaadaan qorshaha muranka dhaliyay ee London ee Rwanda.

Jasiiradda gacan-saarka le leh Faransiiska ee Mayotte oo ku taal Badweynta Hindiya, ayaa waxaa ku xayirmay muhaajiriin Soomaali ah oo wajaha halis tarxiil, taasoo qayb ka ah ololaha ay kula dagaallameyso socdaalka aan sharciga ahayn.

Nairobi (Caasimada Online) – Ciidamada maamulka Jubbaland ee ku sugan gudaha Mandheera ee dalka Kenya ayaa wajahaya xaalad adag, kadib markii lagu eedeeyay dilal ka dhacay gudaha dalkaasi.

Ciidankan oo kasoo baxay magaalada Beledxaawo kadib markii ay dagaal uga soo saareen ciidanka dowladda federaalka oo haatan ku sugan magaaladaasi.

Madaxweyne ku-xigeenkii hore ee Kenya, Rigathi Gachagua oo shir jaraa’id qabtay ayaa dowladda Ruto ugu baaqay in gudaha Mandheera laga saaro ciidanka Jubbaland. Rigathi ayaa sheegay in uu hayo caddeymo muujinaya in askarta Jubbaland ay dad rayid ah ku dileen deegaannada dhaca Mandheera.

Dadka la dilay ayuu sheegay inay gaarayaan illaa shan ruux, halka toddobo kalena ay ku dhaawacmeen rasaasta ciidanka Jubbaland, kuwaas oo lagu dabiibayo isbitaallada deegaanka.

“Ciidanka Jubbaland dad ayay ku dileen gudaha Mandheera, waa in la billaabo howl-gal looga saarayo gudaha Kenya,” ayuu yiri Madaxweyne ku-xigeenkii hore ee Kenya.

Madaxweyne ku-xigeenka ayaa caddeeyay in aan la aqbali karin in gudaha Kenya, gaar ahaan Mandheera ay wax ku dilaan ciidan shisheeye, waa kuwa Jubbaland ee ka soo baxay Beledxaawo. Tan ayaa ka dhigan in ciidanka Jubbaland ay u furan tahay inay isku dhiibaan ciidanka dowladda federaalka ama si dhuumaleysi ah kusii joogaan gudaha Kenya.

Kenya oo saaxiib dhaw la’ah maamulka Jubbaland ayaa ka gaabsanaysa in si toos ah ugu lug yeelato dagaalka Kismaayo iyo Muqdisho, iyadoo toddobaadkii u dambeeyay qaaday dadaallo ay ku dooneyso in hoos loo dhigo xiisadda labada dhinac.

Sida ay hore u baahisay Caasimada Online, xogo hoose ayaa xaqiijiyay in khadka telefoonka ay ku wada-hadleen Xasan Sheekh iyo Axmed Madoobe. Wada-hadalkaas ayaa waxaa fududeeyay Taliyaha Sirdoonka Kenya, Nuuradiin Yuusuf Xaaji.

Nuuradiin ayaa toddobaad ka hor safar qarsoodi ah ku tagay Kismaayo, sida ay illo wareedyo si dhow ula socda arrintaan inoo xaqiijiyeen.

Labada mas’uul ayaa wada-hadalkooda u horeeyay ee ay ku qaateen taleefanka uu ahaa mid kooban, kaasi bilow u noqonaya qaboojinta xiisada labada dhinac. Kadib wada-hadalka telefoon ee labada madaxweyne, Axmed Madoobe ayaa gaaray magaalada Nairobi.

Khilaafka Xasan Sheekh iyo Madoobe ayaa kasoo bilowday shirkii Madasha Wadatashiga Qaran ee bishii October 2024, markii la isku mari waayey ajandayaashii la xiriiray guddigii doorashada iyo in doorashooyinka qof iyo cod lagu soo doorto madaxda maamullada.

Axmed Madoobe ayaa xilligaas ku dooday in doorashooyinka maamullada ay gooni u qabsadaan, halka Villa Soomaaliya ay ku adkeysaneysay hal guddi doorasho oo ay dowladda federaalku gacanta ku hayso inay qabtaan doorashada labada heer.

Tan iyo markaas wixii ka dambeeyay khhilaafka ayaa isku bedelay dagaallo culus oo ka dhacay Raaskambooni bishii December 2024 iyo Beledxaawo July 2025, taas oo keentay in ciidamo labada dhinac ah ay xadka Soomaaliya iyo Kenya ka tallaabaan.

Belgrade (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Soomaaliya, Xamse Cabdi Barre oo haatan ku sugan magaalada Belgrade ayaa si meeqaam sare ah loogu soo dhaweeyey qasriga Madaxtooyada ee Serbia, iyada oo loogu sameeyay maamuus heer sare ah, kadibna wuxuu kulan miro dhal ah kula yeeshay dhiggiisa dalkaasi Mudane Đuro Macut.

Labada Ra’iisul wasaare ayaa ka wada-hadlay arrimo dhowr oo ay ka mid yihiin, xoojinta xiriirka iyo iskaashiga labada dal, gaar ahaan  dhinacyada ganacsiga, maalgashiga, iyo wada-shaqeynta amniga, waxbarashada iyo caafimaadka.

Sidoo kale labada dowladdood ayaa kala saxiixdeen heshiis wada-shaqeyn ah oo la xiriira caafimaadka, kaas oo ay iska kaashan doonaan Soomaaliya iyo Serbia.

Xamse oo kulanka ka hadlay ayaa hoosta ka xarriiqay in Soomaaliya ay ka jiraan fursado maalgashi oo ay ka mid yihiin dhaqaalaha buluugga ah, Beeraha, iyo Xoolaha, kuwaas oo ganacsatada Serbia siinaya fursad maalgashi ay ku sameyn karaan.

Sidoo kale  waxa uu ku casuumay dowladda iyo ganacsatada Serbia in ay soo booqdaan Soomaaliya, si loo sii ballaariyo iskaashiga labada dal, loona sahmiyo ilaha ku habboon ee ay maalgashi ku sameyn karaan.

Ra’iisul wasaaraha ayaa sidoo kale uga mahad celiyey dhiggiisa Jamhuuriyadda Serbia Mudane Đuro Macut soo dhaweynta diirran ee ay ku qaabileen isaga iyo wafdiga la socda, isaga oo xusay in la sii xoojin doono iskaashiga diblumaasiyadeed ee ka dhexeeya labada dal.

Mudane Xamse Cabdi Barre ayaa safarkan kahor lugta soo mariyay dalka Shiinaha, halkaas oo uu uga qayb galay Shirka 7-aad ee China-Arab States Expo, oo lagu qabtay magaalada Yinchuan, wuxuuna soo bandhigay horumarka iyo fursadaha dalkeenna ka jira.

Waxaa kale oo uu kalan lasoo yeeshay Ku-xigeenka Guddoomiyaha Guddiga Joogtada ah ee Golaha Shacabka Qaranka Shiinaha, Mudane He Wei, isaga oo kala hadlay soo celinta saaxiibtinimada xooggan ee taariikhiga ah ee ka dhaxaysay Soomaaliya iyo Shiinaha.

London (Caasimada Online) – Iyadoo xiisadaha ka dhanka ah dadka muhaajiriinta ah ay sare u kaceen guud ahaan Britain, ayaa qaxootiga ku nool gobolka Wiltshire ee galbeedka Ingiriiska waxay sheegeen inay aad uga baqayaan in ay guryahooda ka baxaan.

Maxamed waxa uu dalka UK yimid 2021-kii, isaga oo ka soo qaxay dalka ay dagaalladu aafeeyeen ee Suudaan. Hadda waxa uu haystaa aqoonsi qaxootinimo, waxana uu ka shaqeeyaa sidii maamule – balse waxa uu sheegay in isaga iyo qaxootiga kale aysan ka bixin guryahooda Swindon marka ay shaqada ka soo laabtaan, sababtoo ah waxa ay “ka baqayaan” in “la beegsado” ama “lagu garaaco”.

Dashi, oo UK ku timid iyada oo 13 jir ah, caruusadna ka ahayd Soomaaliya, ayaa ku baaqday in la siiyo dadweynaha wacyigelin dheeraad ah si ay “bulshooyinku isu soo dhaweeyaan”.

Hoggaamiyaha golaha deegaanka Swindon, Jim Robbins, ayaa sheegay inuu soo dhawaynayo doodda ku saabsan socdaalka, balse wuxuu dadka ka niyad jabiyay in ay mudaaharaad ka dhigaan meel ka baxsan hoteel ay deggen yihiin dadka magangalyo-doonka ah.

Mudaaharaadyada ka dhanka ah muhaajiriinta ee bannaanka hoteellada lagu dajiyo qaxootiga ayaa ku fiday dalka oo dhan tan iyo markii ay ka bilowdeen Hotel The Bell ee Epping, Essex. Dad badan ayaa ku biiray mudaaharaadyadan.

Daawashada qalalaasaha bulsheed ee dalka oo dhan ka dilaacay ayaa Maxamed welwel ku abuuray.

“Markaan arko dad mudaharaadaya oo cid uga soo horjeeda dhalashadooda ama fikradooda siyaasadeed, waxaan dareemayaa inaanan ammaan ahayn,” ayuu yiri. “Waxay i xasuusinaysaa wixii ku dhacay waddankeyga.”

Dagaal sokeeye ayaa ka jiray Suudaan muddo tobannaan sano ah, iyadoo colaaddii ugu dambeysay ay bilaabatay 2023. Maxamed waxa uu ahaa 10 jir markii isaga iyo qoyskiisu ay ka qaxeen tuuladii ay degganaayeen ee Darfur, halkaas oo weerar ka dhacay uu sababay dhimashada 21 qof.

“Waxaan dhex cararnay kaynta si aan nafteena u badbaadino,” ayuu yiri. Maxamed waxa uu 18 sano ku qaatay xero barakac ka hor inta aanu ka bixin dalka.

‘Cabsi ku noolaanshaha’

Maxamed waxa uu sheegay in noloshii xerada qaxootiga ay ahayd “masiibo” sababtoo ah raggu awood uma lahayn inay bannaanka u baxaan, cabsi laga qabo in la dilo awgeed. Waxa uu sheegay in aanu sii adkaysan karin “cabsi ku noolaanshaha”, sidaas darteed ayuu isaga oo ka soo horjeeda rabitaanka qoyskiisa uga soo baxay si uu u helo “meel nabdoon oo ammaan ah”.

Waxa uu u safray Liibiya, Talyaaniga iyo Faransiiska, ka hor inta aanu isaga iyo siddeed kale ku dhicin safar khatar ah oo ay kaga soo tahriibeen Calais ilaa Dover.

Maxamed waxa uu sheegay in safarku khatar ahaa, naftiisana uu ka baqay, balse xitaa dalalkii uu marayay kuma dareemin ammaan buuxa, maadaama aanu helin taageero wanaagsan.

Markii uu yimid UK 2021-kii, Maxamed wuxuu yiri: “Waxaan dareemay ammaan, waxaanan yeeshay saaxiibo badan, dadkuna way saaxiibtinimo muujiyeen.”

Laakiin mararka qaar xaaladdu way mugdi noqotay. Isagoo ka baqaya in “la beegsado” ama “lagu garaaco”, ayuu yiri: “Maalmahan waxaan isku dayaa inaan is ilaaliyo, waxaan iska jooga guriga; markaan shaqada dhammaysto dibadda uma baxo.”

‘Dhisidda nolol’

Aabbaha Dashi waxa lagu dilay farmashiyaha qoyska oo ku yaalla Soomaaliya. Waxay noqotay dhibane gudniinka fircooniga ah, waxayna UK ku timid iyadoo caruusad yar ah, 13 jirna ah, si ay ula joogto ninkeedii loo guuriyey. Waxay sheegtay inay “dhibaato badan kala kulantay ninkeeda” nolosheeda UK.

“Lama hadli karin mas’uuliyiinta, ma aqoonin luqadda, maan garanayn sharciga iyo sida uu u shaqeeyo,” ayay tiri. “Aad baan u go’doonsanaa – waxay ahayd aniga iyo isaga.”

Dashi ayaa ugu dambayntii ka baxsatay ninkeedii, waxayna u mahad celineysaa UK, iyadoo tiri: “Waxay i siisay fursad mustaqbal iyo dareen ah dhisidda noloshayda. Hadda waxaan haystaa gabadh, mana doonayo in dhibaato kale na soo gaadho.”

Waxay sheegtay in haddii ay weli ku noolaato Soomaaliya, ay u badan tahay inay dareemi lahayd “cabsi la mid ah” sida dadka qaar ee Britishka ah ay ka qabaan muhaajiriinta, “laakiin waxbarashada iyo wacyiga ayaa fure u ah.”

“Aan isu keeno bulshooyinka, dadka British-ka ah iyo qaxootiga,” ayay tiri. Waxay rajaynaysaa in dadka ay is fahmi doonaan oo ay baran doonaan “sida loo wada shaqeeyo.”

Swindon waxa ay hore u lahayd saddex hotel oo lagu dajiyo magangalyo-doonka, balse hadda waxa jira hal kaliya, kaas oo ay ku nool yihiin wax ka yar 100 qof.

Hoggaamiyaha golaha deegaanka Swindon, Jim Robbins, ayaa soo saaray bayaan uu kaga codsanayo dadka deegaanka inaysan ku mudaaharaadin bannaanka hoteellada ay deggen yihiin qaxootiga.

Waxa uu yiri: “Tani macnaheedu maaha inaan rabno in la joojiyo ka hadalka arrinta muhaajiriinta, balse inta badan magangalyo-doonka magaalada waa qoysas. Ma rabno inaan aragno carruur horey uga soo carartay cabsi iyo khatar dibadda ah oo haddana gudaha Swindon cabsi ku dareema.”

Mr. Robbins ayaa sheegay in xildhibaanadu “fahmeen xoogga dareenka arrintan leedahay”. Balse wuxuu kula taliyay dadka mudaaharaadaya in ay “bartilmaameedsadaan kuwa wax go’aamin kara.”

Waxa uu yiri: “Arrintani ma aha mid dawladda hoose oo keliya khusayso, laakiin waxaan ka doorbidi lahayn in dadku ku mudaaharaadaan bannaanka xarumaha dawladda hoose ee jidka Euclid halkii ay ka hor istaagi lahaayeen hudheel ay carruurtu ku nool yihiin.”

Isha: BBC Somali

Muqdisho (Caasimada Online) – Hoggaamiyeyaasha milatari ee Sudan ayaa ku cadaadinaya dowladda federaalka Soomaaliya in ay joojiso waxa ay ku tilmaameen qulqul qarsoodi ah oo ciidan calooshood u shaqeystayaal iyo hub ah oo laga soo marsiinayo Puntland, iyadoo taageero ka helaya Imaaraadka Carabta, sida ay ilo xog ogaal ah u sheegeen Caasimada Online.

Codsigan waxaa si gaar ah u gudbiyey taliyaha sirdoonka Sudan Lt-Gen Ahmed Ibrahim Ali Mufaddal, oo toddobaadkan u yimid Muqdisho kulan uu la yeeshay madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud iyo masuuliyiin amni oo sar-sare.

Mufaddal waxa uu watay fariin uu ka sidey hoggaamiyaha ciidanka Sudan iyo madaxa dowladda ku meel-gaarka ah, Gen Abdel Fattah al-Burhan, oo adkeeyay “baahida degdegga ah” ee iskaashi lagu baaro marinada lagu tuhunsan yahay in hubka iyo dagaalyahannada lagu keeno, gaar ahaan dekedda iyo garoonka diyaaradaha ee mashquulka badan ee Boosaaso.

Khartoum waxay ku dooday in dagaalyahanno shisheeye, oo ay ku jiraan askar u dhashay Colombia, ay ku soo qulqulayaan Puntland, kadibna uga soo gudbayaan Sudan, si ay u xoojiyaan ciidanka Rapid Support Forces (RSF), oo dagaal dhiig badan ku daatay kula jira Ciidanka Qalabka Sida ee Sudan tan iyo bishii Abriil 2023.

Imaaraadka Carabta ayaa si adag u beeniyey eedeymahan, iyagoo ku tilmaamay “warar marin habaabin ah,” halka Puntland-na ay iyaduna diiday inay wax lug ah ku leedahay arrintan.

Abu Dhabi ayaa si degdeg ah uga jawaabtay tallaabadan Sudan ee Muqdisho, iyadoo wafdi uu hoggaaminayey Wasiiru Dowlaha Shakhboot bin Nahyan u dirtay Muqdisho maalmo kadib booqashadii taliyaha sirdoonka Sudan. Masuuliyiinta Imaaraadka ayaa mar kale xaqiijiyey xiriirka siyaasadeed iyo dhaqaale ee ay la leeyihiin Soomaaliya, iyagoo muujiyey welwelka ay ka qabaan eedeymaha Khartoum.

Sidoo kale, wafdi kale oo ka socda dowladda Imaaraadka Carabta ayaa mar kale shalay socdaal ku yimid magaalada Muqdisho ee caasimadda dalka, oo ay kula kulmeen madaxweynaha Soomaaliya.

Xukuumadda federaalka Soomaaliya ayaa muddo dheer khilaaf la lahayd Imaaraadka oo xiriir dhow la leh Puntland iyo Somaliland, kuwaas oo ah maamullo iskood is-maamul ah oo marar badan ay isku dhaceen Muqdisho.

Inkastoo Puntland ay diidday eedeymaha, Sudan ayaa ku adkeysanaysa in xiriirka dhow ee gobolkaas uu la leeyahay Abu Dhabi uu ka dhigay xarun lagu kala gudbiyo hub iyo calooshood u shaqeystayaal.

Khilaafkan ayaa daba socda go’aankii Khartoum ee bishii May ay ku jartay xiriirka diblomaasiyadeed ee Imaaraadka, iyadoo ku eedeysay inay hub iyo taageero farsamo siinayso RSF. Sidoo kale, dhowaan, Sudan waxay sheegatay inay soo ridday diyaarad ay leedahay Imaaraadka oo sidday dagaalyahanno shisheeye gudaha Darfur – eedeymo ay Imaaraadku ku tilmaameen kuwo aan sal lahayn.

Dagaalka Sudan ayaa qarxay Abriil 2023 markii xiisad u dhexeysay ciidanka Burhan iyo RSF oo uu hoggaamiyo Mohamed Hamdan Dagalo, oo loo yaqaan “Hemedti,” ay isu beddeshay dagaal furan. Labadan hoggaamiye oo horey ugu mideysnaa in ay xukunka ka tuuraan madaxweynihii muddo dheer talinayey Omar al-Bashir, ayaa maanta hoggaaminaya ciidan iska soo horjeeda oo ku dagaalamaya awoodda dalka.

Colaadda ayaa dishay in ka badan 40,000 qof, iyadoo barakicisay ku dhowaad 12 milyan, sida ay sheegayaan hay’adaha gargaarka, taas oo Sudan ka dhigtay mid ka mid ah masiibooyinka bani’aadannimo ee ugu daran caalamka. Qeybo ballaaran oo ka mid ah Khartoum ayaa burburay, halka dagaalkuna uu ku faafay gobolka Darfur oo lala xiriirinayo dilal qabiil iyo xasuuqyo.

Khartoum waxay ku adkeysaneysaa in RSF uu dagaalka ku sii waddo keliya taageero shisheeye, iyadoo mar kasta ku eedeysa Imaaraadka inay siiyaan hub iyo adeegyo, eedeymo Imaaraadku ku diideen “been cad.”

Bishii la soo dhaafay, Sudan waxay sheegtay inay mar kale soo ridday diyaarad Imaaraati ah gudaha Darfur oo sidday dagaalyahanno u dhashay Colombia, halkaas oo ugu yaraan 40 qof lagu dilay. Imaaraadka ayaa mar kale ku tilmaantay sheegashadaasi mid loogu talagalay in lagu daboolo khilaafaadka gudaha Sudan.

Dalabkeeda tooska ah ee ay u jeedisay Soomaaliya, waxay Sudan ka rajaynaysaa inay ku hesho taageero goboleed iyo in la kordhiyo dabagalka lagu hayo waddooyinka sahayda ee la tuhunsan yahay ee RSF. Laakiin Muqdisho, codsigan wuxuu abuurayaa xaalad siyaasadeed oo xasaasi ah: la saftashada Sudan waxay halis gelin kartaa xiriirka kala dhexeeya Imaaraadka Carabta, oo ah maalgeliye muhiim ah iyo saaxiib dhanka amniga ah oo ay Soomaaliya leedahay.

Muqdisho (Caasimada Online) – Cabdulqaadir Aw Cali Firdhiye, hoggaamiyaha la doortay ee maamulka Waqooyi Bari waxaa horyaalla filashooyin iyo fikrado miisaan leh oo uga baahan inuu xaqiiqooyin jira u beddelo.

Maamulka Waqooyi Bari wuxuu ka dhex curtay laba maamul goboleed oo diidan, waana Puntland iyo Somaliland. Waxaana la fahamsan yahay inay labadaasi maamul ku dadaali doonaan inay nidaamkan cusub dibriyaan.

Puntland iyo Somaliland waxaa dastuurkooda ku qoran in Sool iyo Sanaag ay ka tirsan yihiin iyaga. Firdhiye shaqada ugu horreysa ee u taalla waa inuu Puntland iyo Somaliland qorshe gaar ah ka yeesho.

Isku xeelad uma baahna inuu u adeegsado. Puntland kuma soo duuli doonto maamulka Waqooyiga Bari, laakiin waxaa la aaminsan yahay inay tijaabin doonto inay siyaasad ahaan u wiiqdo maamulka.

Firdhiye waa inuu helaa caqli siyaasadeed oo uu Puntland kula ciyaaro, isaga oo xasuusan garab istaagii ay u sameeyeen xilligii ay xaaladda adag ku jirtay magaalada Laascaanood.

Dhinaca Puntland waxaa weli xilal sare ka haya xubno kasoo jeeda gobollada Sool iyo Sanaag. Waxaana hoggaanka maamulka Puntland ay qaarkood qabeen in muddo ah in la kala gurto dadka, xilalka iyo deegaanada qaar.

Inkastoo soo jeedintaas ka timid dhinaca Puntland loo arkaayay mid kamid ah qorshooyin la rabay in lagu daahiyo dhismaha maamulka Waqooyi Bari, haddana ma jiraan wax diidaya inuu Firdhiye isagu hadda dooddaasi soo cusbooneysiiyo, oo uu dalbado in labada maamul kala gurtaan si nabad ah oo dhaqan siyaasadeed iyo mid ehelnimo leh.

Boosaaso (Caasimada Online) – Maamulka Puntland ayaa shaaciyay inay la wareegeen dhul buuraley ah oo ku yaalla gobolka Bari, kadib markii ay dagaal toos ah iyo duqeymo xooggan ku qaadeen maleeshiyada Daacish ee halkaasi ku sugneyd.

Howl-galkan culus oo socday tan aroornimadii hore ee saaka waxay ku burburiyeen difaacyo adag oo maleeshiyaadka Daacish kaga dhuumanayeen togga Baallade oo dhinaca Koonfur Bari ka xiga Boosaaso.

War kasoo baxay taliska ciidanka Puntland ayaa lagu xaqiijiyay in ciidamada difaaca Puntland dagaalkii maanta ku dileen dagaallamayaal ka tirsanaa kooxda.

“Ciidamada ayaa weli ku baacsanaya firxadka baxsaday goobihii hawl-galka ka dhacay, kuwaasi oo marba god laga saarayo,” ayaa lagu yiri bayaanka taliska ciidanka Puntland.

Howl-galkan ayaa ka dhacay inta u dhaxaysa dharinta Carabi iyo Kal-idaad oo ka wada tirsan togga Baallade. Howl-galladan ayaa socday 12-kii saac ee u dambeeyay, sida uu sheegay taliska.

Dhinaca kale, Ciidamada Puntland ayaa isla maanta howl-gal kale oo ay ka sameeyeen ceelasha Aleelooyin ee buuraha Calmiskaad ku dilay xubno ka tirsan kooxda.

Xubnahan ayaa la sheegay inay ka firxadeen hawl-galkii Baallade, waxaana ciidamadu gacanta ku dhigeen ceelashii labada Aleelo oo ay ka nadiifiyeen maleeshiyaadka kooxda.

Puntland ayaa dhawaan kordhisay tirada ciidamada Daraawiishta ee ku sugan Gobolka Bari, iyada oo ujeedadu tahay in gebi ahaanba looga saaro Daacish deegaannada ay weli kaga sugan yihiin buuraleyda gobolkaas.

Laascaanood (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa maamulka Waqooyi Bari ka dalbatay inay mucaaradka ka difaacaan dowladda dhexe, xilli uu meel adag marayo khilaafka siyaasadeed ee u dhaxeeya labada dhinac.

Wasiirka Arrimaha Gudaha Soomaaliya, Cali Xoosh oo muddooyinkii dambe magaalada Laascaanood ugu sugnaa dhameystirka dhismaha maamulka Waqooyi Bari ayaa hoggaanka maamulka u soo jeediyay in ay mucaaradka Muqdisho iyo deriskooda uga filnaadan dowladda, gaar ahaan mucaaradada laga abaabulayo Puntland.

“Xamar mucaaradad ayaa ka socota, mucaaradadaas agtiina ayay imaaneysa oo deegaanadii aad ehelka aheydeen ayaa looga durbaan tumanayaa. Halkana waxaa imaan doontaa umadda Soomaaliyeed masaalixdeeda inta ka talinaysa ayaa imaan doonta oo Federaalka ah, iyadana u diyaar garoobo,” ayuu yiri Wasiir Cali Xoosh.

Wasiirka ayaa sidoo kale si duur xul ah hoggaanka maamulka Waqooyi Bari iyo shacabkiisa ugu baaqay inay u diyaar garoobaan duullaan kasta oo uga imaan kara dhanka Somaliland, oo ayadu weli ku doodeysa in Laascaanood iyo dhulka Sool ay qeyb ka yihiin maamulkeeda.

“Waxaad kaloo u diyaar garowdaan agagaarkeena mucaaradada magaca Soomaaliyeed ka xun imaan doonta wixii idinkaga beegan inaad ka tiraahdan hadduu Ilaahay yiraahdo,” ayuu yiri Wasiir Xoosh.

Maamulka Waqooyi Bari ayaa ka soo farcamay maamulka KMG ahaa ee SSC-Khaatumo oo la sameeyay bishii August 2023, iyada oo muddadii laba sano ahayd la qabtay wadatashiyo, shirar ballaaran iyo qorista dastuur ku-meel-gaar ah, taas oo ugu dambeyntii dhashay doorashadii Sabtidii ka dhacday Laascaanood.

Maamulkan ayaa waxaa haatan hoggaaminya 5-ta ee soo socota Cabdulqaadir Axmed Firdhiye oo loo doortay Madaxweynaha cusub ee Waqooyi Bari. Ninkan oo maamulkan kasoo saaray kumeel-gaarnimada ayaa si weyn ugu xiran dowladda dhexe.

Hoggaamiyahan oo hadda ka tirsan xisbiga Madaxweyne Xasan Sheekh ee JSP ayaa waxaa gadaal ka riixaysay Villa Somalia oo galaangal xooggan ku laheyd doorashada Waqooyi Bari. Dowladda dhexe ayaa u aragta maamulkan mid wax badan ka tari qorshaheeda doorasho iyo iska caabbinta maamulka Puntland oo si weyn isku hayaan Muqdisho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Taliyaha Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed, Sarreeye Gaas Odawaa Yuusuf Raage ayaa maanta tababar gaar ah usoo xiray dufcaddii ugu horreysay ee Layli Saraakiil ah oo qaatay tababar Kumaandoos ah.

Munaasabadda lagu soo xirayay tababarkan ayaa ka dhacday dugsiga tababarka Gaashaanle Xasan Tuure ee xerada Balidoogle. Layli Saraakiishan ayaa halkaas kusoo bandhigay dhoolatus muujinayay xirfado ciidan oo heer sare ah.

Sarreeye Gaas Odawaa Yuusuf Raage ayaa hadal ka jeediyay munaasabadda, isagoo caddeeyay in tababarada noocan ah ay muhiim u yihiin horumarinta awoodda ciidamada.

Wuxuu tilmaamay in tababaradu ay sare u qaadi doonaan xirfadaha Saraakiisha, Saraakiil xigeenada iyo Askarta Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed.

Tababarkani waxa uu astaan u yahay dadaalka lagu xoojinayo awoodda iyo tayada Ciidanka Qaranka.

Xerada Balidoogle ee gobolka Shabeelaha Hoose ayaa waxaa gacanta ku hayo Mareykanka, oo kamid ah dalalka ka qayb-qaata dagaalka Al-Shabaab, iyadoo ciidamo boqalaal ah iyo saraakiishooda ay joogaan xeradaasi.

Waxaa kale oo uu Mareykanka taageero milatari iyo tababar siiyaa ciidamada xoogga dalka, gaar ahaan kuwa Danab oo saldhiggooda ugu wayn uu yahay xerada Balidoogle.