Muqdisho (Caasimada Online) – Maxkamadda racfaanka gobolka Banaadir ayaa maanta fadhiga 3-aad ka yeelatay kiiska xasaasiga ah ee loo haysto Sayid Cali Macallin Daa’uud oo ku eedeysan inuu gubay xaaskiisii Luul Cabdicasiis Maxamed oo u geeriyootay dabkaasi.

Fadhigan oo ka duwanaa kuwii hore ayaa waxaa ka qayb-galay dhinacyada u dhexeyso doodda oo ah xeer ilaalinta iyo qareenada difaacaya eedeysanaha iyadoo dadweyne kale oo ay ku jiraan ehellada labada dhinac.

Maxkamadda ayaa maanta fursadda uga badan siisay qareennada difaaca eedeysanaha, kuwaas oo lasiiyay fursad ay kusoo bandhigi karaan cadeymahooda iyo doodahooda, maadaama horay loo dhageystay xeer ilaalinta qaran oo iyadu soo oogtay dacwaddan.

Ugu horreyn waxaa hadalka qaatay Abuukaate Cali Xalane oo u doodaya Sayid-Cali, wuxuuna si la yaab leh uga hadlay eeddama culus ee loo haytso eedeysanahan oo ay horay xukun dil ugu soo xukuntay Maxkamadda Darajada Koowaad ee gobolka Banaadir.

Abuukaate Xalane ayaa sheegay in Sayid-Cali uusan gelin dambigan, isla markaana uu raadiyaha ka maqlay inay gubatay xaaskiisa,markii uu ka tegay goobta kadib.

“14-ka bishii labaad waxaa laga qoray in uu maqlay Raadiyaha ninka gubay xaaskiisa, waxaa kale oo uu caddeeyay falka uu gaystay iyo xaqiida dhacday” ayuu yiri Xalane.

Sidoo kale wuxuu Abuukaataha ku dooday in Sayid-Cali uu gubay qol, isla markaana uusan gubin Luul, sida uu hadalka u dhigay.

“Saydi-Cali wuxuu si toos ah u carab baabay inuu gubay qol, ee uusan gubin xaaskiisa, weliba wuxuu sheegay qolka wuu marnaa, mana ku jirin xilligaas xaaskeyga” ayuu yiri.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Geerida Luul Dab ma keeninee dayac iyo daryeel la’aanta Isbitaalka ayaa keentay, lugaheeda ayeyna ku socotay markay dhacdadu dhacday”.

Si kastaba, Maxkamadda Racfaanka ayaa looga fadhiyaan inay go’aan rasmi ah ka gaarto kiiskan oo ay wada sugayaan dadka Soomaaliyeed, maadaama uu soo maray marxalado kala duwan.

Dhuusamareeb (Caasimada Online) – Madaxweynaha Dowlad-goboleedka Galmudug Axmed Cabdi Kaariye (Qoor-Qoor) ayaa maanta qasriga madaxtooyada ku qaabbilay wakiilka xoghayaha Qarammada Midoobay u qaabilsan Soomaaliya Marwo Catriona Lainga oo soo gaba-gabeyneysa shaqadii diblumaasiyadeed ee ay u joogtay Soomaaliya.

Kulankaan ayaa waxay labada masuul uga wada-hadleen arrimo xasaasi ah oo ay kamid yihiin; amniga iyo la-dagaallanka argagaxisada, arrimaha doorashooyinka iyo qaaybentooda iyo guud ahaan siyaasadda dalka.

Madaxweynaha Galmudug iyo wafiga la socday Marwo Catriona Lainga ayaa kormeer ku tagay dhismaha xarunta Qarramada Midoobay ee maamulka Galmudug oo meel wanaagsan uu maraaya dhismaheedu.

Kulankan ayaa sidoo klae waxaa madaxweynaha Galmudug Axmed Qoor-Qoor ku wehliyay madaxweyne ku-xigeenka iyo qaar ka mid ah Golaha wasiirrada maamulka.

Catriona Laing ayaa maalmihii u dambeeyay kulamo ka waday gudaha dalka, kuwaas oo ku macsalaameyneysay madaxda Soomaaliyeed, ayada oo sidoo kale booqasho ku tegtay qaar kamid ah xarumaha maamul goboleedyada, ayada oo wada-hadallo lasoo yeelatay hoggaamiyeyaasha gobollada.

Sida uu horey u shaaciyay xafiiska Qaramada Midoobay ee Soomaaliya, Catriona Lainga ayaa gaba-gabeynaysa hawsheeda bishan May ee sanadkaan, taasi oo loo magacaabay bartamaha sanadkii tegay ee 2023-ka.

Si kastaba, Qaramada Midoobay oo ay hay’adaheeda ka howl-galaan gudaha dalka ayaa xiriir wanaagsan iyo wada shaqeyn buuxda la leh dowladda federaalka Soomaaliya iyo maamulada dalka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidamada badda ee Midowga Yurub ayaa qabtay lix qof oo looga shakisan yahay in ay yihiin burcad-badeed Soomaali ah, kadib markii ay rasaas ku fureen markab shidaal oo marayay Gacanka Cadmeed.

Ragga la qabtay ayaa la sheegay inay weerar ku qaadeen markabka Chrystal Arctic oo sitay calanka Jasiiradaha Marshall, sida ay sheegeen saraakiisha howlgalka fulisay ee ciidamada badda Midowga Yurub.

Burcad-badeedda ayaa rasaas ku furay markabka, iyagoo markaas saarnaa doon yar oo hub uu saarnaa, sida ay sheegtay xarunta howlgallada ganacsiga Marin-biyoodka UK, oo korjoogteysa marinnada markabka ee bariga.

Burcad-badeedda ayaa sitay qoriga nooca Kalashnikov iyo bambooyin, sida ay sheegtay shirkadda ammaanka sida gaarka loo leeyahay ee Ambrey, weerarkaas ayaa kusoo aaday iyadoo kooxda Xuutiyiinta Yemen ay sidoo kale weerareen maraakiibta maraysay Badda Cas iyo Marinka Bab el-Mandeb.

Markabka waxaa saarnaa ciidamo hubeysan, waxayna Burcad-badeedu ku fureen rasaas markii hore, balse rasaas kale ayey ugu jawaabeen ciidamadii saaraa markabka, taasi waxay sababtay inuu dab ka dhasho doontii ay wateen ragga burcadda ah.

Rasaastii laga soo riday markabka ayaa la sheegay inay haleeshay fuusto shidaal ku jiray oo saareyd doonta burcadda, taasi oo sababtay in dab ka dhashay doontiina gubato.

Ugu dambeytii qoladii la weeraray ee markabka waxay gurmad u fidiyeen oo badda kasoo badbaadiyeen burcadii, kuwaas oo la sheegay inay qabaan dhaawacyo aan la kala xaqiijin inay dab yihiin iyo rasaas yihiin.

Weerarrada badda ee muddooyinkaan socday ayaa hoos u dhigay isu gudubka ganacsiyada ee marin-biyoodkan muhiimka ah ilaa Kanaalka Suweys iyo Badda Mediterranean-ka.

Baydhaba (Caasimada Online) – Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya howlgal qorsheysan oo ay maanta ciidamada Xoogga dalka ka sameeyeen deegaanada dhaca buuraleyda iyo dhulka howdka ah ee u dhexeeya gobollada Baay iyo Bakool.

Howlgalkan ayaa waxaa hoggaaminayay taliye ku xigeenka ururka 47-aad ee guutada 8-aad, qaybta 60-aad, Xiddigle Uune Guudle Cabdiraxmaan, kaas oo sheegay inay cagta mariyeen goobo ay ku sugnaayeen maleeshiyaad ka tirsan kooxda Al-Shabaab.

Warsaxaafadeed kasoo baxay taliska ciidanka Xoogga dalka ayaa waxaa lagu sheegay in howlgalkaasi lagu xoreeyay deegaano ay horay ugu sugnaayeen Al-Shabaab.

Ciidamada ayaa haatan ku sugan deegaanada howlgalka laga sameeyay sida uu warbaahinta dowladda u xaqoojiyay Xiddigle Uune Guudle Cabdiraxmaan.

“Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyed gaar ahaan Ururka 47-aad Guutada 8-aad Qeybta 60-aad ayaa manta Howlgal Sifeyn ah waxay kasameyeen Degaanada Dhaca Buuraleyda iyo Dhulka Hoowdka ah ee Kala Qeybiya gobolada Baay Iyo Bokool” ayaa laghu yiri qoraalka.

Sidoo kale warsaxaafadeedka ayaa intaasi kusii daraya in la burburiyay xarumo ay kooxda ku laheyd halkaasi, laguna diyaarinayay maleeshiyaad ka tirsan Al-Shabaab.

“Inta howlgalkan gaarka uu socday ayaa lagu bur-buriyay goobo maleeshiyaadka khawaarijta isku abaabuleyeenoo u dhaxaysa Degmooyinka Bardaale iyo Qasax Dheere ee Gobalka Baay iyo degmada Waajid ee gobolka Bakool” ayaa lasii raaciyay qoraalka.

Dhanka kale, ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay kooxda Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkaas ee guusha ka sheegatay dowladda federaalka Soomaaliya.

Koonfur Galbeed ayaa waxaa haatan ka socda guluf dagaal oo ka dhan ah Al-Shabaab, kaas la doonayo in kooxda looga sifeeyo guud ahaan maamulkaasi.

Muqdisho (Caasimada Online) – Maxkamadda racfaanka gobolka Banaadir ayaa maanta fadhiga saddexaad ka yeelaneysa kiiska xasaasiga ah ee loo haysto Sayid Cali Macallin Daa’uud oo ku eedeysan inuu gubay xaaskiisii Luul Cabdicasiis Maxamed oo u geeriyootay dabkaasi.

Fadhigan oo ka duwan kuwii hore ayaa waxaa ka qayb-galaya dhinacyada u dhexeyso doodda oo ah xeer ilaalinta iyo qareenada difaacaya eedeysanaha iyadoo dadweyne kale oo ay ku jiraan ehellada labada dhinac.

Maanta ayaa qorshaha waxa uu yahay in la dhageysto difaaca qareenada eedeysanaha oo fadhigii ugu dambeeyey maxkamaddu ku iclaamisay.

Xeer ilaalinta oo iyadu inta badan doodda qaadatay fadhigii hore ayaa waxa ay kusoo bandhigtay muuqaalka guriga lagu gubay Luul, sidoo kale waxa ay keentay marqaatiyeyaal cusub oo ay ku jiraan dadkii ugu horreeyay ee marxuumadda ugu galay guriga iyo dhaqaatiirka isbitaalka la geeyaykahor inta aysan geeriyooon.

Dooddan ayaa si toos ah loogala socon doonaa warbaahinta iyo baraha bulshada, maadaama uu kiiskan yahay mid aad isha loogu wada hayo.

Sayid-Cali, isaga ayaa dalbaday maxkamadda racfaanka, kadib markii uu sheegay inuu ku qanci waayey xukunkii dilka ahaa ee maxkamadda gobolka Banaadir ay ku riday.

Si kastaba, hadii mar kale Sayidcali ay maxkamadaani ku xukunto dil toogasho ah, waxaa u furan inuu mar kale qaato racfaan oo kiiskaan uu u gudbo maxkamadda sare ee dalka.

Beledweyne (Caasimada Online) – Taliyaha Hay’adda Sirdoonka iyo Nabad Sugidda Qaranka ee NISA Cabdullaahi Maxamed Cali (Sanbaloolshe) oo ku sugan magaalada Beledweyne ee xarunta Gobolka Hiiraan ayaa kulamo ka bilaabay magaaladaas.

Taliyaha ayaa galabta kulan gaar ah la yeeshay Xildhibaano ka tirsan Baarlamaanka Federaalka, qaar ka mid ah Odayaasha Dhaqanka iyo qeybaha kale ee Bulshada reer Hiiraan.

Kulanka waxaa diiradda lagu saaray xaaladda amniga ee Gobolka iyo sidii dardargalin lahaa dagaalka ka dhanka ah kooxaha Khawaarijta ah.

Taliyaha Hay’adda Sirdoonka iyo Nabad Sugidda ayaa adkeeyay muhiimadda ay dowladda u leedahay in dalka oo dhan laga sifeeyo cadawga Khawaarijta ah ee Al-Shabaab.

Dhankooda, Xildhibaanada Baarlamaanka, Odayaasha dhaqanka iyo Qeybaha Bulshada oo kulanka ka hadlay ayaa Taliye Sanboloolshe kaga mahadceliyay dadaalka uu ku bixinayo amniga iyo garab istaaga dadka reer Hiiraan ee dagaalka kula jira Khawaarijta.

Dhinacyadii uu la kulmay Taliye Sanbaloolshe ayaa waxa ay balan qaadeen in ay sii xooji doonaan doorkooda ciribtirka Khawaarijta, gaar ahaan deegaanada gobolka Hiiraan.

Taliyaha Hay’adda Sirdoonka iyo Nabad Sugidda Qaranka Cabdullaahi Maxamed Cali Sanbaloolshe ayaa lagu wadaa in 13-ka bishaan uu magaalada Beledweyne uga qeyb galo Caleema Saarka Ugaaska Guud ee Beesha Xawaadle Ugaas Yuusuf Ugaas Xasan Ugaas Khaliif.

Qaban-qaabada munaasabadda caleema-saarka Ugaaska ayaa ka socota magaalada Beledweyne, waxaana halkaas isugu tegay Taliyaha NISA, Xildhibaanada beesha Xawaadle iyo duubabka dhaqanka beeshaas iyo beelaha kale ee deriska la ah.

Dhuusamareeb (Caasimada Online) – Madaxweynaha maamulka Galmudug Mudane Axmed Cabdi Kaariye (Qoor Qoor) ayaa maanta dhagax dhigay xafiiska howlgelinta mashruuca Nagaad, oo ka shaqeyn doona dib u dhiska iyo bilicada Dhuusamareeb.

Sida lagu sheegay warsaxaafadeed kasoo baxay xafiiska madaxweyne Qoor Qoor wuxuu xafiiskan maamuli doonaa dhismaha  11 waddo oo dhex-marta caasimadda iyo laamiga weyn ee oo laba dhinac ah.

Sidoo kale waxaa mashruucaan qayb ah dhismaha waddada ka timaadda garoonka diyaaradaha iyo waddo weyn oo marta galbeedka magaalada oo laami ah.

Haddaba dhagax-dhigga mashruucaan oo kusoo aaday, xilli uu sii dhammaanaayo muddo xileedka Qoor Qoor ayaa waxaa ka dhashay falcelin iyo hadal-heyn xoogan.

Cali Macallin Cabdullahi “Goormee? goor xeero iyo fandhaal kala dheceen raadiye kale nooshid kaasu waa ahaadee”.

Cawaale Daahir Sandar ayaa yiri “Wax aan sii soconeen miyaa maalin kasta la dhagax-dhigaa?”.

Maxamed Cabdi “Qoor Qoor doorasho ayaa lagaaga fadhiyaa mashruucyo beena hanoo dhagax dhigin”.

Cabdishakuur Axmed “Dhagax-dhigga hanoo danbeeyee, ma kala celisid qabiilada is laynaayo, oo aad ka shaqaysid dib u heshiisin miro dhal ah”.

Cabdirisaaq Jaamac “Mashruuc hadda kadib la dhisayo xafiiskiisa miyaa hadda wax ka sugeenaa?”.

Cali Wanaagsane “Qoor Qooroow riwaayaddaas Dhuusamareeb ku joogi maysid ee boorsooyinka ka xir-xiro”.

Muqdisho (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya waxaa maanta ka furmay shirka maalgashiga qurbe-joogta Soomaaliyeed oo ay soo qaban qaabisay Wasaaradda Arrimaha Dibedda, gaar ahaan waaxda Jaaliyaddaha Qurbe-joogta.

Shirkan oo ah mid xasaasi ah ayaa waxaa ka qayb-galay madax ka kala socotay Haya’addaha dowladda, ganacsato iyo qaybaha kala duwan ee bulshada.

Wasiirka arrimaha dibadda Soomaaliya, Axmed Macallin Fiqi oo khudbad ka jeediyay madasha  ayaa sheegay in qurbe-joogtu kaalin xooggan ka geysteen maalgashiga dalka, koboca nolosha bulshada iyo difaaca dalkaba.

Sidoo kale wasiirka ayaa is barbar-dhig ku sameeyay qurbe-joogta iyo dadka gudaha ku sugan, gaar ahaan kaalintood ku aadan wax qabadka iyo dowladnimada.

“Qurba-joogta dad badan ayaa eedeeya oo yiraahdo anshax xumo ayay nagu soo kordhiyeen wiil jeego xiiran baa la keenay, gabar saas ahaa timid, laakiin qurba-joogta Soomaaliyeed waa kuwo laf dhabar u ah bulshada Soomaaliyeed” ayuu kusii daray.

Fiqi oo ka hadlayay dadka ku sugan gudaha dalka ayaa sheegay in qaarkood ay is qarxiyaan, ayna dilal ka gaystaan masaajida hortood, sida uu hadalka u dhigay.

“Dakla gudihiisa ayaa laga helayaa kuwii joogay ayaa maanta s qarxinaya oo ma aragtay masaajid hortiis wax ku dilaya, laakiin lama dhihi karo waxaa xun dadka dalka jooga oo dhan,” ayuu sii raaciyay.

Hadalkan ayaa dhaliyay falcelin xoogan, wuxuuna si wayn u qabsaday baraha bulshada Internet-ka oo siyaabo kala duwan loogu falanqeeyay hadalka wasiirka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa maanta si weyn loogu bogaadiyay inay wax ka bedeshay warqaddii ay ku dalbatay in la xiro Xafiiska Qaramada Midoobay ee Kaalmeynta Soomaaliya ee magaciisa loo soo gaabiyo (UNSOM).

Dowladda dhexe oo warqad u dirtay Qaramada Midoobay ayaa sheegtay in haatan ay dooneyso in la magacaabo guddi wadajir ah oo ka shaqeyn doono, sidii dib loogu qaabeyn lahaa howlgalka QM ee Soomaaliya, halkii markii hore ay dalbatay in xafiiska aan loo cusbooneyn joogitaanka Soomaaliya marka la gaaro December 2024.

Arrintan waxaa si weyn usoo dhaweeyay siyaasiyiinta dalka qaarkood, waxaana ka mid ah Cabdinuur Maxamed Axmed oo ah agaasime ku xigeenkii hore ee madaxtooyada Soomaaliya.

Cabdinuur oo qoraal soo saaray ayaa madaxweyne Xasan Sheekh ku boggaadiyay go’aankan, isaga oo sheegay inuu dib u hagaajiyay tallaabadii hore ee uu qaaday.

“Haddii uu wax hagaajiyo sida warqadda masuuliyadda iyo xilkasnimada xambaarsan ee shalay loo diray New York halagu taageero. Yaan laga dhigin qof jabay oo laga adkaaday” ayuu yiri Cabdinuur oo kamid ah saaxibada aadka ugu dhow madaxweynihii hore Farmaajo.

Sidoo kale waxa uu tilmaamay in arrintan ay tahay tallaabo geesinimo leh oo loo qaaday jidka dheer ee dowlad dhiska Soomaaliya.

Geesinnimada laguu sheegayaba waa inaad garawshiyo muujiso. Dowlad dhiska Soomaaliya jid dheer baa sugaya oo sahay iyo adkaysi badan u baahan” ayuu yiri.

Dhankiisa, Cali Yare Cali oo ka hadlay arrintan ayaa soo dhaweeyay tallaabada dowladda oo uu ku baaqay inay haboon tahay in lagu tagaeero, sida uu hadalka u dhigay.

“Dowladdu markii ay tallaabo wanaagsan qaado in garabkeeda la istaago. markii laga qaldanyahay in loo garaabo. markii dowladda iyo ajnabi kale joogto dowladda lala safto,” ayaa isaguna sidaas uga falceliyay tallaabada ay qaaday dowladda federaalka Soomaaliya.

Hadalkan ayaa kusoo aadaya, ayada oo dowladda iyo Qaramada Midoobe ay isla garteen in la dhiso guddi wadajir ah oo ka shaqeyn doono, sidii dib loo qaabeyn lahaa howlgalka QM ee Soomaaliya.

Baydhaba (Caasimada Online) – Faah-faahino dheeraad ah ayaa kasoo baxaya howlgal qorsheysan oo ay maanta ciidamada Daraawiishta Koonfur Galbeed ka sameeyeen agagaarka degmada Buur-hakaba ee gobolka Baay, kaas oo lagu beegsaday Al-Shabaab.

Howlgalkan oo ka dhacay Kuunyo Buurow ayaa waxaa lagu soo qabtay Horjooge magaciisa lagu sheegay Aadan Maxamed Ali Dhaayow oo ka tirsanaa saraakiisha kooxda Al-Shabaab.

Qoraal kooban oo kasoo baxay maamulka Koonfur Galbeed oo looga hadlay howlgalkan ayaa lagu sheegay inuu u dhacay sidii loo qorsheeyay, laguna soo qabtay Horjooge Dhaayow.

“Howlgal Qorshaysan oo Ay Ciidamada Daraawiishta Maamulka Koonfur Galbeed ka fuliyeen tuulada kuunyo buurow oo 30km dhanka Galbeed kaga beegan Degmada Buur-Hakaba ayaa waxaa lagu soo qabtay Horjooge Aadan Maxamed Ali Dhaayow oo ka tirsanaa Khawaarijta Alshabaab” ayaa lagu yiri warka qoraalka ah ee kasoo baxay Koonfur Galbeed.

Sidoo kale ciidamada ayaa weli sii wada howlgalkooda, waxayna isku fidiyeen deegaano kaabiga ku haya degmada Buur-hakaba ee gobolka Baay.

Dhanka kale, ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxaya kooxda Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkaas ee ay guusha ka sheegatay Koonfur Galbeed Soomaaliya.

Gobollada Baay iyo Bakool ayaa waxaa haatan ka socda guluf dagaal oo ka dhan ah Al-Shabaab, kaas oo ay iska kaashanayaan ciidamada dowladda iyo kuwa deegaanka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa Qaramada Midoobe u dirtay warqad daba socota warqaddii ay todobaadkii hore ku dalbatay in lagu xiro xafiiska Qaramada Midoobay ee Kaalmaynta Soomaaliya, kaas oo marka magaciisa la soo gaabiyo loo yaqaano (UNSOM).

Warqaddii horey ayey dowladda ku sheegtay in horumar ballaaran ay ka sameysay dhismaha dowladnimada, gaar ahaan dhinacyada amniga iyo siyaasadda, sidaas daraadeedna ay door bideyso madax-bannaanida horumarkeeda mustaqbalka.

“Ka dib markii aan si qoto dheer u tixgalinay muhiimada istaraatiijiga ah. Waxaan jeclaan lahayn inaan muujinno in hadda ay habboon tahay in loo gudbo wejiga xiga ee booskayaga. Waxaan kalsooni ku qabnaa in aan sii wadi doono dadaalladayada ku aaddan joogteynta nabadda iyo barwaaqada,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeed horay uga soo baxay wasaaradda arrimaha dibadda Soomaaliya.

Si kastaba, warqad kale oo dowladda u dirtay Qaramada Midoobe ay ku sheegtay inay dooneyso in la billaabo qorshaha kala guurka ee xafiiska Qaramada Midoobe ee Soomaaliya lagu xirayo, balse uma aysan qaban waqti si la mid ah warqadidi hore.

Dowladda dhexe ayaa sheegtay in haatan ay dooneyso in la magacaabo guddi wadajir ah oo ka shaqeyn doono, sidii dib loo qaabeyn lahaa howlgalka QM ee Soomaaliya.

Sidoo kale warqada cusub oo ay dirtay dowladda ayaa waxaa lagu cadeeyey in ay diyaar u tahay magacaabida xubno Soomali ah oo wax ka diyaariya qorshaha kala guurka ee UNSOM.

Tallabadan kadib ayaa waxaa si toos ah u wada-hadlay madaxweyne Xasan Sheekh iyo xoghayaha guud ee QM oo sameeyay xiriir khadka taleefoonka ah, iyaga oo heshiis ku gaaray magacaabida guddi gaar ah oo dib u qiimeynaya shaqada xafiiska UNSOM.

Arrimahan ayaa kusoo aadayo, ayada oo waajibaadka xafiiska QM EE (UNSOM) uu ku eg yahay marka la gaaro dhammaadka bisha Oktoobar ee sanadkan 2024-ka.

Xarardheere (Caasimada Online) – Warar dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa howlgal qorsheysan oo ay gelinkii dambe Jimcihii ciidamada dowladda iyo kuwa deegaanka ay ka sameeyeen duleedka degmada Xarardheere, kaas oo lagu beegsaday kooxda Al-Shabaab.

Howlgalkan oo ka dhacay deegaanka Howdley ayaa waxaa si gaar ah u qaaday ciidamada Danab iyo kuwa Gorgor oo kaashanaya ciidamada deegaanka oo iyana ka soo baxay dhanka degmada Ceel-dheer, kuwaas oo waddada u galay agab loo waday Al-Shabaab.

Ciidamada huwanta ayaa waxaa u suuragashay inay gacanta ku dhigaan shidaal ay halkaas kala soo dageen Al-Shabaab, isla markaana lagu jeenay doon, sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay dowladda.

Sidoo kale ciidamada ayaa gacanta ku dhigay laba nin oo waday shidaalka iyo gaari nooca raaxda ah oo ay wateen, kuwaas oo loo soo bandhigay warbaahinta.

“Ciidanka Xoogga  dalka gaar ahaan kumaandooska  Danab iyo gorgor oo kaashaanaya ciidanka Deegaanka oo iyana ka soo baxay degmada Ceel-dheer ayaa howlgalo ka sameyay deganka howdley oo duleedka degmada Xarardheere ciidanka waxa usuurta gashay in ay gacanta ku soo dhigaan 150 jirgan oo shidaal ah oo halkaasi dooni keentay isla markaana loo waday cadawga khawarijta.” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka kasoo baxay dowladda.

Sidooo kale waxaa lasoo raaciyay “Waxaa ay ciidamadu ay gacanta ku dhigeen laba ruux oo ku luglahaa soo dejinta shidalka kuwaasi oo baaritano ay ku socdaan”.

Horay ciidamada dowladda iyo kuwa deegaanka ayaa sidan oo kale u fashliyay hub iyo saanad ay doonayeen inay Al-Shabaab kala soo dagaan halkaasi.

Gobollada dhexe ayaa waxaa weli ka socda howlgallo culus oo ay iska kaashanayaan ciidamada Xoogga dalka iyo kuwa deegaanka oo deegaanada badan ka xoreeyay kooxda.

Aadan Yabaal (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Shabeelaha Dhexe ayaa sheegaya in maanta Al-Shabaab ay weerar culus ku qaadeen deegaanka Daarunimca oo hoostaga degmada Ruun-nirgood, halkaas oo uu ka dhacay dagaal kooban.

Al-Shabaab ayaa waxaa u suuragashay inay muddo saacado ah la wareegaan deegaankaas, kadib markii ay ka baxeen ciidamada dowladda iyo kuwa deegaanka, sida ay innoo xaqiijiyeen ilo wareedyo xilkas ah.

Wararka ayaa intaasi kusii daraya in Al-Shabaab muddada ay joogeen magaalada ay gubeen guryo ay lahaayeen ciidamada oo ku yaalla halkaasi, waxayna kadib dib uga gurteen deegaankaasi, markii ay dagaal rogaal celis ah kusoo qaadeen ciidanka huwanta.

Guddoomiyaha degmada Ruun-nirgood Macallin Muxidiin Maxamuud oo la hadlay warbaahinta ayaa ka warbixiyay dagaalkaasi, wuxuuna sheegay in dib loo riixay dagaalyahanada Al-Shabaab ee weerarka kusoo qaaday halkaasi.

“Weerar gaadmo ah ayay soo qaadeen nimanka cadowga ahaa oo Khawaarijta ahaa oo beledka Daarunimca kusoo qaaday, markii ay gurmadka ogaadeena dib ayay uga baxeen, horaana loo riixay” ayuu yiri guddoomiye Macallin Muxidiin Maxamuud Kulmiye.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in haatan xaaladda ay dagan tahay, isla markaana ay deegaanka gacanta ku hayaan ciidamada Xoogga dalka iyo kuwa Macawiisleyda.

“Xaaladda deegaanka hadda waa dagan tahay waxaa gacanta ku haya ciidamada dowladda iyo kuwa deegaanka, waana sii joogi doonaan” ayuu sii raaciyay.

Daarunimca ayaa waxaa marar badan ka dhashay dagaallo khasaare kala duwan gaystay, kadib weeraro ay kusoo qaadeen maleeshiyaadka Shabaab oo horay looga saaray halkaas.

Nairobi (Caasimada Online) – Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, Mudane Xamza Cabdi Barre oo weli ku sugan dalka Kenya ayaa weli kulamo xasaasi ah ka wada magaalada Nairobi ee caasimada dalkaasi, halkaas oo ay ku joogo booqasho rasmi ah ah.

Ra’iisul wasaare Xamza ayaa maanta Nairobi kula kulmay Ergeyga Gaarka ah ee Mareykanka u qaabilsan Geeska Afrika, Mike Hammer, oo ay ka wada hadleen xoojinta xiriirka iyo iskaashi ka dhaxeeya labada dal iyo taageerada ay Dowladda Mareykanku siiso Soomaaliya.

Labada dhinac ayaa si gaar ah kulankooda diirada ugu saaray arrimo dhowr ah oo la xiriira xaaladda gobolka iyo xoojinta taageerada dhinacyada kala duwan leh ee uu Mareykanku ku taageero Soomaaliya.

Sidoo kale waxaa kulankan lagu soo qaaday arrimaha amniga, la dagaallanka kooxaha Khawaarijta ah iyo xasilloonida guud ee Gobolka.

Xamza oo madasha ka hadlay ayaa sidoo kale uga mahadceliyey Dowladda Mareykanka sida hagar la’aanta ah ee ay u garab taagan tahay madax-bannaanida, iyo midnimada dadka iyo dhulka Jamhuuriyadda   Federaalka Soomaaliya.

Mike Hammer ayaa sheegay in dowladdiisa ay sii wadi oonto garab istaaga Soomaaliya, ayna ka caawin doonto arrimaha hortabinta leh, sida arrimaha milatariga iyo bani’aadanimada.

Mareykanka ayaa kamid ah dowladaha waa wayn ee taageerada joogtada ah siiya Soomaaliya, wuxuuna sidoo kale ka qayb-qaataa dagaalka lagula jiro Al-Shabaab.

Muqdisho (Caasimada Online) –  Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda  Soomaaliya, Mudane Xamsa Cabdi Barre ayaa maanta soo gabagabeeyay booqashadii uu ku joogay magaalada Nairobi ee caasimada dalka Kenya, isaga oo kusoo laabtay magaalada Muqdisho.

Ra’iisul wasaaraha ayaa Nairobi joogay muddadii u dhexeysay 6-da ilaa 11-ka May, isaga oo kulamo kala duwan la yeeshay madaxda sare ee dalka oo uu ugu horreeyo madaxweynaha dalkaas William Ruto oo isagu u fidiyay casuumadda uu ku tegay Nairobi.

Inta uu Xamza joogay magaalada caasimada ah ee Nairobi wuxuu heshiisyo la gaaray dowladda Kenya, kuwaas oo ku saabsan dhinacyada; arrimaha dibedda, nabadgalyada, dhaqaalaha, ganacsiga, waxbarashada iyo arrimaha adeegga bulshada.

Sidoo kale ra’iisul wasaaraha ayaa la kulmay Ganacsatada iyo Jaaliyadda Soomaaliyeed ee ku dhaqan dalkaas oo uu uga warbixiyey xaaladda dalka, fursadaha ganacsi iyo qorshaha Xukuumadda DanQaran ee la xiriira dowlad-dhiska Soomaaliya.

Waxa kale oo uu Kenya kula shiray Ergeyga Gaarka ah ee Mareykanka u qaabilsan Geeska Afrika, Mike Hammer, oo ay ka wada hadleen xoojinta xiriirka iyo iskaashi ka dhaxeeya labada dal iyo taageerada ay Dowladda Mareykanku siiso Soomaaliya.

Soo laabashadiisa kahor wuxuu maanta booqasho ku tagey Safaaradda Soomaaliya ay ku leedahay dalka Kenya, iyada oo ay halkaas ku soo dhaweeyeen Danjiraha Soomaaliya u fadhiya Kenya Mudane Jabriil Ibraahim Cabdulle iyo xubno ka tirsan diblomaasiyiinta ka howlgala Safaaradda.

Safarkan ayaa noday kii ugu horreeyay eeuu ra’iisul wasaaruhu ku tegay Dalka Kenya, tan iyo markii xilkan loo magacaabay bishii June ee sanadkii 2022-kii.

Muqdisho (Caasimada Online) –Madaxweynaha JFS Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Khudbadii Jimcaha ee maanta qeybtaan kaga hadlay arrimaha doorashooyin uu qorsheynayo inuu dalka ka qabto iyo qadiyadda Somaliland.

Madaxweynaha ayaa ugu horeyn sheegay inay ka go’antahay in dalka uu ka qabto doorasho qof iyo cod ah, taasna uusan ka gorgortami doonin, isla markaana uu xaqiiji doono si kasta oo ay ku suurtageli karto.

“Doorasho Qof iyo Cod ah ayaa ballanqaadnay, waana hirgalinayaa alle idinkiis, dadkeenana waa in ay dortaan cidda danahooda iyo mustaqbalkooda ka shaqeynaysa,” ayuu yiri Madaxweynaha JFS.

Madaxweynaha ayaa wacad ku maray in dadkaan aysan u tali doonin cid dambe oo hoggaanka dalka si qaldan ku timaada “fursad kale ma jirto, dadkeena waa inay doortaan cida meteleysa,” ayuu yiri.

Dhinaca kale, Madaxweynaha ayaa ka hadlay qadiyadda Somaliland, isagoo sheegay in waxaba aysan u wabin dowladda Soomaaliya, dadka Soomaaliyeed ee ku nool gobollada waqooyi.

“Walaalaha Somaliland majirto wax dhibaato ah habayaratee oo na dhexyaal, doorashooyinka ku soo wajahan iyo dimoquraadiyadda ay hiigsanayaan si nabad ah inay ugu dhamaato ayaan u rajeyneynaa,” ayuu yiri Xasan Sheekh.

Madaxweynaha ayaa cadeeyey in dowladda Soomaaliya ay weli daneyneyso in Somaliland dowladiisu wadahadal la yeelato, si looga tashado aayaha iyo wadajirka umadaan walaalaha ah.

“Mowqifkeenii hore ayaan ku taaganahay, Somaliland waa walaalaheen waa dad Soomaaliyeed, waxaan qabnaa aan wadajirno, sida aan ku wadajireynana aan ka wadahadalno,” ayuu yiri Xasan Sheekh.

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Soomaaliya ayaa Qaramada Midoobey weydiisatay in la soo geba-gebeeyo joogitaanka howlgalkeeda diblomaasiyadeed ee Soomaaliya oo soo socday in ka badan 10 sano, sida ku cad warqad ay heshay Caasimada Online.

Warqadda uu Golaha Ammaanka u diray wasiirka arrimaha dibedda Soomaaliya Axmed Macallin Fiqi ayuu kaga codsaday “in la joojiyo shaqada howlgalka Qaramada Midoobay ee Soomaaliya (UNSOM), kadib markii aan si qoto dheer u tixgalinay istaraatiijiyadda aan mudnaanta siineyno.”

Afhayeen u hadlay xafiiska UNSOM Ari Gaitanis oo ka jawaabaya codsigan ayaa sheegay in codsigan uu caddeyn u yahay shaqada qiimaha leh ee UNSOM uu ka qabtay taageeridda maamullada Soomaaliya.

Waxa uu intaas ku daray inay wada-hadal kula jiraan dowladda federaalka Soomaaliya, ayna diyaar u yihiin inay qaataan go”aanada Golaha Ammaanka.

Xafiiska UNSOM ayaa waxaa 2013 aas-aasay Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay si uu mas’uuliyiinta Soomaaliya uga taageero u gudubka dimoqraadiyadda iyo sareynta sharciga ka dib in ka badan 20 sano ah oo ay dalka ka jireen dagaalo sokeeye, burcadnimo iyo kooxo argagixiso.

UNSOM ayaa beddelay UNPOS oo soo shaqeynayey April 1995-kii ilaa June 2013.

Qaramada Midoobay waxay Soomaaliya usoo mahacawday 17 ergay, tan iyo 1992.

Toban waxay kasoo jeedeen qaaradda Afrika, 4 Britain, 2 Mareykan, midna Ciraaq. Waxay kala ahaayeen:-

1- Mohamed Sanoun, 1992, Algeria
2- Ismat Kittani, 1992, Iraq
3- Jonathan Howe, 1993, USA
4- Lansana Kouyate, Guinea, Feb 1994 (Acting)
5- Victor Gbeho, July 1994, Ghana
6- Abdulhamid Kabia, 1996 (Sii-haye) Sierra Leone
7- Flex Mosha, 1996, Tanzania
8- David Stephen, September 1997, UK
9- Winston Tubman, February 2002, Liberia
10- Francois Fall, Guinea, 2005
11- Ahmadou Ould Abdalla, 2007 Mauritania
12- Augustine Mahiga, 2010, Tanzania
13- Nick Kay, 2013, UK
14- Michael Keating, 2015, UK
15- Nicholas Haysom, 2018, RSA
16- James Swan, 2019, James Swan, USA
17- Catriona Laing, 2023, Britain.