Muqdisho (Caasimada Online) – Maleeshiyada Al-Shabaab ayaa u muuqdo kuwo isku dayaya in ay ka faa’iideystaan hakadka ku yimid hawlgalada dib-u-xoreynta dalka, si ay dib ugu soo laabtaan dhulkii horaan laga saaray.

Shabaabka ayaa bartamihii bishan bilaa dagaal kula wareegay deegaano dhaca koonfurta Gobolka Mudug, ka dib markii ay soo banneeyeen Ciidanka Xoogga Dalka iyo kuwa Macawiisleyda.

Shabaabka ayaa tan iyo wixii xilligaa ka dambeeyay kordhiyay weerarada ay ku hayaan goobaha ay ku sugan yihiin ciidamada.

Sabtidii ayay weerar culus ku galeen saldhigga ay ciidamada ku leeyihiin deegaanka Dhanaane ee saaran waddada xeebta ee xiriirisa Magaalooyinka Muqdisho iyo Marka, gaar ahaan halka lagu magacaabo Busleey.

Shabaabka oo xilligaasi dhowr saacadood haystay deegaankaasi ayaa la sheegay in markii dambe ay dib uga baxeen, iyagoona goobta ka qaatay gaadiid dagaal.

Sidoo kale Shabaabka ayaa subaxnimadii Talaadadii weerar xoogan ku galay deegaanka Daaru-nimca ee Gobolka Shabellaha Dhexe. Wararka ayaa intaasi ku daray in Shabaabku ay saacado ka dib banneeyeen deegaankaasi.

Waa weerarkii afaraad oo Shabaabka ku qaadaan Daaru-nimca, tan iyo markii laga saaray horaantii sanadkii hore. Weeraradii kan ka horreyay ayaana dhacay billihii June, September iyo December. Weerarkii bishii June ayayna Shabaabka ku burburiyeen Masjidka weyn ee Daaru-nimca.

Shabaabka oo galabtinimadii Talaadadii culeys soo saaray Degmada Xarardheere ee Gobolka Mudug ayaa illaa Arbacadii kula dagaalamayay ciidanka Xoogga Dalka iyo kuwa deegaanka ee la abaabulay. Dagaalkan ayaana ka dhacay deegaanka Bacaadka Faarax Aadan oo hoostagga degmadaasi.

Wararka laga helayo Degmada Xarardheere ayaa sheegaya in baqdin ay ka jirto deegaankaasi, ka dib culeyskan ay Shabaabku soo saareen.

Xarardheere oo muddo dheer ay Shabaabku ka arriminayeen ayaa laga saaray 16-kii bishii January ee sanadkii 2023, markaas oo Ciidanka Xoogga Dalka iyo kuwa Daraawiishta Galmudug ay la wareegeen.

Hawlgalada oo billo ka hor si dardar leh uga socday deegaanada Galmudug iyo Hirshabelle ayaan la aqoon waxa sababay gaabiska ku yimid.

Axmed Cabdullaahi Maxamed (Axmed Kaboole) oo ka faallooda arrimaha amniga ayaa sheegay in kororka weerarada Al-Shabaab ay ugu wacan tahay dib u dhaca ku yimid hawlgaladii dalka looga sifeynayay.

“Waxaad mooddaa in Al-Shabaab ay dib u soo kabasho sameysay, maadaama maalmahaan hawlgaladii deegaanadaasi ka socday uu dib u dhac ku yimid, oo ayagu haddeertaan ay isa soo awoodeeyeen, deegaanadii horey looga qabsadayna ay isku dayayaan inay ka faa’iideystaan waqtigaas uu hakadku galay hawlgaladii,” ayuu yiri Axmed Kaboole.

Axmed Kaboole ayaa intaasi ku daray “Marka Al-Shabaab jiritaankooda Gobolada Dhexe ama Hirshabelle ha noqoto ama Galmudug ha noqotee weli inay awooddoodii leeyihiin ay dib u soo noqon karaan oo deegaankii ay dhibaato ku hayaan, Ciidamadii Militariga ay dhaawacayaan, khasaare badana ay hadda gaysan karaan.”

Mar kasta oo hawlgaladu ay hakadaan waa mar walba, oo ay dib u soo laba kacleeyaan weerarada Al-Shabaab.

Muqdisho (Caasimada Online) – Koox burcad badeed Soomaali ah oo afduub u haysatay dooni kalluumeysi ayaa haatan isku dhiibay ciidamada badda Hindiya, sida ay warisay qaar kamid ah warbaahinta dalkaasi oo soo xiganeyso saraakiil kamid ah ciidamada badda.

Kooxdan ayaa muddo waxaa gacanta ugu jirtay doon laga leeyahay dalka Iran oo lagu magacaabo Al-qamaar, taas oo ay la socdeen 23 shaqaale u dhashay waddanka Pakistaan.

Saraakiisha ayaa shaaca ka qaaday in ay qaadeen howlgal qaatay 12 saacadood, kadibna sidaas lagu qabtay burcad badeeddan oo isku dhiibay ciidamada badda ee dalka Hindiya.

Waa kooxdii labaad oo burcad badeed ah oo ay gacanta ku dhigeyso Hindiya, waxayna ahayd dhowaan markii ciidamada badda dalkaas ay qabteen sodomeeyo burcad badeed ah.

Howlgal qaatay 40 saacadood ayaa lagu soo afjaray kooxdaasi oo afduub ahaan u haysatay markabka MV Ruen oo ay saarnayeen 17 shaqaale ah oo ugu dambeyn lasoo bad baadiyay.

Markabka ayaa laga lahaa dalka Bulgaariya, balse ku gooshayey calanka dalka Malta, kaas oo burcad baddeed Soomaali ah ka soo afduubeen biyaha caalamiga ah dhammaadkii sanadkii 2023-kii.

Xilliga howlgalku dhacayey markabka ayaa ku sugnaa masaafo 1400 Nautical Miles u jirta xeebta badweynta Hindiya.

Dhammaan xubnihii burcad badeedda ee gacanta lagu dhigay ayaa la geeyay dalka Hindiya, halkaas oo ay todobaadkii hore ka bilaabatay maxkamadeyntooda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaanada labada gole ee baarlamaanka Soomaaliya ayaa lagu wadaa in maanta oo Sabti ah ay yeeshaan kulan xasaasi ah oo wadajir ah, kaas oo ka dhacaya xarunta Villa Hargeysa ee magaalada Muqdisho.

Qaban qaabadii ugu dambeysay kulankan oo lagu meel marin doono wax ka beddelka dastuurka KMG ka ah ee dalka ayaa haatan socota, waxaana xildhibaanadu ay sii galayaan hoolka baarlamaanka oo lagu ballamay in xilli hore lasoo galo si loo gudaha galo dastuurka.

Xildhibaanada ayaa ku kala qaybsan arrintan, inkastoo Villa Soomaaliya oo garab ka heleysa guddoonka sare ay wado qorshihii ugu dambeeyay ee ansixinta afarta cusub ee ugu horreyso dastuurka dalka

Waxyaabaha ku qoran cutubka afaraad waxaa kamid ah inuu dalka yeesho ra’iisul wasaare uu madaxweynuhu eryi karo markii uu doono.

Madaxweyne Xasan Sheekh oo la kulmay cadaadis ku saabsan sameynta madaxweyne iyo madaxweyne ku-xigeen ayaa hadda u guuray ra’iisul wasaare uu isagu xilka ka qaadi karo.

Villa Somalia ayaa xilligaan dadaal xooggan ugu jirta sidii maalinta berri ah uu meel-mar u noqon lahaa wax ka beddelka dastuurka ee ay rabto, waxayna dooneysa in cod gacan taag ah ay mudaneyaasha labada aqal ku meel-mariyaan dastuurka.

Markii ugu horaysay taariikhda siyaasada Soomaaliya ayaa waxaa dhici karta in xildhibaan uu Sabtiga u codeeyo baarlamaan aan madaxweyne dooranaynin, ra’iisul wasaarana xil ka qaadi karin, sida uu sheegay Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur.

Siyaasiyiinta mucaaradka qaar ayaa qaba in waxaas oo idil ay ku soo dhammaanayaan “xilka waan haynayaa ilaa doorasho dadweyne oo qof iyo cod ah dalka ka dhacdo,” si lamid ah sancadii madaxweynihii xilka uga horreeyey oo la soo hormariyey.

Puntland ayaa dhankeeda horay cadeysay in aanay qeyb ka noqon doonin qorshaha dastuur ee madaxweyne Xasan Sheekh, oo ay ku tilmaameen mid xambaarsan “talo maroorsi”, ayada oo shaki gelisay sharciyad ahaantiisa haddii la meel-mariyo

Muqdisho (Caasimada Online) – Wararka ka imaanaya degmada Dhoobley ee gobolka Jubbada Hoose ayaa sheegaya in lix qof oo Kenyan ah halkaas lagu dilay Jimcihii maanta.

Dadkan la dilay ayaa ahaa ganacsato u tallaabay dhinaca Soomaaliya, si ay dukaamo uga furtaan, waxayna halkaas u joogeen ganacsi.

Koox afka soo duubatay ayaa rasaas ku furay 6-da qof ee Kenyaanka ahaa, kwaas oo dhamaantood rag ah, waxayna ku baxsadeen gaari.

Kooxda Al-Shabab ayaa lagu tuhunsan yahay inay dilkaas gaysteen, maadaama ay aad u beegsadaan dadka Kenyaanka ah ee isaga gudba xuduuda labada dal ee Soomaaliya iyo Kenya.

Guddoomiye ku xigeenka Libooye Cali Manduku ayaa sheegay in 6-da qof ee la dilay ay ka soo jeedaan gobolka Meru ee dalka Kenya, waxayna maacuun ku iibinayeen magaalada Dhoobley.

“Meydkooda ayaa la keenayaa Libooye, si loo aqoonsado ragga la dilay, kadibna loo aaso, ragaas muddo ayey ku ganacsanayeen Libooye,” ayuu yiri guddoomiye Cali Manduku oo warbaahinta la hadlay.

Lama oga sababta loo diay sida uu sheegay Manduku oo aan sharixi karin sida lixda qof ay ku tageen Dhoobley, iyadoo xadka u dhexeeya Soomaaliya iyo Kenya uu xiran yahay.

Kenya ayaa ku dhawaaqday in xadka xiran yahay sanadkii 2011-kii, balse dadka degan labada dhinanc ee xadka way isu tallaabaan, waxaana ka dhexeeya heshiisyo ganacsi oo shacabku isla fahansan yahay.

Markii uu maanta dhacay dil wadareedkaan walaac xoog leh ayaa soo food saaray Kenyaanka ku nool Dhoobley iyo deegaanada hoos taga, waxaana la aaminsan yahay in kooxda Al-Shabaab oo isku direysa labada shacab ee Soomaalida iyo Kenyaanka inay geysatay falkaas wuxuushnida ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa sheegtay in wax wada-tashi ah uusan ka maqneyn wax ka beddelka dastuurka Soomaaliya, oo haatan maraya meel xasaasi ah.

Wasiirka Dastuurka iyo Caddaaladda Xukuumadda Soomaaliya Xasan Macallin Maxamuud oo arrintaan ka hadlay ayaa sidoo kale waxa uu tilmaamay in howsha wax ka beddelka dastuurka ay soo idlaatay, ayna u harsan tahay oo keliya in baarlamaanka uu meel-mariyo.

“Waa dhamaatay doodda dib u eegista wax ka beddelka dastuurka, waxaana haatan loo gudbay in baarlamaanka uu meel-mariyo dib u eegista lagu sameeyay dastuurka,” ayuu yiri wasiirka dastuurka iyo cadaaladda Soomaaliya.

Sidoo kale waxa uu ku tilmaamay arrintaan “tallaabo taariikhi ah oo aan Soomaaliya horey uga dhicin,” isagoo hoos u dhigay diidmada Puntland ee dastuurka, oo uu sheegay inau horey qeyb uha aheyd wada-tashiyaddii dib u eegista dastuurka.

Sidoo kale waxa uu ku dooday in aysan macquul noqon karin in geeddi socodka ummadda Soomaaliyeed uu la hayste u noqdo diidmada maamulka Puntland.

“Haddii xubin xubnaha kamid ah ay go’aansato inay ka maqnaato inay doorkeeda qaadato, xubintaasi Soomaalida inteeda kale iyo geeddi socodkiiyoo dhan ma iyaduu Hostage (la-hayste) u noqonayaa? Aniga meel ay macquul ka tahay u malayn maayo,” ayuu yiri wasiirka.

Waxa uu intaas kusii daray “Puntland waxay matalaad ku leedahay labada aqal ee baarlamaanka, kuwaasna ay yihiin kuwa ku ma talaya doodda dastuurka ee haatan go’aan gaaristeeda uu taagan yahay.”

Ugu dambeyntiina waxa uu maamulka Puntland oo meel adag iska taagay wax ka beddelka dastuurka ku eedeeyay “in si iskeed ah u diiday ka qeyb noqoshada geeddi socodka dib u eegista dastuurka oo markii hore ay qeyb ka aheyd.

“Dowladda marar badan ayay Putin ugu yeertay shirka golaha wadatashiga qaran,” ayuu yiri wasiirka dastuurka iyo cadaaladda Soomaaliya Xasan Macallin Maxamuud.

Muqdisho (Caasimada Online) – Senator Cabdiraxmaan Maxamed Faroole, madaxweynihii hore ee Puntland ayaa weerar afka ku qaaday madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud, isagoo u jeediyay eedeyn culus.

Faroole ayaa waxa uu ku eedeeyay madaxweyne Xasan inuu beddelay gebi ahaanba dastuurkii Soomaalida ay heshiiska ku aheyd, uuna mid kale kala soo baxay jeebkiisa, sida uu hadalka u dhigay.

Senator-ka oo la hadlay BBC-da ayaa wuxuu uga digay madaxweynaha inuu kusii socdo qorshaha dastuurka oo ugu yeeray “tallaabooyinka uu majaraha ugu siibayo qaab dhismeedka dowladnimada Soomaaliya.”

Sidoo kale waxa uu ka dhawaajiyay in qorshahaan iyo rabitaanka Villa Somalia ay la riixayaan xubno ka trisan baarlamaanka oo uu sheegay inau dano gaar ah ka leeyihiin dowladda.

“Shakhsiyaad ka tirsan baarlamaanka oo iyagu mansab ka doonaya xukuumadda federaalka ayaa kala shaqeynaya (dowladda) in dastuurka dalka la beddelo,” ayuu yiri Senator Cabdiraxmaan Faroole.

Senator-ka ayaa waxa uu tilmaamay in mas’uuliyadda ka dhalata wax ka beddelka dastuurka in ay madaxa u ridan doonaan labada gole ee baarlamaankan, oo ugu horreeyo guddoonka.

Hadalka Senator Faroole ayaa imanaya xilli maalinta berri lagu wado in lagu kala baxo wax ka beddelka dastuurka, gaar ahaan afarta cutub ee ugu horreysa, uuna baarlamaanka cod gacan taag ah u qaadi doono.

Kulankii shalay ee labada aqal ee baarlamaanka Soomaaliya ayuu guddiga dastuurka uu mudaneyaasha ugu qeybiyay nuqulkii ugu dambeeyay ee wax ka beddelka lagu sameeyay ee dastuurka.

Qodobada ku jira wax ka beddelka dastuurka ayaa waxaa si adag uga horyimid madaxdii hore iyo siyaasiyiinta mucaaradka, ayada oo dhanka kalena uu weli ku dhagan yahay madaxweyne Xasan Sheekh, oo isagu ugu adkeysanaya si uu meel-mar u noqdo heshiiskii doorashooyinka ee golaha wadatashiga qaran, kaasi oo Puntland aysan qeyb ka aheyn.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Gaashaandhiga Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Cabdulqadir Maxamed Nuur oo maalmihii dambe wajahayay waji-gabax la xiriira gudashada waajibaadkiisa shaqo, xilli uu culeys xooggan ka jiro furimaha ayaa qaaday tallaabo cusub.

Wasiirka ayaa bilaabay in uu dib ugu laabto howlihii dagaalka, isaga oo Muqdisho kula kulmay Danjiraha Dowladda Shiinaha u fadhiya Soomaaliya FEI Shengchao.

Kulankaan ayaa waxay labada masuul uga wada-hadleen xoojinta iskaashiga Soomaaliya iyo Shiinaha ee dhinacyada amniga iyo la-dagaallanka argagixisada, xilli ay Soomaaliya ku jirto marxalad dagaal oo ka dhan ah kooxda Al-Shabaab.

Wasiirka ayaa ka mahad-celiyay garab istaagga iyo taageerada dowladda iyo shacabka Shiinaha ee Soomaaliya, isaga oo xusay xiriirka saaxiibtinimo ee soo jireenka ah ee ka dhaxeeya labada dal.

Danjiraha Dowladda Shiinaha u fadhiya dalkeenna FEI Shengchao ayaa dhankiisa sheegay in Soomaaliya ay dalkiisa ay u tahay saaxiib istaraatiiji ah oo uu kala dexeeyo xiriir soo jireen ah.

Sidoo kale waxa uu ku amaanay dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed dadaalada ay ugu jiraan xoreynta, xasilinta iyo xaqiijinta hannaanka dowladnimo.

Kulankaan ayaa imanaya xilli wasiirka gaashaandhiga Soomaaliya su’aallo laga keenay inuu u qalmo kursiga, ayada oo lagu eedeeyay in uusan u qalmin xilka uu hayo, oo muhiim u ah dagaalka socda iyo howl-galada dalka looga xoreynayo kooxda Al-Shabaab, oo bilihii u dambeeyay uu gaabis ku yimid.

Asmara (Caasimada Online) – Booqasho aan caadi ahayn, markab dagaal oo ay leeyihiin ciidamada badda ee Ruushka ayaa gaaray dekedda weyn ee badda cas ee Massawa ee dalka Eritrea, iyadoo ay gobolka ka taagan tahay xiisad ka dhalatay maleeshiyada Xuutiyiinta ee ay taageerto Iiraan.

Markii uu markabka dagaalka ee Shaposhinkov Khamiistii uu yimid Massawa, madaxda ciidamada Eritrea iyo saraakiisha ayaa qaabilay. Sidoo kale waxaa goobjoog ka ahaa safiirka Ruushka ee Eritrea.

Sida laga soo xigtay Wasiirka Warfaafinta ee Eritrea, markabkan ayaa ka mid ah maraakiibta Ruushka ee mara badweynta Pacific-ga

“Wuxuu ku sugnaan doonaa dekeddaas muddo shan maalmood ah si loogu dabaaldego 30 sano oo xiriir diblomaasiyadeed oo u dhexeeya Ruushka iyo Eritrea” Wasiir Yemane Gebremeskel ayaa ku qoray boggiisa X (Twitter-kii hore).

Ciidamo ka tirsan kuwa badda ee Mareykanka ayaa la geeyay badda cas iyo gacanka cadmeed si ay u ilaaliyaan maraakiibta ganacsiga iyo kuwa militariga ee ku socdaalaya dariiqa ganacsi ee muhiimka u ah weerarada Xuutiyiinta.

Eritrea ayaa indhaheeda ku arkaysay joogitaanka ciidamada reer galbeedka ee gobolka si xamaasad leh. Dalka ku yaalla Geeska Afrika ayaa dhawaan xiriir dhow la yeeshay Moscow.

Xuuthiyiinta oo maamula waqooyiga Yemen ayaa weeraro ku qaada maraakiibta mara badda cas, iyagoo ka jawaabaya dagaalka Qasa. Dagaalyahanadu waa qayb ka mid ah ‘dhidibka iska caabinta’ ee ka dhanka ah Israa’iil.

Isha: BBC

Muqdisho (Caasimada Online) – Qaar kamid ah ganacsatadii dalka keentay tubaakada halista ah ee loo yaqaano Taabuu-ga ayaa maanta la hor geeyey maxkamadda gobolka Banaadir, waxayna mareen hanaanka xabsi xalaaleynta, iyadoo loo dhaadhiciyey xabiga, si baaritaano dheeraad ah loogu sii sameeyo.

Waxaa soo baxay maanta xogo xasaasi ah oo sheegaya in kiiskaan ay ku lug yeesheen saraakiil sare oo ka tirsan hey’adda Tayodhorka Soomaaliyeed iyo xubno ka mid ah maamulka garoonka Aadan Cadde ee Muqdisho.

Xubnaha kiiskaan u xiran ee maanta su’aalaha la weydiiyey waxaa ka mid ah sarkaal ka tirsan booliska Soomaaliya, kaas oo hey’adda Tayodhowka kala shaqeynayey koontoroolidda alaabaha ku jira kunteenadara laga soo dejiyo dekedda Muqdisho.

Ganacsatada maxkamadda la geeyey ayaa maanta sheegay inay jiraan xubno ka tirsan hey’adda Tayodhowrka oo kula shirkoobay in markii ay dekedda ka soo dejiyaan tubaakada Taabuu-ga ay la fududeyn doonaan sidii looga bixi lahaa dekedda, si loogu iib geeyo gudaha dalka.

Waa markii ugu horeysay oo Tubaako hal kunteenar dhan laga soo dejiyey dekedda Muqdisho, sida ay ogaatay Caasimada Online, waxaa tubaakadaan laga keenay dalka Sweden, waana nooc halis ah oo qofkii caba uu aad ugu sarqaamayo, sida ay noo sheegeen dadka yaqaana, waxaana la qirsan yahay in hadii Muqdisho ay soo geli laheyd Tubaakadaas ay halis ku noqon laheyd bulshada.

Kunteenarka siday Tubaakadaan halista ah ayaa fashilmay oo la qabtay markii is fahmi waa uu soo dhex galay ganacsatadii ka soo dejisay dekedda iyo xubnihii heshiiska la galay ee hey’adda Tayodhowrka, kuwaas oo markii hore balan-qaaday inay ka soo gudbi doonaan dekedda Muqdisho.

Markii ganacsatada keentay kunteenarka Tubaakada ah la su’aalay waxay cadeeyeen inay heysteen balan-qaad buuxa oo ku dhiirigeliyey inay dalka soo geliyaan Taabuugaan halista ah, taasi waxay badisay tuhunka, waxaana lagu celiyey xabsi si baaritaanadu u sii socdaan, loona raadiyo dadka kale ee kiiskaan u lugta leh.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, kunteenarkaas waxaa ku jiray 49 kartoon uu Taabuu ah, waxaana markii ugu horeysay xogtiisa heshay maareeyaha hay’adda Tayodhowrka Soomaaliya, taasi oo cusleysay in xubno ka tirsan hey’adda ay macaamil ka galaan, sidii dekedda looga soo gudbin lahaa Tubaakadaas halista ah.

Hey’adda Tayodhowrka Soomaaliya waxay baartaa Tayada badeecadaha dalka soo gala iyo kuwa ka baxa, waxaana saran masuuliyad weyn, dhawaan waxaa garoonka Muqdisho lagu qabtay 7 kunteenar oo Bur dhacay ah, kiiska Burkii dhacay ee la qabtay iyo dadkii dalka soo geliyey ayaa hadda loo gudbiyey maxkamadaha dalka.