Boosaaso (Caasimada Online) – Ugu yaraan 27 ka mid ah ciidamada Puntland ayaa ku dhintay, in ka badan 40 kalena way ku dhaawacmeen weerarro ismiidaamin ah oo kooxda Daacish ay xalay saqdii dhexe ku qaaday saldhigyo ciidan oo ku yaalla waqooyi-bari ee maamul-goboleedka Puntland ee Soomaaliya, sida ay xaqiijiyeen saraakiil sare oo ka tirsan ciidanka.

Kooxdan oo adeegsanaysa baabuur iyo mootooyin ismiidaamin ah oo qaraxyo lagu soo xiray ayaa weerarkan ku qaaday saldhigyo ay fadhiyeen ciidamada Daraawiishta Puntland, sida uu VOA-da u sheegay afhayeenka ciidamada Puntland, Jeneraal Maxamuud Maxamed Axmed.

Wuxuu sheegay in ciidamada Puntland ay iska caabiyeen weerarka, isla markaana ay dileen in ka badan 70 ka mid ah maleeshiyaadka Daacish.

Puntland ayaa bishii December ku dhawaaqday dagaal culus oo ka dhan ah maleeshiyaadka Daacish, waxaana ay sheegtay in tan iyo xilligaas ay dishay maleeshiyaad ka badan 100, kuwaas oo u badan ajaanib.

Garabka Daacish ee Soomaaliya ayaa sanadihii u dambeeyay noqday qayb muhiim ah oo ka mid ah shabakadda caalamiga ah ee Daacish, waxaana bishan horraanteedii bartilmaameed u ahayd duqeymo cirka ah oo ay fuliyeen ciidamada Mareykanka.

Iyadoo lagu qiyaasayo tiradooda inay u dhexeyso 700 ilaa 1,500 oo dagaalyahanno ah, garabka Daacish ee Soomaaliya ayaa sanadihii la soo dhaafay kobcay sababo la xiriira kusoo biirista dagaalyahanno ajnabi ah iyo kororka dakhliga dhaqaale.

Si kastaba ha ahaatee, maleeshiyaadkan ayaa weli aad uga yar kooxda Al-Shabaab, oo gacanta ku haysa qaybo ballaaran oo ka mid ah koonfurta iyo bartamaha Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisal Wasaare ku-xigeenka 2-aad ee xukuumadda federaalka Soomaaliya, Cabdisalaan Cabdi Cali (Dhaay) ayaa maanta furey shirweynaha shanaad ee ururrada shaqaalaha Soomaaliyeed (FESTU) oo maanta ka qabsoomay magaalada Muqdisho.

Shirkaan ayaa waxaa ka soo qeyb-galay illaa 320 ergo oo ka kala socda dowlad-goboleedyada dalka, gobolka Banaadir iyo wakiillo matalaya 12-ka urur oo shaqaalaha Soomaaliyeed ah.

Inta uu socdo shirka ayaa waxaa looga arrinsan doonaa difaaca xuquuqda shaqaalaha iyo madal istiraatiiji ah oo lagu xoojinayo hannaanka dimoqraadiyadeed ee gudaha, laguna adkaynayo midnimada shaqaalaha, la dagaallanka caddaalad-darrada, horumarinta dimoqraadiyadda, kor u qaadidda shaqo abuur, iyo horumar qaran oo ku dhisan sinnaansho iyo caddaalad bulsho.

Mudane Cabdisalaan Dhaay oo ka hadlay furitaan shirweynahan ayaa sheegey in uu ku faraxsan yahay in madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud uu maalmo ka hor saxiixay sharciga shaqada ee dib u eegis lagu sameeyay 52 sano kaddib.

Tan ayuu ra’iisul wasaare ku-xigeenka 2-aad ku tilmaamy guul muhiim ah oo u soo hooyatay shaqaale weynaha Soomaaliyeed.

“Waa mid muhiim ah in dalka iyo dadka Soomaaliyeed oo dowladood horkaceyso ay ka wada shaqeeyaan sidii lagu gaari lahaa cadaalad, dimuqraadiyad iyo xoojin xuquuqda shaqaalaha Soomaaliyeed. Soomaaliya waxay mareysa xilli taariikhi ah oo dalkeennu uu sameynayo horumar dhinacyo badan taabanaya,” ayuu yiri ra’iisul wasaare ku-xigeenka 2-aad ee dalka.

Sidoo kale wuxuu sheegay in xukuumadda federaalka Soomaaliya ay ka go’an tahay hirgelinta barnaamijka shaqo wanaagsan (Decent Work Country Programme) oo ah mid mudnaan sare u leh Soomaaliya, si loo xaqiijiyo in koboca dhaqaalaha uu la jaanqaado fursado shaqo ee dalka ka jira.

Jowhar (Caasimada Online) – Maamul-goboleedka Soomaaliyeed ee HirShabelle ayaa bilaabay abaabulka dagaal culus oo ka dhan ah maleeshiyaadka kooxda Al-Shabaab ee ku sugan galbeedka gobolka Shabeellaha Dhexe, si looga xoreeyo deegaannadaasi, si la mid ah Puntland oo iska xoreyneysa kooxda Daacish.

Abaabulka ayaa xoogiisu ka socdaa duleedka magaalada Jowhar, halkaas oo la isugu geeyay ciidamada Xoogga Dalka iyo kuwa deegaanka oo loo diyaariyay inay xoreeyaan degmada Gamboole iyo deegaannada u dhow ee gobolkaasi.

Mas’uul ka tirsan HirShabelle iyo Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida ayaa dhiirogelin ugu tegay ciidamadaasi, si ay ugu boggaadiyaan la dagaallanka kooxaha argagixisada ah ee ku sugan halkaasi.

Wasiirka Awqaafta iyo Arrimaha Diinta HirShabelle, Xildhibaan Cali Cismaan Ibraahim, oo ka mid ah mas’uuliyiinta tegay jiidda hore ee dagaalka, ayaa ka warbixiyay abaabulka dagaal ee ka socda galbeedka gobolka Shabeellaha Dhexe, isaga oo sheegay in socdaalkooda uu kusoo dhammaaday si guul ah.

“Kormeerkeenna wuxuu ku saabsanaa amni sugid iyo xoojinta dagaalka lagula jiro Khawaarijta. Safarkeenna si guul ah ayuu kusoo dhammaaday, Khawaarijtana waa sii dhammeystireynaa,” ayuu yiri wasiirku.

Sidoo kale, wuxuu hoosta ka xarriiqay in saacadaha soo socda ay dhaqaaqi doonaan ciidamada, isla markaana ay gaari doonaan degmada Gamboole oo haatan wax yar u jirta, si looga xoreeyo kooxda Al-Shabaab.

“Degmada Gamboole hadda waxay noo jirtaa wax ka yar 15 km. Ilaahey idinkiis waan tegi doonaa waqtiyada soo socda iyo saacadaha nagu soo aaddan, insha’Allah,” ayuu sii raaciyay.

HirShabelle ayaa noqoneysa maamul-goboleedkii labaad ee abaabula dagaal ka dhan ah argagixisada, waxaana dagaalkan la mid ah uu haatan ka socdaa Puntland oo howl-gallo ka dhan ah kooxda Daacish ka wadda dhulka buuraleyda ah ee gobolka Bari.

Boosaaso (Caasimada Online) – Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay weerar qaraxyo ku bilowday oo maanta kooxda Daacish ku qaaday ciidamada ammaanka Puntland ee howlgallada ka wada aagga buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari.

Weerarka oo ahaa mid xooggan ayaa saaka aroortii hore waxa ay kooxdu ka fulisay deegaanka Haraaryo oo u dhow Toga-Jaceyl oo ay isku hayaan labada dhinac.

Daacish ayaa weerarkan usoo abaabushay si wayn, waxaana fuliyay rag ismiidaamiyay oo ajaaniib u badan, sida ay innoo xaqiijiyeen ilo wareedyo xilkas ah.

Khasaare xooggan ayaa lasoo wariyay inuu ka dhasha weerarka, waxaana Puntland ay shaacisay inay xubno badan ka dishay dagaalyahannada weerarka soo qaaday.

Sawirro lagu baahiyey barta Telegram ee ciidanka ayaa muujinaya ajaaniib u badan kuwa Madaw ah oo qaarkood isqarixiyey, kuwa kalena ay ciidamadu toogteen.

Dhinac kale qoraal kooban oo kasoo baxay Taliska Howlgalka Ciribtirka Argagixisada ee Puntland ayaa waxaa lagu sheegay in maleeshiyaadka kooxda dhegta dhiigga loo daray, isla-markaana dhimasho iyo dhaawac lagu gaarsiiyay weerarka ay saaka kusoo qaadeen ciidamada ammaanka.

“Ciidanku waxay markale dhegta dhiiga u dareen, Argagixisada Daacish- deegaanka Haraaryo, Toga-Jaceel ee buuralayda Calmiskaad” ayaa lagu yiri qoraal taliska.

Sidoo kale waxa lasii raaciyay “Saaka maydkooda Argagixisada Daacish, ayaa meel walbo yaallo – Haraaryo , Tog jeceel, buuraha Calmiskaad”.

Xaaladda ayaa weli kacsan, waxaana dhaq-dhaqaaqyo ciidan oo culus laga dareemayaa aaga buuraha Calmiskaad oo ah halka ay isku hayaan Puntland iyo kooxda Daacish.

Weerarkan waxaa ka horreeyay duqeyn dhanka cirka ah oo Isniintii shalay lagu beegsaday Daacish, loogana dilau illaa 13 dagaalyahan oo ajnabi ahaa, sida ay shaacisay Puntland.

Boosaaso (Caasimada Online) – Ciidamada amniga ee Puntland ayaa Isniintii shaaciyey in duqeyn cirka ah oo dhawaan ka dhacday gobolka Bari lagu dilay in ka badan 13 dagaalyahan oo ajnabi ah oo ka tirsan kooxda Daacish.

Duqeyntan ayaa lagu beegsaday saldhigyo ay kooxaha argagixisada ku dhuumaaleysanayeen, waxaana ay qeyb ka ahayd howlgalka socda ee ka dhanka ah argagixisada oo la fuliyay 24-kii saac ee la soo dhaafay, sida ay sheegeen saraakiisha amniga ee gobolka.

“Duqeyntii lagu qaaday deegaanka Dhasaq, oo ka tirsan buuraleyda Calmiskaad, 24-kii saac ee la soo dhaafay, waxaa lagu dilay in ka badan 13 dagaalyahan oo ajnabi ah oo ka tirsan Daacish,” ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay unugga la-dagaalanka argagixisada ee Puntland.

Ciidamada amniga ayaa sidoo kale howlgal ballaaran ka fuliyay deegaannada Hararyo iyo Toga-Jeceel, iyagoo sii ballaarinaya hawlgalladooda si ay u beegsadaan goobo kale oo ay ku sugan yihiin xubnaha Daacish.

“Intii uu socday howlgalka, ciidamada waxay heleen xarumo ay horey u isticmaali jireen kooxaha argagixisada ee Daacish,” ayaa lagu yiri bayaan kale oo lagu daabacay baraha bulshada, gaar ahaan X.

Saraakiisha amniga gobolka ma aysan caddeyn dalka fuliyay duqeyntan. Si kastaba ha ahaatee, weerarkan ayaa dhacay wax ka badan toddobaad kaddib markii Taliska Mareykanka ee Afrika (AFRICOM) uu xaqiijiyay inuu duqeymo ka dhan ah Daacish ka fuliyay Soomaaliya, isagoo kaashanaya dowladda Soomaaliya.

AFRICOM ayaa sheegay in weeraradaas lagu dilay xubno muhiim ah oo ka tirsan Daacish-ta Soomaaliya.

Ciidamada amniga ayaa muddo ka badan bil waday howlgallo ka dhan ah kooxda argagixisada, iyagoo ku guuleystay in ay ka xoreeyaan deegaanno badan oo horey gacanta ugu jiray kooxdaas.

Soomaaliya ayaa muddo sanado ah wajahaysay amni darro baahsan, iyadoo khataraha ugu waaweyn ay ka imanayaan kooxaha argagixisada ee al-Shabaab iyo Daacish.

Tan iyo 2007, al-Shabaab ayaa dagaal kula jirtay dowladda Soomaaliya iyo Hawlgalka Ku-meelgaarka ah ee Midowga Afrika ee Soomaaliya AUSSOM oo ah hawlgal dhinacyo badan leh oo ay ansixiyeen Midowga Afrika isla markaana uu ogolaaday Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay.

Kooxda al-Shabaab ayaa kordhisay weerarada ay ka fuliso dalka tan iyo markii Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud uu ku dhawaaqay “dagaal aan waxba la iskula harin” oo ka dhan ah kooxdaas.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Dr. Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta khadka telefoonka kula hadlay Amiirka Dowladda Qatar, Mudane Sheekh Tamim Bin Hamad Al Thani.

Labada hoggaamiye ayaa si qoto dheer uga wada hadlay xoojinta xiriirka walaaltinimo ee ka dhexeeya labada dal, xilli cabsi weyn laga qabo in xiriirka Soomaaliya iyo Imaaraadka uu xumaado.

Madaxweyne Xasan iyo Amiir Tamim ayaa muujiyay sida ay uga go’an tahay horumarinta iskaashiga dhinacyada kala duwan, si looga mira dhaliyo danaha labada shacab.

Sidoo kale, waxay hoosta ka xariiqeen  muhiimadda ay leedahay kor u qaadidda wada shaqaynta labada dal, si loo xoojiyo xiriirka adag ee ka dhexeeya Soomaaliya iyo Qatar.

Dowladda Qatar ayaa si weyn u taageerta Soomaaliya, wuxuuna wadahadalkaan ku soo aadayaa iyagoo Imaaraadka Carabta ay si cad u daandaansanayaan dowladda Soomaaliya, iyagoo ku xad-gudbaya madax-banaanida iyo wadajirka Jamhuuriyadda Soomaaliya.

Imaaraadka ayaa maanta shir caalami ah ku casuumay Madaxweynaha maamulka Somaliland Cabdiraxmaan Cirro, isagoo ku casuumay maqaamka dal madax-banaan, taas oo dowladda federaalka ka careysii karta, inkastoo aysan weli wax war ah ka soo saarin.

Qatar iyo Imaaraadka ayaa isku ah Khaliijka Carabta, waxaana ilo wareedyo xog ogaal ah ay sheegayaan in Xasan Sheekh uu Amiirka Qatar uga dacwooday Imaaraadka oo mar kasta ku xadgudba Soomaaliya, iyagoo uga faa’iideysanaya duruufta.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga ah ee Soomaaliya Danjire Axmed Macalin Fiqi, ayaa maanta oo Isniin ah xafiiskiisa Wasaaradda ku qaabilay, wafdi Turki ah oo uu hoggaaminayo Wasiir ku xigeenka Arrimaha Dibadda ee dowladda Turkiga Prof. Burhanettin Duran.

Wasiir Fiqi ayaa wafdigaan ka socda Turkiga kala hadlay siyaabaha lagu xoojin karo xiriirka labo geesoodka, laguna kobcin karo iskaashi istiraatiijiyadeed, laguna ballaarin karo wax wadaagga nacfi is-dhaafsiga ee dhinac weliba leh.

Wasiir ku xigeenka Arrimaha Dibadda Turkiga Duran ayaa salaan uu ka siday Wasiirka Arrimaha Dibadda Turkiga Hakan Fidan, u gudbiyay Wasiir Axmed Fiqi, isaga oo ka hadlay horumarka laga gaaray Baaqii Ankara ee  soo baxay 11-kii December, 2024.

Baaqaas ayaa lagu heshiisiiyey dowladaha Soomaaliya iyo Itoobiya, waxaana garwadeen ka ahaa dowladda Turkiga.

Intii kulanka lagu guda-jiray, waxaa labada dhinac ay xuseen muhiimadda ay leedahay fulinta heshiisyada la kala saxiixday ee dhinac kastaba leh, oo ay ku jiraan Gaashaandhigga, Maalgashiga, Kalluumaysiga iyo Kheyraadka Dabiiciga.

Labada Wasiir ayaa isku raacay in la xoojinayo baahida loo qabo iskaashi sal adag oo taabagelinaya horumar waara, horseedaya kobac dhaqaale, hubinaya barwaaqo-sooran muddo fog ah oo labada dhinac leh.

Kulankani ayaa waxaa goob-joog ka ahaa Wasiir ku xigeenka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga, Xildhibaan Isaaq Maxamuud Mursal, Xoghayaha Joogtada Wasaaradda, Xamsa Aadan Xaadow iyo qaar ka mid ah agaasimayaasha waaxyaha Wasaaradda, iyada oo inta kulanka lagu guda jiray lagu wadaagay ka go’naanshaha labada dal ee walaalaha ah horumarinta iskaashi istiraatiijiyadeed oo kor u qaadaya dhinacyada muhiimka u ah dano wadaagga.

Imaashaha wafdigaan ayaa ku soo aadaya iyadoo la filayo in madaxweynaha Turkiga Erdogan uu safar ku yimaado magaalada Muqdisho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xisbiga Himilo Qaran ee uu hoggaamiyo madaxweynihii hore ee dalka Shariif Sheekh Axmed ayaa si adag uga horyimid tallaabadii shalay awoodda ciidan lagula wareegay guriga hooyooyinka.

Ciidamo ka tirsan kuwa booliska Soomaaliya ayaa shalay subax ku jarmaaday guriga hooyooyinka, kuwaas oo guud ahaan la wareegay dhismaha guriga, islamarkaana xiray qaar kamid ah haweenkii ku sugnaa halkaasi.

Xisbiga ayaa si adag u cambaareeyay falkaasi oo uu ku tilmaamay mid ka baxsan dowladnimada, “Xisbiga wuxuu cambaareynayaa falka ka baxsan anshaxa dowladnimada ee lagula kacay haweenka qaranka Soomaaliyeed gaar ahaan weerarkii lagu qaaday gurriga Hooyooyinka halkaas oo lagu jirdilay haween Soomaaliyeed, kuwa kalena lagu xiray.”

Sidoo kale waxa uu xisbiga ugu baaqay madaxda sare ee dowladda in aysan dhegaha ka fureysan dareenka shacabka caasimadda oo xiligaan wajahaya culeysyadii ugu xumaa ee ka dhashay canshuuraha tirada badan, kuwaas oo qaarkood ka baxsan xeerarka maaliyadeed.

“Canshuurtu waa waajib saarran muwaadinka Soomaaliyeed, hase ahaatee waxaa hay’addaha maaliyadda dowladda federaalka looga baahan yahay inay la yimaadaan hannaan canshuur qaadis oo ka hufan musuq-maasuq, sad-bursi iyo awood sheegasho sharciga ka baxsan,” ayaa lagu yiri war-saxafadeed kasoo baxay xisbiga.

Waxa uu intaas kusii daray “Bulshada Soomaaliyeed gaar ahaan kuwa ku nool caasimadda Muqdisho waa canshuur bixiyaasha ugu badan dowladda, mana helaan adeeg dowladeed sidaas darteed waa muhiim in dareenkooda si dhab ah loo tixgaliyo.”

Dhinaca kale, Xisbiga Himilo Qaran ayaa wuxuu ka digay sii socoshada xiisadaa colaadeed ee sababay dhimashada iyo dhaawaca, gaar ahaan magaalada Baardheere ee gobolka Gedo, iyadoo hoggaanka dowladda ugu yeeray in khilaafka siyaasadeed ee Jubbaland lagu xaliyo wada-hadal, lagana fogaado gacan ka hadal iyo in ciidamada qaranka loo adeegsado.

Ugu dambeyntiina waxaa war-saxaafadeedka xisbiga lagu bogaadiyay howl-gallada wada-jirka ee ciidamda qaranka iyo kuwa Macaawiisley ka wadaan qeybo kamid ah dalka, gaar ahaan guulihii ugu dambeeyay ee ciidamada ka soo hooyeen dagaalada ka socda gobolka Hiiraan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Suuqa ugu weyn magaalada Muqdisho ee Bakaaraha ayaa maalintii saddexaad xiran, kadib markii ay ganacsatada ka gadoodeen canshuuro dheeri ah oo lagu soo rogay.

Ganacsatada suuqan oo si weyn uga cawday lacago toban nuuc ah oo iskugu jira canshuur iyo adeegyo dowladeed iyo hay’ado amni, wasaarado iyo gobolka ayaa sheegay inay ka shaqeysan la’yihiin dowladda.

Ganacsatada oo soo saaray war-saxafadeed cabasho ah ayaa sheegay in wasaaradda maaliyadda ay ballan ka bax ku sameysaya ganacsatada in ka badan laba mar, ayna ku saayidisay lacago dheeri ah oo loo xiray shaqsiyaad shaarka dowladda gashan, sida lagu yiri qoraalka.

“Ganacsatada waxaa looga baxay balamihii ee laga qaaday ee ahaa in culeyska ganacsatada gobolka Banaadir saaran iyo shaqsiyaadka shaarka dowladda gashan ee lacagaha baada ah ka qaata ganacsatada laga dulqaado kuwaasi oo waxba ka fulin,” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay Midowga Ganacsatada gobolka Banaadir.

Sidoo kale ganacsatada ayaa madaxda sare ee dowladda federaalka Soomaaliya ku dhaliilay wax ka qabasho la’aanta cabashada soo noq-noqotay, taas oo salka ku haysa shaqsiyaad macaash doon ah oo shaarka dowladda adeegsanaya.

Waxa kale oo ay tilmaameen in maalin kasta la handado, islamarkaana loogu tego goobahooda ganacsi, iyagoo la waydiinayo inay soo daabacaan akoonadooda.

Xirnaashaha suuqa ugu weyn magaalada Muqdisho maalintii saddexaad ayaa ku yimid go’aanka ganacsatada oo sheegay inay ka shaqeysan waayeen dowladda.

Si kastaba, dowladda Soomaaliya oo ka hadashay xirnaashaha suuqa Bakaaro ayaa iska dhago tirtay cabashada ganacsatada, iyadoo ka hortimid shaqo joojinta ay sameeyeen ganacsatada.