Shirarkeena Soomaaliyeed ee xal doonka ah waxaa laga fogeeyo doodaha xal ka raadinta Islaamka iyo nadariyaatkiisa waayo waddadaasi waxay dadka u dhoweyneyso raali ahaanshaha Ilaahey oo horseedeysa tawfiiqda Alle.
1. Raadinta Midnimada Soomaaliyeed oo la siyeeseeyey. Midnimada Soomaaliyeed ma ahan dalab shacab oo keliya ee waa dalab Ilaahi oo amar Ilaahey xagiisa ka yimid ah sida ku xusan suuradda Al-cimraan:
وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ (103)
2. Reer Galbeed iyo dariskeena ma rabaan inay Soomaali Islaam ku heshiiso oo mabaad’idiisa iyo nadariyaatkiisa la laga dhex raadiyo qaabka dib u heshiisiinta ee keeni karta cadaalad Islaam ee Ilaahey ka raali yahay.
Taa bedelkeeda waxaa naloo keenay 4.5 formula (abuurtay dib u dhac iyo khilaaf joogto ah) oo khilaafsan sharaacada Islaamka oo sal dhig u ah dastuurka Soomaaliyeed ee qabyada iyo ku meel gaarka ah. Tusaale ahaan: Taariikh ahaan qabiilada walaalaha ee Aws iyo Khazraj ee carbeed waxay dagaalamayeen 100 sano ka badan haddana Islaamka mabaadi’diisa iyo nadariyaatkiisa ayey ku heshiiyeen. Taasi waxay u horseeday nabad iyo horumar abid ah.
Waa maxay tawfiiq la’aan? Qofka markay tawfiiq la’aan heysato waxaa lagu gartaa wuxuu xalka ka raadiyaa hawadiisa wuxuuna ka cararaa diinta Islaamka in xal laga heli karo, wuuna ka leex leexdaa 168 aayadood ee Quraanka oo ka wada hadlayo qaabka dib u heshiisiinta ee shacab Muslim ah inuu raaco ay tahay. Sidaa darteeda Soomaali dulmi, dagaal iyo dib u dhac kama dhamaanayaan ilaa ay xalka ka raadiyaan diinta Islaamka ee dhameystiran. Saydul Fawa’id onlie waxaa lagu qeexay tawfiiq macnaheeda: ” التوفيق معناه: أن يهيئ له أسباب ما يرضيه سبحانه وتعالى، وما يوافق ما أراده من عبده، وهذا التوفيق أن يكون هوى الإنسان تبعاً لما طُلب منه شرعاً، فإذا كان الإنسان لا يرغب فيما حرم الله عليه ويرغب فيما أوجب عليه فهو موفق
” Tawfiiqda micnaheeda waa in insaanka wuxuu rabo la waafajiyo Ilaahey wuxuu rabo ee ku xusan Quraanka iyo Sunnada Nabiga NNK.”
3. Cabsida laga qabo in xalka Islaam laga raadiyo yaa abuuray?
A. Aqoon yahanka Soomaaliga oo ku kalsooneyn dhameystirnaanta nidaamka Islaamka ama inaysan aqoon fiican u laheyn diintiisa Islaamka oo ah qaab nololeed dhameystiran.
B. Reer Galbeedka iyo dhaqaalaha ay shirarkeena Soomaalida ku bixiyaan ayaan ogoleyn in nidaamka Islaamka xal laga dhex raadiyo. Waayo wax is tusiyeen in xalka nidaamka Islaamka uu badalayo qaab nololeedkooda.
C. Islaamiyiinta oo gaabiyey inay si sahlan u soo bandhigaan in Islaamka uu yahay qaab nololeed dhameystiran oo awoodi kara inuu xaliyo mashaakilaadka Soomaali weyn haysta.
4. Shisheeye Raac ama nidaamka Tabciyada loo yaqaan. Isku kalsooni daro ayaa na heysata kuma kalsooni nidaamka dhameystiran ee Ilaahiga ee aan heysano ee ku dhan adduun iyo aakhiro (Al-Islaam). Tusaale ahaa: Abi Ahmed wuxuu rabo ayaan rabnaa iyadoon lays weydiin: 1. Muxuu rabaa? 2. Maxaa naga galay wuxuu rabo? 3. Maxaa faa’iido ah ayaa noogu jirto wuxuu rabo? Faa’ido noocee ah (dhaqaale iyo amni)” 4. Khatarta raacitaanka barnaamijkiisa intuu la’eg yahay? ma u saarnay gudi wax garad ee aqoon durugsan iyo daacadnimo iyo Alle ka cabsi leh ee daraaseeya “waa kuma Abi Ahmed” xaguuse noo wadaa? Ma ku qasbannahay inaan raacno? ma isku tashan karnaa waa haddii ay naga hareyn cid sidaa u fekerta oo dan gaar ama dano shisheeye ka shaqeynaynin?
5. {وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ} [النور: 31 Dambiyadii la galay ma laga towbad keenin. Tawbad iyocafis buuxda iyadoo loo (wada dhan yahay) oo Ilaahey la weydiisto iyo annaga dhexdeena oo aan is cafino iyadoo la raacayo sharuudaha is-cafiska ayaa waxay horseedeysaa liibaan adduun iyo mid aakhiro oo midnimo keeneysa.
W/Q: Imam/Dr. Hassan Mohamud (Xasan Jaamici), J.D. in American Law & Ph.D. in Sharia Law.
Professor of Islamic University of Minnesota
Former Adjunct Professor of William Mitchell College of Law
Imam of Islamic Dawah Center and Dean of Minnesota Dawah Institute
