Dhuusamareeb (Caasimada Online) – Xarardheere ayaa noqotay tijaabaddii ugu dambeysay ee Al-Shabaab, ayada oo dadka deegaanka ay wajahayan koox uusan dhinac kale dagaal uga socon, xilli beelaha qaar ay furimihii kale kasoo baxeen.

Kooxda ayaa dhowrkii maalmood ee lasoo dhaafay culeys xooggan soo saartay degmada, ayada oo shalay deegaan dhaca duleedkeeda ay isku fara saareen ciidanka iyo maleeshiyaad ay kooxda u diyaarineysay inay weeraraan degmada.

Shabaab ayaa xilligaan dadaal badan ku bixineysa sidii ay dib ugu qabsan laheyd degmada oo kal hore looga adkaaday, xilli uu hoos u dhacay gulufkii dagaal ee ka dhanka ahaa kooxda.

Haddii reer Xarardheere xilligaan laga adkaado ayaa waxay ka dhigan tahay in uu dagaalkii gobollada dhexe fashilmay, taasi oo god dheer kusii ridi karta rejada in kooxda Al-Shabaab laga adkaado

Reer Xarardheere si ay argagixisada uga adkaadan kuma filna ayaa la leeyahay inay dowladdu baraha bulshada ku taageerto ee waa “in gurmad iyo gacan ficil ah lagu biiriya, oo fadhiga laga kacaa.”

Dowladda dhexe iyo maamulka Galmudug waa in aaney dadka deegaanka ku fiirsan culeyska ay argagixisadu soo saartay maalmihii dambe, ayna u fidiyaan gurmadka iyo taageerada sida deg degta ah ugu baahan yihiin.

Si kastaba, Al-Shabaab ayaa dhawaan dib ula wareegtay deegaano uu dhiig badan ku daatay oo horey looga xoreeyay kadib markii uu hoos u dhac ku yimid dagaalka, ayna iskaga baxeen ciidanka, xilli la filayay in uu dagaalka galo wejiga labaad.

Caabudwaaq (Caasimada Online) – Maxkamada gobalka Galgaduud ayaa maanta xukun dil ah ku fulisay Cabdixakiin Axmed Cigaal oo magaalada Cabudwaaq 13-kii bishaan ku dilay Alle ha unaxariistee Wariye Cabdikariin Axmed Bulxan.

Cabdikariin Bulxan oo sidoo kale ahaa Samafale ayaa waxa uu ka tirsanaa Warbaahinta Qaranka.

Ninkan maanta lagu oofiyay xadkii qisaasta marxuumka ayaa waxa uu laba maalin kahor ka hor si lala yaabay maxkamadda uga hor qirtay dembiga loo haystay ee dilka marxuum Bulxan.

Cabdixakiin ayaa si cad maxkamadda uga hor qirtay in Cabdikariin uu isagu dilay, isaga oo markaas codsaday in laga oofiyo xadka qisaasta dilkii uu u geystay Weriye Cabdikariin Bulxan, taasi oo dadkii fadhiga ka soo qeyb galay aad uga yaabisay.

“Walaalkey Cabdikariin Axmed Bulxan aniga ayaa dilay, waliba si bareer ah ayaan u dilay, waxaan diyaar u ahay in xaqa la iga oofiyo oo shareecada islaamka la i marsiiyo,” ayuu yiri Cabdixakiin Axmed Cigaal oo si dhiiran uga hor hadlay maxkamadda.

Qareenkii isku soo diyaariyey inuu u doodo ninkaan dilka loo heystay ayaa garan waayey wax uu sheego markaasi, maadaama uu isagu kahor qirtay maxkamadda.

Intaas kadib guddoomiyaha maxkamadda gobolka Galgaduud Cismaan Cali Hudey ayaa ku dhawaaqay xukunka maxkamadda, isagoo dil toogasho ah ku xukumay Cabdixakiin Axmed Cigaal oo ah qisaasta Weriye Cabdikariin Axmed Bulxan.

Kiiskaan ayaa maalmihii u dambeeyay si aad ah u qabsaday baraha bulshada, ayada oo dadka aad uga yaabisay dhiiranaanta ninka dilka geystay oo maxkamadda ka codsaday in laga oofiyo xadka qisaasta.

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – Kooxda Al-Shabaab ayaa maanta gacanta ku dhigtay diyaarad nooca aan duuliyaha lahayn, sida ay ku sheegtay qoraal ay soo saartay kooxda.

Al-Shabaab ayaa shaaca ka qaaday in diyaaraddan oo ah kuwa yar-yarka ah ay basaaseysay goobaha ay joogaan, balse ay qabteen, sida ay hadalka u dhigtay.

Ma shaacin kooxdu, sida ay gacanta ugu dhigeen diyaaradda oo ah kuwa qumaatiga u kaca iyo halka ay ku qabteen.

Diyaarada ayaa waxaa soo saartay Textron Systems oo ah shirkad fadhigeedu yahay dalka Mareykanka, sida ay muujiyaan sawiro ay baahisay kooxda Al-Shabaab.

Wararka ayaa intaasi kusii daraya in diyaaraddaas ay la yeehiin ciidanka Mareykanka ee ku sugan gudaha Soomaaliya, kuwaas oo inta badan fuliya duqeymo ka dhan ah Al-Shabaab.

Horay Al-Shabaab ayaa sidan oo kale gacanta ugu dhigay diyaarado milatari iyo kuwa kale oo ku dhacay deegaanadooda, kadib markii ay ku yimadeen cilado sababay inay soo dhacaan.

Shilkii ugu dambeeyay ayaa dhacay bishii January ee sanadkan ka gadaal markii Al-Shabaab ay gacanta ku dhigeen diyaarad nooca qumaatiga u kaca ah oo ay leedahay Qaramada Midoobay, taasi oo ay la socdeen shaqaale Soomaali iyo Ajaanib ah, waxaya ku degtay deegaan ay maamusho kooxda Al-Shabaab.

Sida ay QM oo lahayd diyaaradaasi sheegtay waxaa ku timid cilad, xilli ay kasoo duushay magaalada Beledweyne ee xarunta gobolka Hiiraan, waxayna ku dhacday agagaarka tuulada Xiindheere ee gobolka Galguduud.

Jabuuti (Caasimada Online) – Dowladda Jabuuti ayaa war cusub oo xasaasi ah kasoo saartay xiisadda diblumaasiyadeed ee u dhexeysa dalalka Soomaaliya iyo Itoobiya ee ka dhalatay heshiiska badda ee ay wada gaareen Abiy Axmed iyo madaxweynaha Somaliland.

Wasiirka arrimaha dibadda Jabuuti Maxamuud Cali Yuusuf oo wareysi siiyay MM Somali TV ayaa shaaca ka qaaday in kulan u dhexeeyo Xasan Sheekh iyo Abiy uu martigelinayo dalkiisa, balse ma shaacin goorta uu dhacayo.

Maxamuud Cali Yuusuf ayaa xaqiijiyay in kulankan uu daba socdo kulan kale oo ay horay ugu yeesheen dalka Kenya, sida uu hadalka u dhigay.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray kulanka ka dhaca Jabuuti diiradda lagu saari doono xalinta khilaafka xoogan ee u dhexeeyo labada dal, ayna qayb ka tahay dadaalkaas Kenya.

Wasiirka Arrimaha Dibadda Jabuuti oo hadakiisa sii wata ayaa xusay in gobolka ay ka jiraan dhibaatooyin kale, isla markaana aan loo baahneyn in xaaladda looga sii daro.

“Gobolka wuxuu lahaa dhibaatooyin badan, dooni mayno dagaal cusub oo ka dhaca gobolka” ayuu yiri wasiirka arrimaha dibadda Soomaaliya.

Dhinaca kale waxaa wasiirku mar kale uu ku celiyay mowqifka dowladda Jabuuti ee ixtiraamka madax bannaanida Soomaaliya.

Si kastaba, illaa iyo hadda ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay dowladda Soomaaliya oo ku aadan kulankaas, balse horay madaxweyne Xasan ayaa u sheegay inuu wadahadal la geli doonin ra’iisul wasaaraha Itoobiya illaa uu ka laabto heshiiska badda ee Somaliland.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xilldhibaan Faadumo oo ka tirsan Golaha Shacabka Soomaaliya ayaa maanta shaacisay xog ku aadan darawalka madaxweynihii hore ee Soomaaliya, Maxamed Farmaajo oo la xaqiijiyay inuu u goostay kooxda Al-Shabaab.

Xildhibaannada oo Wariyeyaasha kula hadashay afaafka hore ee xarunta baarlamaanka ayaa sheegtay in la waayay darawalka oo lagu magacaabo Sahal Maxamed Xirsi, isla markaana arrintiisa si tartiib ah usoo ifbaxday saacadihii lasoo dhaafay.

Sidoo kale waxa ay sheegtay in darawalka la waayay uu dhalay nabadoonkeeda, waxayna ka codsatay dowladda federalka Soomaaliya inay la raadiyaan ninkaasi.

“Darawalka lama hayo maanta sideed nabadoonka beesheyda ayaa dhalay anaa xildhibaan u ah laamaha dowladda oo dhan waan wargeliyay,” ayay tiri xildhibaan Faadumod.

Waxay intaasi sii raacisay “Laamaha dowladda waxaan ka codsanayaa inay soo caddeeyaan meel walbaba kaamiro ayaa ku xiran, si loo soo caddeeyo arrintiisa”.

Sida ay xogtaan ku heshay Caasimada Online, Sahal wuxuu ahaa darawalkii qaaska ahaa ee Farmaajo, kaas oo waday gaarigii garoonka Aadan Cadde geeyey Farmaajo safarkii ugu dambeeyey ee Garoowe uu ku tegay.

Sidoo kale Sahal ayaa gaarigii Farmaajo la baxsaday markii uu ka soo laabtay garoonka, waxaana naloo xaqiijiyey inuu isku dhiibay kooxda Khawaarijta ah ee Al-Shabaab.

Xogta ayaa intaas kusii dareysaa in gaariga uu ka iibsaday magaalada Muqdisho, isla markaana uu horay u qaatay lacag kumanaan doollar ah oo gaarigii Brufta ahaa uu kala baxay.

Sahal ayaa la sheegay in maalmo kahor uu ka degay magaalada Kismaayo ee Jubbaland, isla markaana uu kaga sii gudbay deegaanada ay joogaan Al-Shabaab, si kooxdaas uu ugu dhex noolaado.

Ilaa hadda kooxda Farmaajo wax faah-faahin ah kama bixin halka uu ku dambeeyo darawalkii gaarka ahaa ee Farmaajo, balse dadka sida dhow ula socda arrintaan ayaa dib u xusuusanaya xaaladihii amni ee dalka ka jiray xiligii uu xukunka joogay Farmaajo.

Markii uu dhacay weerarkii Hotelka VIlla Rays oo ku yaalla afaafka hore ee madaxtooyada, waxaa la waayey oo Shabaab u goostay darawalkii gaarka ah ee Maxamed Mursal guddoomiyihii golaha shacabka u joogay Farmaajo, taas oo muujisay heerka uu gaaray isku milanka hey’adaha dowladda iyo Al-Shabaab.

In darawalkii Farmaajo uu Shabaab aaday maalmo kadib markii uu dhacay weerarkii Hotel SYL oo ku yaalla banaanka hore ee madaxtooyada Soomaaliya ayaa sii badinaya shakiga laga qabo xiriirka ka dhaxeeya Al-Shabaab iyo kooxda Farmaajo.

Maalmihii u dambeeyay dad badan oo ku dhex qarsanahaa hey’adaha dowladda ayaa lagu guuleystay in banaanka lasoo dhigo, kuwaas oo la shaqeyn jiray argagixisada, dadkaas waxaa laga xusuustaa masuuliyiin ka tirsanaa maamulka degmada Hodan, guddoomiyihii hore ee degmada Dharkenley iyo saraakiil la toogtay oo awoodooda ciidannimo ku gudbin jiray qaraxyadii lagu laayey dadka reer Muqdisho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaanada  labada gole ee Baarlamaanka Soomaaliya ayaa haatan kulan wadajir ah ku leh xarunta Villa Hargeysa ee magaalada Muqdisho, kaas oo looga doodayo dhammeystirka doodka wax ka beddelka dastuurka.

Dhammaan xildhibaannada kulan xaadiray ayaa loo qaybiyay nuqulka kama dambeysta ah ee soo jeedina wax ka beddelka dastuurka oo haatan maraya marxladdii u dambeysay.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka oo ay hareero fadhiyaan ku xigeenada labada Gole ayaa furay kulankan wadajirka oo ee looga hadlay marxaladda saddexaad dastuurka oo ay horay doodo uga soo yeesheen xildhibaanadu, gaar ahaan afarta cutub ee ugu horreysa.

Sheekh Aadan Madoobe ayaa sheegay in ajendaha maanta uu yahay dhageysiga warbixinta guddiga dastuurka oo sharraxaad ka bixinayay qorshahood ku aadan dhameystirka dooda.

“Maanta howl muhiim ah ayaa inoo taallo, waxaana warbixin dhammeystiran ka dhageysaneynaa guddiga dastuurka ee labada Aqal” ayuu yiri Aadan Madoobe.

Sidoo kale wuxuu ugu baaqay xildhibaanada Soomaaliyeed inay si wanaagsan u dhageystaan warbixinta, si ay kadib go’aan uga gaaraan ansixintiisa.

“Waxaan codsaneynaa in xildhibaanadi ay fadhiyaan si ay arrinta u ogaadaan, kadibna aan xog ogolaa u noqono” ayuu mar kale yiri guddoomiyuhu.

Sabtida soo socota ayaa la filayaa in baarlamaanka Soomaaliya uu meel mariyo wax ka beddelka, sida uu shaaciyay xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishkuur oo qoraal soo saaray.

Xildhibaanka ayaa sheegay in markii ugu horaysay taariikhda siyaasada Soomaaliya ay Sabtida dhici karto in xildhibaan uu u codeeyo baarlamaan aan madaxweyne dooranaynin, ra’iisul wasaarana xil ka qaadi karin.

“Waxaa la yaab leh in xitaa la aaamini waayey habraacii lagu muransanaa ee dib u eegista dastuurka. Madaxweynaha waxaa ku dheeraaday waqtiga lagu soo turxaan bixinayo doodaha xildhibaannada oo gaaraya in ka badan 1000 bog oo qoraal ah iyo la tashiyada 9-ka jiho, wuxuuna amray in meel-mariyo shan ajande oo labo ka mid ah uusan marna ka talaasuli doonin,” ayuu qoraalkiisa ku yiri Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur.

Arrintan ayaa kusoo aadeysa, ayada oo weli xubnaha mucaaradka oo ay ugu horreyaan Farmaajo, Shariif iyo madaxweyne Deni ayu diidan qorshaha Villa Somalia ee dastuurka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyihii hore ee maamulka degmada Boondheere, Maxamed Deeyow oo wareysi gaar ah siiyay Somali Cable Tv ayaa markii ugu horreysay ka hadlay qorshihiisa cusub, kadib xilka qaadistii lagu sameeyay.

Maxamed Deeyow oo shalay si rasmi ah xilka u wareejiyay ayaa shaaca ka qaaday in aanu isbeddeli doonin fikirkiisa, welina uu ahaanayo muxaafad taageerayo madaxweyne Xasan.

“Mucaarad intaas oo sano ayaan soo ahaa marka mucaaradnima kale iima noqoto muxaafadkeyga ayaan ahay wax iga haleysan maleh” ayuu yiri Maxamed Deeyow.

Sidoo kale waxa uu tilmaamay inuu ku qanacsan yahay habka ay wax u waddo dowladda federaalka, uuna rajeynayo in isbeddel wayn ay gaarsiiso dalka.

“Waan ku qanacsanahay siyaasadda iyo habka uu wax wado madaxweyne Xasan Sheekh waxaan rajeynaa inuu waddanka gaarsiiyo isbeddel fiican” ayuu sii raaciyay.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray “Xil iyo xil la’aanba waan taageersanahay dowladda, waana wada guuleysaneynaa, haddii uu Alle yiraahdo”.

Ugu dmabeyn wuxuu soo hadal qaaday arrimaha dastuurka iyo xaaladda guud ee dalka, wuxuuna sheegay inuu filayo in dalka la gaarsiiyo doorasho qof iyo cod ah.

Deeyow ayaa kamid ahaa dhalinyaradii sida wayn baraha bulshada uga taageeri jiray madaxweyne Xasan Sheekh oo mar kale dib loo doortay 15-kii May ee sanadkii 2022-kii.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha maamulka gobolka Banaadir, ahna Duqa Muqdisho, Yuusuf Xuseen Jimcaale (Madaale) oo xalay booqday goobta uu ka dhacay shilkii argagaxa lahaa ee ka dhacay isgoyska Jubba ayaa soo saaray amar ku socda gaadiidleyda.

Madaale ayaa nasiib darro ku tilmaamay dhacdadaasi xanuunka badan, kadib markii markii gaari xamuul ah oo siday konteenar uu kul dul dhacay gaari hoomey ah ama caasi oo ay la socdeen dad rakaab ah, kaas oo sababay khasaare isugu jiro dhimasho iyo dhaawac.

“Waxaa nasiib  darro ah in baabuur noocaas ah uu xilligaas oo kale uu maro, weliba isaga oo xawaare sare ku socdo kadibna uu halkaas ku gadoomay” ayuu yiri Madaale.

Duqa Muqdisho ayaa mar kale ku celiyay amar horay uga soo baxay maamulka gobolka oo ah in gaadiidka waaweyn aysan socon karin maalintii ee loo ogolay habeenkii xilliga dambe.

“Horay awaamiir ayaa looga soo saaray baabuurta xamuulka ah oo aysan socon karin maalintii oo habeenkii 10:00 habeenimo ay tahay lasoo fasaxo” ayuu sii raaciyay.

Sidoo kale waxa uu tilmaamay in mas’uuliyadda dhibaatadii xalay dhacday ay qaadi doonto cidda soo fasaxday gaarigaas oo kasoo baxay dekedda wayn ee magaalada Muqdisho.

“Dambiga waxaa qaadayo cidda soo fasaxday ayada oo waqtigii amarkaas la bixiyay kahor ay tahay” ayuu mar kale yiri guddoomiye Yuusuf Madaale.

Dhinaca kale waxa uu fariin u diray ciidamada Taraafikada oo uu ka dalbaday inay wax ka qabtaan xadgudubyada ay gaysanayaan baabuurta xamuulka ee ku sugan Muqdisho

Waxaa sidoo kale lagama maarmaan in taliska nabad-gelyada waddooyinka in aan marnaba la aqbalin waqtigii loo asteeyay kahor inay baabuurtaasi magaalada ay maraan” ayuu yiri.

Ugu dambeyntii wuxuu hoosta ka xariiqay in magaalada uu ka jiro ciriiri xooga, aysana sabab u tahay dadka oo batay iyo waddooyinka oo yar.

Magaalada waa jaam bulshada waa badatay baabuurtana way badan yihiin sidii hore maaha, waddooyinkana waa yar yihiin”  ayuu hadalkiisa kusoo gabagabeeyay.

Muqdisho (Caasimada Online) – Taliyaha ciidanka dhulka ee xoogga dalka Soomaaliyeed Jeneraal Dayax Cabdi Cabdulle ayaa gaaray degmada Afgooye ee gobolka Shabeellaha Hoose.

Saraakiil uu ka mid yahay Abaanduulaha qeybta 12-ka April G/Sare Warsame Maxamed Diiriye ayaa Taliye Dayax ku soo dhaweeyey Afgooye, ayada oo taliyaha uu soo kormeeray saldhigyada ciidamada xoogga ee degmadaasi.

Taliyaha ciidanka dhulka ee xoogga dalka Soomaaliyeed ayaa ciidanka faray inay u diyaar garoobaan howl-gallo culus oo kooxda Al-Shabaab looga sifeyn doono deegaanada ay uga dhuumaaleystaan Shabeellaha Hoose.

Taliye Dayax oo maalmihii la soo dhaafay ku sugnaa gobolka Shabeellaha Hoose ayaa sheegay inuu socdo diyaar garowga dagaalka guud ahaan dalka looga xoreynayo argagixisada.

Tallaabadan ayaa imaneysa xilli ay billowdeen dadaalo dhiig cusub loogu shubayo dagaalka Al-Shabaab ka dhanka ah, kaasi oo bilihii lasoo dhaafay uu gaabis ku yimid, taasi oo kooxda u noqotay fursad ay dib isugu soo abaabusho.

Al-Shabaab ayaa dib u qabsatay deegaano uu dhiig badan ku daatay oo horey ciidanka uga xoreeyeen maleeshiyaadka, balse ay markii dambe ka baxeen, ayna sidaas ugula wareegtay kooxda, halka ay kordhisay weerarada gaadmada ah ee lagu bartilmaameedsanayo xeryaha ciidanka.

Si kastaba, Wejiga koowaad ee dagaalka oo billowgiisi laga gaaray guullo waaweyn, islamarkaana lagu wiiqay qeyb kamid ah awooddii kooxda, ayaa gadaal fadhiid ka noqday, waxaana la rejaynayaa in dar-darta cusub ee hadda la galinayo dagaalka inay dhaymo u noqoto gaabiska ku yimid howl-galka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dhaqaalaha Soomaaliya ayaa sare u kacay, taasina waxaa sabab u ah dakhliga gudaha oo kordhay sida lagu sheegay warbixin ay dawladda Soomaaliya soo saartay. Sanadkii hore waxaa dalka u soo xarooday sida warbixinta lagu sheegay $329.5 million.

Dakhliga saxda ayaa ka badnaa intii markii hore la filayay oo aheyd $283.3 million. Waxayna taas ka dhigan tahay in 25% dhaqaalaha dalka uu sare u kacay.

Halka ugu badan ee dhaqaalaha ka soo galay dowladda ayaa ah meelaha ay alaabuhu dalka kasoo galaan sida dekadda iyo garoonka diyaaradaha. Waxay dowladdu dakhli ka heshay sidoo kale canshuuraha u soo xarooday. Canshuurta gudaha waxaa ka soo xarooday 53% halka tan kastamyadana ay aheyd 47%.

Saadaasha sanadkan ayaa la filayaa in noqoto, sida ay warbixinta shegayso, 345 milyan oo doollar. Waxaa canshuuraha laga filayaa $241.4 million halka dakhliga kale ee aan aheyn canshuuraha uu noqonayo 13.7 milyan oo doollar.

Agaasinka dakhliga ayaa sheegay in sanadkan uu soo xarooday dakhli badan. Guud ahaan dhaqaalaha gudaha Soomaaliya ayaa kor u socday intii u dhaxaysay 2013-kii ilaa iyo sanadkii tagay ee 2023-kii.

Shaafici Yuusuf Cumar waa dhaqaaleyahan jooga Muqdisho wuxuuna leeyahay “Kororkan waxa uu ka yimid amniga dalka oo hagaagay iyo in tallaabo hor leh la qaadayo, waxaa lagu dhiirran karaa in la maal gashto dalka iyo dowladda oo xoojisay canshuuraha la qaado, cunaqabteynti oo la qaaday iyo deyntii oo la cafiyay waxyaabahaas oo dhan oo is kaashaday ayaa keenay.” 

Soomaalida iyo Soomaaliyaba waxaa la rumeysan yahay in kororka dhaqaalaha uu wax weyn ka tari karo sida uu qabo mar kale Shaafici.

“Waxa ay ka dhigan tahay in ay wax badan is beddeli doonaan, laakin intaas kaliya kuma filna, waxaase muuqata in shirkadaha wax maalgashta ay ku soo dhiirran karaan Soomaaliya maadama ay haatan kulmeen koboc dhaqaale iyo amniga oo sii hagaagaya,” ayuu sii raaciyay.

Waxa uu sheegay in beesha caalamku ay horay ugu baaqday Soomaaliya in ay kobciso dhaqaaleheeda, walow ay tahay wax maalin ama labo aan ku hagaagi Karin.

Marka laga tago gudaha magaalada caasimadda ah ee Muqdisho, gobollada dalka waxaa jira ganacsi badan iyo alaabaha soo dega oo barbar socda dekedda iyo garoonka diyaaradaha ee Muqdisho

Shaafici waxa uu qabaa in dhaqaale intan ka badan uu soo bixi lahaa haddii la mideeyo canshuuraha iyo ganacsiyada kale ee gobollada iyo kan caasimadda.

“Waxa aad muhiim u ah in ay hagaagto istaraatiijiyadda dowladda dhexe iyo dowladda federaalka ah oo ay tahay in dhinac walba laga mideeyo, in candhuurta la mideeyo in iyo in ganacsiyada guud iyo howlaha kaleba la mideeyo waa muhiim,” ayuu yiri Shaafici Yuusuf.

“Baayac cmustharka caalamiga ayaa kaalin muhiim ah kaga jira dhaqaalaha dalka. Wuxuu kor u qaadaa kobaca, iyo shaqaaleynta.”

Soomaaliya waxay si weyn ugu tiirsan tahay waxyaabaha ay dibadda kala timaado taas oo qeyb ka ah deganaashaha dhaqaale ee dalka oo dhan.

Dowladda Soomaaliya ayaa sheegtay in dakhliga gudaha dalka uu u adeego qaabka aas aasiga ah ee horumarinta dalka.

Hadalka kasoo baxay dowladda ayaa lagu yiri, “Dakhliga sooyaalka ah ee Soomaaliya ayaa lagu eegay ilaha dhaqaalaha, sida cashuuraha, kastamka, deeqaha shisheeye, iyo Khayraadka dabiiciga ah.”

Dowladda ayaa sidoo kale sheegtay in marka la qiimeeyo isbeddellada dakhli ee hadda jira, daneeyayaashu ay heli karaan “fursad cad.”

Falanqaynta ayaa ka kooban qaybaha sida beeraha, kaabayaasha horumarinta, dalxiiska, iyo maalgashiga shisheeye. Iyadoo la baarayo caqabadaha iman kara.

Sagaalkii sano ee la soo dhaafay, dakhliga dowladdu waxa uu ahaa mid kordhayay oo wax ku biirinaya miisaaniyadda dowladda, Laga soo bilaabo 2013-kii ilaa 2023-dii, sida ay dowladdu sheegtay.

Hase yeeshee sagaalkaas sano waxaa jiray labo sano oo kamid ah isla markaana uu hoos u dhac dhaqaale jiray.

Marka hore, sanadka 2016-kii, wuxuu hoos u dhacay (1.4%) doorashooyinka awgood.

Sannadkii labaadna wuxuu ahaa 2020-kii wuxuu hoos u dhacay (8%) doorashada iyo Coronavirus awgood.

Muqdisho (Caasimada Online) – Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa mar kale maanta u fariisatay kiiska musuq maasuqii loo heystay agaasimayaashii hore ee hey’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda iyo wasaaradda maaliyadda Soomaaliya, waxaana maxkamadda laga hor sheegay in wax dembi ah lagu waayey agaasimihii canshuuraha beriga ee wasaaradda maaliyadda XFS Muxudiin Xasan Juris Saabey.

Qareenada difaacaya agaasimayaasha loo heysto musuqa ayaa maxkamadda ka hor sheegay in fadhigaan iyo kuwii ka horeeyaba ay xafiisyada xeer ilaalinta iyo hantidhowrka keeni waayeen wax cadeyn ah, isla markaana qurshuhu ahaa in sumcad dil lagu sameeyo masuuliyiintaas.

Maanta, masuul ka socda xafiiska Hantidhowrka guud ee qaranka, sidoo kalena metelayey xafiiska xeer ilaaliyaha guud ee qaranka ayaa sheegay in wax cadeyn ah oo muujinaya in Agaasimhii canshuuraha beriga Muxudiin Saabey uu xaday xoolo dadweyne ay waayeen.

Wuxuu sheegay inay baareen dhamaan boonooyinkii iyo cadeymihii xafiiskiisa, isla markaana ay waayeen wax raad ah oo muujinaya in Muxudiin Saabey uu xaday xoolo dadweyne.

Sidoo kale sarkaalka ka socday Hantidhowr ayaa sheegay in Saabey Akoonkiisa gaarka ah lacagtii ugu badneed ee martay ay aheyd lix kun, isla markaana ay hadda ku heystaan oo kaliya dayacaad masuuliyadiisa ah, maadaama rag isaga ka hooseeyey oo ka shaqeynayey waaxdaas loo maleynayo inay lacago lunsadeen.

Sidoo kale waxaa maxkamadda ka hor hadlay qareenadii difaacayey Saabey iyo agaasimayaasha kale, iyagoo sheegay in qorshaha socda uu ahaa kaliya in la sumcad dilo masuuliyiintaas, isla markaana labada xafiis ee Hantidhowrka iyo Xeer ilaalinta ay ku guul dareysteen inay cadeymo ku eenaan eedeymihii cuslaa ee masuuliyiintaas ay kala dul-dhaceen.

Muxudiin Saabey waxaa xafiiskiisa laga soo helay abaal-marino iyo shahaadooyin ay guddoonsiiyeen masuuliyiinta dowladda, kuwaas oo shaqadii adkeed ee aruurunta daqliga dowladda u uku muteystay, maadaama uu ka soo bilaabay meel eber ah.

Xafiiska uu aas-aasay Muxudiin Saabey 10 sano ka hor, isla markaana laga eryaday sanadkii hore waxaa la sheegay in hadda uu soo xareeyo lacag u dhaxeysa 14 ilaa 15 kun oo dollar, halka isagiina loogu abaal-guday eedeymo musuq maasuq oo hadda u muuqda kuwo ku soo dhamaaday been abuur iyo qorshe Sharaf dil ah.

Dowladda federaalka, gaar ahaan xafiisyada xeer ilaalinta iyo hantidhowrka ayaa soo jeedinaya eedeymahaan, kuwaas oo sheegay inay sameeyeen baaritaano culus, dhamaan agaasimayaasha eedeysan ayaa hadda dalka ka maqan, balse cadwadooda ayaa ka furan maxkamadda gobolka Banaadir.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda federaalka ayaa soo saartay war-saxaafadeed lagu shaaciyey khasaare culus oo kooxda Al-Shabaab lagu gaarsiiyey ugu yaraan seddax goobood oo howlgallo culus ay ka dhaceen.

Sida lagu shaaciyey warka dowladda in ka badan 80 Khawaarij ah ayaa lagu dilay howlgallo laga fuliyay Goballada Mudug, Shabeellaha Dhexe iyo Bakool.

Hawlgalka koowaad ayaa ka dhacay aagga degmada Xarardheere, waxaana lagu dilay Shabaab-kii ugu badnaa, kadib dagaal saacado badan qaatay oo kooxda looga difaacayey gacan ku heynta degmada Xarardheere oo inay la wareegaan ay damceen.

“In ka badan 40 Horjoogeyaal iyo maleeshiyaad Khawaarij ah ayaa lagu dilay hawlgal ay iska kaashadeen Ciidanka Qaranka iyo geesiyaasha dadka deegaanka oo ka dhacay deegaanka bacaadka Faarax Aadan oo hoos taga degmada Xarardheere ee gobolka Mudug, halkaas oo Khawaarijta ay isku aruursanayeen iyaga oo doonayay in ay weeraraan magaalada Xarardheere,” ayaa lagu yiri warkaan.

Hawlgalka labaad ayaa ka dhacay deegaanka Daarunicma oo hoos taga degmada Ruun-nirgood ee gobolka Shabeellada Dhexe, halkaas oo kooxda Al-Shabaab ay soo weerartay maalin ka hor, waxaana lagu gaarsiiyey khasaare culus.

“In ka badan 35 Khawaarij ah ayaa lagu dilay hawlgalkan oo ay iska kaashadeen ciidanka Qaranka iyo Saaxiibada caalamka kaas oo ka dhacay hawdka Fiiqaay oo 15km qiyaastii u jira deegaanka Daaru-Nicma ee gobolka Shabeellaha Dhexe,” ayaa lagu qoraalka.

Faahfaahinta howlgalkii Daarunicma ayaa intaas ku sii dareysa “Hawlgalkan ayaa waxaa sidoo kale lagu burburiyay gaadiid dagaal iyo saanad ciidan ayaa lagu bartilmaameedsadaymaleeshiyaadkii Khawaarijta ahaa ee soo weeraray deegaanka Daaru-Nicma.”

Hawlgalka Seddaxaad ayaa ka dhacay gobolka Bakool, gaar ahaan kooxda Al-Shabaab ay isku uruursanayeen, waxaana lagu gaarsiiyey khasaare culus.

“Lix ka tirsan Khawaarijta ayaa lagu dilay halka seddax kalana lagu dhaawacay hawlgal lagu bartimaameedsaday fariisin Khawaarijta ay ku lahaayeen deegaanno hoos taga degmada Waajid ee gobalka Bakool,” ayaa lagu yiri warka dowladda.

Ugu dambeyntii bayaankaan ka soo baxay wasaaradda warfaafinta Soomaaliya ayaa lagu yiri “Dowladda Federaalka Soomaaliya oo kaashaneysa shacabka Soomaaliyeed waxaa ka go’an in la ciribtiro Khawaarijta caadeysatay dhibaateynta shacabka ee ka waantoobi waaya falalka wuxuushnimada ah.”

Muqdisho (Caasimada Online) – Ugu yaraan 10 qof oo la socotay hal gaari ayaa ku dhex geeriyootay Muqdisho, kadib markii uu ka soo dul dhacay gaari siday Kunteenar raashin ka buuxo.

Shilkaan ayaa ka dhacay isgoyska Jubba ee magaalada Muqdisho, waxaana geeriyooday dhamaan dadkii saaraa gaariga hoos-maray.

Dadka geeriyooday waxay la socdeen gaari Home ah ama Caasi, waxaana ka soo dul dhacay gaari xamuul ah oo siday Kunteenar raashin ah.

Dadkii waa laga kici waayey gaariga ka soo dul dhacay, waxaana halkaas ku geeriyooday dhamaan dadkii saaraa gaariga Caasiga ah.

Weli waxaa socda gurmadka loo fidinayo dadka ku hoos jira gaariga xamuulka ah ee rogmaday, waxaana gaariga xamuulka ah laga dejinayaa raashinkii saaraa.

Dad goobjoogayaal ah oo sida uu shilkaani u dhacay uga waramay Caasimada Online ayaa sheegay in gaariga Caasiga ah uu taagnaa goob ay dadku ka raacayeen, halka gaariga kale ee xamuulka siday uu socda.

Mar qura ayuu ciiray gaariga xamuulka ah, wuxuuna ka dul dhacay gaariga caasiga ah, waxaana laamiga ku dhegay gaarigii iyo dadkii saaraa, taas oo argagax ku noqotay dadkii goobta joogay.

Shilkaan ayaa dhacay intii loo kala cararayey afurka, wax yar ka hor salaadii maqrib, gaadiid wiish ah oo la dalbay ayaa goor dambe goobta tegay, waxaana la rumeysan yahay in dadka ku hoos jira gaariga ay wada geeriyoodeen.

Muqdisho (Caasimada Online) – Golaha Wasiirrada Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya oo galabta yeeshay kulan deg-deg ah ayaa ansixiyey heshiis ku saabsan soo saarista shidaalka iyo gaaska.

Heshiiskan oo ay wada galeen Soomaaliya iyo Turkiga, ayaa waxa uu qodobada ugu muhiimsan ee ku jira uu dhigaya in dowladda Turkiga ay Soomaaliya ka caawiso dhanka wax soo saarka shidaalka.

Xukuumadda Ankara ayaa sidoo kale waxay Soomaaliya ka taageeri doonta sahminta iyo daareysiintiisaba, si ay ummadda Soomaaliyeed uga faa’iideystaan kheyraadkooda dabiiciga ah, sida lagu yiri heshiiska labada dhinac,

Wasiirka Batroolka iyo Macdanta Cabdirisaaq Cumar Maxamed oo golaha horkeenay heshiiska ayaa tilmaamay in uu heshiiskani Soomaaliya u horseedayo in ay ka faa’iideysato kheyraadkeeda, korna u qaadayo dhaqaalaheeda iyo in ay ka maaranto deeqadaha caalamiga ah.

Wasiirka ayaa xusay sida ay lagama maarmaan u tahay in shidaalka dalka la soo saaro, maadaama ay haatan dunida ka gudbayso shidaal, una gudbayso isticmaalka Tamarta.

Kulanka oo uu guddoominayey ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre ayaa sidoo kale waxaa lagu meel-mariyey xeer nidaamiyaha diiwaan-gelinta dadweynaha iyo aqoonsiga qaranka iyo wax ka beddelka hindise-sharciyeedka ka hortagga lacag dhaqidda iyo maal-gelinta argagixisada.

Tallaabadan ayaa imaneysa xilli uu dhawaan ra’iisul wasaaraha uu hakiyay heshiis shidaal baaris oo lala galay shirkad Mareykan oo lagu magacaabo Liberty Petroleum.

Si kastaba, Soomaaliya ayaa horey heshiisyo shidaal baaris iyo soo saaris ula gashay shirkado iyo dowlado ay ugu dambeysay Turkiga, iyada oo weli aan la bilaabin qodista ceelasha goobaha la cayimay.

Xarardheere (Caasimada Online) – Faah-faahino dheeraad ah ayaa kasoo baxaya dagaal culus oo maanta ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed iyo kooxda Al-Shabaab ku dhex-maray duleedka degmada Xarardheere.

Dagaalkan oo sidoo kale uu qeyb ka ahaa maamulka degmada Xarardheere ayaa waxa uu ka dhacay deegaanka Bacadka Faarax Aadan oo 7KM u jira degmada Xarardheere.

Dagaalka ayaa yimid kadib markii uu ciidanka weerar ku qaaday dagaal-yahaano Al-Shabaab ah oo aaggaas ku sugnaa, kuwaasi oo qorsheynayay inay weerar kusoo qaadan degmada Xarardheere.

Guddoomiyaha degmada Xarardheere Maxamed Yuusuf oo qeyb ka ahaa dagaalka ayaa warbaahinta u sheegay inay dhowr jiho ka weerareen Shabaab-kii ku sugnaa halkaasi, islamarkaana ay ka dileen maleeshiyaad badan oo ay ku jiraan ajaanib.

“Waxaa xaqiijinayaa in aan haatan ku suganahay (ciidanka joogaan) goobihii lagu dagalaamay,” ayuu yiri guddoomiyaha degmada Xarardheere oo sheegay in ay gacanta ku hayaan goobihii laga soo abaabulayay weerarka degmada, kadib dagaal qaatay saacado.

Dagaalkan ayaa sidoo kale waxaa ku baxay askar ka tirsan ciidanka dowladda, “Waxaa jira askar inooga dhintay howl-galka,” ayuu yiri guddoomiyaha isagoo intaas kusii daray in dhinacyada ay gacanta iskula tageen markii ay ka dhamaatay rasaastii ay ku dagaalamayeen.

Kooxda Al-Shabaab oo muddooyinkii dambe nafis ka heshay gulufkii cuslaa ee ka dhanka ahaa ayaa qaadeysay weeraro gaadmo ah oo ay ku bartilmaameedsaneyso ciidanka dagaalka kula jira, ayada oo maanta la fashiliyay isku day ay ku rabtay maleeshiyadu inay ku weerarto Xarardheere.

Si kastaba, kooxda ayaa dhawaan dib ula wareegtay deegaano uu dhiig badan ku daatay oo horey looga xoreeyay kadib markii ay iskaga baxeen ciidanka dowladda, waxaana maalmihii lasoo dhaafay socday dadaalo dhiig cusub loogu shubay gulufka.