Sidaa darteed baan jecellahay inaan si degen uga jawaabno intuu Ilaahay inoo fududeeyo aayadahan iyo axaadiista, inkastoo aan mowduucaan isla bogga horey ugu daabacnay.Ciwaanka kowaad ee qoraalkaasi ku jira PDF-ka waa: MALA XUSI KARAA MOWLIIDKA?Dabeetana daliilkii kowaad ee halkaasi ku xusan wuxuu noqday sidan:Waxaa Ilaahay Qur’aanka uu inoogu sheegey inaynu ku faraxno raxmadda Alle. Alle wuxuu yiri
قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَٰلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ
Suuradda Yuunus: 58d.
Haddaba waxaan is weydiinnaa tani ma waxay tilmaamaysaa ixtifaalka mowliidka nebiga (NNKH)? Muxuuse yahay macnaha aayadda? Waayo cidda lala hadlaya? Maxay ku macneeyeen culimada tafsiirka ereyga fadliga Ilaahay iyo ereyga raxmadda Ilaahay?
Macnaha aayadda oo af Soomaali ah waa:
”Ku dheh: Fadliga Ilaahay dartiis iyo raxmaddiisa, taasi haku farxaan, middaas baa u kheyr roon, waxa ay kulminayaan”.
Fadliga Ilaahay Quraanka ayay ku macneeyeen culimada tafsiirka, raxmaddana Islaamka, cidda uu hadalka u dhacayana waa Muslimiinta.
Abaddan halkani kuma jirta mowliidka ku farxa ama dhalasho xuso, xataa ishaaradeeda kuma jirta.
Haddii ay tahay raxmadda waa Rasuulka Alle, oo koonka loosoo direy sida uu Ilaahay suuradda Al Ambiyaa uu ku sheegey, taa macnaheedu waxaa weeye fadligii iyo raxmaddiiba asaga ayaa loosoo dhiibey oo fadliga waa Quraanka, raxmaddiina waa Islaamka. Ma jira marka cid Islaannimo sheeganaysa oo aanan ku faraxsanayn nebi Muxammad (NNKH). Laakiin farxaddu ayaanan isku si loo fahamsaneen.
Qof leh maalin walba ayaan ku farxaa nebiga oo aan xusaa oo aan ku sallin, iyo qof leh sanadkii halmar ayaan ku farxaa oo aan xusaa, runtii waxaa kala xukmi kara ilmaha yar koodii jecel Rasuulka Alle (NNKH) labadaasi shakhsi.
Haddii aad adiga u samayneyso xuska nebiga (NNKH), fulinta aayaddaas iyo kucamal falkeeda oo ay tilmaamayso in xuska mowliidka la sameeyo laguna farxo, waxay markaasi ka dhigan tahay Abuu Bakar iyo Cumar iyo Cuthmaan iyo weliba Cali inaanay ku farxin nebiga (NNKH), oo aanay fulinin aayaddaasi. Waxay noqoneysaa arrintu in saxaabadii oo idil aanay fahmin macna aayaddaasi oo aanay ku farxin. Turjumaankii Quraanka Cabdillaahi bin Cabbaas inaanu fahmin oo uu ku dhaqmin aayaddaasi ayay arrintu ka dhigan tahay, taasoo xaasha wakallaa ah.
Qodobka labaad ee qoraalkaasi ku xusan waa sida tan:
”Fadliga maalintuu dhashay Rasuulkeenna (NNKH), waxaa daliil ugu filan, dhalasha Rasuulkeenna (NNKH) waxay kamid tahay waxyaabaha la xurmeeyo”. Allaah wuxuu yiri:
ذَٰلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ
Suuradda Al Xajj: 30d.
Waxaa haddaba is weydiin mudan, goorma ayaa Xajka lagu daray mowliidka Nebiga (NNKH), xurumaadka hala weyneyna ay aayadda oranayso waa maalmaaha cayiman ee xajka, bal dib ugu laabo tafsiirka Ibnu Kathiir, Dhabari iyo Mujaahid iyo dhammana culimda mufasiriinta. Waa maxay waxa halkaasi looga hadlaya, yaa yiri mowduuca ay aayadda ka hadleysa waa dhalashada nebiga (NNKH), ama wax lamida? yaa yiri xataa dumarkiisa ayaa laga hadlayaa? Yaa yiri carruurtiisa?
Mowduuc caam ah oo ku saabsan rukni kamid ah arkaanta Islaamka oo xurumaadka Ilaahay kamid ah ayay aayaddu kadleysaa, ee ma ahan mowliid, waana wax la isku dagay.
Bal dib ugu laabo oo kasoo saar kutubbada siirada hal maalin oo saxiix ah oo sheegeysa maalintii uu dhashay suubbanahu (NNKH). Bal keen Xaddiis ama saxiix ama daciif ah oo caddeyneynaya inuu Rasuulku (NNKH), xusay maalinta dhalashiida, ama uu amray asxaabtiisa inay xusaan? Ma heleysid. Maxay tahay sababta aayaddan ka hadleysa manaasiikta Xajka loogu soo daliishanaya arrin aananba ka sugnaan nebi Muxammad (NNKH)?
Qodobka saddexaad wuxuu u dhigay qoraha qoraalkaas sidan:
Rasuulka (NNKH) uu yiri:
((من سن سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة))
Waa tahay, marka hore xadiiskani waa saxiix, wuxuuna ku tusinayaa nooleynta sunnada Rasuulka (NNKH), macnahiisana af Soomaali ahaan waxaa weeye
”Qofkii sunneeyo sunno wanaagsan, wuxuu leeyahay ajar (lamida) kan ku camal falay illaa maalinta Qiyaamaha”. Muslim ayaa saxiixiisa kusoo weriyey.Muu oran Rasuulku (NNKH): Qofkii keeno wax cusub, laakiin wuxuu yiri ”Qofkii sunneeyo sunno wanaagsan”. Macnuhu waxaa weeye qofkii nooleeya sunno la iska illaaway, oo ay dadku ku daydaan markaasi. Diinta Islaamka waxba laguma soo dari karo, Alle ayaa inoo sheegey inay dhamaystiran tahay. Nebiguna wuu inaga reebey in wax lagu soo kordhiyo. Macnaha xaddiiska ayaa marka ah ”Qofkii sunno ay dadka Ilaaween sunneeyo oo dadka bara oo tusa ama xasuusiya ama amro oo markaasi ay ku dhaqmaan dadkii, wuxuu qofkaasi heli doonaa ajarka sunnadaasi qofkii ku camal falo, iyadoonan qofkaasi laga nusqaamineyn ajarkiisa”.Tusaale: Rasuulka (NNKH) xadiis saxiixa wuxuu ku yiri
(( قصوا الشوارب وأعفوا اللحى خالفوا المشركين))
”Gaabiya shaaribaha, oo daaya gadhka, oo khilaafa Mushrikiinta”.
Sida aynu ognahay maanta dunida Islaamka, badankoodu kuma camal falaan amarkan Rasuulka (NNKH), wixii uu khilaafa yiri ayaana la sameeyaa. Kasoo qaad waddama badan inaanba laga aqoon xaddiiskaan, kasoo qaad dad badan inaanay aqoon. Qof baa baxaya shaarribba waaweyn oo Islaam ah, oo tagaya waddan kale, oo Islaam ah wuxuu soo ogaanayaa xaddiiskan dad ku camal falaya, wuxuu ku laabanayaa waddankiisii, markaasuu shaaribaha iska xiirayaa, dabeetana dadkii ayuu barayaa xadiiska, oo uu amrayaa, kadibna waxaa dhacaysa in xadiiskani lagu camal falo oo lagu dhaqmo. Ninkaasi marka wuxuu jideeyey sunno wanaagsan.Tusaale kale: Nin Islaama ayaa tegaya waddan umad Islaam ay joogaan, oo aanan laga aqoon tukashada salaadda Jimcaha in lagu tukado jamaaco iyo khudbo, markaasuu barayaa qaabka loo tukado oo khudbada loo aqriya, saa way ku camal falayaan oo ay billaabayaan”. Ninkani wuxuu sunneeyey sunno wanaagsan. Waxaa lamid ah nin u tegey qoom aanan aqoon fadliga salaatul leylka ama witirka, oo asagoo tukanaya markay arkeen ay la yaabeen, oo u sheegey inay tukadaan fadligeedana uga sheekeeyey, dabeetana ay billaabeen inay tukadaan. Ninkani wuxuu sameeyay sunno wanaagsan.
Xaddiiskan kore waxaa lamid ah xaddiis uu Muslim saxiixiisa kusoo weriyey oo uu kasoo weriyey Abuu Hureerah
ما رواه أبو هريرة رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال:
((من دعا إلى هدى كان له من الأجر مثل أجور من تبعه لا ينقص ذلك من أجورهم شيئا ومن دعا إلى ضلالة كان عليه من الإثم مثل آثام من تبعه لا ينقص ذلك من آثامهم شيئا))
Waxaa kaloo lamid ah xadiiska Abuu Mascuud Al Ansaari oo oranaya:
((من دل على خير فله مثل أجر فاعله))
Xadiiskanina waxaa soo weriyey sidoo kale iimaam Muslim.
Wuxuu macneynayaa xadiiskii hore oo wuxuu oran
”Qofkii kheyr tusaa, wuxuu leeyahay ajar lamida kan falay”.
Sunnadii waa kheyrka, sunneyntiina waa tusid, taasoo ku muujineysa xadiiskii hore inuu ka hadlayay kheyr qarsoomay in dadka la tusaahi inay tahay mid lagu helaya ajar lamid ah kan sameeyay. Ma ahan in la yiri ”Qofkii wax cusub keeno”.
Sunnadu waa ficil ama hadal ka sugnaaday Rasuulka (NNKH), ee ma ahan wax cusub soo kordhin, taasi waxaa la yiraahdaa Ibdaac (Bidcah), Rasuulkuna (NNKH) wuu ka digay ibdaaca.
Wuxuu yiri:
في الحديث الصحيح:
((وإياكم ومحدثات الأمور فإن كل محدثة بدعة وكل بدعة ضلالة))
”Waxaan idinkaga digayaa adinka iyo wax soo kordhin, wax kastoo lasoo kordhiya waa bidco, bidco kastaana waa baadi”.Sidoo kale xaddiis saxiix Muslim ku sugan oo Caa’isha laga soo weriyey wuxuu Rasuulku (NNKH) yiri
((من عمل عملا ليس عليه أمرنا فهو رد))
”Qofkii la yimaado camal aanan kamid ahayn arrinteennan (diinteenna), waalala celin”.
Sidoo kale xaddiis saxiix Bukhaari iyo Muslimba ku sugan wuxuu oranayaa nebigu (NNKH)
((من أحدث في أمرنا هذا ما ليس منه فهو رد))
”Qofkii kusoo daro arrinkeennan (diinta Islaamka) wax aanan kamid ahayn, waalala celin”.
Sidoo kale saxiixul Muslim, waxaa kusugan in uu salaadaha markuu khudbeynaya uu oran jirey nebigu (NNKH):
أما بعد: ((فإن خير الحديث كتاب الله وخير الهدي هدي محمد صلى الله عليه وسلم، وشر الأمور محدثاتها وكل بدعة ضلالة))
Intaa kadib ”War waxaa ugu kheyr badan kitaabka Ilaahay, hanuunna hanuunka Muxammad (NNKH), arrimaha shartana waxaa ugu shar badan wax soo kordhinteeda, wax soo kordhin kastaana waa bidco, bidco kastaana waa baadi”.
Hadalka Nebigu (NNKH), isma buriyo laakiin wuu is fasiraa. Sidaa darteed xaddiiska aad usoo daliishanayso mowliidka, waa mid aanan loo daliishan karin wax soo kordhin, mowliidkuna waa waxsoo kordhin aanan nebiga (NNKH), asxaabtiisii, taabiciintii, taabicutaabiciintii iyo illaa jiilkii 5aad aanan ka sugnaan. Waa wax yimid qarnigii 6-aad ee hijiriga. Marka ma waxaynu iska tuurkaa warka nebi Muxammad (NNKH), ee saxiixa ee uu oranaya ”Waxkastoo lasoo kordhiyaahi waa bidco, bidco kastaana waa baadi”? Oo waxaynu dhahnaa ”Mowliidka waa wax lasoo kordhiyey oo aanan bidco ahayn? Xaasha wakallaa, markaasu waxay noqoneysaa hadalkii nebiga (NNKH) ee saxiixa ahaa inaynu been ku tilmaanno.. Allaynu kamagan galnaye.Dhanka kale haddii sida aad jeceshahay xadiiskaasi loosoo daliishada in wax soo kordhintu ay banaan tahay, taa macnaheedu waxaad ka dhigeysaa in hadalka Rasuulka (NNKH) uu is buriyey, tiiyoonay xaqiiqadu sidaasi ahayne, ay leedahay macno waadix ah oo muujinaya sida uu isu fisiraya hadalka nebiga Alle (NNKH).
-Waxaa kaloo uu ku xusay qoraalka PDF-ka kujira qodobka ku xiga oo ah sidan:Cabdillaahi ibnu Mascuud waxaa laga soo weriyey inuu yiri:
ما رآه المسلمون حسنا فهو عند الله حسنBimacnaa
”Wixii ay Muslimiinta u arkaan wanaag, waa wanaag Alle agtiisa”.Xaddiiskani ma ahan hadal kasugnaaday Rasuulka (NNKH), waa mowquuf ku eg ibnu Mascuud. Zaylici wuxuu yiri: Waa qariib”, sida kusugan Nasbur raayi. Sakhaawi wuxuu xusay inuu yahay mowquuf ku eg Ibnu Mascuud, sida kusugan Maqaasid Alxasanah: 959.
Ibnu Cabdilhaadi wuxuu yiri ”Waa xadiis ku eg Ibnu Mascuud”. انظر كشف الخفاء 2/263، وانظر السلسلة الضعيفة 2/17
Dhanka kale, xaddiiska hadduu la iman waayo shuruudda marfuucnimada yacni inuu gaarsiisan yahay Rasuulka (NNKH), oo uu ahayn mid saxiix ah dhanka marfuuca, markaas lama barbar dhigi karo xadiis marfuuc ah oo nebiga (NNKH) gaarsiisan oo saxiix ah, lalamana xujeyn karo, sida axaadiista saxiixa ee aan kor ku soo xusnay ee uu nebigu (NNKH) oranaya wax kastoo la soo kordhiya waa bidco, bidco kastaana waa baadi.
Hadalkaas ibnu Mascuud ee Mowquufka ah, mahmaa uu saxiix noqdo, lalama xujeyn karo hadal gaarsiisan Rasuulka (NNKH) oo saxiix ah, taasina waa asluubta cilmiga xadiiska.
Fahamka xadiiska Ibnu Mascuud ee Mowquufka ah, waxaa ka hadlay culimo badan oo ay kamid yahiin Ibnu Qudaamah (Rowdatun Naadir: 86), Ibnu Al Qayyim (Al Faruusiyah: 60), Shaatibi (Al Ictisaam: 2/130). Waxayna sheegeen culimadaasi xadiiska inuu tilmaamaya labo arrimood oo bannaan marka la isbarbar dhigo middii ay umadda Islaamka isku raacday inuu kheyr ku jira. Tusaalaha ay u soo qaateen waxaa kamid ahaa doorashadii Abuu Bakar Siddiiq.
Amiir in la doorta waa wax shareecada ku bannaan, nebiga (NNKH) ayaana amray saddexdii qof ee isla socota oo meel u baxaysaba inay amiir doortaan. Maadaama doorashadii ay ahayd wax bannaan, waxaa la is barbar dhigey dadkii la dooran lahaa, wada tashiguna waa wax bannaan, waayo Ilaahay ayaa Quraankiisa ku yiri ”
( وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِين)
Dhan in la isku raaco oo go’aan la qaatana, Alle baa ayidaya oo tilmaamaya inaanan laga noqnoqon go’aankaasi iyo dhanka ay Muslimiinta isku raaceen, waana taa midda uu Alle leeyahay
فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِين
Bimacnaa
”Haddii aad go’aan gaarto oo la isku raaco, (haka noqnoqon) ee Alle talo saaro, waayo Alle wuxuu jecel yahay kuwa sidaas sameeya ee talo saarto”.Ansaartu waxay arkaysay inay iyagu amiir samaystaan, (waxay ahayd wax aanan dembi ahayn), muhaajiriintana ay amiir samaysato (waxay ahayd wax aanan dembi ahayn), laakiin umaddii ayaa arrintaas ku kala tagtay, waxaana la isku raacay Abuu Bakar in la doorto, taasoo Ilaahay umaddii uu kheyr uga dhigey.Sidaa darteed xaddiiskaan looma soo daliishan karo in lagu xalaaleysto bidco. Sidaa darteed macnaha rasmiga ee xadiiska Ibnu Mascuud waa macnaha ay ishaareyso aayaddaasi Quraaniga ahi, ee mahan waxan soo kordhin iyo bidco.-Qodobka xiga ee qoraalka wuxuu ahaa mid calaamad su’aal ah, oo kadibna looga jawaabaya isla halkaas waxa la is weydiiyey, wuxuu ahaa sida tan:
Muxuu ka kooban yahay xuska mowliidka?
Xuska dhalasha Rasuulka Alle (NNKH), waxay ka kooban tahay
–Siirada Nebiga (NNKH) oo la aqriya {لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبَابِ} .[ سورة يوسف : 111 ]
-Qasiidooyin nebiga (NNKH), lagu amaanaya ayaa la qaadaa.
-Alle ayaa amaanay Rasuulka oo yiri ”Fadliga Alle dushaada waa kuweyn yahay”.
-Nebiga asagaa is amaanay oo yiri ”“يا أيها الناس إنما أنا رحمة مهداة”
-Asxaabta nebiga (NNKH), ayaa amaantay oo ku sallisay.
-Salliga nebiga (NNKH), ayaa la badiyaa maalintaas.
-Saddaqa badan.
Waa haggaag, bal aan ka jawaabo qodobkan iyo faqradihiisa insha-Allaah.
Marka hore, siirada nebiga (NNKH), ma ahan cibrah oo keliya, bal ee waa axkaamtii iyo sunnadii, waayo Ilaahay ayaa aayad Quraan ah inagu amraya inaan qaadanno wuxuu noola yimid oo dhan oo aan ka harno wuxuu inaga reebay. Siirada nebiga (NNKH), malahan maalin cayiman oo laga sheekeeya, taasoo weliba sanadkii mar ah, laakiin waxaa habboon in mar walba la aqriya, waana ihaano iyo dulleyn iyo xaqirid la xaqiraya nebigu (NNKH), sida ay Nasaaradu u xaqireen nebi Ciise CS.
Wax badan oo aan aniga arkay qaasiidooyinka halkaas laga qaado ama kutubbada laga qoray qasiidooyinkaasi, waa wax aad uga fog diinta Islaamka oo bidci ah, dembi weyn iyo shirkina uu kusugan yahay. Waxaa kamid qasiidooyinka aan arkay ee waa nebi amaan la oranaya in nebiga (NNKH) shaqsiyan la barya halkii uu baryada lahaa Ilaahay. Nasaaradu waxay aaminsan yahiin inay nebi Ciise adiga kaa jecel yahiin, waayo adiga asaga maadan baryin, laakiin ayaga way baryeen oo Ilaahnimo ayay gaarsiiyeen, waana midda ay ku muteysan doonaan cadaabta Alle, sidaas oo kale dadka mowliidka xusaya waa sidaas oo kale waxay isu moodaan inay dadka nebiga ka jecel yahiin, laakiin baadi cad ayay kusugan yahiin. Shiicada waa sidaas oo kale, ahlu beydka nebiga (NNKH) inay kaa jecel yahiin ayay ismoodaan, sidaas oo ay tahay waxay wax u dhimaan ka badbadin darteed qoyska nebiga oo qaarkamid xaasaskiisa ay caayaan (Xafsa iyo Caa’isha).
Inuu Alle amaanay nebi Muxammad (NNKH) oo akhlaaq sare uu ku sugay waa mid uu Quraanka meelo badan uga hadlay, mana ahan aayaddaas oo keliya mid loosoo daliishada, bal ee waxaa jira aayada si waadix ah u tilmaamaya amaanta uu Ilaahay nebigiisa (NNKH) amaanay, waxaana kamid ah in Alle Quraanka uu inoogu sheegey in asaga iyo Malaa’iktuba ay nebiga (NNKH), ku salliyaan, dabeetana uu ina amraya. Laakiin Ilaahay inama oran xusa mowliidka, ama wax lamid ah.
Ilaahay suuradda Ash-Sharax wuxuu ku yiri (وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ)
Waxa lagu rafciyey meeqaamkiisa mahan xus mowliid, ee waa salliga uu Ilaahay ina amray, nebiguna (NNKH) uu ina baray fadligiisa oo joogta ah maalin walba iyo saacad walba, ee ma ahan maalin qaas ah in la rafciyay sanadkiiba. Taasu waa ihaano iyo ka hor imaadid xaqiiqada ay aayaddani tilmaamayso.Waa kuwan amarradii nebiga (NNKH) ee rafcinta meeqaamkiisa, bal fiiri waa axaadiis saxiixa oo wada gaarsiisan suubbanaha (NNKH).1.فعَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ:” إِذَا سَمِعْتُمْ الْمُؤَذِّنَ فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ ثُمَّ صَلُّوا عَلَيَّ فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّى عَلَيَّ صَلَاةً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ بِهَا عَشْرًا ثُمَّ سَلُوا اللَّهَ لِي الْوَسِيلَةَ فَإِنَّهَا مَنْزِلَةٌ فِي الْجَنَّةِ لَا تَنْبَغِي إِلَّا لِعَبْدٍ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ وَأَرْجُو أَنْ أَكُونَ أَنَا هُوَ فَمَنْ سَأَلَ لِي الْوَسِيلَةَ حَلَّتْ لَهُ الشَّفَاعَةُ “.(رواه مسلم)
2. وعَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:” مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ النِّدَاءَ اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلَاةِ الْقَائِمَةِ آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ حَلَّتْ لَهُ شَفَاعَتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ “.(رواه البخاري)
3.وقال صلى الله عليه وسلم:-“من صلى على واحدة صلى الله عليه عشر صلوات وحط عنه عشر خطيئات ورفع له عشر درجات”
(رواه أبوداود عن أبى هريرة رضى الله عنه ).
4.وقال صلى الله عليه وسلم:-“إن أولى الناس بى يوم القيامة أكثرهم على صلاة”(رواه النسائى وابن حبان عن ابن مسعود رضى الله عنه ).
Bal waxaad keentaa hal xadiis oo daciif ama saxiixa oo tilmaamaya in ay tahay amaanta nebiga (NNKH) xuska dhalashadiisa?Asxaabtu way amaaneen waa sax, laakiin waayo qofka oran karo hal saxaabi ayaa xusay dhalashadiisa?Amaanta saxaabadu waxay ahayd joogto, waxayna ahayd salliga nebiga (NNKH) iyo raacidda sunnadiisa, laakiin ma ahayn sanadkiiba inay halmar xusaan dhalasho (happy birth day) sida Nasaarada oo kale. Qofka leh mowliid baan xusayaa oo jeceyl aan u qabo darteed nebiga ayaan u xusayaa, ma samaysaa oo ma la timid sunnadii Rasuulka? ma fulisay amarradiisii, ma tukataa habeenkii tahajudka, maku sallisaa maalin walba, salaadaha jamaaca ma ku tukataa, dacwada ma fidisaa, sunnooyinka ma tukataa, soonka nawaafisha ma soontaa? Amarradiisa oo dhan ma fulisaa? Haddii aanad fulinin, maxay tahay jacaylka aad sheeganaysa, sowmahan mid lamid ah kii Nasaarada ay Ciise ku beerlaxawsanayeen oo kale, sow mahan midka ay Shiicada Cali kuweyneeyaan oo ay ahlu sunnadu ku gaaleysiiyaan?Jacaylka nebiga maahan maalin qura oo sanadkii la xuso, ee waa sunnadiisa oo la raaco xuskiisana la joogteeya, wixii uu amray ama falayna lala yimaado, wixii aanu la imaaninna la isaga reebtooma.
Xadiis Bukhaari uu soo weriyey wuxuu yiri suubbanuhu ”Umaddeyda oo dhami Jannaday galaysaa, qofkii diida uun mooyaane. Waxay yiraahdeen: Oo yaa diidaya Rasuulkii Alloow!!, wuxuu yiri qofkii i adeeca Jannaduu galay, kii icaasiyana wuu iska diiday”.
قال عليه الصلاة والسلام : كل أمتي يدخل الجنة إلا من أبى . قالوا : يا رسول الله ومن يأبى ؟ قال : من أطاعني دخل الجنة ومن عصاني فقد أبى . رواه البخاري
Ma tahay marka mid adeecay, oo falay wixii uu amray, wixii uu ka reebayna ka reebtoomay? Wixii uu kufaray waa inaad ka reebtoonta bidcada iyo wax kusoo kordhinta diinta, wixii uu ku farayna waa wixii ka sugnaaday oo ficil iyo qowl ah.
Ammaa ka sheekeyntiisa bishii uu dhashay, ma ahan wax lagu gaaryeelo bishaas in laga sheekeeyo bishii uu dhashay, bal ee bilaha kale iyo xilli walbo ayay tahay in laga sheekeeyo dhalashadiisii iyo siiradiisii. Waxaa mar kale aad is weydiisaa ma bisha oo dhan ayaa la xusaa dhalashada nebiga mise maalin gaara? Haddaa lama yaqaan maalin gaara maalintuu dhashay, culimaduna aad ayay isugu khilaafeen. Maxaa xala?
-Qodobka xiga ee kuxusan qoraalkaasi wuxuu ahaa sidan:
Nebigeennu ma weyneen jirey maalinta uu dhashay?
Jawaabtuna waxay noqotay isla qoraal kuxusan halkaas oo oranaya sidan:
Haa wuu weyneen jirey, waxaa la weydiiyey soonka Isniinta, wuxuuna yiri قال: ذلك يوم ولدت فيه
Xaddiiskani waxaa soo weriyey Imaam Muslim waxaana laga soo weriyey Abuu Qataadah, waa run, sida uu ugu xusan yahay halkaan, nebiguna (NNKH) wuu soomi jirey Isniinta, laakiin ma ahayn wax ku gaar ah bisha Rabiicul Awal. Wuxuu soomi jirey bil walba iyo Isniin walba. Maalinta loo asteeyay dhalasha nebiga (NNKH) ee 12-aadka ah, mar walba kuma soo haggaagto Isniin, waxaana sugnaatay Rasuulka (NNKH) maalmaha Isniinta iyo Khamiista oo keliya inuu soomi jirey usbuuca, haddaanu soonku ahayn faral ama mid sunna sida Caashuuraa iyo Carrafo oo kale. Sidaa darteed ma ahan in loosoo daliishta halmaalin oo sanadkii la xuso, Rasuulka oo soomi jirey maalin walboo Isniin ah.
Waa tahay, isla xaddiiskaasi waxaa kusugan ”Waana maalintii la isoo diray”, haddaba ma soo diridda ayuu xusi jirey mise dhashalada? Hijradiisii Madiinana miyuu xusi jirey? Illeen Isniin bay ahayd, sida ka sugnaatay Ibnu Cabbaas? Halkee baa laga xusaa maalin kastoo kamid ah usbuuca dhalashada qofka?Dhanka kale haddii ay tahay soonka Rasuulka (NNKH) mid uu kaga mahadinaya dhalashadiisa oo Ilaahay uu shukrinaya nooc kamid ah shukriyadiisii gaarka ahaa, markaasi haddii aynu innaguna ku dayaneyno waa inaynu soonnaa Isniin walba oo usbuuca kamid ah, si aan u raacno dariiqiisa, uguna mahadnaqno Ilaahay nimcada uu ina siiyey. Oo miyuu sameeyay wax ka baxsan soonka maalinta Isniinta? Haddaba halagu ekaado soonka Isniinta.Midda kale haddii uu u soomay Isniinta weyneen uu weyneynaya dhalashadiisa, la rubbamaa ay ku soo haggaagto maalinta 12-aad, Talaado, ama Arbaco, ama Khamiis, ama Jimco, ama Sabti ama Axad. Haddaba markaasi adigu ma waxaad xuseysaa 12-aadka bisha, mise maalinta Isniinta sida aad sheegtay inuu nebigu xusi jirey Isniinta. Haddii aad ayaamahaasi kale xusto (markay kusoo haggaagto 12-aadka), markaasi waad khilaaftay Rasuulka (NNKH), waana dembi khilaafka Rasuulka (NNKH). Miyaanay sidaasi ahayn?Waxaa dhici karta in la yiraahdo waa xasuusin siirada nebiga (NNKH), la is xasuusinaya. Taasi waa ihaano iyo dulleyn, waana dulloobay ka aanan subax walba iyo galab walba aanan xusin Rasuulka (NNKH). Xataa salaadaheenna dhexdooda ayaan ku xusnaa xabiibkeenna (NNKH), maxay tahay marka dadka illawsan ee sanadkii la xasuusinaya, kuwaasu ma Islaam baa, kuwaasi ma Muslimiin baa, kuwaasi ma tukadaan? Kuwaasi ma fuliyeen sunnadii Muxammadiyada?
Intaasi waa raddin ku saabsan mowduuca uu walaalkey isoo weydiiyey oo aan uga jawaabnay siduu Ilaahay inoo waafajiyey.
Aanu marka ka hadalno Waa maxay mowliid iyo wixii Ilaahay inaga waafajiyo.
Inkastoo aan horey uga hadalnay mowduucan oo aynu soo gaabinnay, haddana su’aalahan badan waa midka dhaliyey, taasoo ku tusineyso inaanay dad badani ku qancin, ee ay weli haystaan adilla u diiddan inay fahmaan xaqa. Waxaana kamid ah aayada mowdicoodii aanan la dhigin iyo axaadiis si khalada loo fahmay.
Haddaba ixtifaal mowliid, waa waxa lagu yiraahdo luuqadda ingriiska ”Happy Birthday”. Waa xus la xusaya dhalasho oo soo noqnoqoto sanadkiiba mar. Lama xuso maalinta magaceeda, laakiin waxaa la xusaa bisha iyo maalinta taariikh ahaan ay ku beegan tahay, waayo maalinta magaceedu way baddalmi kartaa. Waxaa billawday oo ugu horreeyey Nasaarada, oo xusto maalinta ay u nisbeeyaan dhalashada Ciise CS.
Nebiga (NNKH) ma aanu xusin maalinta dhalashadiisa, asxaabtiisiina ma aanay xusin. Wuxuu xadiis saxiixa ku yiri Nebigu (NNKH) ”
فَإِنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ بَعْدِي فَسَيَرَى اخْتِلَافًا كَثِيرًا فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الْمَهْدِيِّينَ الرَّاشِدِينَ تَمَسَّكُوا بِهَا وَعَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ وَإِيَّاكُمْ وَمُحْدَثَاتِ الْأُمُورِ فَإِنَّ كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ
”Qofkii sii noolaado oo idinka mid ah, wuxuu arki doonaa is khilaafid badan. Waxaan idinku ogahay sunnadeyda, iyo sunnada khulufaa’u Raashiddiinka kuwa la mahadiyey ah, xajista oo ku qabsada gows dambeedka. Waxaana idinkaga digayaa wax soo kordhin, wax kastoo la soo kordhiya waa bidco, bidco kastaana waa baadi”.
Khulufaa’u Raashidiin waa Abuu Bakar, Cumar, Cuthmaan iyo Cali. Ma aanay samayn ixtifaal mowliidka. Nebiguna (NNKH), muuna samayn. Asxaabtii oo idilna ma aanay samayn. Jiilkii saxaabaduna ma aanay samayn. Jiilkii saddexaadna ma aanay samayn, kuwii afraad iyo shanaadna ma aanay samayn. Qarnigii lixaad ayuu yimid ixtifaalka. Haddaba sowma ahan wax la soo kordhiyey? Wax soo kordhintu muxuu nebigu inoogu sheegey? Sow ma ahayn bidco? Bidco kastana muxuu ku macneeyey? Sow ma ahayn baadi? Haddaba xukun mowliidka haddii aad garasho leedahay.
Yaa billaabay? Waxaa billawday qolada la yiraahda Faatimiyiinta. Waa Shiica Ismaaciiliyah ah, oo kamid ahayd dowladihii soo maray Islaamka, quraafaad badanna soo kordhiyey.
Shiicadu waxaa kutubbadooda waaweyn ku dhigan
1. Lacnad asxaabta oo idil la naclado oo ay ugu horreeyaan xaasaska Nebiga Caa’isha iyo Xafsa, iyo Abuu Bakar iyo Cumar. Wax ka yar 10 saxaabi ayay rumeysan yahiin.
2. Shahiid ma jira aanan ahayn Shiica, qofka shiiciga ahna hadduu ku geeriyooda firaashkiisa waa Shahiid.
3. Quraanka oo ay taxriif kusameeyeen sida masaaxiifta ay haystaan ku xusan. Matalan suuradda Ash- Sharax oo kale si aanan ugu dhigneen kitaabka Quraanka ayay u aqriyaan.
4. Dhanka tafsiirka iyo fahamkooda Quraanka mahan fahamkii iyo macnihii saxaabada, bal ee waxayba ku sheegaan cid aanan Cali ahayn inaanay siday tahay u macneyn karin oo ay been sheegtay ciddii sidaas tiraahdo.
5. Waxay ku macneeyaan Musxafka ay haystaan ”Musxaf Faatimah”, waxayna ula jeedaan inay ku jirta suurado ama aayada aanan kujirin Musxafkeenna Cuthmaaniga ah, oo ay oranayaan waxaa jiray aayada ay haysay Faatimah oo Abuu Bakar aanu qorin.
6. Shuruudda koowaad ee lagu noqon karo agtooda Shiici waa in aad beri ka noqoto labada sheekh (Abuu Bakar iyo Cumar), aadna qirta inay gaaloobeen Islaannimadii kadib, oo aad intaa kadibna lacnaddo.
7. Abuu Daalib inuu yahay ahlu Janno aad u ictiqaadsanyahiin.
8. Xukuumadaha iyo dowladaha Islaamka iyo firiqooyinka oo dhan, wixii aanan ahayn Shiica, waxay aaminsan yahiin inay yahiin kufaar, malcuuniin, kuna waari doonto naarta.
9. Cali bin Abii Dhaalib inaanu dhiman, ee uu ku sugan yahay daruurta ayay ictiqaadsan yahiin.
Iyo waxyaabo kaloo badan oo aad la yaabaysaan. Rag u aaminsan ahlu sunnaha inay yahiin dad malcuuniin ah oo gaalo ah, rag aanan aaminsanayn asxaabtii Nebiga (NNKH), rag lacnadaya xaasaskii Rasuulka Alle (NNKH) Caa’isha iyo Xafsa, rag lacnadaya Abuu Bakar, Cumar iyo Cuthmaan, ma wax ay keeneen ayaanu diin ka dhigannaa?
Hadday sidaasi tahay ahlu beydka ayay sheegeen inay jecel yahiin, haddana way caayeene, bal waxay sameeyaan maalinta Caashuuraa weyneyn ay weyneynaayaan geeridii Xuseen iyo baroor diiq ay u sameeyaane, adna samee. Dusha ayay seefo iskala dhacaan jeer dhabarkoodu uu labo kala noqdo oo dhaqtarro loola cararo, qaarkood sanado la dabiibo, qaarna ayba u dhintaan. Sidaas samee adiga haddii aad tahay mid raacaya waxa ay keenaan.
Al Xaakim bi Amrillaah ninkii la oran jirey ee kamidka ahaa Faatimiyiinta, wuxuu isku dayay inuu soo bixiya qabriga Rasuulka (NNKH) oo uu ka wareejiya Madiinah, saa raggii uu diray baa Ilaahay uu usoo direy duufaan oo uu ka badbaadiyey. Mowliidka raggaasi Shiicada Ismaaciiliyada ayaa billaabeen, ee ma ahan wax ay billaabeen raggii saxaabada ahaa ee raaca nala yiri. Bilcaksi waa wax ay billaabeen raggii caynayay saxaabada, ee lacnadayay qoyskii nebiga (NNKH).
Haddii aad rabto ajar, ku salli nebiga, Ilaahay ayaa kugu sallinaya 10 mar, 10 dembina kaa tiraya, 10 ajarna kuu qoraye.
Arrinta mowliidka ka warran inay tahay wax shaki ku jira? Isaga tag hadday sidaaasi tahay wixii shaki kaa galo oo aad dhanka wixii aanan shaki ku jirin, oo umaddu Isku raacday, waayo xadiis saxiix ah ayuu Rasuulku (NNKH), inagu amrayaa inaan ka tagno wixii ina shaki geliya oo aan aadno wixii aanu shaki kujirin. Taasoo ka dhigan haddii aynu fulinno mid aan ajar ku heleyno fulinta amarkii Rasuulka (NNKH). Haddiise aynu kusii ekaanno wax shaki kujira oo lagu muransan yahay, markaasi waxaa dhici doonto inaanu khilaafno amarkan qayaxan ee Rasuulka (NNKH) ina siinaya.
Haddii aad u jeeddo inuu yahay wax soo kordhin cusub (bidco), oo aad samaysana, markaasu waxay noqoneysaa inaad khilaafto amarkii Rasuulka (NNKH) aynu kor kusoo xusnay ee uu lahaa ka digtoonaada wax soo kordhinta iyo bidcada, wax soo kordhin kasto waa bidco, bidco kastaana waa baadi.
Taasina waxaan ku muteysanaynaa mar kale inaan amarkii Rasuulka khilaafno.Ilaahay wuxuu yiri
((وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا))
[الحشر:7]
”Wuxuu idiinla yimaado Rasuulka qaato, wixii uu idinka reebayna ka hara”.
Haddii amarradiisa aan hal iyo labo iyo saddex jebinno oo aan u jebinno si aan u samayno wax uusan inoola iman, sow markaasi ma aynaan caasinin. Markaasina sowma noqoneyna kuwii adeeci waayay Rasuulka (NNKH) ee iska diiday Jannada?
ويقول جل ذكره: ((يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ))[الحجرات:1]
”Kuwa xaqa rumeeyayoow!!, ha ka hormarina Alle iyo Rasuulkiisa (Wax ka baxsan waxay layimadeen hakeenina), oo ka dhowrsada Allaah, Allana waa maqle ogaal badan”.
Rasuulkuna (NNKH) isagoo inaga reebaya inaan wax cusub keenno, oo wixii uuna noola imaninna aynaan doon doonin, wuxuu yiri
”Alle wuxuu waajibiyey dushiinna waajibaad ee ha dayicina (la imaada waajibkii), wuxuuna dhigey xudduud (sharci iyo qaanuun) ee ha gudbinna (ha dhaafina oo ha keenina wax aanan dhigneen, macnaha beer kale wax haka soo goosanina ee cuna midda uu Ilaahay idiin jideeyay ee xudduudiina kujirta). Waxyaabo ayuu idinka reebay ee ha falina, waxyaabo ayuu ka aamusay illawsho la’aan, (naxariis darteed), ee ha doon doonina”. Daaraqudni ayaa sunankiisa kusoo weriyey.
Intaas oo adilla ah ka dib, waxaad is weydiisaa su’aalahaan:
1. Aniga iyo Abuu Bakar yaa jecel Rasuulka (NNKH). Haddii ay naftaadu kuugu sheekeyso inaad adiga ka jeceshahay, markaasi been bay kuu sheegtay wayna ku lumisay. (Abuu Bakar ma samaynin waxani).
2. Aniga iyo Cumar yaa jecel Rasuulka (NNKH)? Haddii ay naftaadu kuugu sheekeyso inaad adiga ka jeceshahay, markaasi been bay kuu sheegtay wayna ku lumisay. (Cumar ma samaynin mowliidka).
3. Cusmaan iyo aniga… Sidoo kale.
4. Cali iyo anigana… Sidoo kale..
Wallaahi raggaasi buu Rasuulka (NNKH), kaa jeclaa, iyana kaa jecel.
”Haddii iimaanka umaddeyda kafad la saaro, iimaanka Abuu Bakarna kafadda kale, waxaa cuslaan lahaa iimaanka Abuu Bakar”.
”Haddii aan waday samaysan lahaa, waxaan ka dhigan lahaa Abuu Bakar, laakiin saaxiibkiin Ilaahay baa khaliil ka dhigtay”.
”Cumar jid ma maro, illaa shaydaankuna wuxuu maraa jidka kale”.
”Waxaan ku arkay Jannada dhexdeeda qasri aad uweyn oo labo jaariyadood ay agtaagan yahiin, markaasan weydiiyey, yaa iskaleh gurigan, saa waxay igu yiraahdeen Cumar.. Markaasaan soo xasuustay masayrkaada Cumaroow!!”.
”Maxaanan uga xishooneyn nimay malaa’ikta ka xishoota (Cuthmaan)”.
”Ma dhici doonto wax dambe oo Cuthmaan maanta ka dib dhiba”.
”Sugnoow!! Uxudeey!! waxaa dushaada saaran nebi, siddiiq iyo labo shahiide”.
”Qofkii Cali jeclaada aniguu i jeclaaday, qofkii nacana aniguu inacay”.
”Cali min ahli beyt an Nabiyi”.
”Ugu bishaaree Janno (Abuu Bakar)”.
”Ugu bishaaree Janno (Cumar)”.
”Ugu bishaaree Janno (Cuthmaan)”.
”Cali wuxuu ka mid yahay ahlu Jannaha”.
Raggaas ayuu ina amray nebigu inaynu raacno isaga bacdigiis. Miyay sameeyeen ixtifaal mowliid? Halkee baad adiga ka keentay waxani?Waa labo dariiq middood.
1. Dariiqa koowaad waa isu ekeysiin Nasaarada.
2. Kan labaadna waa dariiq ay jeexeen Shiicada caysa asxaabta nebiga oo aad raacdo.Maxaad u dhigeysaa ixtifaal Mowliidka? Waan jeclahay nebiga soomaha? Ma ogtahay maxay u dhigaan Nasaarada ixtifaal mowliid sayidinaa Ciise, oo aynaan innaga u dhigin?Way jecel yahiin.Maxay xuska Karballaa, Shiicada u dhigaan oo aynaan innaga u dhigin? Waxay jecel yahiin Xuseen.Xaalku waa sidaas, xaquna waa cadyahay sida ay maalinta u caddahay oo kale. Waxba kuuma diidaya baan filaa inaad dhalasha Ciisena xusto haddii aad xustay tan ay keeneen shiicada ee aanan nebigeenna suubban (NNKH) ka sugnaanin.
Wabillaahi Towfiiq.
FG: Qofkii doonaya inuu wax badan ka ogaado Shiicada iyo Faatimiyada, waxaan siin karaa kutubbo ka hadlaya waxa ay yahiin, oo laakiin carabi ah.WQ: Mohammed Tahir Abdi
Email: [email protected]
_________________________________________________________________________________
Afeef Qormadani waxay u gaar tahay qoraha iyo webka caasimada.net oo keliya, lama daabacan karo idan la’aan. 
