Warsheekh (Caasimada Online) – Isbitaalka degmada Warsheekh ayaa noqday mid daboola baahida dadweyne ee gobolka Shabeellaha Dhexe iyo gobolada ku gadaaman oo dadka ku nool usoo adeeg doontaan.

Isbitaalkaani oo hirgelintiisa iska kaashadaan jaaliyadaha dibadda ee ku hahoobay dallada War-Mo-Cad international ayaa wuxuu daboolay baahidii hooyada iyo dhalaanka iyo in dadka deegaanka caafimaad u raadsadaan magaalada Muqdisho.

“Waxaan si gaar ah ugu faraxsanahay in isbitaalka Warsheekh uu xudduudaha jabsaday maantana aan arkeyno in hooyo Soomaaliyeed oo ka timid Ceelbuur, gobolka Galgaduud lagu soo dhoweeyay si nabadgelyo ahna ugu umusho” ayey tiri Falastiin Xaaji Maxamuud oo ka mid ah guddiga Warmo-Cad ee isu xil saaray in dadka degmada Warsheekh iyo guud ahaan gobolka Sh/Dhxe helaan adeeg caafimaad, mid waxbarasho iyo biyo nadiif ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka arrimaha dibadda xukuumadda Soomaaliya, Mudane Axmed Ciise Cawad oo la hadlayey warbaahinta ayaa soo hadal qaaday arrimo ku aadan xiriirka diblumaasiyadeed ee ka dhexeeya wadamada Soomaaliya iyo Kenya.

Cawad ayaa shaaca ka qaaday in xilligan ay Kenya muhiimad gaar ah u leedahay Soomaaliya, islamarkaana ay Soomaali badan ay ku nool yihiin gudaha dalkaasi.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray in xittaa Kenya marka la bar-bar dhigo dalalka kale ee dariska ah ay uga muhiimsan tahay Soomaaliya, sida uu hadalka u dhigay.

Wasiirka arrimaha dibadda oo hadalkiisa sii wata ayaa xusay in Soomaaliya ay mar weliba qaadato go’aanno isku soo dhoweynayo dhammaan dalalka xiriirka la leh.

“Mar walba Soomaaliya waxaa ay qaadataa go’aamo isku soo dhawyen ah oo muhiim u ah dalalka Geeska Afrika si loo fududeeyo isku socodka ganacsiga iyo is dhexgalka bulshooyinka,” ayuu yiri wasiir Axmed Ciise Cawad.

Sidoo kale wuxuu intaasi sii raaciyey “Adduunkii waa iskusoo dhowaanayaa, anagana waxaan nagala rabaa in aanan qol iskusoo xirin oo aan la socono isbedelada ka socda gobolka,”

Hadalkan ayaa ku soo aaday, iyadaa sanadihii u dambeeyey xiriirka Soomaaliya iyo Kenya uu ahaa mid aad u hooseeya, islamarkaana saameeyey dhaq-dhaqaaqa labada dal, kadib wixii ka dambeeyey dacwadda badda ee hortaallo maxkamadda cadaaladda adduunka ee ICJ.

Beledxaawo (Caasimada Online) – Wararka laga helayo gobolka Gedo ayaa sheegaya in xalay askari ka tirsan ciidamada dowladda federaalka ah ee Soomaaliya uu gabar ka mid aheyd dadka deegaanka ku dilay gudaha degmada Beledxaawo oo ka tirsan gobolkaasi.

Allaha u naxariistee gabadha la dilay ayaa lagu soo warramayaa in xiriir ama haasaawe uu kala dhexeeyey askariga oo markii dambe goobta isaga baxsaday.

Ilo dadka deegaanka ah ayaa Caasimada Online u sheegay in marxuumadda iyo askariga dilka u geystay uu soo kala dhex-galay muran is-afgaar ah oo sababay in askariga uu carooday, kadibna uu rasaas ku furo gabadha oo isla goobta ku geeriyootay.

Sidoo kale waxaa goobta gaaray ciidamo ka tirsan kuwa ammaanka Soomaaliya oo haatan baaritaano dheeraad ah ka wada halkaasi.

Dhacdadan ayaa waxaa saaka si aad u hadal haya dadka shacabka ah ee ku dhaqan degmada Beledxaawo, iyada oo ku noqotay mid la yaab leh oo argagax ku reebtay.

Si kastaba ma’ahan dhacdo ugub ah, waxaana marar badan la soo wariyey dilal noocaan oo kale ah oo ka dhacay qeybo badan oo ka mid ah dalka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Siyaasiga Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame ayaa ku hanjabay in doorasho aysan raali ka aheyn aan lagu qaban doonin magaalada Muqdisho, sida uu hadalka u dhigay.

Cabdiraxmaan ayaa sheegay inay madaxweynaha ka aaminsanyihiin nin lunsan oo cidda uu u shaqeynayo aan aqoon, sababtoo ah waxa uu sheegay in hoggaanka Nabad sugadda uu wato howlaha doorashada.

“Anaga dareen ayaan leenahay, dan ayaan ka leenahay hoggaaminta dalka oo inaan doorashada ka qeyb galnaan rabnaa, madaxweynaha waxaan leenahay kalsooni ha is geliyo, dhihi meyno dadka loo soo xulay guddiyada doorashada waa ajaanib, laakiin waa dad dhinac ku xisaabsan,” ayuu yiri Cabdiraxmaan Cabdishakuur oo wareysigan siiyey TV-ga Universal.

Waxa uu sheegay in Nabad sugiddu ay ku fiicneyd inay xisbi furato oo tartanka doorashada ka qeyb gasho, maadaama doorashadii dhameed ee dalka ay u afduubantahay, sida uu sheegay Cabdiraxmaan Cabdishakuur.

“Madaxweyne Farmaajo waqtigu isaga ayuu ku socdaa oo laba bilood ayaa u harsan, waxaan leeyahay waqtiga ha iska lumin, wiilka Nabad sugidda kuu joogana yuusan waqtiga kaa lumin, doorasho aanaa raali ka aheyn lagu qaban maayo Muqdisho, taas ayaan balan qaadaa,” ayuu yiri.

“Waa inaan ku qanacnaa doorashada, siyaasiyiin ayaan nahay deegaanka ayaan ka soo jeednaa, waa u tartameynaa inaan xukunaan rabnaa, Puntland iyo Jubbaland waxaa ku saxanyihiin inay waxaan diidaan, kuwa yeelayna waa qaldanyihiin,” ayuu hadalkiisa ku sii daray Cabdiraxmaan Cabdishakuur.

Hoos ka Daawo

New York (Caasimada Online) – Kulan ay golaha amniga ee Qaramada Midoobay yeesheen ayaa looga hadlay arrimaha Somalia, iyadoo u coddeeyay cuna qabeynta hubka saaran Somalia in la sii dheereeyo, dheereeyo lagana hortago si xagjiriinta u adeegsadaan alaadaha hubka ee dilaaga ah.

Golaha amniga ee Qaramada Midoobay ayaa ku booriyay DF in ay sii wado ka hortaga hababka maaliyadeed ee sharci darada ah ee kooxaha mintidiinta adeegsadaan oo sanadkii hore hore ugu soo xarooday dhaqaale dhan $21 milyan dollar

Qaraarka Golaha amniga ee QM oo lagu ansixiyay cod dhan 13 oo ay ka aamuseen Ruushka iyo Shiinaha, ayaa mar kale xaqiijiyay cunaqabateynta hubka ee saaran Soomaaliya iyo mamnuucida dib u iibinta ama wareejinta wixii hub ama qalab milatari ah ee la iibiyo ama la bixiyo si ay gacan uga geystaan ​​horumarinta Ciidamada Amniga Qaranka Soomaaliya iyo waaxda amniga.

Al-Shabaab oo xiriir la leh Al-Qaacida ayaa weli ah kooxda ugu fir fircoon uguna adkaysiga badan qaarada Afrika, iyadoo gacanta ku haysa qaybo ka mid ah koonfurta iyo bartamaha Soomaaliya, inta badanna bartilmaameedsata godbo cayiman iyo meelaha kale ee caanka ah ee caasimada Muqdisho.

Dhowr hoobiye ayey sanadkan ku garaacday garoonka diyaaradaha caalamiga ee aadka loo ilaaliyo, halkaas oo ay ku yaalliin safaaradda Mareykanka iyo howlo kale.

Warbixintii ugu dambeysay ee ay soo saareen khubaro kormeeraya cunaqabateynta hubka  ee ka dhanka ah Soomaaliya ayaa lagu yiri: “Khatarta Al-Shabaab ay u geysaneyso nabada, amaanka iyo xasiloonida Soomaaliya ayaa ka baxsan saameynta ay ku yeelan karto talaabada milatari ee kooxda caadiga ah”

Guddigaan ayaa sheegay in Al Shabaab ay soo aruurisay in ka badan 21 milyan oo dollar sanadkii kuna bixisay dagaalyahanno, hub iyo sirdoon. Baaritaanka waxaa lagu ogaaday in kooxda xagjirka ahi ay ku soo aruurisay ku dhowaad 13 milyan oo doolar afar daraasadood oo kala ah  isbaaro “canshuur” ah oo ku taal Jubbada Hoose, baadda ay ku leeyihiin magaalada Kismaayo, laba koonto bangi oo lala xiriirinayo ururinta canshuuraha laga qaado waxyaabaha laga soo dejiyo dekedda Muqdisho. iyo “sakada” oo qof kasta muslin ah ku waajin ah inuu bixiyo seko haddii ay ku waajibto.

“Golaha Ammaanku wuxuu xusayaa walaaca ay al-Shabaab ka qabto abuurista dakhliga iyo  kaydinta iyo wareejinta kheyraadka.” Waxay ugu baaqeysaa dowladda Soomaaliya “inay sii wado la shaqeynta maamulada maaliyadeed ee Soomaaliya, hay’adaha maaliyadeed ee gaarka loo leeyahay iyo bulshada caalamka si loo aqoonsado, loo qiimeeyo loona yareeyo halista lacagaha la dhaqay iyo khataraha maalgelinta argagixisada. Waxay ku dhiirrigelisay dowladda inay tixgeliso barnaamij aqoonsi qaran si looga caawiyo yareynta halista” ayaa lagu yiri warbixinta.

Goluhu wuxuu cambaareeyay weerarada Al-Shabaab ay ka geystaan ​​Soomaaliya iyo meelo ka baxsan, iyagoo sheegay in kooxda ay qatar weyn ku heyso nabadda, amniga iyo xasiloonida Soomaaliya iyo tan gobolka, Waxay sidoo kale muujisay walaac weyn oo ay ka qabto joogitaanka kooxo xiriir la leh kooxda xagjirka ah ee Daacish ee ka dagaalanta Soomaaliya.

Qaraarku wuxuu dalbayaa in waddamadu ay ka hortagaan iibinta, keenista ama wareejinta liistada waxyaabaha ay ka mid yihiin walxaha qarxa, qalabka la xiriira walxaha qarxa iyo tiknoolajiyadda la xiriira, Khatar weyn ayaa loo isticmaali karaa, in lagu soo saaro Soomaaliya aaladaha qarxa ee macmalka ah. Waxay u baahan tahay waddan kasta oo Soomaaliya u keenaya shay ku jira liiska inay ku wargeliyaan guddiga la socda cunaqabateynta Qaramada Midoobay ugu yaraan 15 maalmood ka hor faahfaahinta iyo ujeeddada iibka ama wareejinta.

Ku xigeenka safiirka Ruushka, Anna Evstigneeva, ayaa xustay in wax ka bedelka “loogu tala galay in lagu wanaajiyo cunaqabateynta hubka” lagu sameeyay codsi ka yimid dowladda Soomaaliya waxayna rajo ka muujisay “in ay taageeri doonaan caadiyeynta iyo yareynta qatarta argagixisada ee ka imaaneysa, marka hore. Shabaab.

Isu-duwaha siyaasadeed ee Mareykanka Rodney Hunter wuxuu soo dhoweeyay sii socoshada cunaqabateynta Qaramada Midoobay iyo kordhinta shaqada guddiga khabiirada 12 bilood oo kale. Wuxuu sheegay in xubin kasta oo gole ka mid ah ay ka go’an tahay inay ilaaliso cunaqabateynta hubka iyadoo loo daneynayo nabad iyo xasilooni ka dhalata Soomaaliya iyo gobolka oo dhan. Si taas loo gaaro, ayuu yiri Hunter, Mareykanku wuxuu kaloo taageerayaa kordhinta xoogga ah ee looga hortagayo ka faa’iidaysiga Al Shabaab ee nidaamka maaliyadeed.”

Dowladda Somalia ayaa marar badan dadaal u gashay sidii cuna qabateynta looga qaadi lahaa Somalia si ay u gaarto yoolkeeda ah ciidamo isku filan oo la dagaalamo kooxaha xagjirka ah.

Jowhar (Caasimada Online) – Maamulka HirShabeelle ayaa yeeshay hogaan iyo baarlamaan cusub waxaana muuqanaya in ay taageereen Mucaarad iyo Muxaafad iyo inta badan bulshada degaanka, waxaase jira su’aalo badan oo ka taagan sida uu sii ahaan doono maamulkaan.

Shacabka HirShabeelle ayaa wajahaya dhibaatooyin badan oo isugu jira kuwa ay la wadaagaan bulshada kale ee Soomaaliyeed iyo mid u gaar ah, waxaana leys weydiinayaa Cali Guudlaawe ma ku guuleysan doonaa xal u helida Arintaan?

Afarta dhib ee ugu waa-weyn ee degaankaan heesto islamarkaana u baahan xalka deg dega ah ayaa kala ah.

1) Amni darro: HirShabeelle waxay wajaheysaa amni darro xoogle waxaana go’doon ku jiro magaalooyin badan oo ay kamid tahay Jowhar oo hadda maamulku ku shaqeeyo. Arinta ugu muhiimsan ayaa ah in xal loo helo wadada isku xirta Muqdisho iyo Jowhar oo amni darro looga go’ay, xal u helida dagaalada beelaha oo meel xun gaaray iyo mashaakilaad kale oo dhanka amaanka ah.

2) Shaqa la’aanta: HirShabeelle waxaa ka jiro shaqa la’aan baahsan oo camimtay degaanka waxaana laga faa’ideysan waayay fursado badan oo shaqa abuur ah oo laga helay World Bank iyo hay’ado kale. Dhalinyaro badan ayaa qaba rajo ah in haddii la shaqaaleysiiyo dhalinyarada in xal loo heli karo dhibaatooyinka shaqa la’aanta islamarkaana ay soo noqon doonto rajadii degaanka.

3) Fatahaadaha: HirShabeelle gaar ahaan magaalooyinka Beladweyne iyo Jowhar lix bil kasta waxaa fatahaad xoog leh ka sameeya wabiga Shabeelle kaas oo sababay barakac, bur bur iyo in dalag badan ku baaba’aan. Dhibaatada oo saameen dhaqaalo iyo mid bulsho degaanada maamulkaas ku yeelatay ayey dad badan xiiseynayaan in wax laga qabto.

4) Garoomada Diyaaradaha: HirShabeelle malahan garoomo diyaaradeed oo u qalma kuwa ay ka soo dagto diyaarad sababtoo ah, garoonada Jowhar iyo Beladweyne haddii uu roob da’o ma jirto wax diyaarad ah oo ka dagi kara ama ka duuli kara. Dad badan oo xanuunsan islamarkaana la marsiin waayay dhulka ayaa maalmo garoonka Beladweyne biyo fadhiyeen waxaa safar dhulka ah lagu geeyay Guriceel kadibna looga sii qaaday diyaarad waana sababta baahi weyn loogu qabo in la helo garoomo wanaagsan oo bad-qaba.

Inkastoo qodobadaan qaarkood ku jireen balanqaadyadiisa Madaxweyne Guudlaawe hadane waxaa jirto baahi weyn oo deg deg ah waxeyna dad badan ku rajo weyn yihiin in muhiimada 1-aad laga dhigo afartaan qodob oo baahi weyn loo qabo arimahaan iyo kuwa kale.

HirShabeelle oo ah maamulkii ugu dambeeyay ee laga dhiso Soomaaliya ayaa hadane kamid ah kuwa kheyraadka wanaagsan islamarkaana u dhow Muqdisho, taas oo haddii loo helo maamul iyo hogaamin wanaaagsan sababi karta in laga baxo dhibaatooyinka Jira.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul wasaare ku xigeenkii dowladda Syria, ahna wasiirkii arimaha dibadda iyo qurba joogta ee dalkaasi, Dr. Waliid Al-Mucallim ayaa geeriyooday, sida ay shaacisay saaka oo Isniin ah wakaaladda wararka ee SANA.

Dr. Waliid ayaa ka mid ahaa xubnaha ugu fir fircoonaa xisbigii Al- Bacath ee mudada nus qarniga ah hoggaaminayey dalkaasi.

Sidoo kale wuxuu caan ku ahaa qabashada shirarka jaraa’id ee uu ku difaaci jiray aragtida siyaasadeed ee xisbigiisa, isagoo hoos ugu dhigi jiray afkaar kasoo hor jeeda.

Wuxuu ku dhashay Walid Al Muallem magaalada Dimishiq ee caasimadda Syria July 17,1941-kii, wuxuu waxbarashadii illaa dugsiga sare kaga baxay magaalada Dimishiq.

1963-kii wuxuu Shahaadada B.A Jaamacadda gaar ahaan cilmiga dhaqaalaha ka qaatay Qahira University ee dalka Masar,1964-kii wuxuu ka mid noqday howlwadeennada arimaha dibadda ee Syria.

Dhammaadkii lixdamaadkii iyo billowgii todobaatanaadkii wuxuu ka soo mid noqday ergada diblomaasiyiinta Syria u fadhiday Tanzania, Saudi Arabia, Espain & Ingiriiska.

1975-kii wuxuu noqday safiirka Syria ee dalka Romania, kadib wuxuu ku soo noqday dalkiisa halkaasi oo xilal kala duwan ka qabtay wasaaradda arimaha dibadda.

1990-kii wuxuu noqday safiirka Suuriya u fadhiya dalka Maraykanka xilkaasi oo uu hayay illaa 1999-kii.

Sanadkii 2000 waxaa loo magacaabay kaaliyaha wasiirka arimaha dibadda, wax yar kadibna wuxuu noqday wasiir ku xigeenka arrimaha dibadda, xilkaasi ku xigeenkana wuxuu hayay illa 2005-tii.

Diblomaasi Sare Walid Al Muallem wuxuu noqday wasiirka arimaha dibadda iyo qurba joogta ee Syria sanadkii 2006-kii xilkaasi oo uu hayay illaa uu ka geeriyoodo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa maanta magaalada Muqdisho ka dhacay kulan ay odaysha dhaqanka beelaha Hawiye la yeesheen ra’iisul wasaaraha Soomaaliya Maxamed Xuseen Rooble.

Kulankaas waxay odayaashu ugu gudbiyeen Ra’iisul wasaaraha tabashooyinka ay beelaha Hawiye ka qabaan siyaasadda dalka, sida ay waxgaradku warbaahinta la wadaageen.

Nabadoon Maxamed Xasan Xaad guddoomiyaha odayaasha dhaqanka beelaha Hawiye oo kulankaas ka hadlay ayaa sheegay in ra’iisul wasaaraha ay kala hadleen arrimo badan.

Sidoo kale Nabadoon Xaad ayaa sheegay inay ra’iisul wasaaraha la wadaageen warqad ay ku qoranyihii waxyaabaha ay tabanayaan beelaha Hawiye ee dowladda looga baahanyahay inay wax ka qabato.

Odayaashaan ayaa dalbaday in dib loogu laabto guddiyada doorashada oo ay sheegeen in ay ka buuxaan ciidamo iyo shaqaale dowladeed oo aan dhax-dhexaad noqon Karin.

Sidoo kale waxay dalbadeen in la joojiyo cadaadiska lagu haayo siyaasiinta Hawiye iyo bulshadaba lagana fogaado qorshaha ay Villa Somalia ku dooneyso in ay ku fujiso boorarka musharaxiinta Hawiye, xili dhowaan laga fujiyay Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame.

Wararka aan helnay ayaa sheegeysa in odayaasha ay sidoo kale walaac ka muujiyeen ciidamo laga keenay Eritrea oo Soomaali ah iyo ciidan kale oo ajnabi ah, kuwaas oo ay ka qabaan cabsi ah in dalka lagu geliyo dagaalo sokeeye iyo in lagu sameesto dano gaar ah.

“Kulan dheer iyo falanqeyn kadib, waxaan ku balanay in gogoshan aysan xirmi doonin ilaa inta laga xalinayo cabashada aan u gudbinay dowladda, oo u badan rasida taalla gobolka Banaadir iyo wal-walka aan ka qabno doorashada dalku gelayo,” ayuu yiri Nabadoon Xaad.

“Xaqiiqdii hadaan nahay odayaasha beelaha Hawiye cabashadii aan qabnay waan la wadaagnay ra’iisul wasaaraha, isaguna waa nala hadlay, walaac badan oo aan qabnayna waa uu daaweeyey, erayadiisii waxaa ka mid ahaa ‘war aniga wax kale meesha uma joogee, adinkaan qowsaar idiin ahaye, miyaadnaan igu kalsooneyn ayuu nagu yiri’ marka xaqiiqdii meeshu ma marna oo ragbaan noogu jira, hadana beelahan waxa ay ka baqayaan waa wax jira oo meesha siyaasadbaa lagu jiraa,” waxaa sidaas yiri mid ka mid ah odayaashii goobta ka hadlay.

Hoos ka Daawo

Jowhar (Caasimada Online) – Howlgal ka dhacay gobolka Shabeellada Dhexe oo ay fuliyeen ciidanka xoogga dalka ee Danab ayaa lagu dilay sarkaal sare iyo dagaalamayaal la socday oo ka tirsanaa Al-Shabaab, sida lagu sheegay war ay baahisay Idaacadda Ciidamada Qalabka Sida ee Soomaaliya.

Sheekh Maxamed Suleeymaan (Gacamey) oo ahaa madixii Maktabka Dacwada gobolka Shabeellada Dhexe ee Al-Shabaab ayaa lagu dilay howlgalkaas.

Sidoo kale seddax dagaalame oo ilaalo u ahaa sarkaalka la dilay ayey dileen ciidamada dowladda Soomaaliya, sida lagu sheegay warkan.

Howlgalkan oo ahaa mid qorsheysan, isla markaana ay fuliyeen ciidanka kumaandooska Soomaaliya ee Danab ayaa ka dhacay deegaanka Gamboole ee gobolka Shabeellada Dhexe.

Ciidamada dowladda Soomaaliya ayaa marar badan sheegay inay howlagllo qorsheysan ku dileen xubno sar-sare oo ka tirsanaa Al-Shabaab, balse badanaa sooma bandhigaan xog ka badan magacyada iyo darajada ragga ay dileen.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ururka Al-Shabaab ayaa beeniyey war ka soo baxay dowladda federaalka Itoobiya ee uu hoggaamiyo Abiy Ahmed, kaas oo ahaa in xubno Shabaab ah lagu qabtay magaalada Addis Ababa ee caasimadda dalkaas.

Warbaahinta taageerta Al-Shabaab ayaa werisay in afhayeen u hadlay kooxda uu waxba kama jiraan ku tilmaamay warka dowladda Itoobiya.

“Hadalka Itoobiya ee ah in ay qabteen xubno ka tirsan Al-Shabaab waa arrin aan sal iyo raad lahayn, waa sheegasho siyaasadaysan oo uu taliska Abiy Axmad ku doonayo inuu indhaha caalamka uga leexiyo dhibaatada iyo colaadda ka taagan gudaha Itoobiya,” waxaa sidaas yiri Cabdicasiis Abu Muscab oo u hadlay Al-Shabaab.

Sabtigii war ka soo baxay Dawladda Itoobiya ayaa lagu sheegay in rag ka tirsan Al-Shabaab lagu qabtay Addis Ababa, xilli ay qorshaynayeen inay fuliyaan weerarro ka dhaca gudaha Itoobiya.

“Ma jiro rag ka tirsan Al-Shabaab oo ay Itoobiyaanku qabteen, anaguna qayb kama nihin colaada ka dhex aloosan qawmiyadaha xabashida ah ee Itoobiya,” ayuu hadalkiisa kusii daray Afhayeenkan u hadlay kooxda Al-Shabaab.

Dowladda Itoobiya ayaa soo bandhigtay sawirrada iyo magacyada rag ay sheegtay inay ka tirsan yihiin kooxaha Al-Shabaab iyo Daacish ee ka dagaalama gudaha Soomaaliya.

War ka soo baxay hay’adda sirdoonka dalkaasi ee magaceeda loo soo gaabiyo JDFI ayaa waxaa lagu sheegay in raggaasi oo gaaraya 12-qof lagu soo qabtay howl-gal qorsheysan.

Hay’adda ayaa sidoo kale shaacisay in ciidamada amniga ay muddo ku raad joogeen xubnahan oo lagu eedeeyey inay wadeen abaabulka inay fuliyaan weeraro culus.

Magacyada ragga la soo qabtay ayaa waxaa lagu kala sheegay 1-Fu’ad Shaafi Khadiir, 2-iimaan Asafa(Faaruuq Ismaaciil), 3-abdijabar Abdalla Ibraahim, 4-Siciid Mustafa Ibraahim, 5-Mascuud Gabayaahu, 6- Tafare Tashome(Idiris), 7-Abdirahman Adan Abubakar, 8- Mukhtaar Gaab, 9- Jaamac Diiriye Abdi, 10- Sh Ahmed Nuur Maxamed Osmaan, 11-Abdul Abdi Jamal iyo 12- Cumar Ridwaan Muhaadi.

Addis Ababa (Caasimada Online) – Dabley hubaysan ayaa ugu yaraan 34-qof ku dilay weerar ‘argagax leh’ bas ay saarnaayeen dad rakaab ah oo marayey galbeedka dalka Itoobiya, sida ay warbixin ku shaacisay Hay’ada xuquuqda bini’aadanka ee Ethiopia (EHRC).

Dalka Itoobiya oo maalmihii u dambeeyay ay ka dhacayeen weeraro ay ku hoobteen dad rayid ah ayey arrintana qeyb ka noqoneysa, midaasi oo ay si weyn uga qeylisay hay’adda xuquuqda aadanaha ee Itoobiya.

Hay’ada xuquuqda bini’aadanka ee Itoobiya (EHRC) ayaa bayaan ay soo saartay ku sheegtay in ‘tirada la qiyaasay ee dhimashada, oo hadda ah 34, ay u badan tahay inay kor uga sii kacdo”, kaasi oo uu sababay weerar habeenimadii Sabtida ka dhacay gobolka Benishangul-Gumuz.

Afhayeen u hadlay guddiga EHRC, oo ah hay’ad madax-bannaan oo dawladeed ayaa si rasmiya u xaqiijiyay in khasaaruhu uu dhammaantood yahay dhimasho.

Bayaanka EHRC ayaa lagu sheegay in weerarka baska uu ka dhacay aaga gobolkaasi, iyada oo lagu xusay warbixinta inay jiraan falal la xiriira weerarada noocan oo kale ah oo ka dhacay seddex aag oo kale, oo aysan carabaabin hay’addu.

“Xawaaraha aan kala joogsiga laheyn ee weerarrada lagu hayo dadka rayidka ah ee Benishangul-Gumuz, wuxuu guddigu ku baaqayaa feejignaan sare iyo tallaabo isku dubaridan oo udhaxeysa ciidamada amniga gobolka iyo federaalka,” ayuu yiri madaxa guddiga EHRC, Daniel Bekele.

“Waxaan ka codsaneynaa dowladda federaalka iyo mas’uuliyiinta amniga iyo garsoorka inay wada shaqeeyaan, isla markaana la tashiyo la sameeyan bulshada maxalliga ah, taasi oo dib loogu habeynayo istiraatiijiyad amni ee heer gobol ah, midaasi oo ugu dambeyntana joojin karta weeraradaasi.”

Gobolka uu weerarku ka dhacay ee Benishangul-Gumuz ayaa waxa uu ku yaala galbeedka dalkaasi, oo dowladda Itoobiya ay ka hirgelinaysay biyo xireenkeeda weyn ee webiga Nile, kaasi oo dhaliyay xiisad hor leh.

Xukuumada Abiy Axmed ayaa iyadu gebi ahaanba ka gaabsata rabshadaha gobolkaasi, iyada oo bilihii September iyo October ee sanadkan ay ka dhaceen gobolkaasi weeraro bahalnimo ah oo ay ka qeyliyeen hay’addaha u dooda xuquuqda aadanaha.

Weerarada iyo rabshadaha lagu hoobto ee ka dhaca gobolkaasi ayey siyaasiyiinta mucaaradka Itoobiya ku tilmaameen kuwo salka ku haya arrimo la xiriir isir, iyaga oo xusay inuu jiro olole ay bartilmaameedsanayaan maleeshiyada Gumuz oo ka dhan ah qowmiyadaha Amxaarada iyo Agew ee ku nool Metekel ee gobolkaasi.

Ma jiro ilaa hadda wax xaqiiqo ah oo la ogyahay oo ka dhexeeya rabshadaha ka socda gobolka Benishangul-Gumuz iyo howl-gallada millateri ee xukuumada Abiy Axmed ka wado waqooyiga gobolka Tigray ee Itoobiya, kuwaasi oo ay ku dhinteen boqolaal ruux, halka ay ku barakaceen 20,000 oo qof.

Muqdisho (Caasimadda Online) – Guddoomiyaha Aqalka Sare Cabdi Xaashi ayaa warqad u qoray beesha caalamka isagoo dowladda dhexe ku eedeynaya ineysan qaab sharci ah u marin magacaabista guddiyada doorashada.

Warqadaan waxay si toos ah ugu socotaa Qaramada Midoobe iyo Midowga Afrika, wuxuuna Cabdi Xaashi ku tilmaamay in madaxweyne Farmaajo iyo kooxdiisa ay hanaan sharciga baalmarsan u mareen magacaabista guddiyada aad looga walaacay.

Xubnaha mucaaradka ayaa aad uga walaacsan guddiyada ay dowladda dhexe magacowday ee doorashada, waxaana lagu eedeeyay iney ku jiraan xubno ka tirsan hay’adda Nabad-Sugidda, shaqaalaha madaxtooyada iyo sidoo kale taageerayaasha dowladda.

Arrintaasi waxay keentay shaki laga qabo haddii ay guddigaas qaban karaan doorasho loo wada siman yahay, waxaana jira walaac badan oo laga qabo in doorashada qabsoonto.

Cabdi Xaashi ku eedeeyay madaxweynaha Maxamed C/llaahi Farmaajo, Ra’iisal wasaaraha Maxamed Xuseen Rooble iyo Agaasimaha NISA Fahad yaasiin Xaaji inay musuqmaasuqeen xubnaha doorashada ee kasoo jeeda Gobollada Waqooyi ee Somaliland.

Cabdi Xaashi wuxuu si adag u diidan yahay in madaxweynaha, taliyaha NISA iyo ra’iisul wasaarahaba ay faragaliyaan doorashooyinka Xildhibaannada labada aqal ee Baarlamaanka kasoo galaya Gobolada Waqooyi, wuxuuna sheegtay inuu yahay qofka ugu sarreeya ee ka socda isla markaana uu isaga xaq u leeyahay.

HOOS KA AKHRISO WARQADDA

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Sheekh Shariif Sheekh Axmed, Madaxweynayaasha Puntland iyo Jubbaland, Madaxweynihii hore ee Galmudug Cabdikariin Xuseen Guuleed iyo siyaasiin kale ayaa maanta kulan gaar ah ka yeelanaya xaaladda doorashada Soomaaliya.

Xildhibaano ka tirsan baarlamaanka Soomaaliya oo ku sugan Nairobi islamarkaana qeyb ka ah kulankaas ayaa Caasimada Online u sheegay in maanta kulankii ugu dambeeyay uu ka dhacayo Nairobi kadibna loo safri doono Muqdisho iyo magaalooyin kale oo dalka ah.

Dhinacyadaan ayaa ka shiri doono doorashada Soomaaliya, gaar ahaa arrimaha guddiyada doorashooyinka oo cabasho laga qabo, dooda guddoomiyaha golaha Aqalka Sare iyo dhibaatooyin kale oo doorashada ku geedaaman.

Madaxweynayaasha Puntland iyo Jubaland ayaa siyaasiinta ka soo jeeda HirShabeelle, Galmudug iyo Gobalka Banaadir ku eedeeyay in dhankooda aysan ka go’neen in la muujiyo dareen dhab ah oo ka tarjumaya guddiyada u badan ciidanka NISA iyo Shaqaalaha dowladda ee doorashooyinka Qaranka maadaama inta ugu badan ay ka soo galeen maamulada Koonfurta Soomaaliya, marka laga reebo Jubbaland.

Maamulada Puntland iyo Jubaland ayaa lagu wadaa in kulankaan kadib ay qaataan go’aan ay ku soo magacabayaan guddiyada xagooda ku dhiman ama in ay soo saaraan go’aan u gaar ah oo ay ku muujinayaan dareenka ay ka qabaan qaabka loo marayo magacaabista guddiyadda Farsamada iyo Xalinta khilaafaadka ee doorashada Soomaaliya. Labadaan maamul ayaa la dhacsaneen, sida ay wax u-wado Villa Somalia

Muqdisho (Caasimada Online) – Hogaamiyaha gobolka Tigray ee waqooyiga Ethiopia ayaa Axadda maanta ah xaqiijiyay in ciidamadiisu ay gantaalo ku garaaceen caasimada Eritrea ee Asmara, wuxuuna ku hanjabay weeraro dheeri ah, isaga oo yiri “waxaan qaadi doonaa bartilmaameed kasta oo militari oo sharci ah, waanna duqeyn doonnaa.”

Madaxweynaha gobolka Tigray Debretsion Gebremichael ayaan sheegin inta gantaal ee Sabtidii lagu duqeeyey Asmara, laakiin waxa uu sheegay in ay tahay magaalada kaliya ee Eritrea ee ay beegsadeen.

Hadalkiisa ayaa xaqiijinaya in uu sii kordhayo khilaafka u dhaxeeya labadan dal ee deriska ah ee Africa maadaama dagaalkii gobolka Tigray uu ka tallaabayo xuduudda.

Saddex gantaal ayaa Sabtidii lagu tuuray Asmara, sida laga soo xigtay ilo diblomaasiyadeed, saacado kaddib markii uu maamulka gobolka Tigray uu ka digay weerar ka dhan ah Eritra.

Madaxa Ismaamulka Tigray, Debretsion Gebremichael, ayaa ku eedeeyay dowladda Eritrea in ay xadka Itoobiya u dirtay ciidamo si ay u taageerto Ra’isulwasaare Abiy Ahmed, hase yeeshee eedeyntaasi waxaa beenisay Eritrea.

Wasiirka arrimaha dibadda Eritrea Osman Saleh Mohammed oo la hadlay wakaaladda wararka ee Reuters ayaa sheegay in aysan qeyb ka aheyn colaadda Ethiopia.

Lama oga khasaraha ka dhasay saddexda gantaal ee lagu weeraray caasimadda Eritrea ee Asmara. Goor hore oo Sabtidi shalay aheydna, xoogaga TPLF ee gobolka Tigray ayaa sheegay in ay madaafiic ku garaaceen laba eraboor oo ku yaalla gobolka Amxaarada ee Ethiopia.

Ilaa iyo hadda ma cadda tirada ku dhimatay dagaallada ka socda Ethiopia, balse QM ayaa sheegtay in dad ka badan 14 kun oo ka cararay dagaalka ka socda gobolka Tigray ay ka tallaabeen xadka Itoobiya la wadaagto Sudan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Warar lagu kalsoon yahay oo ay heshay Caasimada Online ayaa sheegaya in beesha caalamka ay Madaxweynaha Soomaaliya kala hadashay doodda ka taagan dhismaha gudiyada doorashooyinka qaranka iyo kuwa heer dowlad gobaleed.

Mucaaradka ayaa dhowaan sheegay in guddiyada ay ku jiraan xubno ka tirsan hay’adda sirdoonka ee NISA, halka sidoo kalena uu muran ka taagan yahay in xubnaha Somaliland ay soo magacowday xukuumadda.

Xog aan helnay ayaa sheegeysa in beesha caalamka ay Madaxweyne Farmaajo ka dalbatay in guddiyada oo dhan ee qaranka iyo heer maamul laga saaro wixii ciidan iyo shaqaale dowladeed ah.

Ilo wareedyo muhiim ah ayaa Caasimada Online u sheegay in beesha caalamka ay dhowr qof ka calaamadeysay guddiyada farsamada iyo xalinta khilaafaadka ee doorashooyinka Qaranka iyo guddiyada doorashooyinka ee maamul gobaleedyada HorShabeelle, K/Galbeed iyo Galmudug, halka kan Somaliland laga dalbaday in ay xaliso doodaha ku geedaaman iyadoo loo marayo waddo sharci ah.

Madaxweynaha Soomaaliya Maxamed Cabduaahi Farmaajo ayaa la sheegay inuu u sheegay beesha caalamka inaysan jirin ciidan ku jira guddiyadan.

Xubno kamid ah Villa Somalia oo aan la hadalnay islamarkaana aan weydiinay arintaan ayaa sheegay in dalkaan uu yahay dal madaxbanaan oo xor ah islamarkaana aan waxba loo yeerin, taas oo keeni karta in ay diidaan dalabka mucaaradka iyo xubnaha beesha caalamka.

Wasiirka Arrimaha Gudaha Jeneral Mukhtaar Xuseen Afrax, oo xalay shir jaraa’id ku qabtay xafiiska ra’iisul wasaaraha, ayaa sheegay in guddiyada ay yihiin sida loogu heshiiyey oo loo magacaabay, islamarkaana aan waxba laga beddeli doonin oo doorashada ay sidaas ku dhaceyso.

Addis Ababa (Caasimada Online) – Dowladda Itoobiya ayaa soo bandhigtay sawirrada & magacyada rag ay sheegtay inay ka tirsan yihiin kooxaha Al-Shabaab iyo Daacish ee ka dagaalama gudaha Soomaaliya.

War ka soo baxay hay’adda sirdoonka dalkaasi ee magaceeda loo soo gaabiyo JDFI ayaa waxaa lagu sheegay in raggaasi oo gaaraya 12 qof lagu soo qabtay howl-gal qorsheysan.

Hay’adda ayaa sidoo kale shaacisay in ciidamada amniga ay muddo ku raad joogeen xubnahan oo lagu eedeeyey inay wadeen abaabulka inay fuliyaan weeraro culus.

Sidoo kale waxa ay hay’adda sirdoonka Itoobiya shaaca ka qaaday in soo qabashada raggan ay gacan weyn ka geysteen shacabka dalkaasi.

Qoraalka ka soo baxay JDFI ayaa sidoo kale lagu sheegay in ciidamada amniga ay weli baadi goobayaan shaqsiyaad kale oo lagu eedeeyey inay xiriir la leeyihiin kooxahaasi.

Magacyada ragga la soo qabtay ayaa waxaa lagu kala sheegay 1-Fu’ad Shaafi Khadiir, 2-iimaan Asafa(Faaruuq Ismaaciil), 3-abdijabar Abdalla Ibraahim, 4-Siciid Mustafa Ibraahim, 5-Mascuud Gabayaahu, 6- Tafare Tashome(Idiris), 7-Abdirahman Adan Abubakar, 8- Mukhtaar Gaab, 9- Jaamac Diiriye Abdi, 10- Sh Ahmed Nuur Maxamed Osmaan, 11-Abdul Abdi Jamal iyo 12- Cumar Ridwaan Muhaadi.

Si kastaba howl-galka lagu soo qabtay shaqsiyaadkan ayaa ku soo aadaya, xilli haatan ay Itoobiyo ku jirto xaalad adag oo ka dhalatay dagaalka ka socda gobolka Tigray.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka warfaafinta Soomaaliya Cismaan Abuukar Dubbe ayaa ka jawaabay eedeymaha loo jeediyey madaxda dowladda federaalka ee ku aadan hanaanka ay u martay soo magacaabidda xubnaha guddiyada doorashooyinka dalka ku metelaya gobollada waqooyi ee Somaliland.

Wasiir Cisman Dubbe ayaa sheegay qof suuqa iska maraya markii horeba aan looga fadhin soo magacaabidda guddiyada, dalka iyo dadkuna ay leeyihiin dowlad masuul ka ah oo u xilsaaran arintan.

“Waxaa jira buuq badan, dadku xilka markii ay hayaan ma jecla in lagu buuqo, balse markii ay xilka waayaan aan laga joogi karin, maanta qolaa qeylineysa oo leh gobollada waqooyi gudiyadeedii doorashada waa la boobay, xilli doorasho kastana sidaas ayaa loo qeyliyaa,” ayuu yiri wasiirka cusub ee warfaafinta.

Waxa uu sheegay in hanaanka doorashooyinkan loo marayo soo doorashada  kursiga xildhibaanka ay wax badan ka wanaagsantahay xilliyadii hore.

“Waxaan xasuustaa in doorashadii 2012-kii uu hal qof ayaa xildhibaanka soo xulayey, odagii meteli lahaa kursiga xildhibaankaasna waxa soo magacaabaneysay xukuumadii xiligaas jirtay, maanta kursiga xildhibaanka 101-qof ayaa u codeyneysa, yaa soo qoran kara intaas oo qof?”

“Waxaa filayaa in buuqa la kicinaayo uusan meesha ku jirin, tani waxayba noqoneysaa doorashadii ugu fiiceyd intii aan burburka kasoo kabanay,” ayuu yiri Cismaan Dubbe.

Sidoo kale waxa uu sheegay in siyaasiyiinta hadda qeylinaya ay horay u sawirteen iyagoo xilal haya oo guddiyo magacaabaya.

“Wixii ay sawirteen oo dhanbey waayeen, markaas ayey maalin kasta shir jaraa’id, qeylo iyo warqad soo saaris ku jiraan, marka wax aan ku sameyn karno ma jiraan ee waan iska dhageysaneynaa,” ayuu hadalkiisa ku sii daray.

Hadalka wasiir Dubbe ayaa imaanaya iyadoo wasiirkii uu xilka kala wareegay Maxamed Cabdi Xayir Maareeye uu maanta sheegay in guddiyada la magaacaabay xubnaha ku metelaya gobollada waqooyi aan hab sax ah loo marin, isla markaana aysan aqbali doonin.

Hoos ka Daawo