Baydhabo (Caasimada Online) – Muddo xileedkii sharciga ahaa ee madaxweyne Cabdicasiis Lafta-gareen ayaa maanta soo idlaaday, kaasi oo afar sano ka hor loo dhaariyay xilka ugu sareeya maamulka Koonfur Galbeed.

Golaha Wakiilada maamulkaasi ayaa Lafta-gareen waxay hal sano ugu dareen xil heynta Madaxweynaha Koonfur Galbeed oo muddo xileedkiisa dastuuriga uu ahaa afar sano, kuwaasi oo ku sheegay sababta inay tahay iswaafajinta xil-heynta madaxweynaha iyo midda baarlamaanka oo hal sano kala horeeyay.

Shirar isdaba-joog ah oo Muqdisho uga socday siyaasiyiinta mucaaridka Koonfur Galbeed ayey ku qaadaceen muddo kordhinta loo sameeyay Lafta-gareen, iyaga oo sheegay in xil-heyntiisa ay ku eg tahay inta uu siiyay dastuurka.

Sidoo kale waxaa fashilmay sida muuqata isku dayo la rabay in xal looga gaaro khilaafka siyaasadeed ee maamulka, kadib markii ay laba maalmood ka hor si wada-jir ah u soo wada saareen guddoomiyaha Golaha Shacabka iyo madaxweyne Lafta-gareen in 5-ta January 2023 uu qabsoomi doona shirka dib-u-heshiisiinta.

Siyaasiyiinta mucaaridka ee maamulkaasi oo markale Muqdisho shir ku qabtay ayaa War-murtiyeedka ka soo baxay Guddoomiye Aadan Madoobe iyo Madaxweyne Laftagareen ku tilmaamay mid aan laga fiirsan.

Bayaanka ayaa lagu sheegay in Midowga Musharaxiinta Mucaaridka ay si buuxda u qaadaceen War-murtiyeedka ka soo baxay Guddoomiyaha iyo Madaxweynaha ee shirka dib-u-heshiisiinta.

Waxaa xusid mudan in maamulka Koonfur Galbeed uu shalay amray in aan hub lagu dhex qaadan karin magaalada Baydhabo ee xarunta maamulkaasi, taasi oo saameynaysa askarta ka tirsan Ciidanka Xoogga Dalka iyo dadka heysta hubka sharciga iyo kuwa aan sharciga ahayn.

Arrintaan ayaa soo ifbixineysa walaaca uu maamulka ka qabo in rabshado iska soo horjeeda ay ka dhacaan magaalada Baydhabo oo ah caasimadda KMG ee dowlad-gobaleedka.

Xiisada siyaasadeed ee Koonfur Galbeed ayaa haatan u muuqata mid lugaha la sii galeysa isdiidooyin siyaasadeed oo salka ku haya muddo kororsiga Madaxweyne Cabdicasiis Xasan Maxamed (Lafta-gareen).

Muqdisho (Caasimada Online) – Taliyaha ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed, Jeneraal Odowaa Yuusuf Raage oo ka hadlayay dagaalka ka dhanka Al-Shabaab, ayaa markii u horeysay sheegay in ciidamada ay uga baxaan deegaanada qaarkooda qorshe uu ku dhisan yahay howl-galka socda.

Jeneraal Odowaa oo wareysi siiyay warbaahinta dowladda ayaa sheegay in howl-galada xoreynta deegaanada ay iskugu jiraan laba nooc, kuwa ay sii joogaan ciidamada iyo kuwa kale oo ay burburiyaan markay qabsadaan.

“Howl-galku sidiisa ma aha in aad Tuulo kasta iyo Magaalo kasta oo tagtid in aad joogeysid, goobaha dagaalka qaar marka ciidanku gaaro waxaa loogu tala-galay in ay ku nagaadaan halka goobaha qaarkoodna loogu tala-galay in cadawga ku sugan laga saaro lana burburiyo,” ayuu yiri.

Sidoo kale waxa uu sheegay in ciidanka dowladda iyo kuwa deegaanka ay Al-Shabaab kala wareegeen deegaanno dhowr ah oo ay gacanta ku hayeen in ka badan 10 sano, kuwaasi oo hoosyimaada gobollada Shabeelaha Dhexe, Hiiraan iyo Galgaduud.

“Howl-galada kuma ekaanayaan gobolladaan, marwalba miisaanka howl-galku waxa uu saaran yahay meel, waxa aan dhihi karaa labada gobol ee Shabeelaha Dhexe iyo Hiiraan waxa laga gaaray guulo aad u waaweyn.”

Dhowr jeer ayaa ciidamada huwanta si weyn loogu dhalleeceyay aagag ay dib uga soo baxeen, ayada oo saraakiisha ciidanku ay arrintaasi ku macneeyeen istiraatiijiyad ciidan.

Saraakiishaas ayaa sidoo kale hore u sheegay in xeelad dagaal dib uga gurtaan aagaga qaarkood, balse aysan jirin awood uga timid dhanka Al-Shabaab oo ciidanka ku qasabtay inay isaga baxaan deegaanadii ay joogeen.

“Tani kama dhigna inaan dib u soo noqonay oo Al-Shabaab ay dib u qabsadeen, dad qaaliya ayaa naga dhintay, waxaa jirtay in meelaha qaar laga wareegsaday oo meel kale loo wareegay, laakiin dib u bax weyn ma jiro.”

Dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab oo uu madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ku dhawaaqay bishii July, ayaa tan iyo markii uu billowday laga gaaray guulo waaweyn, ayada oo kooxda laga saaray deegaano ay gacanta ku hayeen sanado badan.

Kismaayo (Caasimada Online) – Dowlad-goboleedka Jubbaland oo ka hadashay xiisada siyaasadeed ee ka taagan gobolka Gedo ayaa Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi ka dalbatay in uu soo fara-geliyo xiisada ka taagan gobolkaas.

Madaxweyne ku-xigeenka Jubbaland, Maxamuud Sayid Aadan oo shir jaraa’id ku qabtay Kismaayo ayaa sheegay in ka maamul ahaan walaac xoogan ka muujinayaan xaalada amni, maamul iyo bini-aadanimo ee ka jirta gobolka Gedo.

“Dowladda Jubbaland waxay rajeynaysa in xukuumadda Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre ay arrintaan wax ka qabato, maadama ay tahay arrin banaanka ka ah Dastuurka iyo xeerarka dalka u dagsan,” ayuu yiri.

“Jubbaland ayada oo gudaneysa waajibaadkeeda Dastuuriga ah waxay qaadeysa tallaabooyin is-xigxiga oo xal u noqonaya xaalada gobolka, taas oo umadda gobolka Gedo gaarsiinaysa amni, maamul, garsoor iyo adeeg bulsho oo dhameystiran.”

Waxa uu ka codsaday qeybaha kala duwan ee bulshada gobolka Gedo inay garab istaagan nidaamka dowladnimada, kana hortagaan fowdada iyo qaska ay wadaan shaqsiyaadka ku howlan danahooda gaarka ah, sida uu hadalka u dhigay.

Inkasta oo uu madaxweyne ku-xigeenka shaqsiyaadkaas uusan carabaabin, haddana waxaa muuqata in uu ka hadlayo Senator Fartaag iyo Cabdirashiid Janan oo dhawaan tegay gobolkaasi.

“Dowladda federaalka Soomaaliya waxa ka codsanayna inay arrintaan siiso mudnaanta ay leedahay, waayo arrinta gobolkaan oo la xaliyo waxay fure u noqoneysa la-dagaalanka argagixisada iyo dhismaha qaranimo Soomaaliyeed, maadama gobolka ku xeeran yihiin arrimo fara badan oo dhinacyo badan ka imaanaya.”

Ugu dambeyntiina waxa uu digniin u direy ciidamada kala duwan ee ku sugan gobolka Gedo, oo uu sheegay inay dhex-dhexaad ka noqdaan arrimaha siyaasadda iyo maamulka, islamarkaana ka shaqeeyaan amniga oo kaliya.

Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa weli wax war ah kasoo saarin xiisada siyaasadeed ee ka taagan gobolka Gedo, xili maamulka gobolkaasi uu si toos ah uga horyimid dowladda.

Garoowe (Caasimada Online) – Ururada Siyaasadda Dowlad-goboleedka Puntland ayaa ku eedeeyay madaxweynaha maamulkaasi Saciid Deni in uu kala jebin ku waddo ururada siyaasadda, xili ay xalay kulan la qaateen.

War-saxaafadeed kasoo baxay ururada siyaasadda Puntland ayaa lagu shaaciyay in madaxweyne Deni uu ka leexday dhabihii dimuqraadiyadda, islamarkaana uu xagal daacinayo dhamaan dedaaladii socday ee ku aadana doorashada.

“Dhamaan wada-xaajoodyadii la xiriiray qodabadii dhinaa ee muhiimka u ahaa qabsoomida doorashada, madaxweynuhu ma fulin, balse taasi badelkeeda xukuumaddu ay ku mashquulsan tahay kala jabinta ururada iyadoo faro aan nadiif aheyn kula dhex jira ururada siyaasadda.”

Waxay ku dhawaaqeen shirweyne ay isugu yimaadan qeybaha kala duwan ee bulshada, si loo badbaadiyo hanaanka geedi socodka dimuqraadiyada Puntland, loogana saaro hubanti la’aanta siyaasadeed ee maanta ka jirta.

“Ururada Siyaasada waxay ku baaqayaan in shirweyne isugu yimaadan qeybaha kala duwan ee bulshada sida Isimada dhaqanka, Siyaasiyiinta, Aqoonyahanka, Waxgaradka, Odayaasha, Culimada, Dhalinyarada iyo Haweenka,” ayaa lagu yiri qoraalka.

“Ururada waxay u arkaan Guddiga doorashooyinka KMG “TPEC” inay yihiin kuwo aan dhex-dhexaad aheyn oo ku milmay xukumada talada haysa, oo aan lagu kalsoonaan karin sida ka muuqata tallaabooyinkii ay qaadeen iyadoon xal laga gaarin qoddobadii taagna.”

Waxa kale oo lagu yiri qoraalka “Maadama madaxweynuhu ka weecday dhabihii dimuqraadiyadda, uu xagal daaciyayna dhamaan dadaaladii socday waxaan umadda la wadaagaynaa in wixii tallaabooyin ah ee aan loo dhameyn sida diiwaan-gelinta doorashada cawaaqib xumada ka dhalata uu masuuliyadeeda leeyahay madaxweynuhu.”

Ururada Siyaasadda Puntland ayaa ugu dambeyntiina waxay sheegen inay ka go’an tahay ka qeyb-galka iyo xaqiijinta doorashooyin xalaal ah, daahfuran, bulshadana dhaxalsiisa dowlad-wanaag, maamul daadjin iyo adeegyada dowladnimo oo dhameystiran.

Muqdisho (Caasimada Online) – Milatariga Maraykanka ayaa sheegay inay laba duqayn lala beegsaday maleeshiyaad ka tirsan ururka Al-Shabaab nawaaxiga Cadale ee gobolka Shabeellada Dhexe.

War-saxaafadeed kasoo baxay taliska milatariga ee AFRICOM ayaa lagu sheegay in duqaymuhu kala dhaceen 14-kii iyo 17-kii bishan December, laguna kala dilay isugayn 15 maleeshiyaad ah oo ka tirsan Al-Shabaab.

AFRICOM waxay sheegtay in duqaymahan ay ahaayeen kuwo is-difaacid ah, ayna dhaceen kadib markii codsi uu ka yimid dawladda federaalka Soomaaliya.

AFRICOM waxay sheegtay in qiimayntu ay muujinayso inaan dad rayid ah aysan ku dhiman kuna dhaawacmin duqaymahan.

Weerarada diyaaradaha Turkiga iyo Mareykanka ayaa kusii kordhaya gobolka Shabeellaha Dhexe, taasi oo muujineysa in saaxiibada caalamka ay si dhab ah uga go’an tahay in kooxda Al-Shabaab laga cirib-tiro dalka.

Weerar kale oo ka dhacay degaanka Juxaay oo hoos taga degmada Aadan-Yabaal ee gobolka Shabeellaha Dhexe ayaa Sabtidii waxaa lagu dilay 87 dagaalame oo Shabaab ah, waana mid ka mid ah khasaarihii ugu badnaa ee mar qura gaara maleeshiyada Al-Shabaab.

 Waxaa xubnahaas ka mid ahaa Yuusuf Maxamad Jingaab (Wasiir), oo ka mid ahaa xubnaha ugu halista badan kooxda Al-Shabaab.

“Ciidanka Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka ayaa xaqiijiyay geerida Yuusuf Maxamad Jingaab (Wasiir) oo ahaa horjooge sare oo ka tirsanaa Khawaarijta kaas oo halis wayn ku ahaa badqabka shacabka Soomaaliyeed,” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay dowladda.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, Yuusuf Jingaab ayaa lagu dilayey duqeyn ay fuliyeen diyaaradaha aan duuliyaha laheyn (Drone) ee Turkiga, gaar ahaan nooca Bayraktar TB2.

Jowhar ( Caasimada Online) – Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida qeybta 27-aad ee maamulka HirShabelle ayaa maanta xukun adag ku riday nin dhalinyaro ah oo fal dil iyo kufsi isugu jiray gabar da’yar ugu geystay duleedka magaalada Jowhar.

Ninkaan oo lagu magacaabo Maxamed Daahir Cali ayaa xeer ilaalinta maxkamadda ciidamada ku heshay in dil bareer ah iyo kufsi u geystay Caasho Cabdullaahi Maxamed oo aheyd 17-sanno jir ku nooleyd deegaan dhaca duleedka Jowhar.

Guddoomiyaha Maxkamadda Ciidamada qeybta 27-aad, Gaashaanle Maxamed Aamiin Aadan ayaa sidoo kale sheegay in maxkamadda ay ninkaan ku xukuntay dil toogasho, oo ah qisaasta Caasho Cabdullaahi.

Ciidamada Booliska ayaa ku guuleystay ninkaan maanta la maxkamadeeyay inay gacanta kusoo dhigaan xilli uu baxsad ku jiray, waxayna kiiskaan ku wareejiyeen maxkamadda CQS oo ugu dambeyn  xukun ku riday gacan ku dhiiglaha.

15-kii bishaan ayey aheyd markii u horeysay ee maxkamadda ay u fariisatay dhageysiga dacwadaan.

Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida ee Soomaaliya ayaa inta badan waxay xukuno kala duwan ku ridaa rag loo haysto inay ka tirsan yihiin Al-Shabaab ama Daacish oo ay geysteen dilal iyo qaraxyo, balse waxaa aad u yar dad loo maxkamadeeyay inay kufsi iyo dil ay geysteen.

Jowhar (Caasimada Online) – Dowladda Soomaaliya ayaa xalay shaacisay in la dilay Yuusuf Maxamad Jingaab (Wasiir), oo ka mid ahaa xubnaha ugu halista badan kooxda Al-Shabaab.

“Ciidanka Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka ayaa xaqiijiyay geerida Yuusuf Maxamad Jingaab (Wasiir) oo ahaa horjooge sare oo ka tirsanaa Khawaarijta kaas oo halis wayn ku ahaa badqabka shacabka Soomaaliyeed,” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay dowladda.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, Yuusuf Jingaab ayaa lagu dilayey duqeyn ay fuliyeen diyaaradaha aan duuliyaha laheyn (Drone) ee Turkiga, gaar ahaan nooca Bayraktar TB2.

Weerarka oo ka dhacay degaanka Juxaay oo hoos taga degmada Aadan-Yabaal ee gobolka Shabeellaha Dhexe ayaa waxaa lagu dilay 87 dagaalame oo Shabaab ah, waana mid ka mid ah khasaarihii ugu badnaa ee mar qura gaara maleeshiyada Al-Shabaab.

Diyaaradaha Turkish-ka ayaa muhiim u ah guuldarrooyinka Al-Shabaab ku gaaray gobolka Shabeellaha Dhexe, inkasta oo dowladda Turkiga iyo dowladda Soomaaliya aysan marnaba shaacin ku lug lahaanshahooda.

Rashid Abdi oo ah fallanqeeya ka tirsan Sahan Research ayaa rumeysan in dhulka Soomaaliya badankiis uu yahay mid ku habboon weerarada diyaradaha Bayraktar TB2.

“Dhulka Soomaaliya waa fidsan yahay, waxayna leedahay dhir dhuuban, maalmaha badankoodna ma laha daruur daboosha. Waa mid ku habboon diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee TB2 inay wax ku dilaan,” ayuu yiri Rashid Abdi.

Waxa uu intaas ku daray “Jihaadiyiinta waxay hadda si wada jir ah ugu cararayaan jeebabka dhulka cufan ee Jubbooyinka.”

Weerarada diyaaradaha Turkiga iyo Mareykanka ayaa muujinaya in saaxiibada caalamka ay si dhab ah uga go’an tahay in kooxda Al-Shabaab laga cirib-tiro dalka.

Kooxdan ayaa hadda laga xoreeyey inta badan maamul goboleedka HirShabeelle, kadib markii beelaha dega ay ayaga oo hubeysan si buuxda u garab istaageen ciidamada qaranka.

Baydhabo (Caasimada Online) – Wasaaradda Amniga Dowlad-goboleedka Koonfur Galbeed ayaa soo saartay awaamiir culus oo la xiriirta dhanka amniga, xili ay weli taagan tahay xiisada siyaasadeed ee maamulkaasi.

Qoraal kasoo baxay Wasaaradda ayaa lagu mamnuucnay in hub lagu dhex qaato magaalada Baydhabo ee xarunta gobolka Baay, ayada oo fartay laamaha amniga inay tallaabo sharci ah ka qaadaan qof walba oo ka talaabsada awaamiirtan soo socota:

1. Askari walba oo ka tirsan ciidanka militariga SNA ee qaybta 60-aad waxaa lagu amreyaa in ku sugnaado ama ku ekaado xeradiisa/xeradeeda, askarigii lagu arko asagoo/ayadoo magaalada dhexdeeda hub ku sita/sidata haba watee direyska ciidanka, waxaa laga qaadi doonaa tallaabo sharci ah.

2. Askari walba oo ka tirsan ciidanka Booliska, Daraawiishta iyo nabad-sugida DKGS ee lagu arka isagoo/ayadoo direys la’aan ah hub ku sita/sidata magaalada dhexdeeda, waxaa laga qaadi doonaa tallaabo waafaqsan sharciga.

3. Shakhsiyaadka rayidka ah ee hubeysan oo hadana haysta ogolaanshah wasaaradda amniga gudaha DKGS, haddii lagu arko isagoo/ayadoo u isticmaaleya/isticmaaleysa si ka baxsan sifadii ogolaanshaha hub qaadashada, waxaa lagala noqon doona ruqsadii loo siiyay hub qaadashada waana lagala wareegi doonaa hubka uu haysto/haysato.

4. Shakhsiyaadka rayidka ah ee hubeysan oo aan ogolaansho ka haysan wasaaradda Amniga Gudaha DKGS, waxaa la fareyaa in muddo 10 cisho gudahooda ay la soo xariiraan wasaradda Amniga Gudaha laga bilaabo maanta oo ay taariikhdu tahay 18 December 2022-ka, cidii u hogaansami weyso amarka wasaaradda waxaa lagala wareegi doonaa hubka uu haysto/haysato.

5. Cid Allaale cidii lagu arko aydoo/isagoo hub ku sidata/sita magaalada Baydhabo dhexdeeda oo aan ka aheyn Ciidamada Ammaanka ah ee ku shaqada leh, waxaa laga qaadi doonaa tallaabo waafaqsan sharciga.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Soomaaliya ayaa maanta gobolka Shabeellaha Dhexe kusoo bandhigtay Saciid Xuseen Raage oo lagu sheegay inuu kamid ahaa nabadoonadii la shaqeyn jiray Shabaab-kii ku sugna gobolkaasi.

Waxay sheegtay in nabadoonkaan uu ka howl-gali jiray aagga deegaanka Masaajid Cali-Gaduud illaa deegaanka Guulane, islamarkaana uu kooxda Al-Shabaab si gaar ah ugu qaabilsan ururinta Zakawaadka.

Nabadoonkaan ay dowladda soo bandhigtay ayaa waxa uu maanta isku soo dhiibay ciidamada xoogga dalka iyo kuwa deegaanka ee ku sugan deegaanka Furqaan ee Shabeellaha Dhexe, kaasi oo dhawaan laga xoreeyay Al-Shabaab.

Sidoo kale waxaa xusid in nabadoonkaan uu kamid ahaa dadkii Shabaabka horey usii raacay kadib markii laga saaray deegaanka Masaajidka Cali-Gaduud.

Duulaan culus oo lagu qaaday deegaannada Shabaabku weli ku dhuumaalaysanayaan ayaa waxay keentay in dad badan oo ka tirsanaa ay dib ugu soo laabtaan dhulkii la xoreeyay.

Dowladda Soomaaliya ayaa hore u ballan-qaaday in aan la taaban doonin qofkasta oo isku soo dhiiba gacanta dowladda, kana soo baxa Al-Shabaab. Sidoo kale waxay dhowr jeer baaqyo kala duwan u dirtay weli dhalinyarada baaqiga ku ah kooxda ee la maran-habaabiyay, si ay naftooda ugu waayin dagaalka socda ee ka dhanka ah argagixisada.

Baydhaba (Caasimada Online) – Madaxweynaha dowlad goboleedka Koonfur Galbeed Cabdicasiis Xasan Maxamed Laftagareen ayaa cafis Madaxweyne u fidiyey qaar kamid ah Maxaabiista ku jirtay xabsiga dhexe ee magaalada Baydhaba.

Sidoo kale Madaxweyne Laftagareen ayaa qaar kamid ah xubnaha xabsiga laga sii daayey wuxuu ka bixiyey deymihii lagu lahaa, sida ay sheegeen masuuliyinta maamusha xabsiga iyo kuwo ka socday hey’adaha garsoorka.

Sababta uu Madaxweyne Laftagareen cafiska ugu fidiyey maxaabiistaan waxaa lagu sheegay inay la xariirto dabaal-degga sanad-guuradiisa 4-aad ee ka soo wareegtay inta uu xafiiska joogo.

Muddo xileedka sharciga ah ee Madaxweyne Laftagareen ayaa ku eg maalinta berritu ee 19-ka bishaan, waxaana taagan xiisad siyaasadeed oo ka dhalatay muddo kororsi hal sano ah oo baarlamaanka maamulkaas uu Laftagareen u sameeyey.

Abaabul ka dhan ah in Laftagareen uu xafiiska sii joogo ayaa ka socda Muqdisho oo inta badan siyaasiyiinta miisaanka leh ee ka soo jeeda deegaanada K/Galbeed ay ku sugan yihiin.

Siyaasiyiintaan ayaa marar badan laga hor istaagay inay tagaan Baydhaba, iyagoo xalay bayaan ay soo saareen ku sheegay in muddo kororsi aysan ogolaa doonin, waxayna cadeeyeen in marar badan laga hor istaagay inay tagaan Baydhaba.

Hoos ka eeg sawirrada maxaabiistii lasii daayey

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Mudane Xamza Cabdi Barre ayaa maanta soo xiray munaasabad lagu xusayay maalinta caalamiga ah ee la-dagaalanka musuq-maasuqa, isaga oo ku dhowaaqay dagaal ay xukuumadda ku baabi’ineyso musuq-maasuqa.

Xamza oo ka hadlay munaasabadaas ayaa ugu horeyntii sheegay in musuq-maasuqa uu yahay cudur xun oo ku dhaca dowladnimada, islamarkaana caqabad ku ah horumar walba oo la sameyn lahaa.

“Musuq-maasuqa waa mid kamid ah cudurada ugu xun ee ku dhaca dowladnimada, wuxuu caqabad ku yahay in laga faa’iideysan waayo kheyraadkii ay bulshada lahayd, bulshada ayuu kala fogeeyaa oo ku kala noolaada laba heer oo kala dheer,” ayuu yiri Ra’iisul Wasaare Xamza.

Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre ayaa ballan-qaaday in xukuumadda uu hogaamiyo ay dardar-gelin doonto dhisidda hay’adaha iyo shuruucda la-dagaalanka musuq-maasuqa, si meesha looga saaro oo loolana dagaalamo musuqa dalka hormarkiisa la haray.

Soomaaliya ayaa sanadkii hore ka hoos martay qiimeyntii la sameeyey 2019-kii xilligaas oo ay ku jirtay 9-aad, hadase waxa ay noqotay kow, sida ay shaacisay hay’adda Transparency International.

Dowladda federaalka ah ee Soomaaliya ayaa horay uga hortimid warbixinada hay’addaan oo ay shaacisay in aan la isku haleyn karin warbixinadeeda, ayna yihiin kuwa been abuura, hase yeeshe waxa aan la dafiri karin in dalkaan soo kabanaya uu musuq-maasuqa kamid yahay waxyaabaha ragaadiyay.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiye ku xigeenkii hore ee arrimaha amniga iyo siyaasadda maamulka gobolka Banaadir, Cali Cabdi Wardheere (Cali Yare) ayaa jawaab adag ka bixiyay hadalkii kasoo baxay Wasiirka Arrimaha Gudaha Axmed Macallin (Fiqi ah ee ku aadanaa in markale dib eegis lagu sameeyo kiiska mid kamid ah sideed xubnood oo ay shalay xukuno kala duwan ku ridday Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida ee Soomaaliya, kadib markii lagu helay kamid ahaanshiyaha Al-Shabaab, una qaabilsanaayeen Muqdisho.

Dooddan ayaa timid kadib war cusub oo kasoo baxay ehellada Marxuum Maxamed Xaashi oo dilkiisa lagu soo eedeeyay inuu dilay Cabdinaasir Cismaan Nuunow oo kamid ah raggga la xukumay, kaas oo ay Maxkamadda ku xukuntay dil toogasho oo ah qiysaasta Marxuum Maxamed Xaashi Faarax.

Cabdullaahi Xaashi Faarax oo ay walaalo yihiin Marxuumka ayaa qoraal uu soo saaray kaga hadlay xukunka Maxkamadda, isaga eedda dilka ah ee loo jeediyay Cabdinaasir ku tilmaamay mid waxba kama jiraan ah, wuxuuna xusay in walaalkiis uu dilay nin askari ah.

Wasiirka Arrimaha Gudaha Soomaaliya, Axmed Macallin Fiqi oo dhankiisa ka falceliyay arrintaan ayaa ku baaqay in hubin lagu sameeyo kiiskan, dibna loogu laabto baarista.

“Sida muuqata kiiskan wuxuu u baahan yahay hubin, dib u baarid iyo ka fiirsasho badan, waxaana muhiim ah in ehelada daba socota kiiskii ninkaan lagu eedeeyey in la qanciyo isla markaana ninkaan eedeysanaha ah uu asna cadaalad helo.” ayuu yiri wasiir Fiqi.

Haddaba waxaa intaas kadib hadalka Wasiirka Arrimaha Gudaha Soomaaliya jawaab kulul ka bixiyay siyaasiga caanka ah ee Cali Yare Cali oo su’aal ka keenay fal-celinta Wasiir Fiq.

“Oo isagu soo Wasiirkii Gudaha ma ahan waa cidma cidda uu Facebook kala hadlayo?” ayuu yiri Cali Yare Cali.

Sidoo kale wuxuu intaasi kusii daray in hadalka Wasiirka uu ka hor imaanayo go’aankii Madaxweyne Xasan Sheekh ee dagaalka Al-Shabaab, sidoo kalena uu qiil ui raadinayo kiis ay soo gunaanaday Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida, sida uu hadalka u dhigay.

“Madaxweyne waxaan kugu casumayaa inaad dhageysato codkaaga oo ah qudbad aad October 1, 2022, ujeedisay bulshada aad Madaxweynaha u tahay adiga oo kor taagan meydka Shahiid, halyeey, Farxaan Qaroole.Mudane Madaxweyne maanta waxaa ku hortaalla xujo cad oo weyn, Maanta, December 18, Wasiir dowladaada ka mid ah ayaa si cad oo banaanyaal ah u jabiyay amarkaagii kana hor yimid go’aankii garsoorku gaaray. ayuu raaciyay guddoomiye ku xigeenkii hore ee amniga iyo siyaasadda gobolka Banaadir.

Wuxuu sidoo kale ugu baaqay Madaxweynaha Soomalaiya inuu tallaabo adag ka qaado Wasiirka Arrimaha Gudaha, isaga oo ku eedeeyay inuu jabiyay go’aankiisii ku aadanaa in saraakiisha sar sare ee Maxkamadda Ciidamada looga haro kiisaska la xiriira Al-Shabaab.

“Mudane Madaxweyne maadaama aad adigu tahay horumuudka dagaalka dalka looga xoreeynayo eeyaha naarta, Shacabku Soomaaliyeed waxay kaa sugayaan tallaabada aad Wasiirkaaga ka qaadi doonto iyo inaadan wax tallaabo ah ka qaadin ok dagaalka eeyaha naarta lugula jiro ay saaxiibtinnimo kaala weynaan doonto oo dadka oo aan dhammaanteen wadadaada wada qaadi doonno,” ayuu markale qoraalkiisa ku yiri Siyaasi Cali yare Cali.

Hadalkan ayaa dhaliyay dood xoogan oo ku aadan hadalka kasoo yeeray Wasiir Fiqi, maadaama uu mugdi galiyay xukunka Maxkamadda Ciidamada oo hadal heyn dhaliyay.

Dooxa (Caasimada Online) – Madaxweynaha dowladda federaalka Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa maanta gaaray dalka Qatar, halkaas oo si weyn loogu soo dhaweeyay.

Madaxweyne Xasan Sheekh iyo wafdigiisa ayaa casuumaad rasmi ah ka helay madaxda Qatar oo ku soo dhaweeyay magaalada Dooxa ee caasimadda waddankaasi.

Ujeedka safarka Madaxweynaha ayaa la xiriira ka qaybgalka Ciyaaraha Fiinaalka ee Koobka Adduunka ee u dhaxeeya xulalka Argentina & France oo caawa ka qabsoomaya dalka Qatar.

Xasan Sheekh ayaa ka mid noqday madaxda kala duwan ee lagu casuumay inay goobjoog ahaadaan ciyaartaasi kama dambeysta ah, maadaama Koobka lasoo gabagabeynayo.

Sidoo kale Madaxweynaha ayaa la filayaa inuu wadahadallo gaar ah la yeesho madaxda sare ee Qatar oo uu kala hadli doono xiriirka labada dal iyo dagaalka Al-Shabaab.

Qatar ayaa ka mid ah dowladaha Carbeed ee taageero Soomaaliya, waxayna mashaariicyo kala duwan ka fulisaa gudaha dalka, sida dib u dhiska waddooyinka iyo kuwa kale.

Waa markii labaad ee uu Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud booqanayo waddankaan yar ee Qatar, kadib doorashadiisii 15-kii May ee sanadkan 2022-ka.

Si kastaba, Madaxweynaha ayaa safarkan kii ka horreeyay wuxuu ku tegay magaalada Washington, halkaas oo uu uga qayb-galay shirka iskaashiga Mareykanka iyo Afrika, isaga oo la kulmay Madaxweyne Joe Biden iyo qaar ka mid ah hoggaamiyeyaasha kale ee gobolka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Arrimaha Gudaha Soomaaliya Axmed Macallin Fiqi ayaa soo faro-geliyey kiiska nin ka mid ah sideed qof oo shalay ay xukun dil ah ku ridday Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida.

Kiiskan ayaa la xiriira Cabdinaasir Cismaan Nuunow (Maama), kaasi oo dil toogasho lagu xukumay kadib markii lagu eedeeyey inuu ka tirsan Al-Shabaab, islamarkaana uu dilay Maxamed Xaashi Faarax.

Marxuum Maxamed Xaashi Faarax ayey Maxkamaddu sheegtay inuu ku geeriyooday weerar arbushaad ah oo uu Cabdinaasir ka sameeyey degaanka Macaani isagoo beegsday gaari Taraafiko ah oo jiidayay Bajaaj shil ku gashay deegaanka Ceelasha 7-dii September 2022, balse dhaawacaasi uu u geeriyooday 20-kii October ee isla sanadkan.

Cabdullaahi Xaashi Faarax oo ay walaalo yihiin Marxuum Maxamed Xaashi ayaa qoraal uu soo saaray kaga hadlay xukunka Maxkamadda, isaga eedda dilka ah ee loo jeediyay Cabdinaasir ku tilmaamay mid waxba kama jiraan ah, wuxuuna xusay in walaalkiis uu dilay nin askari ah.

“Ninkan oo ay Maxkamadda ciidamada ku xukuntay dil iyadoo ku eedeysay inuu dilay walaalkey Maxamed Xaashi xaqiiqdii waa waxba kama jiraan. Waa macquul in uu AS yahay in uu wax dilay balse Mohamed Hashi Waxaa dilay askari ka tirsan dowladda waxaana baarayaasha kiiska wareysteen dadkii arkayay marka uu dhibka gaysanayay,” ayuu yiri.

Wasiirka Arrimaha Gudaha Axmed Macallin Fiqi ayaa dalbaday in hubin dheeri ah lagu sameeyo kiiskan, sida ku cad qoraal uu soo dhigay Facebook.

“Sida muuqata kiiskan wuxuu u baahan yahay hubin, dib u baarid iyo ka fiirsasho badan, waxaana muhiim ah in ehelada daba socota kiiskii ninkaan lagu eedeeyey in la qanciyo isla markaana ninkaan eedeysanaha ah uu asna cadaalad helo,” ayuu yiri wasiir Fiqi.

Arrintan ayaa waxaa ka dhashay falcelin xooggan, ayada oo dadka qaar ay u damqadeen Cabdinaasir, halka qaar kalena ay wasiir Fiqi ku eedeeyeen inuu soo faro-geliyey howl u taalla Maxkamadda oo aan shaqadiisa aheyn.

Tallaabada Fiqi uu qaaday ayaa ka hor-imaneysa hadal uu horey u jeediyey madaxweyne Xasan Sheekh oo uu kaga digay inaan lagala hadli karin qof lagu soo eedeeyey Al-Shabaabnimo, islamarkaana xukunadooda loo daayo maxkamadaha. 

Muqdisho (Caasimada Online) – Mid ka mid ah kiiska sideed xubnood oo ay shalay xukuno kala duwan ku ridday Maxkamadda Ciidamada, kadib markii lix kamid ah lagu helay kamid ahaanshiyaha Al-Shabaab ayaa yeeshay weji cusub, kadib war cusub oo ka soo baxay ehellada Maxamed Xaashi Faarax oo dilkiisa ay Maxkamadda ku eedeeysay Cabdinaasir Cismaan Nuunow, kaasi oo dil toogasho lagu xukumay.

Marxuum Maxamed Xaashi Faarax ayey Maxkamaddu sheegtay inuu ku geeriyooday weerar arbushaad ah oo uu Cabdinaasir ka sameeyey degaanka Macaani isagoo beegsday gaari Taraafiko ah oo jiidayay Bajaaj shil ku gashay deegaanka Ceelasha 7-dii September 2022, balse dhaawacaasi uu u geeriyooday 20-kii October ee isla sanadkan.

Cabdullaahi Xaashi Faarax oo ay walaalo yihiin Marxuumka ayaa qoraal uu soo saaray kaga hadlay xukunka Maxkamadda, isaga eedda dilka ah ee loo jeediyay Cabdinaasir ku tilmaamay mid waxba kama jiraan ah, wuxuuna xusay in walaalkiis uu dilay nin askari ah.

“Ninkan oo ay Maxkamadda ciidamada ku xukuntay dil iyadoo ku eedeysay inuu dilay walaalkey Maxamed Xaashi xaqiiqdii waa waxba kama jiraan. Waa macquul in uu AS yahay in uu wax dilay balse Mohamed Hashi Waxaa dilay askari ka tirsan dowladda waxaana baarayaasha kiiska wareysteen dadkii arkayay marka uu dhibka gaysanayay,” ayuu yiri.

Sidoo kale wuxuu intaasi kusii daray in lasii daayay dambilihii dilka geystay, isla-markaana kiiska dhabarka loo saariyay wiilka dhalinyarada ah, sida uu hadalka u dhigay.

“Waxaan is weydiiyay marka xukunka dhacay ee la sii daayay danbiilihii Kiiskiini wiilkana loo saaray lana rabo in la dilo meeqo qof oo aan maalin waliba aragno Shuute oo leh waxbeey dileen ayaa sidan oo kale danbi aysan galin loo dilaa?. Dhibka ugu badan waxaa u haystaa dadka tabarta yar ee wiilkan oo kale ka dhashay,” ayuu qoraalkiisa sii raaciyay.

Dhinaca kale hadal heyn xoogan ayaa ka dhalatay hadalka kasoo baxay Cabdullaahi Xaashi Faarax ee ku aadan facelintiisa xukunka ay ridday Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida.

“Waa nasiib daro weyn in qof aan denbi gelin loo toogto qof kale oo denbiila ah si loo badbaadiyo denbiilaha dhabta ah waana arin soo jiri jirtey hadeyba tan dhab tahay waana fal laga argagaxo wllhi,” ayuu yiri Baashi Xasan oo ka falciyey qoraalka Cabdullaahi Xaashi.

“Adigu mar hadii aadan taagnayn qofka walalka dilayna aadan hebel oran karin se ku ogaatay inuusan ninkaani dili ?” ayuu yiri wiil Facebooka ku soo gala magaca Philoşopher.

“Wa arin aad loga xumaado runtii,” ayuu isna yiri Shaafici Hanad.

“Brother hadaa cadeyn ku heysaan askarigii dilay wiilka maxkamadiina kiisa weecisay yuusan askarigaas magaalka laafyoone halaga adeegto warkana halkaas haku xirmo.” ayuu yiri Mursal A. Warsame.

Muqdisho (Caasimada Online) – Golaha midowga musharaxiinta ee xilka madaxweynaha Koonfur Galbeed ayaa soo saaray war-saxaafadeed ay ku qaadaceen qoraal ay maanta wadajir u soo saareen Madaxweyne Cabdicasiis Laftagareen iyo guddoomiyaha golaha shacabka Sheekh Aadan Madoobe.

Sidoo kale golaha ayaa cadeeyey in wixii ka dambeeya 19-ka bishaan uusan Laftagareen heysan sharciyad uu ku sii joogo kursiga, iyagoo nasiib darro ku tilmaamay baaqashada shirkii uu horay u iclaamiyey Aadan Madoobe in la isugu yimaado 19-ka bishaan December.

“Goluhu wuxuu cadeynayaa in habayaraatee wax wadatashi ah aan lagala sameyn war-murtiyeedkii uu maanta soo saaray guddoomiyaha golaha shacabka, wuxuuna goluhu cadeynayaa in si buuxda uu u qaadacay bayaankaas,” ayaa lagu yiri qoraalkaan.

Golaha ayaa sheegay in K/Galbeed uu weli ka jiro nidaamkii dalka ay ku soo maamuli jirtay Nabad iyo Nolol, sida caburintii bulshada, xanibaadii safarada iyo mudo kororsigii sharci darrada ahaa.

Sidoo kale bayaankaan waxaa lagu soo dhaweeyey sii deynta siyaasiyiin ku xirnaa K/Galbeed, iyagoo dalbaday in lasii daayo siyaasiyiin kale oo ay ka xuseen Xasan Aadan Ilkacase oo maamulka u xiran.

Sidoo kale waxay golahaan soo dhaweeyeen in dib loo furay kalfadhiga baarlamaanka maamulkaas oo xirnaa mudo ku dhow hal sano, iyagoo soo jeediyey in waajibaadkooda dastuuriga ah loo madax-baneeyo Xildhibaanada.

Hoos ka akhriso bayaanka oo dhameystiran

Garoowe (Caasimada Online) – Wasiirka Wasaaradda Qorsheynta ee maamulka Puntland, Maxamed Saciid Maxamed (Faroole) ayaa shaqo joojin ku sameeyay Agaasimaha Guud ee Wasaaraddaas, kadib warqad uu soo saaray Sabtidii oo ay aheyd 17-ka December.

Wasiirka ayaa ku eedeeyay Agaasimaha Wasaaradda Qorsheynta Sharaa’ake Xasan Cali inuu sameeyay ku takrifal iyo musuq-maasuq, isagoo amray in baaris lagu sameeyo.

“Laga bilaabo 17-ka December, waxaa shaqadii laga joojiyay Sharmarke Xasan Cali, Agaasimaha Guud ee Wasaaradda Qorsheynta Horumarinta Dhaqaalaha iyo Iskaashiga Caalamiga ah, si baaris loogu sameeyo,” ayaaa lagu yiri warqadda shaqo joojinta.

Sidoo kale waxaa la hakiyay dhammaan kootooyinka bangiyada u furan Wasaaradda Qorsheynta Puntland, inta uu socdo baaritaanka.

Wasiir Maxamed Saciid ayaa sidoo kale ka dalbaday Hantidhowraha Puntland inuu dabagal ku sameeyo guud ahaan Wasaaradda Qorsheyna, si loo qaado tallaabada ugu haboon.

“Xafiiska Hantidhowrka guud ee dowladda Puntland waxaa lagu wargelinayaa in baaris maaliyadeed iyo maamul lagu sameeyo Wasaaradda Qorsheynta Horumarinta Dhaqaalaha iyo Iskaashiga Caalamiga ah,” ayaa markale lagu yiri qoraalka Wasiir Maxamed Saciid.

Go’aankan shaqo joojinta ayaa lagu wargeliyay Madaxweynaha Puntland iyo ku xigeenkiisa, sida ku cad warqadda oo ku taariikheysay 17-ka December oo ay ku beegneyd shalay.

Beledweyne (Caasimada Online) – Guddoomiyaha gobolka Hiiraan Cali Jeyte oo maanta fagaare kula hadlay boqolaal ciidanka dib u xoreynta deegaanka ah ee ka aas-aasan gobolka Hiiraan ayaa mar kale balan qaaday abaalmarin uu siinayo qofkii soo dila qof Shabaab ah.

Balan-qaadkaan cusub ayaa quseeya xubnaha Shabaab ku jira, isagoo sheegay in qofkii Shabaab ah oo qof kale oo Shabaab ah soo dila uu siinayo 10 ilaa 30 kun oo dollar, isla markaana la cafi doono.

Sidoo kale Cali Jeyte ayaa xubnaha Shabaab ku jira ka balan-qaaday hadii ay soo dilaan horjoogayaashooda inuu lacag badan siinayo, cafisna ay dowladdu sii doonto.

“Dadku waxay isweydiinayaan Cali Jeyte inuu lacagtaan ku hayaa? Anigu been ma aqaan, Cali Dheere iyo wax lamid ah hadaa soo dishaan 30 kun ayaan idin siinayaa, madaxweynaha ayaa sidoo kale idin cafi doona,” ayuu yiri Cali Jeyte.

Sidoo kale guddoomiyaha ayaa ku faanay in wiilashiisa ay dhinacooda uga jiraan halganka dalka looga xoreynayo Al-Shabaab, isagoo ciidanka ku adkeeyey in kooxdaas ay deg deg dalka uga xoreeyaan, si looga badbaado dhagartooda.

“Anigu dagaalka ayaan ku jiraa kolonyo aan dhalay ayaa sidoo kale dagaalka ku jirta oo ciidanka ka tirsan, weligiin ma maqasheen Cali Dheere wiilkiisa meel uu ka dagaalamayo? Dhiiga dadkeena ayey ka beec-mushtaraan,” ayuu hadalkiisa ku sii daray.

“Lacagtii aan ciidankeena u balan qaadnay ka badan ayaan u balan qaadayaa kuwa maleeshida ka tirsan, nin Shabaab ah hadii uu mid kale oo Shabaab ah soo dilo, waa 10 kun, cafisna waan u balan qaadayaa,” ayuu yiri Guddoomiye Jeyte.

Sidoo kale wuxuu sheegay in aduunka meeshii uu dalbado la geyn doono qofkii soo dila Cali Dheere ama sarkaal kale oo Shabaab ah.

Hoos ka daawo

Afgooye (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Shabeelaha Hoose ayaa sheegaya in xalay mas’uul sare ee oo ka tirsanaa maamulka degmada Afgooye lagu dilay degmadaasi, kadib markii ay weerar ku qaadeen rag ku hubeysnaa bistoolado.

Marxuumka oo lagu magacaabi jiray Maxamed Xaaji Xasan ayaa ahaa guddoomiyaha dhalinyarada degmada iyo sidoo kale guddoomiye waaxeedka Xaawo Taako ee Afgooye.

Kooxda dilka fulisay ayaa marxuumka ka toogatay qaybaha sare ee jirka, waxayna kadib ka baxsadeen goobta oo ay mar dambe gaareen ciidamo ka tirsan kuwa amaanka Soomaaliya.

Guddoomiyaha maamulka degmada Afgooye Mudane Cabdullaahi Maxamed Cismaan ayaa war kasoo saaray geerida marxuumka, isaga oo tacsi u diray ehelladiisa.

Cabdullaahi ayaa sheegay in Marxuum Maxamed uu ahaa nin dhalinyaro ah oo firfircoon, isla-markaana howlaha muhiim ah u hayey shacabka degmada Afgooye.

“Inaa lillahi wainnaa ileyhi raajicuun. ASWT Hau naxriisto Wllkeen Maxamed oo xubin muhiim ah u ahaa Maamulka Degmada. Waxaa uu ahaa nin Dhalinyar oo howlkar ah hoggaana u ahaa dhallinyarada degmada waxaan Ilaahey u weydiinayaa inuu ka Waraabiyo Janatul Fardowsa. anagana samir iyo Iimaan naga siiyo” ayuu yiri Guddoomiye Cabdullaahi.

Maalmihii u dambeeyay ayaa waxaa aad u kordhayey weerarada iyo dilalka qorsheysan ee ka dhacaya gudaha magaalada Afgooye ee gobolka Shabeelaha Hoose.