Addis Ababa (Caasimada Online) – Wasaaradda waxbarashada dalka Itoobiya ayaa maanta shaacisay in la dilay labo sarkaal oo kamid ah shaqaalaheeda, xili ay ku gudo jireen gudashada waajibaadkooda shaqo, sida lagu sheegay war-saxaafadeed kasoo baxay wasaaradda.

Shaqaalaha la dilay ayaa xiligaasi ku sugnaa deegaan ka tirsan gobolka Cafarta ee Itoobiya, halkaasi oo ay kusoo weerareen dabley hubeysan oo ilaa hadda haybtooda la garaneyn.

Labadaasi ruux ayey wasaaradu magacdooda ku kala sheegtay Maluto iyo Abebow, kuwaasi oo kaalin mug leh kasoo qaatay arrimaha waxbarashada ee Itoobiya, sida lagu xusay qoraalkaasi.

War-saxaafadeedka wasaarada ayaa sidoo kale waxa loogu tacsiyadeeyay ehellada iyo qoyska ay ka baxeen labadaasi shaqaale, iyada oo lagu sheegay in cadaalada la horgeyn doono dadkii ka dambeeyay, xili ay socdaan baaritaano hordhac ah oo falkaasi la xiriira.

Dilka saraakiishan ka tirsan wasaarada waxbarashada ayaa dhaliyay xiisad cusub, iyada oo banaanka keentay xaalada amni ee dalkaasi, tan iyo markii uu galay xaalada cakiran, waxaana sii kordhaya dilalka ku saleysan qowmiyadaha.

Itoobiya ayaa iyadu muddooyinkii dambe wajaheysay qalaalase xoogan, taasi oo ka dhalatay dib u dhaca doorashada dalkaasi iyo tallaabooyinkii u dambeeyay ee ay qaaday xukuumada Abiy Ahmed.

Ra’iisul Wasaaraha Ethiopia Abiy Ahmed ayaa dhowaan sheegay in dagaal-yahanno ku lug lahaa weeraro lala beegsaday dad shacab ah oo dhowaanahan ka dhacayey galbeedka dalkaas, lagu soo tababaray oo ay gabaad ku heleen Sudan.

Dowladda Abiy ayaan horey faah-faahin badan uga bixin waxa sababay rabshadaha gobolka Benishangul-Gumuz region, kuwaasi oo siyaasiyiinta mucaaradka ay ku qeexeen kuwa salka ku haya qowmiyado.

Mucaaradka Amxaarada ayaa sheegay in rabshdaha ay ka dambeeyaan meelshiyo kasoo jeeda qowmiyadda Gumuz, kuwaas oo beegsanaya qowmiyadda Amxaarada.

Ugu yaraan 12 qof ayaa lagu dilay weerar ka dhacay aagga Metekel toddobaadkii tegay, halka 15 kale ay ku dhinteen weerar la mid ahaa oo dhacay bishii September.

Muqdisho (Caasimadda Online) – Madaxweynahii hore Soomaaliya Sheekh Shariif Sheekh Axmed ayaa ka hadlay falalka maalmahii ugu dambeeyay aadka looga hadal hayay magaalada Muqdisho, kaas oo ku saabsanaa caruurta la xado.

Toddobaadyadii ayaa Muqdisho waxaa aad looga hadal hayay kufsiga iyo caruurta oo la xado, taasoo walaac weyn ku abuurtay waalidiinta, waxaana waddanka uu ku jiraa xilli kala guur ah oo aysan jirin cid mas’uuliyad iska saareysa.

Sheekh Shariif oo kusoo laabtay Muqdisho ayaa sheegay iney tahay wax laga xumaado in wakhtigaan ay caruurta ku nool Muqdisho banaanka u bixi la’yahiin sababo cabsi ay ka qabaan in la xado oo la iibsado xubnahooda ama in kufsi loo gaysto.

“Waa wax laga xumaado in caruurta ay banaanka u bixi waayeen cabsi laga qabo in la iibsado xubnaha jirkooda, waxaan dowladda ka codsanayaa iney falalkaas uu kufsiga ka mid yahay ka hortagto,” ayuu yiri Sheekh Shariif.

Gudoomiyaha xisbiga Himilo Qaran wuxuu intaas ku daray in hay’adaha amniga ay wakhtigaan ku mashquulsan yahiin waxyaabo kale, balse wuxuu ka codsaday iney xil iska saaraan wax u qabashada dadka wakhtigaan dhibaatoonaya.

Hadalkaan wuxuu kusoo aadayaa xilli doorashada ay foodda nagu soo heyso, wuxuuna ka mid yahay tiro musharaxiin ah oo isu soo taagay xilka madaxtinimada dalka.

Haregsa (Caasimada Online) – Waxaa maanta maxkamadda magaalada Berbera ka soo muuqday fanaanka caanka ah ee Qamar Suugaani oo dhowaan lagu xiray halkaasi.

Fanaanka oo ka baxay magaalada Muqdisho ayaa 26-kii bishan lagu qabtay magaalada Berbera, iyada oo ay xabsiga dhigeen ciidamada Booliiska ee Somaliland.

Maxkamaddu ayaa amartay in fanaanka la sii haayo muddo hal todobaad ah, waxaana dib loogu celiyey Qamar Suugaani xabsigii uu ku xirnaa oo ku yaalla magaalada Berbera.

Sidoo kale xeer ilaaliyaha maxkamadda ayaa warbaahinta u sheegay in fanaanka loo heysto arrimo la xiriira safarkii uu kuu yimid magaalada Muqdisho.

Xariga fanaankan ayaa waxaa aad u cambaareeyey qaar ka mid ah fanaaniinta Soomaaliyeed, gaar ahaan kuwa sugan magaalada Haregysa iyo ehelladiisa.

Inta badan Somaliland ayaa xarig kula dhaqaaqda fanaaniinteeda yimaada magaalada Muqdisho ee ku qabta bandhig faneedyada ama booqashada u yimaada, taas oo si weyn loogu dhaliilo xukuumadda ka jirta Hargeysa ee uu hoggaamiyo madaxweyne Muuse Biixi.

Garoowe (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya magaalada Garoowe ee xarunta gobolka Nugaal ayaa sheegaya in xildhibaano ka tirsan baarlamaanka dowlad goboleedka Puntland ay wadaan mooshin haatan qorshihiisa uu ka socda magaaladaasi.

Mooshinkan oo abaabulkiisa uu maalmihii u dambeeyey ka socday Garoowe ayaa xalay soo shaac-baxay, kadib markii xildhibaanada wada ay kulan isugu yimaadeen.

Ilo wareedyo lagu kalsoon yahay ayaa waxa ay Caasimada Online u sheegeen in mooshinkaasi laga wada guddoonka sare ee golaha wakiilada Puntland, gaar ahaan guddoomiye ku xigeenka koowaad iyo labaad ee baarlamaanka maamulkaas, Cabdicasiis Cabdullaahi Cismaan iyo Ismaaciil Warsame Maxamed.

Xildhibaanada mooshinka wada ayaa ku eedeynaya labadaasi mas’uul inay gudan waayeen waajibaadkooda shaqo ee loo igmaday.

Sidoo kale wararka ayaa intaasi raacinaya in mooshinka illaa iyo hadda ay saxiixeen ku dhowaad illaa 50 mudane oo ka tirsan xubnaha baarlamaanka Puntland.

Xogta aan helnay ayaa sidoo kale sheegeysa in qorshuhu yahay in mooshinkan maalmaha soo socda la horgeeyo xildhibaanada maamulkaasi.

Si kastaba, dhaq-dhaqaaqan siyaasadeed iyo mooshinka ka socda Garoowe ayaa ku soo aadaya, xilli todobaadkan uun uu furmay kalfadhiga 47-aad ee baarlamaanka Puntland.

Muqdisho (Caasimadda Online) – Warbixin cusub oo dhawaan la daabacay ayaa qireysa in dagaalyahanada Al-Shabaab ay dakhliga ugu badan ka helaan shacabka iyo mas’uuliyiinta dowladda federaalka ah ee Soomaaliya.

Machadka Daraasaadka Amniga ee Hiraal ee fadhiggiisu yahay Muqdisho, oo warbixintan soo saaray, ayaa sheegay in dagaalyahanada xiriirka la leh Al-Qaacida ay gacantooda soo gasho lacag dhan 11 milyan oo dollar bishii, waxeyna toos uga timaadaa sida la sheegay ganacsatada iyo shacabka qaarkood.

Guddi ka tirsan Qaramada Midoobe ayaa warbixin ay sanadkaan soo saareen ku sheegay in Al-Shabaab ay sanadkii helaan lacag ka badan 20 milyan oo Dollar, iyadoo taas badalkeeda ay u adeegsadaan waxyeeleynta dadka.

Warbixinta Machadla Hiraal ayaa sheegtay in sarkaal ka tirsan ciidamada Soomaaliya uu si dadban u dhiibay lacag ay qaadatay Al-Shabaab. Walow aan magaciisa lasoo gudbin, haddana wuxuu ku qasbanaaday, siduu sheegay, markii laga hor-istaagay guri uu ka dhisanaayay magaalada Muqdisho inuu lacagta bixiyo.

Sarkaalka wuxuu sheegay in cadaadis badan la saaray shaqaalaha dhismaha iyo shirkadaha qalabka dhismaha keena, taasna ay ku qasabtay inuu qaato go’aan uu ku joojinaayo dhismaha guriga ama uu lacagta shubo.

Isaga oo ka sheekeynaya sida ay wax u dhaceen ayuu yiri “Si kastaba ha ahaatee, waxa aannu mararka qaar la kulannaa xaalado ay qasab nagu noqoto in aan cashuur siino Al-Shabaab. Aan idinla wadaago sheeko ku saabsan lacago aan u diray Al-Shabaab iyada oo aan dhanka kalena dagaal joogto ah kula jiro. Bishii tagtay waxa aan bilaabay in aan guri dhisto. Injineerkii guriga ii dhiisayay waxa uu ii sheegay in si joogto ah loogu soo dirayay taleefanno iyo hanjabaado isdaba joog ah oo uga imaanayay Al-Shabaab taasoo lagu farayay in uu dhismaha joojiyo ama cashuurihii ku waajibay ka soo qaado hantiilaha guriga leh. Waa aan diiday in aan cashuurta bixiyo waayo wax cabsi ah kama qabin Al-Shabaab. Maalmo ka dib waxa joogsaday gebi ahaanba hawlihii dhismaha waayo waxa shaqada ka tagay injineerkii. Waxa aan u yeeray injineer kale isla markiiba, hase ahaatee injineerkii cusbaana waxa lagu bilaabay wicitaanadii iyo hanjabaadihii kii hore oo kale. Gaadiidkii usoo qaadayay agabka dhismaha guriga ayaa iyana lagu qasbay in ay joojiyaan alaabooyinkii ay ii keenayaan. Ugu dambayntii waxa qasab igu noqotay in aan ama joojiyo dhismaha ama bixiyo cashuurta Al-Shabaab. Waxa arrin aad looga xumaado ah in aan siiyay kooxda $3600 gurigaygiina sidaa iigu dhammaaday”.

Ma jiraan caddeymo culus oo arrintaan laga soo bandhigay, balse waxaa muuqaneysa iney Al-Shabaab si fudud lacagaha uga helaan masuuliyiinta dowladda iyo ganacsatada.

Jowhar (Caasimada Online) – Waxa xalay magaalada Jowhar si rasmiya looga dhawaaqay liiska xildhibaanada baarlamaanka 2-aad ee HirShabeelle, iyada oo soo xulista xubnahaasi uu weli ka taagan yahay muran xoogan.

Guddiga farsamada ee maamulkaasi ayaa shaaciyay liiska 90 xildhibaan, kuwaasi oo iskugu jiray xubno cusub oo kamid yihiin wariyeyaal iyo kuwo hore ugu jiray baarlamaankii hore ee maamulkaasi.

Munaasibadassi loogu dhawaaqay liiska xubnahan cusub ayaa gebi ahaanba waxa ka maqnaa wakiiladii dowladda federaalka iyo weliba dhinacyadii maamulka ee hore u diidana soo xulistan.

Waxaa liiska xalay lagu dhawaaqay magacyadooda gebi ahaanba laga waayay xildhibaano caan ahaa oo hore xilal sare uga soo qabtay maamulka HirShabeelle.

Guddiga farsamada ee liiskan shaaciyay ayaa waxaa hore uga horyimid madaxweyanaha HirShabeelle, Maxamed Cabdi Waare, oo muddoo xileedkiisu uu ka idlaaday 17-kii bishan October.

Waare ayaa ku doodayay inuu soo dhamaystirayo guddiga farsamada, isla markaana aysan xiligan qaban karin doorashada baarlamaanka ay ku dhawaaqeen.

Sida xogo soo baxaya ay daaha ka qaadayaan soo xulista xildhibaanadan ayaa waxa gacan weyn ka geystay xubno ay kamid yihiin; Madaxweyne ku xigeenka Hirshabeelle Cali Cabdulaahi Xuseen iyo Wasiirka arrimaha gudaha maamulkaasi oo iyagu xiligan ah sii-hayayaasha xilalkaasi, maadama xukuumadoodii uu ka dhamaaday muddo xileedkeedii.

Ku dhawaaqista liiska xildhibaanada baarlamaanka 2aad ee HirShabeelle ayaa uga sii dareysa xiisada ka taagneyd soo xulista xildhibaanadaasi, lamana oga mowqifka ay dowlada federaalka ka qaadan doonto arrintan.

Hoos ka aqriso liiska magacyada xildhibaanada cusub

Nairobi (Caasimada Online) – Dowladda Sacuudi Carabiya ayaa magaalada Nairobi ee dalka Kenya ka dejisay tobaneeyo kamid ah Maxaabiis Soomaali ah oo laga qabtay gudaha Sacuudiga, kuwaas oo la damacsanaa in loo soo celiyo Soomaaliya hase yeeshee waxaa dib loogu celiyay magaalada Jeddah ee dalka Sacuudiga.

Kenya ayaa diiday in dalkeeda laga sii saaro diyaarad kale oo ka dajisa Soomaaliya, iyadoo ay lacagta biixn doonto dowladda Sacuudiga, waxeyna Boqortooyadu sheegtay in aysan diyaaradaheeda ka dagi karin Muqdisho sababo amni halka Kenyana ay sheegtay in aysan xiriir wanaagsan la laheyn Soomaaliya.

Qaar kamid ah Maxaabiista Soomaalida ee ku xiran dalka Sacuudiga islamarkaana tarxiilka soo ah ayaa Caasimada Online u sheegay in ay waysan yihiin Safaarad iyo dowlad arrinatan kala hadasha Sacuudiga maadaama ay muddo dheer ku jiraan xabsiyada dalka Sacuudiga.

Wararkii ugu dambeeyay ayaa sheegaya in dadkaas maanta laga dejin doono magaalada Addis Ababa ee dalka Itoobiya, halkaas oo laga soo saari doono diyaarad kale oo Soomaaliya laga leeyahay.

Dowladda Sacuudiga ayaa markii hore dadka tarxiilka ah waxay toos uga dejin jirtay Muqdisho hase yeeshee waxaa hadda la aaminsan yahay in diidmadeeda salka ku heyso xiriirka Soomaaliya kala dhaxeeyo oo aan wanaagsaneen.

Kismaayo (Caasimada Online) – Maamulka Jubbaland ayaa maanta War-saxaafadeed kasoo saartay dilkii magaalada Kismaayo labo cisho ka hor loogu geystay madaxii baanka Amal, Cabdullaahi C/salaan Sheekh Axmed (Shigshigow).

Kadib shir deg-deg ah oo Jubbaland ka yeelatay dilkaasi, waxay amartay in sida ugu dhakhsaha badan lagu dhameystiro baaritaanka falkaasi, isla markaana laamaha amaanku uu dadaal dheeriya geliyo sidii gacanta loogu soo dhigi lahaa dadkii ka dambeeyay.

Golaha amniga maamulkaasi oo maanta kulan ka yeeshay falka amni darro ee lagu khaarajiyey Cabdullaahi Shigshigow ayaa sidoo kale ka tacsiyadeeyay ehelkii, caruurtii iyo qaraabadii uu ka baxay marxuumku.

Kulanka maanta ee arrintan looga hadlayay oo uu shir guddoominayay madaxweyne kuxigeenka Jubbaland ayaa kusoo aadaya xili ay dilkaasi ka soo wareegtay muddo ku siman labo maalin, lamana oga sababta uu maamulkooda uga aamusnaa.

Ma cadda sababta loo dilay Cabdullaahi Shigshigow, mana jirto weli cid sheegatay mas’uuliyadda weerarkan. Hase yeeshee xog aan helnay ayaa sheegeysa inuu waday mashruuc ay Amal maal-gelineyso oo goobo ganacsi looga hir-gelinayo Warshaddii hore ee Galleyda ee Kismaayo.

Dilkan ayaa ahaa kii labaad oo magaalada loogu gaysto dad miisaan ku dhex leh muddo laba bil gudahood ah, ayada oo bishii September magaalada lagu dilay guddoomiyihii rugta ganacsiga Kismaayo Shaafi Raabi.

Gaalkacyo (Caasimada Online) – Boqolaal shacab ah oo maanta isugu soo baxay meelo badan oo ka mid ah Soomaaliya, sida magaalooyinka Muqdsho iyo Gaalkacyo ayaa dhigay dibad-baxyo ka dhan ah madaxweynaha Faransiiska, Emmanuel Macron.

Dadka dhigayey dibad-baxyada ayaa isugu jiray culuma-udiin, arday, waxgarad & qeybaha kala duwan ee bulshada, kuwaas kasoo horjeeday madaxweynaha Faransiiska.

Dibad-baxayaasha ayaa si weyn uga dhiidhiyey aflagaadadii uu Macron u geystay Islaamka iyo taageerada uu u muujiyay sawir gacmeed laga sameeyay Nabi Muxamed NNKH.

Qaar ka mid ah culimada Soomaaliyeed ee ka qeyb-galay dibad-baxyadan ayaa sheegay in hadalka Macron uu meel ka dhac ku yahay dhammaan dadka Muslimiinta ah.

Sidoo kale dibad-baxayaasha ayaa ku qeylinayey erayo ka dhan ah madaxweynaha Faransiiska iyo dowladdiisa, iyaga oo gubayey Sawirradiisa.

Wadamo badan oo muslmiin ah ayey ka dhaceen dibad-baxyada & carada ka dhalatay hadalkii Emmanuel Macron boo aflagaadu u geystay Islaamka, isagoo taageero ugu muujiyey macalinkii la dilay ee sawir loogu gafayo Nebiga NNKH tusiyey ardaydiisa.

Jowhar (Caasimada Online) – Waaxaa weli buuq iyo is jiid-jiid siyaasadeed uu ka taagan yahay dhismaha dowlad goboleedka Soomaaliyeed ee HirShabelle, iyada oo xalay si rasmi ah loogu dhowaaqay liiska xildhibaanada labaad ee baarlamaanka maamulkaasi.

Xildhibaanada la shaaciyey oo u badan dhalinyaro ku cusub siyaasadda ayaa tiro ahaan gaaraya illaa 90 xubnood, sida ku cad liiska uu soo saaray guddiga farsamada.

Sidoo kale waxaa aad u kooban tirada haweenka ee ku jira xildhibaanada lagu dhowaaqay waxaana kaliya dumar ka ah 5 xubnood, taasoo saluug laga muujinayo.

Waxaa sidoo kale liiska dib ugu soo laabtay qaar ka mid ah xildhibaannadii hore, balse waxaa meesha laga saaray xubinimada guddoomiyihii hore ee baarlamaanka HirShabelle, Sheekh Cismaan Barre Maxamed iyo Maxamed Xuseen Geedi oo ku xigeen u ahaa, halka Canab Axmed Ciise ay dib u heshay xildhibaanimadeeda, iyada oo shaneysay afar dumar oo lagu soo daray baarlamaanka cusub ee maamulka HirShabelle.

Kadib ku dhowaaqista xildhibaanada maxaa laga filan karaa HirShabelle?

Inkastoo guddiga farsamada doorashada HirShabelle uu shaaciyey in xildhibaanada lagu dhowaaqay loo qeybiyey hab-qabsiga beelaha dega gobollada Hiiraan & Shabeelaha Dhexe ayaa haddana waxaa weli jira cabasho iyo dood ay qabaan beelaha qaar, gaar ahaan beesha Xawaadle oo miisaan ku leh dhismaha HirShabelle, siiba Beledweyne.

Beeshan waxa ay xildhibaanada cusub ka heshay illaa 12 xubnood, sida ku cad liiska lagu dhowaaqay, hayeeshee waxay dood ka qabtaa kursiga madaxweynaha oo markii hore la siiyey Beledweyne, balse haatan la doonayo in laga soo wareejiyo, taas oo dhalisay muran aad u xoogan.

Marka la fiiriyo sida ay wax u socdaan dad badan ayaa dhaliil ka muujinayo, maadaama ay meesha ka maqan tahay doorka dowladda dhexe iyo kan maamulkii hore ee HirShabelle.

Madaxweyne Maxamed Cabdi Waare oo uu waqtigiisu dhammaaday ayaa horey uga horyimid tallaabadii ugu horreysay ee uu qaaday guddiga farsamada, isaga oo xusay in uu qabyo yahay guddiga, islamarkaana lagu darayo xubno dheeri ah oo haween ah, balse ma jirto cid dhageysatay hadalka madaxweynaha ee ku aadan dhismaha guddiga.

Lama oga sida ay wax noqon doonaan, waxaana khilaafka ugu daran uu ka taagan yahay doorashada xilka madaxweynaha oo uu u taagan yahay Cali Cabdullahi Xuseen (Guudlaawe) oo ahaa madaxweyne ku xigeenkii hore ee dowlad goboleedka HirShabelle.

Sidoo kale dadka qaar ayaa qaba in HirShabelle ay ku socoto burbur iyo kala qeybsanaan hor leh, halka kuwa kale ay aaminsan yihiin in wax is-bedal ah uusan soo kordhi doonin, maadaama weli xilalka ugu sarreeya ay u taagan yihiin qaar ka mid ah madaxdii hore.

HirShabelle ayaa tan iyo markii la dhisay wajaheysay khilaafaad dhanka maamulka ah, daruufooyin dhanka amniga iyo dhaqaalaha ah, waana kan ugu liito maamullada dalka.

Balcad (Caasimada Online) – Xabsi ku yaala magaalada Balcad ee gobalka Shabeellada Dhexe ayaa tan iyo 18-kii bishii hore waxaa ku xiran 33 qof oo isugu jira dhallinyaro iyo odayaal da’ah, kuwaas oo la soo qabtay markii lix qof oo subac aqrinayay lagu dilay degaan hoos taga degmada Raage Ceelle ee gobalka Shabeellada Dhexe.

Dadkaan ayaa laga soo qabtay tuulo aan aheyn tii uu dil wadareedka ka dhacay, waxaana la sheegay in ay wax ka ogaayeen dilkaas maadaama beesha wax dishay ay odayaasha qaarkood u yihiin dhaqan halka dhallinyaradana looga shakisan yahay inay dilkaasi wax ka ogaayeen.

Maxamed Muxumed Xasan, oo ay qaraabo yihiin dadka xiran ayaa dalbaday in odayaasha la soo daayo ama la soo taago maxkamad maadaama ay waqti dheer xiran yihiin.

“Muddo dheer ayey xiran yihiin mana jirto cid maxkamad soo taagtay, qaarkoodna waa ku xanuunsadeen xabsiga sababtoo ah waxaa ku jira dad waayeello ah oo ku sii jiri karin xabsiga,” ayuu yiri Maxamed Muxumad oo ka tirsan dadka degaanka.

“Waxaan dalbanayaa in odayaasha la sii daayo islamarkaana si dhab ah loo baaro xasuuqii dhacay oo aan kawada xunahay waana dagaal beeleed 25 sano soo taagnaa balse dadka xiran waa in maxkamad la saaraa si dambi loogu heli ama loogu waayo balse in leeska heesto waa ayaan darro,” ayuu yiri Maxamed.

Maamulka HirShabeelle ayaa dadkaan ka soo xiray tuulo ka tirsan degmada Cadale ee gobalka Shabeellada Dhexe, waxaana saacado lagu haayay degmada Raage Ceelle iyadoo markii dambe loo soo wareejiyay Balcad.

Warar madaxa banaan ayaa sheegaya in maamulka gobalka iyo saraakiisha ciidanka ay odayaashaan ka dalbadeen in la soo cadeeyo dadkii ka dambeeyay dil wadareedkii haddii cadeen waayaanna aan la sii deen doonin.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xubno ka tirsan siyaasiyiinta, cuqaasha iyo mas’uuliyiin kasoo jeeda Hirshabelle ayaa ka horyimid qaabka loo soo xulay xubnaha xildhibaanada maamulkaas.

Siyaasiga Mohamed Yusuf Ahmed oo kamid ah xubnaha u tartamaya kuraasta aqalka hoose ee  dowladda Federaalka ayaa si cad uga horyimid in habeen  la isaga dhawaaqo xubnaha barlamaanka labaad ee dowlad goboleedka Hirshabelle oo uu ku tilmaamay mas’uuliyad darro iyo wax aan la aqbali karinoo shaqsiyaad masaalixdooda looga danleeyajay.

”Waxaa aragnaa in dad aan Hirshabelle u daneyneyn ay habeen ay iska qorteen istaafkoodii iyo shaqaalahoodii,” ayuu yiri siyaasiga Mohamed Yusuf oo intaana ku daray in wixii ka halaaba  Hirshabelle ay qaadi doonaan mas’uuliyaddeeda odoyaasha dhaqanka ee loo adeegsaday.

Wuxuu ka digay khatarta in la burburiyo maamulkaas oo ay tahay in odoyaasha dhaqanka iyo siyaasiyiinta Hirshabelle ay u istaagaan sidii loo badbaadin lahaa, loogana hortagi lahaa qaswadayaasha danaha siyaasadeed un ku fushanaya isqabsiga beelaha dega maamulkaas.

Dhuusamareeb (Caasimada Online) – Xafiiska Qaramada Midoobey ee Soomaaliya ayaa warbixin ka soo saaray kulankii maanta magaalada Dhuusamareeb ku dhex maray wafdigii la socday Danjire James Swan iyo madaxweynaha Galmudug Axmed Cabdi Kaariye Qoor Qoor.

James Swan ayaa sheegay in madaxweyne Qoor Qoor ay kala hadleen ahmiyadda ay leedahay sii socoshada wadashaqeynta hoggaanka dowladda federaalka iyo kuwa dowlad goboleedyada.

“Kulankeenii maanta ee aan la qaadanay Madaxweynaha waxaan ka wadahadalnay ahmiyada ay leedahay sii socoshada xiriirka wanaagsan ee u dhaxeeya dowlada federaalka Soomaaliya iyo dowladaha xubnaha ka ah. Waxaana dhiiri galiyay soo nooleynta wadahadalladooda,” ayuu yiri James Swan.

Socdaalka uu maanta ku tegay Dhuusamareeb wakiilka Qaramada Midoobey ee Soomaaliya James Swan waxaa ku wehliyey wakiilka gaarka ah ee guddoomiyaha guddiga Midowga Afrika, Danjire Francisco Madeira, danjire ku xigeenka Midowga Yurub ee Soomaaliya, Nicole Miller iyo xubno ka socday urur goboleedka IGAD.

“Waxaan jeclahay inaan ku amaano, anigoo ku hadlaya magaca kooxdeena, Madaxweyne Axmed Cabdi Kaariye hoggaamintiisii ​​martigelinta shirarkii isdaba jooga ahaa ee Dhuusomareeb ka dhacay bilihii July iyo Ogosto, taas oo horseeday shirarkii wadatashiga ee ka dhacay Muqdisho bishii hore ee Sebtember, intii lagu jiray heshiiska doorashada dalka,” ayaa lagu yiri warbintan ka soo baxday xafiiska James Swan.

Qoraalka ayaa intaas ku sii daray, “Waxaan ku boorinayaa dhamaan hoggaamiyeyaasha Soomaaliya inay sii wadaan wadashaqeynta iyo hanaankan ay ugu diyaar garoobayaan doorashooyinka Qaranka, si marka kasta ay isula xariiraan, taas ooh or seedi karta hufnaan, cadaalad iyo wax wada-qabsi.”

Sidoo kale Ergayga Qaramada Midoobey ayaa sheegay in socdaalkan uu ka mid yahay dadaallada lagu hubinayo qoondada haweenka ee 30%, taas oo muhiim ka dhigeysa inay metelaad ku yeeshaan guddiyada xulista ergada iyo doorashooyinka baarlamaanka, sida lagu yiri warbixintan.

“Intii aan joognay Dhuusamarreeb, waxaan sidoo kale ku ammaanay Madaxweyne Axmed Cabdi Kaariye dadaalka uu ugu jiro dib-u-heshiisiinta, waxaana ku boorrinaynaa inay taasi sii socoto. Waxaan sidoo kale diiwaangelinnay walaaca aan ka qabno dhacdooyinka amniga ee ugu dambeeyay, maadaama Al-Shabaab ay u hanjabtay dadka,” ayuu yiri Danjire Swan.

Waxa uu sheegay inay dhanka ammaanka ka gacan siinayaan maamulka Galmudug, isla markaana ay soo dhaweynayaa joogitaanka ciidamada AMISOM ee Galmudug si ay u taageeraan ciidamada amniga Soomaaliya.

Ugu dambeyntii waxa uu sheegay James Swan in booqashadii ay maanta ku tageen Dhuusamareeb inay u tahay booqashadii labaad oo ay bishan gudaheeda ku tageen mid ka mid ah xarumaha dowlad goboleedyada dalka, isagoo soo dhaweyntii loo sameeyey uga mahad celiyey shacabka iyo madaxweynaha Galmudug.

Muqdisho (Caasimada Online) – Culimada Soomaaliyeed ayaa si weyn caro uga muujiyay hadalka madaxweyana Faransiiska, Emmanuel Macron, kaddib dhacdadii lagu dilay macalinkii u dhashay dalkaas oo ardeydiisa tusay sawir gacmeed uu sheegay inuu ka sameeyay Nebi Muxamed NNKH.

Hey’adda culimada Soomaaliyeed oo kulan ku qabtay magaalada Muqdisho ayaa dhaleeceyn u jeedisay madaxweynaha Faransiiska. Waxayna soo jeediyeen in Faransiiska lagula hadlo luuqad ay fahmayaan oo ah in xiriirka loo jaro.

“Culimada soomaaliyeed iyagoo gudanaya waajibaadka ka saaran ilaalinta diinta Islaamka iyo danaha Muslimiinta, waxay dhaleecenayaan hadalka iyo mowqifka madaxweynaha Faransiiska,” ayuu yiri Sheekh Bashiir Axmed Salaad oo ah guddoomiyaha hey’adda culimada Soomaaliyeed oo akhrinayay bayaanka ka soo baxay shirka.

Sheekh Cabduqaadir Sheekh Maxamed Soomow oo ah afhayeenka hey’adda Culimada Soomaaliyeed ayaa sheegay in Macron ‘uu dhaawac u geystay diinta Islaamka, isla markaana dagaalka toos ah ku qaadayo Muslimiinta.’

“Wuxuu go’aansaday in dagaal toos ah ku qaado diinta Islaamka iyo dadkeeda, Nebiga NNKH in sharaftiisa wax laga sheego waa duullaan cad oo lagu qaaday diinta Islaamka, waa duullaan lagu qaaday dhammaan Islaamka” ayuu yiri Sheekh Soomow.

Sheekh Soomow ayaa sidoo kale sheegay inay soo dhaweynayaan go’aanka qaar ka mid ah dalalka Carabta ay ka soo saareen arrintan. “Dalalka diiday waxyaabaha uu soo saaro Faransiiska waan u hambalyeyneynaa.”

Sheekh Cali Wajiis oo ka mid ah culimada Soomaaliyeed ayaa sheegay in “dacaayadaha cunsurinimada iyo Islaam naceybka ah ay adeegsadaan qaar ka mid ah siyaasiyiinta reer galbeedka, si ay u xoojiyaan danahooda siyaasadeed.”

“Khaladaadka ay galayaan cunsuriyiinta reer galbeedka ayaa hadda noqday dacaayad olole siyaasadeed ah. Macron waxyaabaha hadda ugu waaweyn ee u kalifay difaaca taasaa waxaa ka mid ah in Islaamka ceydiisa lagu galo olole siyaasadeed, wax shaqeyn karana ma ahan,” ayuu hadalkiisa ku sii daray.

Guud ahaan shucuubta dunida Islaamka ayaa aad uga carootay hadalka Macron, waxayna dalalka Islaamku joojiyeen badeecadihii uga imaan jiray Faransiiska, iyadoo ciqaab looga dhigayo gefka uu diinta suuban ee Islaamka u geystay madaxweynahooda.

Meelo ka mid ah Soomaaliya, gaar ahaan magaalada Burco ee Somaliland waxaa maanta ka dhacay banaanbaxyo looga soo hor jeedo gefka uu Faransiisku kula kacay Nebi Muxamad NNKH.

Sidoo kale waxaa lagu wadaa in Muqdisho iyo magaalooyinka kale ee Soomaaliya ay berri ka dhacaan banaanbaxyo waaweyn oo ka dhan ah gefka madaxweynaha Faransiiska Emanuel Macron.

Muqdisho (Caasimada Online) – Warbixin dheer oo BBC-du qortay ayaa lagu sheegay in ururka Al-Shabaab dhaqaale badan oo canshuur ah uu ka uruursado gudaha Soomaaliya, taas oo weliba ka badan tan ay qaado dowladda Soomaaliya.

Warbixintan oo laga soo xigtay machad cilmi barista ee Hiraal ayaa waxaa lagu sheegay in Al-Shabab ay ganacsatada ka qaadaan lacag dhan 15 million oo dollar bil kasta, taas oo ka badan lacagta dowladda kasoo gasha canshuurta ay ganacsatada ka qaado.

Ka sokow ganacsatada Al-Shabaab waxay lacag baad ah la qaadaan shaqaalaha rayidka ah ee dowladda iyo xataa saraakiisha ciidamada, sida warbixintaan lagu xusay.

Lacagta ay Al-Shabaab ka qaadaan dadka Soomaaliyeed ee 15-ka million gaaraysa kala bar waxay kasoo gashaa magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya.

Warbixintaan maanta la daabacay waxaa lagu sheegay in ganacsatada Soomaaliyeed ay yihiin dhibanayaal oo dowlada iyo Al-Shabaab ay lacago canshuur ah ka qaadaan, ayna ku qasbanyihiin inay bixiyaan.

“Ganacsatadu waxay lacagta u baxshaan oo ay Al-Shabaab u siiyaan waa cabsi ay ka qabaan ee ma’ahan rabitaankooda iyo qanaaco” ayaa lagu yiri warbixintaan laga soo xigtay machadka baaristan sameeyay ee Hiraal.

Waraysiyo laga qaaday mas’uuliyiin dowlada ku jira, ganacsato iyo xataa hoggaamiyaal ka tirsan ururka Al-Shabaab oo magacyadooda la qariyay ayaa lagu ogaaday in Al-Shabaab ay lacago bille iyo mid sanadle ahba ka qaadaan dhamaan shirkadaha waa weyn ee dalka ka jira, taas oo ay u kala qeybiyaan canshuur iyo sako iyo xataa mararka qaar shirkadaha laga qaado lacag dhan 2.5% lacagaha faa’iidada ah ee ay helaan shirkaduhu.

Magaalada Muqdisho ganacsatada ka shaqaysta meelaha u dhaw xarumaha dowladda, sida agagaarka madaxtooyadda ayaa warbixintaan lagu sheegay in laga qaado lacago canshuur ah oo Al-Shabaab qaataan.

Dekedda weyn ee magaalada Muqdisho oo ah isha dhaqaalaha ugu badan uu kasoo galo dowladda ayay warbixintaan sheegaysaa in Al-Shabaabna ay il dhaqaale u tahay oo ay canshuuraan ganacsatada wax kala soo degta.

Mas’uuliyiin magacyadooda la qariyay oo dekedda ka shaqeeya ayay warbixintu sheegeysaa inay Al-Shabaab u gudbiyaan waraaqaha maanafeestada loo yaqaan ee maraakiibtu wadato.

Machadka Hiraal ee BBC-du warbixintaan kasoo xigatay waxaa uu sheegay in shaqaalaha dowladda qaarkood ay xataa Al-Shabaab siiyaan qeyb ka mid ah mushaarkooda si ay uga nabad galaan.

Shaqaalaha dowladda iyo dadka kale ee ka shaqeeya meelaha dowladu ka taliso waxay sheegeen in taleefoono lagala soo xiriiro, sidaasna ay lacagaha ku bixiyaan.

Dhulka ururku ka taliyo dhib badan kalama kulmaan oo toos ayay ganacsatada ugu tagaan, ugana qaataan inta ay doonaan ee lacag ah.

Beeraleyda iyo xoolo dhaqatada ku sugan meelaha ay ka taliyaan ayaa ah kuwa ugu badan ee ay lacagaha ka qaataan.

Warbixintaan oo aad u dheer  waxaa lagu xusay wareysi laga qaaday sarkaal tirsan ciidamada Soomaaliya oo lacag badan laga qaaday si ay u suurto gasho sii wadista dhismo guri uu dhisanayay.

Sarkaalkaan waxaa uu sheegay in markii uu diiday inuu bixiyo lacag la weydiistay in shaqaalihii dhismaha ka waday gurigiisa loo hanjabay, lana joojiyay gaadiidkii qalabka dhismaha geyn lahaa, taas oo ugu dambeyn keentay inuu baxsho lacag gaaraysaa 3,600$.

“Waan ku qasbanaa in lacagtaas baxsho, anigoo dagaal kula jira maleeshiyadooda, waayo wadada kale ee ii furan waxay aheyd, inaan dhismaha joojiyo” ayuu yiri sarkaalkaan ciidanka dowladda ka tirsan ee Al-Shabaab lacagta siiyay oo warbixintaan magaciisa iyo darajiisaba lagu sheegin.

Waxuu sidoo kale yiri “Anigoo ka xun ayaan baxshay lacagtaas”.

Sidoo kale waxay indho gooni ah ku eegeen Al-Shabaab dhismooyinka ay qaraxyada ku dumiyaan, marka la damco in dib loo dhiso oo ay mar kale lacago baad ah ka qaadaan, haddii loo diidana ay mar kale dib u weeraraan.

Ganacsade jooga magaalada Kismaayo ayaa sheegay in Al-Shabaab ay taleefoon kula hadleen qof ay shaqo wadaag yihiin oo doonayeen inuu dib u dhiso Hotel ay horay u qarxiyeen kadibna ay ku qasbeen inuu baxsho lacag aan gorgortan iyo wada hadal toona laheyn.

Qofkii diida dalabka Al-Shabaab ee lacag bixinta ah, waxuu ku qasbanyahay inuu labo mid un sameeyo “inuu ganacsigiisa joojiyo, iyo inuu dalka ka baxo” ayaa warbixintaan lagu yiri.

Gaadiidka xamuulka qaada ee gobollada dalka iskaga safra wadayaashoodu waxay sheegeen in lacag badan Al-Shabaab ka qaataan, laakiin ay kaga duwan yihiin dowladda inay hal boono ku dhex maraan dhulkooda, halka dowladda meel walba lacag lagu weydiiyo.

Magaalooyinka Boosaaso, Jawhar, Kismaayo iyo Baydhaba ayaa lagu xusay warbixintaan inay ka mid yihiin magaalooyinka Al-Shabaab ay ka helaan dhaqaalaha ugu badan.

Dhawaan golaha ammaanka ee Qaramada Midoobey waxaa loo gudbiyay warbixin ay diyaariyeen guddiga daba-galka cunaqabateynta saaran Soomaaliya, waxay ku sheegeen in Al-Shabaab ay lacag badan ka qaadaan ganacsatada Soomaaliyeed, kuwaas oo ay ku fuliyaan weerarrada ay dalka ka geystaan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Hay’adda QM u qaabilsan caruurta ee UNICEF ayaa cambaareysay dil maanta magaalada Muqdisho loogu gaystay laba ka mid ah shaqaalaha gargaarka bani’aadannimo.

Dilka ayaa loo gaystay sarkaal la sheegay inuu ka tirsan yahay degmada Kaxda, iyo qof kale oo la socday, kuwaas oo olole tallaal ka waday degaanka markii la toogtay.

“UNICEF waxaa ka argagixiyey weerarkii goor hore oo maanta Muqdisho ka dhacay, kaasi oo si naxdin leh ay noloshooda ugu waayeen laba shaqaale gargaarka bani’adaanimo ah,” ayaa lagu yiri qoraalka UNICEF.

“Shaqaalahan geesiyayaasha ahaa ee tallaalka dabeysha ayaa furinta hore ku jiray ayaga oo noloshooda u halis gelinayey inay adeeg caafimaad oo muhiim ah siiyaan caruurta baylahan. Waxaan tacisdeena u yabooheynaa qoysaska dhibanaayasha.”

UNICEF ayaa sheegtay in weerarada ka dhanka ah shaqaalaha caafimaadka ay xadgudub ku yihiin xeerarka caalamiga ah, ayna tahay inaan loo dulqaadan.

“UNICEF waxay sida ugu xooggan u cambaareyneysaa weerarkan fuleynimada leh, waxayna ugu baaqeysaa mas’uuliyiinta inay baaritaan buuxa ku sameeyaan. Shaqaalaha gargaarka waa inaan marnaba la beegsan.”

Isha: VOA

Jowhar (Caasimada Online) – Caasimada Online ayaa ogaatay in ilaa hadda cid ka socota Wasaaradda Arrimaha Gudaha Soomaaliya aysan tagin magaalada Jowhar ee xarunta dowlad gobaleedka HirShabeelle oo ay ka socoto soo xulista baarlamanka labaad ee HirShabeelle.

Wararka ay heshay Caasimada Online ayaa sheegaya in maamulka HirShabeelle oo kaliya uu iska wato dhismaha iyo soo xulista baarlamanka, oo la filayo in lagu dhowaaqo saacadaha soo socda, iyadoo aysan jirin cid goob joog ah oo ka socota Wasaaradda Arrimaha Gudaha Soomaaliya iyo Beesha Caalamka, waxeyna arrintaan sababi kartaa in ay sii adkaato xaaladda HirShabeelle.

Waxaa isa soo taraya qeyla dhaanta beelaha iyagoo sheegaya in aysan heysan madaxbanaani halka qaarkoodna ay sheegeen in laga tagay xubnihii ay usoo xusheen kuraasta beesha, islamarkaana lagu badashay shaqsiyaad kale.

“Waa qasab in wasaaradda arrimaha gudaha goobjoog u ahaato soo xulista baarlamaanka, waana qeyb kamid ah awoodaha wasaaradda, haddii ay ka maqantahay xubnahana la shaaciyo waxaa dhici kara cabashooyin badan iyo musuq-maasuq ballaaran,” ayuu yiri Prof. C/risaaq Jimcaale oo la hadlay Caasimada Online.

“Haddii maamulka loo gaar yeelo laguna kor joogtaynin sida howshu u socoto waxay rabaan ayey sameyn karaan mana noqon doonto doorasho hufan oo cadaalad ku dhacda sababtoo ah waxaa maqlayaa in ay madaxda qaarkood musharax yihiin,” ayuu hadalkiisa sii raaciyay Prof C/risaaq Jimcaale.

Wararka ay heshay Caasimada Online ayaa sheegaya in xubno ka socda xafiiska taliyahay hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka ay joogaan Jowhar islamarkaana ay yihiin kuwa ugu saameynta badan ee soo xulista baarlamanka, halka sidoo kalane ay joogaan Xildhibaano ka tirsan baarlamaanka Soomaaliya oo iyagana shaqsiyaad wato.

Wasaraadda Arrimaha Gudaha, ayaa muddo ku dhow saddex bil aheyd mid aan shaqeyn sababo la xiriria wasiirkii hore oo tan iyo markii xilka laga qaaday Kheyre gees looga riixay shaqadiisa, maadaama uu ku dhowaa ra’iisul wasaarihii hore, halka wasiirka cusubna uu jiro toddobaad kaliya.