Muqdisho (Caasimada Online) – Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida ayaa maanta soo saartay xukunka Dable Boolis Cabdikaafi Nuur Yuusuf, oo isagu muwaadin u dilay muran kala dhexeeyay askari kale.

Cabdikaafi ayaa loo soo xiray dil bareer ah oo u geystay marxuum Cali Cabdi Cali, falkaasi oo ka dhacay xaafadda Macalim Nuur ee degmada Dharkeenley 5-tii bishii September ee sanadkan.

Muran dhex-maray marxuumka iyo Sarkaal Booliska ka tirsan ayuu eedeysanaha soo dhex-galay, waxaana xigtay dharbaaxo uu ku dhuftay marxuumka oo ku sugnaa dukaan ay hooyadii ledahay.

Dhaqaaq yar kadib eedeysanaha ayaa xabad uu ka tuuray qoray AK47 ah madaxa qaaday marxuumka, oo isla goobtii ku naf baxay.

Baaris dheer kadib Xafiiska Xeer Ilaalinta Maxkamadda Ciidmada Qalabka sida ayaa codsaday qaadista kiiskan waxaana laga ogolaaday lix iyo tobankii bishaan.

Garsoorka Maxkamadda Ciidamada oo waqti ku filan siyay dhinacyada dacwadda ayaa ugu dambayn ku xukumay Maanta Cabdi Kaafi Nuur Yuusuf dil toogosho taasoo ah qisaasta marxuum Cali Cabdi Cali.

Waxaa sidaas warbaahinta u sheegay Garsoore Gaashaanle Maxamed Abdi Muumin oo ka tirsan Garsoorka Maxkamadda Darajada Koowaad Ee Ciidamada Qalabka Sida.

Muqdisho (Caasimada Online) – Qaar kamid ah xildhibaanada Golaha Shacabka, isla markaana u badan xubnaha mucaaradka ayaa maanta Kudlad la magac baxday Toosin Qaran uga dhawaaqday magaalada Muqdisho ee caasimada dalkeenna Soomaaliya.

Xildhibaannadan oo shir jaraa’id u qabtay Wariyeyaasha ayaa ka warbixiyay ujeedkooda iyo sidoo kale Kudlada ay maanta ku dhawaaqeen, taas oo kusoo aaday xilli xasaasi ah.

Khaliif Cabdi Cumar oo kamid ah xildhibaanadaas ayaa akhriyay warsaxaafadeed ay soo saartay Kudlada, isaga oo sheegay inay u taagan tahay ilaalinta dastuurka dalka.

“Annagoo ah xildhibaano ka tirsan Golaha Shacabka Baarlamaanka 11-aad ee JFS waxaan halkan kaga dhawaaqeynaa magaca Kudlada Toosin Qaran, magacaas oo u taagan ilaalita dastuurka iyo xeer hoosaadka Golaha Shacabka” ayuu yiri Xildhibaan Khaliif Cabdi Cumar.

Xildhibaanka ayaa tilmaamay in sidoo kale Kudladan ay meteleyso guud ahaan shacabka Soomaaliya, loona dhisay la xisaabtanka hay’adaha kala duwan ee dowladda dhexe.

“Ujeedada guud ee Kudlada waa metalaadda shacabka Soomaaliyeed, isla xisaabtanka iyo kor-joogteynta hay’adaha dowladda, dajinta iyo ilaalinta shuruucda dalka” ayuu yiri.

Sidoo kale xildhibaannadan ayaa kasoo horjeestay qodobadii kasoo baxay shirarkii u dambeeyay ee Golaha Wadatashiga Qaranka iyo wax ka beddalka dastuurka Soomaaliya.

“Kudladan waxay walaac ka muujineysaa qodobadii kasoo baxay Golaha Wadatashiga Qaran ee aan loo dhammeyn, kuwaas oo qaarkood ah ay ahaayeen kuwa ka hor imaanayo dastuurka iyo heheshiiyadii ay Soomaali wax ku dhisatay” ayaa la sii raaciyay qoraalka.

Waxaa kale oo lagu yiri “Waxaan soo jeedineynaa in wax ka beddalka dastuurka uusan ahayn wax koox gaar ah ay go’aan ka gaari karaan maadaama uu yahay heshiis siyaasadeed”.

Ugu dambeyn xildhibaannada ku dhawaaqday Kudlada cusub ayaa ka hadlay fatahaadaha iyo dagaalka Al-Shabaab, waxayna farriin u direen xukuumadda federaalka Soomaaliya.

“Waxaan fareynaa xukuumadda in shacabka Soomaaliyeed ee ku dhibaateysan fatahaadaha ay gurmad deg-deg ah gaarsiiyaan” ayaa lagu soo gabagabeeyay.

Nairob (Caasimada Online) – Jabriil Ibraahim Cabdulle oo uu dhawaan madaxweynaha dowladda federaalka Soomaaliya,u magacaabay inuu noqdo safiirka cusub ee Soomaaliya u fadhiya dalka Kenya ayaa markii ugu horreysay ka hadlay xilkaas culus ee loo dhiibay.

Danjiraha cusub ayaa marka hore u mahadceliyay madaxweyne Xasan, maadaama uu igmaday shaqo qaran oo weyn, isaga oo ballan qaaday inuu gudan waajibaadkiisa.

Jabriil Ibraahim ayaa sidoo kale ka hadlay xiriirka labada waddan ee Soomaaliya iyo Kenya, isaga oo soo hadal qaaday mad-madowgii soo kala dhexgalay 5 sano ee lasoo dhaafay.

“Muhiimadda ugu weyn waxaa waayay xiriirka labada dal wuxuu kusoo aadayaa, ayada oo 5-tii sanno ay u dambeysay uu iska xumaa, sabab badan oo aad la socotaan” ayuu yiri.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray in madaxweynuhu siiyay awood dheeraad ah, taas oo uu ku macneeyay igmasho aan caadi aheyn oo aysan helin safiiradii isaga ka horreeyay.

Danjiraha cusub ayaa sidoo kale sheegay inuu ka shaqeyn doono xoojinta xiriirka labada waddan oo hadda meel wanaagsan jooga, uuna sii hormarin doono.

“Aniga waxaa layga rabaa inaan isku toltolo, waxaan aad ugu mahad-celinayaa madaxweynaha oo toos madaxweynaha kale ugala hadlay mas’uuliyaddan, igmasho aan caadi ahayn siiyay oo dhahay awoodeyda uu haystaa oo 100% in howlaha looga baahan yahay qabto” ayuu mar kale yiri safiirka cusub ee dowladda Soomaaliye ee dalka Kenya.

Waxaa kale oo uu yiri “Waxaa muuqda in xiriirka labada dal uu hadda Speed ku socdo anne waxaa la’ii yiri dhinacyada ka gal baasha haynteeda iyo shaqeynteeda”.

Magacaabistan ayaa imaaneysa, kadib markii Danjire Maxamuud Axmed Nuur (Tarsan) uu soo afmeeray shaqadii diblomaasiyadeed ee Kenya ee uu ahaa safiirkii Soomaaliya u fadhiya dalkaasi muddo shan sano ah.

Si kastaba, Jabiriil ayaa ku lug lahaa nabad dhiska iyo dib u heshiisiinta Soomaaliya, isaga oo madax ka ahaa hay’adda CRD oo shaqooyin wanaagsan kasoo qabatay Soomaaliya, sidoo kale waxa uu horay isugu soo sharraxay xilka madaxtinimo ee dalka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa shalay Ergeyga Gaarka ah ee u qaabilsan Xasillinta iyo Ilaalinta Arrimaha Rayidka u magacaabay Xildhibaan Cumar Ibraahim Xaashi.

Xilkaasi ayaa waxaa horey u hayey madaxweynihii hore ee HirShabeelle Maxamed Cabdi Waare, inkasta oo warqadda magacaabista aan lagu xusin in xilka laga qaaday.

Hase yeeshee Waare ayaa qoraal uu soo dhigay twitter-ka, oo uu ugu hambalyeeyey Cumar Xaashi ku qiray inuu isaga beddelay.

“Hambalyo saaxiibkay mudane Cumar Xaashi oo ah Ergeyga cusub ee Madaxweynaha ee Xasilinta iyo Ilaalinta Rayidka. Waxaan rajeynayaa inaan kugula shaqeeyo doorkeena cusub. Xasilinta waxay muhiim u tahay sida dagaalka lagula jiro Al-Shabaab,” ayuu yiri Waare.

Ilo-wareedyo lagu kalsoon yahay ayaa Caasimada Online u xaqiijiyey in Waare xilkaas laga beddelay loona wado xil ka sarreeyaa oo ah ku-xigeenka xoghayaha guud ee urur goboleedka IGAD.

Inkasta oo dowladda Soomaaliya aysan laheyn magacaabista xilkan, haddana waxay leedahay inay gudbiso musharaxa, islamarkaana u ololeyso sidii loo magacaabi lahaa loona ansixin lahaa, taasi oo madaxtooyada ay dadaal badan ku bixisay.

Xogta ayaa sheegeysa in IGAD iyo dalalka xubnaha ka ahba ay aqbaleen codsiga Soomaaliya ee ah inay xilkan hesho.

Haddii xilkan uu ku guuleysto, Waare wuxuu noqon doonaa mas’uulkii saddexaad ee Soomaali ah oo xil sare ka haya ururka goboleedka IGAD xilligan.

Waxaa hadda IGAD xil ka haya wasiirkii hore ee qorsheynta Soomaaliya Jamaal Maxamed Xasan oo ah ergayga gaarka ah ee IGAD u qaabilsan la qabsiga cimilada iyo ilaalinta deegaanka.

Sidoo kale, waxaa dhowaan Wakiilka IGAD ee Soomaaliya ahna Madaxa Xafiiska Soomaaliya, loo magacaabay Maxamed Kaarshe oo horey usoo noqday wasiirka Tamarta iyo Kheyraadka Biyaha Galmudug.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaan Cabdullaahi Aadan Kulane oo loo yaqaano (Kulane Jiis) oo kamid ah xubnaha Golaha Shacabka Soomaaliya, gaar ahaan garabka mucaaradka ayaa weerar culus oo dhanka afka ah ku qaaday madaxweynaha dowladda Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud iyo sidoo kale ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre.

Kulane Jiis ayaa ku eedeeyay dowladda federaalka ee ay hoggaamiyaan Xasan Sheekh iyo Xamza inay ka gaabisay xaaladaha adag ee ka dhashay fatahaadaha ku dhuftay dalka.

Sidoo kale waxa uu tilmaamay in u gurmashada dadka ay uga mashquuleen arrimo siyaasadeed, sida wax ka beddalka dastuurka, sida uu hadalka u dhigay.

“Dowladii laga rabay gargaarka, guddiyo iyo abaabulka ganacsatada inay maanta siyaasad lasoo aadeyso baarlamaanka oo ay ka hadleyso in dastuurka la beddalo oo ay ka hadleyso in nidaamka dowladda la beddalo” ayuu yiri xildhibaan Cabdullaahi Aadan Kulane (Jiis).

Waxaa oo kale oo uu yiri “Dadkii oo biyaha dhex jiifa in siyaasad lagu kor furo oo madaxweynihii kaambeyn xildhibaanu ugu yeerto oo uu yiraahdo dastuurka hala beddalo nama qabato”.

Xildhibaanka oo sii hadlaya ayaa sidoo kale duray booqashada uu ra’iisul wasaaraha ku tegay Jubbaland, wuxuuna sheegay in dadkaas aysan u baahneyn igu sawir ee ay u baahan yahay ficil iyo in la gaarsiiyo kaalmo bani’aadanimo oo deg-deg ah.

“Deegaankaas igu sawir uma baahna, uma baahna hadal, wuxuu u baahan yahay ficil dhab ah” ayuu mar kale yiri Xildhibaanku.

Hadalkan ayaa Xildhibaan Cabdullaahi Aadan Kulane waxa uu ka sheegay Kudlad la magac baxday Toosin Qaran oo maanta xildhibaanada mucaaradka ah uga dhawaaqeen Muqdisho.

Kudladan ayaa ka shaqeyn doono la xisaabtanka hay’adaha kala duwan ee dowladda dhexe iyo ilaalinta dastuurka, sida ay shaaciyeen xildhibaanada dhisay.

“Ujeedada guud ee Kudlada waa metalaadda shacabka Soomaaliyeed, isla xisaabtanka iyo kor-joogteynta hay’adaha dowladda, dajinta iyo ilaalinta shuruucda dalka” ayay yiraahdeen.

Muqdisho (Caasimada Online) – Nolosha qoys Soomaaliyeed oo ku dhibaateysan magaalada Muqdisho ayaa qaylo dhaan u dirsaday dowladda iyo shacabka, si loo caawiyo.

Qoyskan oo ka kooban 5 ruux ayaa waxaa ku dhacday musiibo rabaani ah, kadib markii ay aragga beeleen, waxaana kadib lasoo darsay xaalad adag, iyaga oo ku hoos nool geed hoostiisa.

Cabdi Axmed Maxamed oo ah Aabaha qoyskan waa 72 sanno jir , wuxuuna aragga beelay isaga oo 16 sanno jir ah, waxaana hadda ugu sii darsoomay xaalado caafimaad darro.

“16-kaas wixii ka dambeeyay waxaan ahaa nin indho la’, marka hadda xoogaa maskaxda ayaa iskay dhaafsan maahinee si fiican ayaan u shaqeysan jiray” ayuu yiri Aabaha Qoyska.

Sidoo kale carruurtii qoyska ayaa iyaguna lamid noqday Aaabe Cabdi Axmed Maxamed oo midba mar ayuu aragga waayay, balse qisada xanuunka badan ayaan ah in subax aroor ah carruurta oo qaarkood loo diray dugsiga dib loogu soo celiyay guriga iyaga oo aragga la’.

Xaliimo Cabdi Axmed oo kamid carruurtaas, waxay arragga weysay laba todobaad kahor, Sayd-Cali Cabdi Axmed, isaguna wuxuu aragga beelay laba bilood kahor, sida lagu soo bandhigan warbixintaan oo uu ka diyaariyay Telefishinka Qaranka Soomaaliyeed (SNTV).

Dhinaca kale Maxamed Diiriye Faarax oo ah adeerka qoyskan ayaa isuguna ka warbixiyay dhibaatada haysta reerka, isaga oo sheegay in aysan weli helin wax caawimaad ah.

Maxamed Diiriye ayaa intaas kusii daray in hooyada reerka uu ku dhacay xanuun kale oo aan la aqoon, isla markaana ay noqoto bareelis, waxna looga qaban waayey Digfeer.

“Waxaa halkan yaalla qoys ay musiibo rabaani ah isaga dhacday oo hadda wax loo sababsanayo aysan jirin Aabuhu wuu indha la’aa, hooyadii way soo dhacday bareelis weeyaan Digfeer ayay tiilay hal Isbuuc” ayuu yiri Adeer Maxamed Diiriye Faarax.

Ugu dambeyn qoyskan Soomaaliyeed ee dhibaatada adag wajahaya ayaa fariin cod dheer u diray dadka Soomaaliyeed, iyagoo ka dalbaday in loo gurmado, si ay u helaan caafimaad.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Arrimaha Gudaha iyo dib-u-heshiisiinta Soomaaliya Axmed Macalim Fiqi ayaa shalay daah-furay shirweynaha 2-aad ee guddiga qaran ee haggida dad dhigista iyo dhacdooyinka muhiimka ah.

Wasiir Fiqi oo hadal ka jeediyay shirweynaha ayaa shaaciyay in dowladda federaalka Soomaaliya ay qorsheynayso in sanadka soo socda ee 2024 dalka oo dhan laga hirgeliyo adeeg dad dhigis oo hufan, la iskuna haleyn karo.

“Shirweynaha labaad ee guddiga qaran ee haggida dad dhigista iyo dhacdooyinka muhiimka ah ujeedkiisu waa soo jeedin howlaha qabsoomay iyo kuwa la qorsheynayo sanadka soo socda, kaasi oo ah hirgelinta adeeg dad dhigis, oo sharciyad leh, oo la isku halayn karo,” ayuu yiri Wasiir Axmed Macallin Fiqi.

Wasiirka ayaa sidoo kale waxa uu dul istaagay ahmiyadda guddigaan, isaga oo ku booriyay in laga shaqeeyo ka mira-dhalinta qorshahaan, isagoo hoosta ka xariiqay muhiimada in la xoojiyo wada-shaqeynta iyo dadaallada kel-keli iyo midka wadajirka ah ee socda.

“Guddigaan, oo ah guddi xubnihiisu isku dhafan yihiin kuwaas oo metela heer dowladd federaalka iyo dowlad-goboleedyada ayaa ah midka ay ku xiran tahay xil-gudashadiisa guulaysiga ama guul-darraysiga adeegga dad-dhigidda.”

Waxa uu intaas kusii daray “Sababta sidaas aan u leeyahay ayaa ah in xubin kasta oo guddigaan ka mid ah ay hoggaamiso wasaarad ama hay’ad xiriir toos ah la leh adeegga dad-dhigidda. Sidaa daraaddeed, waxaan si xurmad leh kaga codsanayaa xubnaha guddiga in aan xoojinno dadaalkeena, ha noqdo mid keli keli ah ama si wadajir ahba, ku aaddan ka miradhalinta dib-u-hirgelinta adeegga dad-dhigidda.”

Wasiirka ayaa sidoo kale waxa uu ku booriyay hay’adaha caalamiga oo horay taageero uga soo qaatay barnaamijkan in ay sii wadaan shaqada.

Sidoo kale waxaa halkaasi kelmado kasoo jeediyay maamulka gobolka Banaadir iyo qaar ka tirsan dowlad-goboleedyada xubnaha ka ah dowladda federaalka Soomaaliya.

Maamullada kala duwan ee dalka ayaa dhankooda xaqiijiyay in degmooyinka ay diyaar u yihiin hirgelinta howlahan, islamarkaana ay sugayaan maalintii la bilaabi doono, uuna nidaamka muhiim u yahay caafimaadka, waxbarashada, tirakoobka iyo guud ahaan bedqabka dadka iyo dalka.

Hoos ka daawo muuqaalka Wasiir Fiqi

Muqdisho (Caasimada Online) – Faahfaahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa dhacdo xanuun badan oo maanta ka dhacday degmada Kaaraan ee gobolka Banaadir, taas oo sababtay dhimasho iyo burbur soo gaaray guryo ay daganaayeen dad shacab ah.

Dhacdadan ayaa timid, kadib markii uu soo dumay dhisme dabaq ah oo laga dhisayay agagaarka isgoyska Sanca ee magaalada Muqdisho.

Mid kamid ah dadka deegaanka oo la hadlay Idaacadda Kulmiye oo ka badbaaday dhacdadaas ayaa ka warbixiyay sida ay wax u dhaceen, wuxuuna sheegay in dhibaatada ay dhacday kadib salaaddii subax ee saaka.

Waxa uu tilmaamay in dhismaha soo dumay ay dhabarkiisa dambe daganaayeen, isla markaana uu kusoo kordhacay, iyaga oo hurdo, qaarna ay jireen salaaddii subax.

“Degmada Kaaraan, qaybta u dhow Sanco waxaa saaka ka dhacay guri la wareejiyay darbigiisa 50 sanno ku dhawaad wareegsanaa ay guryo ka dhisanaayeen cid meeshaana markaas ayaa waxa ay sameeyeen carro buuxis annaga salka dambe ayaan ka saarnayn Ilaahey amarkiis annaga oo hurdeyno ayaa nagu soo kor dumay saaladdii subax kadib” ayuu yiri mid kamid ah dadka deegaanka oo ka bad-baaday dhacdadaasi.

Sidoo kale waxa uu xaqiijiyay inay dhinteen saddex gabdhood oo daris la’ahaa, kadib markii uu kusoo dul dhacday dhismaha soo dumay, isaguna ka burbureen laba qol.

“Cida nagu dhaganeyd saddex gabdhood ayaa ku dhimatay, annagana laba qol ayaa naga duntay, laakiin waxba nama gaarin waa fakanay” ayuu hadalkiisa sii raaciyay.

Wararka ayaa intaasi kusii daraya in mid kamid ah haweenka ay ahayd Umul, isla markaana ay kamid noqotay dadka ku dhintay mashaqadaasi.

Illaa iyo hadda ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay maamulka degmada Kaaraan oo ku aadan dhacdadaas xanuunka ku reebtay dadka deegaanka.

Muddooyinkii u dambeeyay ayaa waxaa Muqdisho kusoo badanayay khasaaraha ka dhasha dhismaha dumayo, iyada oo loo sababeynayo khibrad la’aan iyo farsamo xumo darteed.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame oo haatan ah ergayga gaarka ah ee madaxweynaha Soomaaliya u qaabilsan arrimaha bani’aadanimada ayaa qoraal uu soo saaray isbarbar dhig ku sameeyay shan urur oo Soomaaliya ay qeyb ka tahay iyo urur-goboleedka EAC ee ay Jimcihii ku biirtay.

Cabdiraxmaan ayaa waxaa uu sheegay in Dallada Bulshada Bariga Afrika ee EAC ay uga duwan tahay ururada kale ee QM, AU, IGAD, AL iyo OIC in mudnaanta koowaad ee loo dhisay ay tahay dhaqaale iyo ganacsi, si taas loo xaqiijiyana ummadaha ku bahoobay daladda “ay ka gudbaan caqabadaha isu socodka dadka, fikirka, adeegga, badeecada iyo raasumaalka.”

“Qofka Soomaaliga ah wuxuu ku farxayaa oo keli ah in uu dalalkaas dal ku gal la’aan tegi karo. Waa guul in aan daladdaas wayn ku biirno, dawladduna way ku ammaanan dadaalkaas,” ayuu yiri Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur.

Hoos ka aqriso qoraalka;

Soomaaliya waxay xubin ka tahay QM, AU, IGAD, AL iyo OIC oo ah ururo mudnaanta koowaad ee loo dhisay ay tahay iskaaahi dhanka siyaasadda, nabadgelyada iyo horumarka.

Daladda Bulshada Bariga Afrika waxa ay kaga duwan tahay in mudnaanta koowaad ee loo dhisay ay tahay dhaqaale iyo ganacsi, si taa loo xaqiijiyana ummadaha ku bahoobay daladda ay ka gudbaan caqabadaha isu socodka dadka, fikirka, adeegga, badeecada iyo raasumaalka.

Soomaaliya maanta ma haysato afkaar, adeeg, iyo badeecad buuran oo ay suuq geyso, waxaase jira in aan hayno rasumaal uu dal weliba doonayo in aan ku maalgashano.

Tusaale ahaan qof kasta ee Soomaali ah ee dakhligiisu kordho, wuxuu qoyskiisa dejiyaa Kenya, taasoo keentay in dabaqada dhexe (Middle Class)-ka Soomaalida ay badankood deggan yihiin Kenya, iyadoo maalgashiga ugu wayn ee dhismaha guryaha (Real State), uu haatan ka socdo Nairobi. Dabcan dawladaha kalana waxay daddaal ugu jiraan in aan rasumaalkeena ku maalgashano.

Qofka Soomaaliga ah wuxuu ku farxayaa oo keli ah in uu dalalkaas dal ku gal la’aan tegi karo, sababtoo ah wuxuu doonayaa meel uu naftiisa, hantidiisa iyo ubadkiisa ku aaamino, caafimaad iyo waxbarsho uga helo, dalxiis iyo nasashana u tegi karo, qarashka ku baxaya waxaasoo idilna waxay faa’iido u tahay dhaqaalaha dalalkaas.

Waa guul in aan daladdaas wayn ku biirno, dawladduna way ku ammaanan dadaalkaas, waxaase hubaal ah in aanan kaga faa’iidi karin sida uu haatan xaalkeennu yahay, haddiise aan waqti, tamar, hanti, hoggaan iyo caqligaba isku geyno wax ka qabashada taaganta, waxaan noqon karnaa dalka ugu faa’iidada badan timaaddada Gobolka.

Kismaayo (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Xamza Cabdi Barre oo uu wehelinayo Madaxweynaha Dowlad-goboleedka Jubbaland Axmed Maxamed Islaam (Madoobe) ayaa maanta xarigga ka jaray dhismaha xarunta cusub ee wasaaradda caafimaadka dowlad-goboleedka Jubbaland.

Dhismaha wasaaradda oo loo dhisay qaab-casri ah, ayaa waxa uu ra’iisul wasaaraha sheegay in hirgelinteeda ay ku soo aadday xilli muhiim ah oo gobolka ay ka socdaan dadaallada wax ka qabashada cudurrada ka dhasha daadadka iyo fatahaadaha biyaha ee la xariira caafimaadka.

Ra’iisul Wasaaraha ayaa faray wasaaradaha caafimaadka heer federaal iyo heer dowlad-goboleed in heegan ay galaan, si looga hortago cudurrada faafa ee ka dhasha biyaha wasakhaysan, islamarkaana ay ka yeeshaan qorshe cad.

Madaxda wasaaradda caafimaadka Jubbaland oo uu ra’iisul wasaaruhu kulan la qaatay, ayaa soo bandhigay qorsheyaashooda la xiriira wax ka qabashada saameynta roobabka daadadka wata iyo adeegyada kala duwan ee ay wasaaraddu siiso bulshada ku nool deegaannada Jubbaland.

Dhinaca kale, Ra’iisul Wasaare Xamza iyo Madaxweynaha Jubbaland Axmed Madoobe ayaa sidoo kale waxay maanta soo kormeer ku tageen Isbitaalka guud ee magaalada Kismaayo, iyaga oo maray qeybaha kala duwan ee Isbitaalka.

Ra’iisul Wasaaraha ayaa wuxuu warbixinno ku saabsan xaaladaha caafimaad ee dadka ku jira isbitaalka ka dhageystay dhakhaatiirta, oo la wadaagay cabsida ay ka qabaan cudurro safmareen ah oo ka dhasha barakaca degdegga ah ee soo foodsaaray dadka deegaanka.

Waxa uu faray wasaaradda caafimaadka XFS in wax laga qabto adeegyada uu u baahan yahay Isbitaalka guud ee magaalada Kismaayo, maadaama laga cabsi qabo roobabka daadadka wata in ay sababaan cudurrada ka dhasha biyaha.

Kormeerka ayaa waxaa ra’iisul wasaaraha iyo madaxweynaha dowlad-goboleedka Jubbaland ku wehlinayay Wasiirro iyo Xildhibaanno heer federaal iyo heer dowlad-goboleed ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirkii hore ee amniga Soomaaliya Xasan Xundubey oo si weyn kaga soo hor jeeda qorsha socda ee wax looga bedelayo dastuurka dalka ayaa tilmaamay caqabadaha ku xeeran ee aan la dhaafi kari doonin hadii la qaato nidaam madaxtooyo oo meesha laga saaro doorka ra’iisul wasaaraha.

Xundubey ayaa sheegay in Xasan Sheekh uu ku madax adeygayo arrin ay muuqato in aysan meel gaari doonin, wuxuu sheegay in nidaamkaan uu horay Maxamed Siyaad Barre uga hirgeliyey Soomaaliya, balse markii uu wadi waayey uu ku qasabanaaday inuu soo magacaabo ra’iisul wasaare.

“Arrintaan waa mid halis badan waxayna sababi doontaa in Somaliland ay go’do anaga ayaana u sabab ah, sidoo kale Puntland ayaa go’I doonta ama lagu dhibtoo doonaa, marka arrinta wuu Xasan wato ee nidaamka madaxtooyo lagu dhisayo, waa mid aan Soomaaliya lagu maamuli karin,” ayuu yiri Xundubey.

Xundubey oo ka qeyb galay dood uu qabtay TV-ga SMS ayaa sheegay in nidaamkaan uu si gooni ah ugu adeegayo beelaha Hawiye, isla markaana aysan ogolaa doonin beelaha Dir iyo Daarood.

Wuxuu tusaale u soo qaatay in madashii heshiiskaan lagu gaaray ee golaha wadatashiga qaran aysan metelaad muuqata ku laheyn Puntland iyo Somaliland, taasina ay adkeyn doonto in dalka lagu maamulo nidaam aysan wax ka ogolaan.

Xundubey ayaa Xasan Sheekh ku dhaliilay in mararka qaar uu ku madax adeygo nidaam aan shaqey doonin, isagoo yiri “Tookadii hore waxaa Xasan laga fuji waayey 10 wasiir xukuumad ka kooban, markii ay shaqey weysay ayuu qaatay taladii uu markii hore diiday, waad aragtaan hadda xukuumadiisu waxay ka badan tahay 70 wasiir, marka nidaamkaan waxaa cad in uusan shaqey doonin ee yaan la isku lugoyn,” ayuu yiri Xundubey.

“Madaxweynaha dastuurkaan ayaa lagu shex doortay, xeyndaabka dastuurkaan nagama saari karo, waxa laga rabo waa in dadkaan uu dib u heshiisiin u sameeyo, hadii aan madaxweyne ku xigeen qaadano oo ra’iisul wasaaraha laga gudbo Somaliland nooma soo noqoneyso, anaga ayaana u sabab ah,” ayuu yiri.

Wuxuu sheegay Xundubey in xiligaan aysan munaasab ku aheyn xitaa hadii ay dhaceyso in laga guurayo nidaamka hadda lagu maamulo Soomaaliya, “Hadii aan guureyno howlo culus ayaa loo baahan yahay, madaxweynaha la doortay qorshaha uu wato laguma dooran, markii uu musharaxa ahaa, waxaa laga rabay inuu dadka u sheego hadii uu doonayo inuu wax ka bedelo nidaamka lagu maamulo dalka,” ayuu hadalkiisa ku sii daray wasiir hore Xasan Xundubey.

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – Senator Cabdullahi Sheekh Ismaaciil Fartaag oo ka tirsan golaha Aqalka Sare ee BFS ayaa ka warbixiyey xaaladda ka taagan deegaanada uu ka soo jeedo ee Jubbaland, isagoo shaaciyey buundooyin muhiim ah oo daadadka ka dhashay roob ay burburiyeen.

Senator Fartaag ayaa sheegay in xaalad aad u daran ay ka jirto Jubbaland, gaar ahaan gobolka Gedo, wuxuu sheegay inay go’een buundooyinkii Baardheere iyo Buurdhuubo, sidoo kale buundada degmada Luuq ayuu sheegay in burbur xoog leh uu gaaray, magaaladuna ay ku jirto xaalad go’doon ah.

Senatorka ayaa shaaciyey in lasoo sheegayo inay burbureen buundooyinka Jilib, Bu’aale iyo Kadsuumo oo kooxda Al-Shabaab ay joogto cid u gurma kartana aysan jirin.

Fartaag ayaa aad ugu dhaliilay dowladda federaalka gurmad yarida, “Sidii la rabay dowladda dhexe uguma gurman dadkaas, dowladdu hadii ay wax gaarsiisay dadka ay xaaladda El-nino saameysay, weli doorkeeda wax badan ayaa ka dhiman ee ha dedejiso gurmadka,” ayuu yiri.

Sidoo kale Senator Fartaag ayaa codsi u diray dadka qurba joogta ah ee ka soo jeeda Jubbaland, “Walaalayaal wax iska uruuriya oo dedejiya, dadkeenu waxay ku jiraan xaalad aad u liidata, soo gurmada,” ayuu yiri.

Senatorka ayaa sheegay in hadda aan laga fekeri karin in la dhiso buundooyinka go’ay maadaama ay dadkii wajahayaan xaalad aad u daran oo u baahan in la badbaadiyo noloshooda, “Buundooyinka la leeyahay waa la dhisayaa dadkii mari lahaa ayaa dhamaanaya ee hala soo gaaro,” ayuu yiri Fartaag.

Wuxuu sheegay in buundooyinka la dhisi doono markii dadka laga samata bixiyo xaaladaan halista ah, “waan u soo jeesa doonaa dhismaha buundooyinka, safaaradaha ayaan la kaasha doonaa ama anaga dhan ayaa isugu tegi doona “Dakeenii ayaa badbaadin u baahan oo baahi u dhimanaya waxaad heysaan soo dedejiya walaalayaal,” ayuu yiri Fartaag.

Wuxuu sheegay in hobolka Jubbada Hoose ay ka jirto xaalad lamid ah tan ka jirta Gedo, balse aysan jirin cid soo bandhigeysa dhibaatada iyo cid u gurmaneysa toona, isagoo codsaday in la gargaaro dadka reer Jubbaland oo si siman ay u saameeyeen fatahaadaha uu sababay roobka Deyrta ee dalka ka da’aya.

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha gobolka Shabeellada Hoose Maxamed Barre ayaa faahfaahin ka bixiyey dagaal maanta ciidamo ka tirsan booliska gobolka Banaadir iyo kuwa Koonfur Galbeed ku dhex maray deegaanka Jaziira ee gobolka Shabeellada Hoose.

Guddoomiye Maxamed Barre oo caawa shir jaraa’id qabtay ayaa sheegay in ciidamo ka tirsan booliska gaarka ah ee Haramcad ay weerar toos ah ku soo qaadeen askar ka tirsan booliska K/Galbeed oo joogay goob lagu canshuuro gaadiidka.

Guddoomiyaha ayaa sheegay in ciidamada K/Galbeed aysan sameyn wax iska caabin ah, maadaama horay loo siiyey amar ah inay isaga baxaan goobtii lagu soo weeraro.

Wuxuu sheegay in ciidanka Haramcad ay halkaas ku dilay hal askari, hal kalena ay ku dhaawaceen, ciidamada Koonfur Galbeed ayaa xiliga la weeraray ku sugnaa kastam canshuurta lagu qaado oo K/Galbeed ay ku leedahay deegaanka Jaziira.

Ciidanka weerarkaas fuliyey ayaa la sheegay inay ka baxeen Muqdisho, isla markaana ay dib ugu soo laabteen howlgalkaas kadib, maamulka K/Galbeed ayaa falkaan uga dacwooday maxkamadda ciidamada sida uu caawa sheegay guddoomiye Maxamed Barre.

Guddoomiyaha ayaa sheegay in shalay ay la shireen saraakiisha booliska gobolka Banaadir, isla markaana ay ka codsadeen in lagu ixtiraamo masuuliyadda iyo shaqada ay ka hayaan deegaanka Jaziira, balse wuxuu sheegay in falkaan uu maanta dhacay oo ay la yaabeen weerarkaan.

Ugu dambeyntii guddoomiye Maxamed Barre wuxuu sheegay in K/Galbeed aysan cidna uga waaba doonin masuuliyadda maamul ee oa saaran deegaanka Jaziira oo maamulka gobolka Banaadir uu quud-dareynayo.

Hoos ka daawo

Garoowe (Caasimada Online) – Golaha Wakiilada Dowlad-goboleedka Puntland ayaa maanta iskugu yimid fadhigoodii caadiga ahaa, kadib markii uu maalintii Khamiistii uu buuq xooggan hareeyay fadhiigoodii.

Guddoomiyaha Golaha Wakiillada Cabdirashiid Yuusuf Jibriil oo ay wehliyaan guddoomiye ku-xigeenka 1-aad Golaha Wakiillada Cabdicasiis Cabdullahi Cismaan iyo Guddoomiye ku-xigeenka 2-aad Ismaaciil Maxamed Warsame ayaa maanta shir-guddoomiyey fadhiga 11-aad ee kal-fadhiga 53-aad Golaha Wakiillada Dowlad-goboleedka Puntland.

Fadhiga maanta ayaa waxaa soo xaadiray 48 mudane, waxaana looga hadlay arrimaha siyaasadda iyo amniga maamulka. Sidoo kale waxaa maanta la hakiyay xeerka doorashooyinka ee uu gadaal ka riixayo madaxweyne Saciid Deni.

Sida qorshaha uu ahaa fadhiga maanta ayaa lagu wadday in looga doodo wax-ka-bedelka Xeerka doorashooyinka Puntland, hase yeeshee guddiga loo xilsaarey xeerka doorashooyinka ayaa soo jeediyey in la hakiyo xeerkaas, maadaama waxyeelo u geysan karo amniga, taasi oo keentey in afhayeenkii baarlamaanka uu banaanka uga baxo shirka.

Soo jeedinta guddiga ayaa waxaa u codeeyay illaa 34 Xildhibaan.

Fadhiga oo qaatay wakhti dheer ayaa la isla qaatay in Xildhibaannada dib loogu soo wargeliyo fadhiga dambe, si loo dhammeystiro shaqooyinka Golaha horyaal maalmaha soo socda.

Inkasta oo shir-guddoonka baarlamaanka Puntland la fahamsan yahay inuu la dhacsan yahay xeerka doorashooyinka, ayaa waxay xildhibaano badan qabaan in aan wax go’aan ah la soo saarin illaa inta ay socoto waan-waanta mucaaradka iyo Deni, taasi oo hadda ay waddaan Isimmada SSC-Khaatumo.

Isimada SSC ee hadda waan-waanta u yimid Garoowe ayaa sheegay in meel wanaagsan wax u marayaan, islamarkaana ay la kumeen xukuumadda Deni, dallada mucaaradka, xisabiyada xukuumadda taageersan iyo bulshada rayidka ah.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, shir-guddoonka oo shalay Madaxtooyada kula shiray madaxweyne Saciid Deni iyo ku-xigeenkiisa Axmed Karaash ayaa waxay la wadaageen sida meel-marinta qorshahaan u adag yahay, gaar ahaan marka la eego xeer-hoosaadka baarlamaanka in la meel-mariyo xeerka doorashada, ee uu gadaal ka riixayo madaxweyne Saciid Deni.

Dhinacyada ayaa ku ballamay in hadda xaaladda la dejiyo, islamarkaana la sameeyo sidii wax lagu socodsiin karo, xilli laga cabsi qabo in xiisadda ay markale isku rogto gacan ka hadal ka dhaca Garoowe.

Mucaaradka iyo maamulka Deni ayaa isku-mari la’ nooca doorasho ee maamulkaasi, iyada oo mucaaradka uu rabo inay ku qabsoomto hanaankii hore ee ku yimaadeen madaxda hadda joogta, halka Deni uu rabo taasi beddelkeeda.

Arrintan ayaa sidoo kale keentay inay shacab fara badan ka baracakaan guryahooda, iyaga oo ka cabsi qaba in mar kale uu dagaal culus ka dhaco halkaasi.

Si kastaba, dhinacyada isku haya arrimaha doorashooyinka Puntland ayaa loogu baaqay inay iskugu yimaadan miiska wada-hadalka, ayada oo beesha caalamka ka digtay rabshado kale oo ka dhaca Garoowe, uguna baaqday in wax weliba lagu dhammeeyo wada-hadal iyo deganaan.

“Ma jirto wax marmarsiinyo ah oo loo haysto rabshad ama hanjabaad xoog. Cabashada waa in lagu dhammeeyaa si nabad ah oo loo marayo wada hadal. Waxaan ugu baaqaynaa dhammaan dhinacyada inay khilaafkooda ku xalliyaan qaab nabadee,” ayaa lagu yiri farriinta xubnaha beesha caalamka.

“Waxaan si dhow ula soconaa xaaladda, waxaana ku baaqaynaa in si deg-deg ah loo dejiyo xiisadda iyo wadahadallo degdeg ah oo ay yeeshaan madaxda siyaasadda iyo kuwa kale ee deegaanka.”

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa goordhoweyd magacaabay ergey cusub, kaasi oo lagu beddelay Maxamed Cabdi Waare, madaxweynihii hore ee HirShabelle.

Madaxweynaha ayaa Ergeyga Gaarka ah ee u qaabilsan Xasillinta iyo Ilaalinta Arrimaha Rayidka u magacaabay Xildhibaan Cumar Ibraahim Xaashi, sida ku cad wareegtadan oo ay goordhaweyd baahisay Villa Somalia.

Ergeyga Xasilinta iyo Ilaalinta Rayidka ayaa u xil-saaran xakameynta qasaaraha rayidka ah ee ku sugan deegaannada ay ka socdaan howl-gallada xoreynta dalka iyo Xasilintooda.

Madaxweynaha ayaa ergeyga cusub kula dardaarmay in uu si hagar la’aan ah ugu soo dhalaalo masuuliyaddan adag ee ay ku jirto badbaadada iyo amniga dadka Soomaaliyeed.

Xasan Sheekh oo mudnaanta koowaad siinaya sidii deegaannada laga xoreeyey kooxda Al-Shabaab ay u heli lahaayeen maamul, xasillooni iyo adeegyo bulsho ayaa faray Hay’adaha dowladda iyo Talisyada Ciidamada Qalabka Sida in ay si dhow waajibaadkiisa ugu gacan siiyaan Ergeyga Gaarka ah ee Xasillinta iyo Ilaalinta Arrimaha Rayidka.

April 2023 ayay aheyd markii madaxweynaha uu madaxweynihii hore ee HirShabelle Maxamed Cabdi Waare u magacaabay ergeyga gaarka ah ee madaxweynaha u qaabilsan Xasillinta iyo Ilaalinta Arrimaha Rayidka ee goobaha dagaallada.

Si kastaba, Soomaaliya ayaa waxaa haatan ka socda guluf dagaal oo ka dhan ah kooxda Al-Shabaab, kaasi oo ay iska kaashanayaan ciidamada xooga dalka Soomaaliyeed iyo kuwa dadka deegaanka ee loo yaqaano Macawiisleyda.

Muqdisho (Csaasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayae gebi ahaanba meesha ka saaray in dowladdiisa uu wax wada-hadal ah uu dhexmari doono kooxda Al-Shabaab.

Madaxweyne Xasan ayaa sheegay in dowladda Soomaaliya ay ka go’an tahay in dagaal lagu cirib-tiro kooxda Al-Shabaab, halkii wada-hadal lala gali lahaa.

Sidoo kale waxa uu xusay in gulufka socda ee ka dhanka Al-Shabaab laga gaaray guullo waaweyn, islamarkaana looga xoreeyay dhul ballaaran oo ay hadda dowladda ka sameysay barnaamijka xasillinta, taasi oo muujineysa rejada ah in Shabaab lagu suulin karo dagaal.

“Si aan u istaagno sida xasilloon, waxaan leenahay laba door oo muhiim ah si aan u soo jiidano ficillada caalamiga ah. Waxaan u baahanahay inaan dalka ka xoreyno Al-Shabaab. Saaxiibada caalamku waxay ku siin karaan agabka sida cuntada, hubka iyo shidaalka laakiin nama siin doonaan ciidamada safka hore,” ayuu yiri Madaxweyne Xasan oo xoojinaya isku tashiga gudaha.

Mowqifka cusub ee Xasan ayaa meesha ka saaraya dabacsanaan uu muujiyay bartamihii sanadkaan, markaas oo uu sheegay “in ugu dambeynta” dowladdu la xaajoon doonto kooxaha xagjirka ah, gaar ahaan Al-Shabaab, taasi oo uu maanta meesha ka saaray.

“Dowladdu waxay albaabada u furaysa xubnaha ka tirsan Al-Shabaab ee doonaya inay ka haraan gacan ka hadalka iyo fikirka xagjirka ah,” ayuu yiri madaxweynaha.

Madaxweynaha ayaa hore u ballan-qaaday inuu ka adkaan doono kooxda Al-Shabaab, oo uu sheegay inay dib ugu xoogeysatay dalka intii ay ka talineysay dowladdii hore ee Farmaajo.

Madaxweynaha ayaa sidoo kale waxa uu sheegay in dowladdu ay kooxda Al-Shabaab ku wajaheyso saddex siyaabood oo muhiim ah, kuwaasi oo kala ah mid milatari, mid fikir, iyo mid dhaqaale.

Waxa kale oo uu sheegay in mudnaanta koowaad ay tahay amniga, isaga oo tilmaamay inay dowladdu dooneyso inay hirgeliso dib-u-heshiisiin bulsho iyo mid siyaasadeed oo ay ku jirto dastuur mideysan iyo dhismaha hay’addo dowli ah.

Si kastaba, dowladda Soomaaliya ee uu hoggaamiyo madaxweyne Xasan ayaa guullo wax ku ool ka gaartay dagaalka Al-Shabaab, ayada oo kooxda lagu gaarsiiyay jab xooggan, iyada oo laga xoreeyay deegaano iyo degmooyin muhiim ah oo sanado badan ku jiray gacanta kooxda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Faah-faahino dheeraad ah ayaa kasoo baxaya dil qorsheysan oo maanta ka dhacay gudaha magaalada Muqdisho, kaas oo loo geystay wiil dhalinyaro ahaa oo lagu magacaabi jiray Maxamed Axmed Yuusuf.

Marxuumka ayaa waxaa lagu soo warramayaa in lagu toogtay gudaha degmada Dharkenley, waxaana dilkiisa ka dambeeyay kooxo hubeysan oo goobta ka baxsaday.

Allaha u naxariistee Maxamed Axmed Yuusuf ayaa ka mid ahaa shaqaalaha wasaaradda haweenka iyo xuquuqul insaanka ee dowladda, sida ay innoo sheegeen dadka deegaanka.

Sidoo kale waxaa goobta gaaray ciidamo ka tirsan kuwa booliska Soomaaliya oo howlgal ka sameeyay halka uu dilka ka dhacay oo u dhow guriga uu daganaa Marxuumka.

Ma jiro illaa iyo hadda wax hadal ah oo kasoo baxay saraakiisha laamaha ammaanka oo ku aadan dilkaasi oo lagu eedeeyay inay ka dambeysay kooxda Al-Shabaab.

Falkan dilka ah ayaa qayb ka noqonaya falalka ammaan darri ee haatan ka dhacaya gudaha caasimada, waxaana ay ahayd xalay markii qarax miino uu ka dhacay degmada Hodan.

Qaraxaas ayaa la sheegay in lagu xiray guri ku yaalla Waaxda Kacaan ee degmadaasi, kadibna la qarxiyay, waxaana degganaa sarkaal ka tirsan ciidamada Xoogga Soomaaliyeed, balse waxaa la sheegay in xilliga la qarxinayay uu ka maqnaa.

Si kastaba, waxaa iyana dhankooda howlgallo amni xaqiijin ah wada ciidamada dowladda oo isku fidiyay magaalada Muqdisho iyo hareeraheeda, si looga hortago amni darrada.