Muqdisho (Caasimada Online) – Xajku waa rukniga shanaad oo ay diinta Islaamku ku dhisan tahay waxaana uu waajib ku yahay qof walba oo Muslim ah ee awooda, sidaan wada ognahay boqlaal qof oo Soomaaliyeed  ayaa sanad walba   u diyaar garowday iney xajiyaan waxaana waqtigoodii sii dhaafinaya muran iyo isjiid jiid ay hormuud u tahay xukuumadda Ra’isul wasaare Xasan Cali Kheyre.

Waligeed kama dhicin Soomaaliya oo dowlad ka dhisantahay in Xujeyda Soomaaliyeed waqtigan oo kale aan loo soo saarin dal ku galka ama  fiisaha Xajka, waxaana sabab u ah saddex shirkadood oo si aan sharci aheyn loogu daray nidaamkii xujeyda Soomaaliyeed loogu fududeyn jiray iney ka dhoofaan Soomaaliya si ay u xajiyaan, waana shirkado la ogaaday iney xukuumadda ka dambeyso.

Shirkadaha lagu kala magacaabo  Ocean, Freedom iyo African Expreess ayaa lagu soo biiriyay shirkadaha Jubba iyo Daallo oo howlaha Xujeyda ku guda jiray in muddo ah,  waxaana ka hor yimid dowladda Sacuudiga oo sheegtay in aysan hadda qaabili karin shirkadahan cusub maadama la joogo  waqtigii ay dhoofi lahaayeen xujeyda.

Dowladda Soomaaliya wali go’aan cad kama aysan qaadan arimaha xajka ee taagan oo looga fadhiyay in ay maareyso maadaama boqolaal qof oo Soomaaliyeed sanad waliba xajiyaan, waxeyna u muuqataa in Xukuumadda ganacsi gaar ah ka leedahay saddexdan shirkadood ee la soo kordhiyay ee sababay dib u dhaca iyo tuhunka ah in aan Soomaaliya xaj laga aadin sanadkan.

Marka la eego danaha gaarka ah ee Xukuumadda Soomaaliya waxa uu ujeedkeedu yahay in sanadkan in shirkadaha ay wadato lagu daro ama xajka la baajiyo, maadama laga rabay in shirkadaha cusub ay ku wargeliso in sacuudiga uu diiday heshiiska shirkado cusub oo Soomaaliya ka imanaya, waxaana si dar dar leh u socon lahaa howlaha xajka hadii loo dhaafi lahaa Jubba iyo Daallo oo shirkadaha cusub lagu soo biiriyay.

Guddiga Garsoorka, Awqaafta Iyo Arrimaha Diinta ee golaha shacabka baarlamaanka federaalka Soomaaliya ayaa qoraal ay soo saareen waxa ay ku sheegeen in shirkado aan awood u lahayn in xajka ay u qaadaan dadka sidoo kalena ogolaansho ka haysan dowladda Sacuudiga  in qeyb laga siiyey daabulista dadka aadaya xajka, taas oo u guddigu sheegay in xukuumadda ka dambeyso iyadoo aan eegin nidaamka iyo habmaamulka u dagsan dowladda Sacuudiga.

Eex, qaraabakiil iyo musuq maasuq ayey guddigu sheegeen in shirkadahan loogu soo daray liiska oo laga rabay xukuumadda in shirkadaha duulimaadyada ay u  qabato tartan furan kuwooda daneenaya arimaha xajka iney ka shaqeeyaan.

Xildhibaan Cabdullahi Maxmaed Nuur oo katirsan baarlamaanka Soomaaliya ayaa sheegay in wax lala yaabo ay tahay in acmaashii waajibka ahayd ee xajka loo qal-qal geliyo raali gelinta shaqsiyaad iyo shirkado gaar ah, waxaana la ogyahay  in Wasiirki labaad arrimahani  dartood shaqada looga ceyriyay, sidoo kale saarkiil kale shaqada looga fadhiisiyay, taa oo banaanka keentay fadeexada musuq maasuq ee Ra’isul Wasaare Kheyre.

Magaalada Muqdisho waxaa ku sugan Muwaadiniin Soomaaliyeed oo isu soo diyaariyay gudashada Acmaasha Xajka ee sanadkan, waxayna ka kala yimaadeen goballada dalka, balse waxaa nasiib darro ah inay Xukuumadda uu hoggaamiyo Xasan Cali Kheyre ummaddii gelisay jahawareer ah inay garan waayeen shacabka Soomaaliyeed meel ay u doontaan Visihi Xajka iyo cid ay kala macaamilaan.

Caasimada Online
Xafiiska Muqdisho
[email protected] 

Isku daygii fashilinta xisbiga wadaniga/islaamiga ah ee xisbu nahdaha Tunis, taageeradii Xariiri, iskudaygii fashilinta Erdogan iyo Mahater kadib imaaraatka iyo Sucuudigu waxaa diiradda usaaran doorashada Soomaaliya ee 2020-ka.

Dalalka Malaysia, Lubnaan, Turkiga, iyo Tunis doorooshooyinkii ugu danbeeyay ee ka dhacay waxaa jiray faragalin ay malaayiin doolar Ku baxday oo ay wadeen Imaaraatka iyo Sucuudiga, inkastoo uu fashilmay isku daygooda. hadana wuxuu ahaa iskudayo khatartooda leh oo ayba qaarkood Ku dhawaadeen in ay suurta galaan.

Sida qorshuhu yahay doorashada 2020-ka ee soo socota, Imaaraatka iyo Sucuudigu waxay damacsanyihiin abuurista xisbi ay Ku midaysanyihiin madaxda maamul goboleedyada, xisbiyada daljir&damuljadiid, iyo siyaasiyiinta taageersan aragtidooda, ayadoo lagu maalgalinayo dhaqaale xaddhaaf ah.

Inksatoo Imaaraatka iyo Sucuudigu damacoodu uu aad khattar uyahay hadana wada shaqaynta MD farmaajo iyo RW kheyre iyo taageerada ay shacabka ka haystaan markii la isku daro waxay uegtahay in uu fashilmi doono damaca Imaaraatka iyo xulufadooda Sucuudiga. sida ay ugu fashilmeen doorashooyinkii Lubnaan, Tuunis, Turkiga iyo Malaysia.

Dardargalinta iyo dajinta istiraatiijiyada uu Ku fuli lahaa mashruucaas ayaa baryahaanba si xawli ah uga Socday magaalada Nairobi ayyadoo halkaas ay isugu tageen Siyaasiyiin farabadan oo kakala socda garabyo siyaadeed ookala duwan.

W/Q: Sacad Cabduqadir Awmagan.

Puntland waxa oogu horeeya oo dadku isweydiyaa waa: Maxaa Tukaraq ka Cusub? Doorashada Baarlamanka waa goorma? Wey kudarsanayaan baan maqlay? Dakada Bossaso goormaa dhismaheedu bilaabmi?

Hadaba qormadani waxaan jeclahay inaan mid mid udul istaago, sualahan reer Puntland maskaxdooda mashquuliyay, kuna abuurtay dareen aan xasilneen iyo mustaqbal mad madow leh.

Maxaa Tukaraq ka Cusub?

Walow mudo degaankani ay kuwada sugnayeen Somaliland iyo Puntland ciidamadooda, balse xasarada cusubi waxay timi markii ciidamada Somaliland ay kasoo durqeen masafo yar halkii horey ay ujoogeen. Iyadoo taas ay jirto ayaa madaxweynaha cusub ee Somaliland uu dhaar, hanjabaad iyo aflagaato kula kacay dadka dagaanka iyo Puntland, taas oo abuurtay caro aanan lamaleysaneyn heerkeedu halkii uu gaaray. Waxa xigay dagalo is xigay oo labo mar kudhexmaray labada ciidan isla aaga taas oo ay kadhalatay geeri iyo xamaasad dagaal oo sii laba kacleysay.

Intaa wixii kadanbeeyay hub urursi, calaf iyo ciidan lagu daabuleeyo aagaga dagaalka ayeey labada garaba wadeen. Xagga Puntland waji cusub ayuu yeeshay abaabulka dagaalka. Dagaalka ayaa noqday mid beelo beelo loogu biiro, beel walbana hub, ciidan iyo calaf ayeey keeysay jiida dagaalka.

Dowlada Puntland oo markii hore fursado badan ka arkeysay dagaalkan ayaa hada umuuqata mid taladiisa iyo abaabulkiisa lala yeeshay. Puntland ma aysan yeelay ciidan habeysan tan iyo markii la aas aasay. Marka laga tago guutooyin ay ajaanib tababartay oo taladooda ka go’da qolada kacanta kuheysa. Ciidamada Puntland ee darawiish loogu yeero, waxay udhisan yihiin qaab beeleedyo, inta badan guuto kasta iyo horjoogahoda waa iskubeel.

Walow 70% miisaniyada Puntland ay kuqoran tahay in ay kubaxdo ciidamada iyo amniga balse xaqiiqdii lama yaqaan tirada rasmiga ee cidanka daraawiishta. Labadii maamul ee Puntland oogu danbeyay wey isku dayeen in lasameeyo ciidamo sumad ciidan leh oo layaqaan tiradooda iyo tayadooda balse waxaa ka horyimi taliyaasha ciidamada oo qandaraas ku heysta; qorida, rusqeynta iyo mushaharka ciidamada iyaga udiwaan gashay. Waxaan is leeyahay ababulka dagaal ee iminka Puntland kasocda wuxuu noqonkaraa fursad ciidamada lagu mideeyo, laguna diwaan galiyo.

Doorashada Baarlamanka waa goorma? Wey kudarsanayaan baan maqlay?

Waxaa dhow wakhtigii Puntland doorasho kadhici laheyd. Sida caadada noqotay wakhti kasta oo ay Puntland doorasho soo dhowaato waxaa cagaha lala galaa qalalaase siyasadeed. Wadanku malaha maxkamad dastuuri, madaxweyne kasta oo soo mara wuxuu doorashada ku galaa inuu dhisi doono maxkamad dasduuri, doorashada tan kuxigtana noqon doonto mid hal qof iyo hal cod ah. Balse waxoogaa markuu joogo waxaa usoo baxa in sida hada xaalku yahay ay ubadiso isaga (status of quo), markuu wakhtigiisu dhamaad yahayna oogu yaraan halsano ayuu isku dayaa inuu kudarsado. Inkastoo hada 5 sano lamarayo oo ah wakhti aad udheer marka laga hadlayo aduunka oo xawli iyo isbadal badani kasocdo, dadbadani waxayba qabaan in 4 sano lagu noqdo.

Baarlamnka hada Jira ee Puntland, in badan waxay rajeynayaan in ay soo noqdaan, sidoo kalena madaxda wadanka oogu sareysa. Waxa jira tiro badan oo musharaxiin baarlamaan iyo madaxweyne oo raba iyagana in ay tartamaan. Qolo walba xisabteeda iyadaa jeebka kuwadata, qolo udhaxeysa kooxahan tartanku kadhaxeeyo majirto oo sharci ku kala saari karta oo aanan aheyn sidii dhaqanku ahaa in la iskula noqodo odey dhaqameydyada.

Dadka siyaasiinta kasokow waxaa jira dad daaha ku qarsoon oo iyaguna marwalba masalaxadooda ay ka weyntahay daganaanshaha iyo horumarka Puntland. Madax kasto oo soo marta Puntland waxa jira koox lagu kuunyo in iyagu ay awooda iyo dhaqalaha wadanka iska maamushaan.

Alaha unaxariistee wakhtigii Cade iyo Cabdullahi, kooxdaasi waxaa loo yiqiinay CAYAAL BUTAANO. Waxay iskugu jireen rag waxoogaa waaya arag ah oo xukumadii militariga iyo jabhadii SSDF jagooyin kasoo qabtay iyo kuwo qoos ama qaraabo hoose la ahaa labada marxuun. Waxay gacanta kuhayeen dhamaan qandarasyada dowlada iyo hay adahaba. Sida magacoodaba kamuuqata waxa lagu xaman jiray in ay ahayeen rag aad ubalwad badan oo aanan waxba deeqin.

Waxaa kuxigay Madaxweyne Faroole wakhtiigiisii kuwa loogu yeeri jiray AARAN JAAN, oo qoys hoose la ahayeen madaxweyne Faroole. Wax khibrad maamul, mid dhaqaale iyo mid aqoon fog ma aysan laheen. Niman handaad iyo cagajugleen badan ayeey ahayeen, oo aad looga cabsan jiray, aadna loo necbaa. Wakhtiigii doorashadii udanbeysay ay soo dhoweyd waxa ay odayga ku cadadiyeen doorasho dhicis noqotay inuu sameeyo oo marna ma aysan rabin inuu xukunka baneeyo.

Kuwa hada jooga waxaa loo yaqaan CAYAAL SOCIAL MEDIA. Xaga aqoon xumida, waaayo aragnimo la’aanta, damaca waalan, boobka iyo hanti urursiga waxay kala siman yihiin AARAN JAAN, balse waa dad aad ooga dabacsan xaga dabeecada oonan laheyn cagajugleen iyo cabsigalintii AARAN JAAN lagu yiqiin. Hada waxay usuxul duubayaan sidii madaxweyne GAAS oogu darsan lahaa ama markale usoo noqon lahaa wado kasta ha umaree. Meelkasta madaxweyne GAAS ka khudbeynayo waxa ay kudiyaariyaan rag iyo dumar ay soo xusheen oo meesha kasheega madaxweynaha in dadku ladhacsanyahay hogaankiisa ayna rajeynayaan in uu sii joogo iyagoo aad ufahamsan sida madaxweyne GAAS uu amaanta uugu nugul yahay.

Dakada Bossaso goormaa dhismaheedu bilaabmi?

Dadka qaarkii waxay aamin sanyihiin laga soo bilaabo markuu dagaal sokeeye qarxay ilaa 2008 in 60% dhaqalaha Somalida uu yiilay Bossaso halka iminka lagu qiyaaso 15% oo kaliya.

Juquraafi ahaan Somalia, khusuusan Puntland waa dhulka oogu istiraajisan marka laga hadlayo isu gooshka alaabaha kayimaada ama kusocda Asia,Africa iyo Europe. Puntland waa Cost Rica in Africa. Cost Rica waa wadan yar oo South America kuyaal. Sanadkii 1996 ayaa nin wasiir dhaqale kanoqday fahmay in wadankiisu meeshuu kuyaalo awgeed uu noqonkaro (logistic hup) xudunta qeybisa alaabta US and South America ukala socota, riyadas oo rumowday 10 sano kadib.

Bossaso waa meel daris la ah wadamo wax soo saarkoodu uu korayo iyo suuqyada oogu waa weyn ee Africa iyo Carabta. Waa mida Raysal Wasaraha Pakistan uu Farmajo kala hadlay kulankoodii Istambul.

Xagga duulimaadyada, diyaaradaha Asia kasoo duula kuna socda Africa inta badani waxay kor maraan Bossaso. Magalooyinka ganacsiga somalida kuxiran yahay sida: Dubai waa 2-saac, Jeddah -3-saac, Khartoom -3-saac, Heyderabad 1-saac, Kaula Lumpur -4-saac. Taas waxay tusale fiican utahay in diyaradaha xamuulka ahi ay aad oogu baahan yhihiin isticmaalka Bossaso airport hadii lahabeeyo loona qalabeeyo hab calami ah.

Hada Caqabadaha Heysta iminka iyo kuwa kusoo foodle leh Bossaso maxay yihiin?

Bada-Cas waxaa ka hanaqaaday dakado waaweyn oo mid walba dooneyso in ay noqoto xaruunta ganacsiga xorta ah ee Bariga Africa. Dakadahani waxaa kamid ah; tan Jabuuti, Casmara iyo Barbera.

Sidookale wadanka Oman ayaa balaarinaya dakada magalada Duqm, oo uu donayo in ay noqoto meesha oogu weyn ee kaluunka bada cas iyo India mara laga qabto laguna warshadeeyo. Hadii ay taas hirgasho waxaa yaraan doona kaluunka laga helo Puntland. Waxaa dhici doonta in badweynta ay iman doonaan shirkado waa weyn oo ka kaluumeysta kuwaas oo ku xiran dakada Duqm.

Intii ay P&O la wareegtay Dakada Bossaaso mudo hada sanad laga joogo waxaa jiray oraahyo sheegayay in dakad caalami oo leh xaruun canshuurta ka caagan la dhisi doono i.w.m. Ilaa iyo iminka wax horumar ah oo dakada laga hirgaliyay majiraan. Hadii dowlada Puntland laweydiiyo waxay kuu shegayaan in qandaraaska dhismaha dakada mar dhow lagu dhawaaqi doono, hadaad P&O weydiiso waxay kuu sheegayaan in dowlada Puntland loo xayiran yahay oo aysan fulin balamo ay lagashay. Waxaa cad, in amuuraha jira ee P&O iyo dowlada Puntland udhaxeeya ay kaweyn yihiin waxa dadka loo sheegayo. Dowlada Puntland ee wakhtigeedu gabaabsiga yahay waxaa kumaqan lacago badan oo aysan kufulin wixii ay balan qaaday in ay kusameyneyso. Xagga shirkada, waxaa jira shaki ay qabto oo ah in hadii maamul cusub yimaado, sidii wax ay urabtay lagayaabo ineysan noqon, iyadoo og in hab mugdi kujiro heshiiskan ay ku gashay.

Gunaanad

1. Arinta Tukaraq hadaan oogu horeeyo. Mareykanka ayaa aad u isticmaala oraah ah guusha dagaalka waxaa ka adag guusha nabada (wining the peace is harder than winning the war). In Laascano laxoreeyo waa lagaari karaa, balse waxaa in la isweydiiyo mudan, damacyada isdaba yaaca ah ee iminka jira sidee laga yeeli doonaa? Siyaasiinta mid xil haya mid xil doona, qabaa’ilada meesha dagan, iyo in badan oo hada aamusanba baa mid walba si wax oogu muuqdaan, dan iyo damac khaasna wata. Waxaan kutalin lahaa in marka hore meel la isla dhigo mustaqbalka dhow ee Sool iyo Sanaag, inta aanan Laascano latagin.
2. Xaga Doorashada. Isimadu waa in ay xaqiijiyaan wadanka in ay doorasho xalaala kadhacdo oo waliba dad aad ooga duwan kuwii hore loo soo xulo golaha baarlamanka cusub. Waxaan kaloo kutalin lahaa in baarlamanka cusub lagu cadaadiyo in ay wakhtiga hogaaminta wadanka wax kabadalaan oo kadhigaan 4 sano si federalka waafaqsan. Sidookale inta aanan la dooran Madaxweyne, in lasoo xulo gudiga maxkamada sare oo ay doortaan hogaanka maxkamada sare, si aan mardanbe loogu haleyn in madaxweyne yimaada soo magacaabo xaakimka maxkamada sare.
3. Dekada Bossaso. Isimada waa iyagii horey ugalay arinta dakada, wakhtigii dowlada ay cadeen laheyd mustaqbalka dakada waa lasoo dhaafay. Waxaa loo bahan yahay in Isimadu markale ay arkaan Shirkada dakada haysa iyo dowlada si loo helo xal dan u ah dalka iyo dadka.

Wabillaahi Towfiiq

W/Q: Axmed Xaaji

Cabdikariin Sheekh Musse oo magac dheer Qalbi-dhagax maahan mid maqalkisu nagu cusub yahay. Tobanki bilood ee lasoo dhaafay xaaladdiisu waxay ahayd mid haraysay sheeko maalmeedka ummada soomaaliyeed meel walba oo ay joogtaba.

27ki Agoosto 2017 ayay ahayd maalinti iigu horraysay ee aan maqlo magaciisa iyo jiritaankiisaba. Waa maalinti loo gacan galiyay cadowga Soomaaliyeed, waana maalin dhaawacday karaamadi ummadda soomaaliyeed daqarna ku dhufatay sharafta madaxda xilka hayso.

Soo dayntiisi ka dib wuxuu jeediyay qudbad isagoo joogo magaalada Nayroobi ee Kiinya. Qudbadaan ayaa ahayd mid aad loo sugayay maadaama la filayay inuu faahfaahin doono sideey wax u dhaceen iyo cidda sida rasmiga loogu eedayn karo dhiibistiisi. Waxaa si gooni ah loo naawilayay inuu bidhaamin doono kaalimihii ay madaxweynaha iyo raysul waraasruhu ka cayaareen dhiibistiisi iyo soo dayntiisi.

Xalay ayaan dhagaystay qudbadi oo duuban. Waxaa ka hormaray dad badan oo masuuliyiin ah kuwaas oo waddada usii xaaray hadalka masuulka loo hammuun qabay. Waxaa mikrafoonka kusoo dhaweeyay Yuusuf Xasan oo ah xildhibaan soomaaliyeed oo matalo xaafadda Kamaguuji ee Nayroobi.

Qalbi-dhagax oo hadalkiisi ku furay xamdi Eebbe salliga Suubbahana ayaa jeediyaya qudbad qiiro iyo xamaasad leh. Wuxuu ku hadalay cod fasiix ah, afsoomaali saafi ah iyo erayo loo meel dayay sifiicanna looga fiirsaday sida loo yiri. Dhowr qodob ayaan rabaa inaan ka iraahdo waxaan ka fahmay hadalkiisi.

Diblomaasi

Qalbi-dhagax hadalkiisu wuxuu ahaa mahad-celin uu u jeedinayay soomaalidi taageertay meel walba oo ay joogeen. Wuxuu isku dayay inuu ka fogaado inuu wax ka taabto arrimihi aadka loo sugayay ee ahaa cidda ka masuulka ahayd dhiibistiisi. Marki uu yara galay sidi lasoo qabtay iyo ihaanadi lagu sameeyay ayuu dhexda iska qabtay isagoo yiri “waxaan xamaasadaysanahay marka inuu hadal iga dhacdhaco ayaa laga yaabaa. Aan usoo noqodo mahad-naqaygi.  Arrimahaas mar kale ayaan si faahfaahsan ooga hadli doona”.

Waxaa fiiro dheer mudan sida uu isu ilaalayay iyo sida uu isu qabtay isagoo dhiiggiisu aad ku kacsanyahay. Arrintaan maahan mid aan ku barannay soomaalida. Caadiyan waxaan naqaannay in qofka soomaaliga ah markuu dhib gaaro uu afka ku ciil baxo kuna hadlo erayo baabi’iyo taageeradi loo muujiyay. Xasuuso qudbadii Cabdiraxmaan CabdiShakuur uu jeediyay marki xabisga Xamar laga sii daayay.

Aragtidayda waxaa isoo baxday inay dhowr arrimood ay ka qayb qaateen habka uu u hadlay halyeey Qalbi-dhafax. kow, inuu helay lataliyayaal waxgarad ah kuwaas oo  tusaaleeyay siduu u hadli lahaa. Labo, inuu yahay ruux daggan oo miisaan culus taasoo sahashay inuu qaato waanadi ciddi lasoo talisay, waayo hadduu yahay qof fudud wixii loo sheegayba inta illaawo ayuu bad gali lahaa.

Saddex inuu yahay nin yaqaan meesha laga hadlo, cidda lala hadlo iyo goorta la hadlo. Tusaale, inuu fahamsanaa inay ceeb tahay inuu hadallo dumarka iyo caruurta ka oohiyo uu jeediyo waqti lala faraxsanaa imaanshihiisa; iyo inuu dareensanaa in hadalkiisu qiimo beelayo haddii uu isagoo qiiraysan oo ilmaynayo uu shaqsiyaad magacaabo, taasoo ay u badnaan lahayd in laga soo qaado hadal uu yri nin ciil qabo oo xanaaqsan.

Afar, wuxuu sheegay in dhawaan la qori doono buug ku saabsan noloshiisa kasoo dabooli doono dhamaan su’aalihii loo baahnaa. Marka laga yabaabo inuu doonayay inuusan buugga ka hor dhicin waxa uu qabana isago dagan oo kaligiis iyo cidda ka qorayso kaliya ah uu yiraahdo waxa uu rabo taasoo u sahli karto in laga ilaaliyo gaf iyo khalad isaga ka dhaco. Iyo ugu danbayn inuu rabo inuu siyaasadda galo sidaas darteedna uusan ka dhicin hadal hadhow caqabad ku noqon doono.

Han siyaasadeed

Waxaa muuqatay inuu leeyahay han siyaasadeed oo sare. Wuxuu sheegay inuu sii wadi doono shaqadi caamka ahayd ee dadka soomaaliyeed u hahay, halganki iyo middaynta soomaalida. Taasoo ka dhigan kama bixin arrimihii siyaasadda. Laakiin waxaa muuqato inuu baddalay qaabki halganku ahaa oo wuxuu yiri waxaan aaminsanahay in xalka lagu raadiyo wadahadal, lagana fogaado dagaal aan dhammaad laahyn oo aan waxba keenayn. 

Hadalkaan ayaa muuqaday inuu ku tilmaamayo inuu ka tanaasulay halganki hubaysnaa ee uu muddada kusoo jiray taasoo u oggolaan karto inuu qayb ka noqdo xisbiyada siyaasadeed ee ka jiro dhulalka soomaaliyeed. Waxaanse kala caddayn inuu rabo inuu usoo istaago hanashada kursiga madaxweyne ee Soomaaliya  iyo inuu rabo inuu u tafa xayto sidii uu  Soomaaligalbeed xornimo u gaarsiin lahaa isagoo marayo hab ka duwan kii hore.

Mahadnaqi iyo ammaanti uu u jeediyay raysulwasaaraha Itoobiya, sheegidiisa inuu sii wadayo halgankii xornimo doonka Soomaaligalbeed iyo bidhaamintiisa inuu ka tanaasulay halgankii hubaysnaa waxay tusayaan inuu rabo inuu kasoo dhex muuqdo siyaasadda Soomaaligalbeed.

Dhinaca kale, hadalkiisi uu ku caddeeyay inuu yahay muwaaddin soomaaliyeed, doonayo horumarinta iyo samata-bixinteeda iyo isu keenidda soomaalida; ammaanta uu jeediayay Soomaalilaan (Soomaalilaand waa meeshi ay ka billaabatay dhiibisti mujaahidiinta ONF, tirada ugu badanna laga dhiibay) iyo ugu yeeriddisi soomaalida kale inay horumarka kaga daydaan Soomaalilaan waxay tilmaamaysaa inuu leeyahay hammi ka sarreeyo mid gobal uuna doonayo inuu kasoo muuqdo loollanka kurisga madaxweynaha Soomaaliya. Kuu yahay waqtigaa sheegi.

Saamaynta Daljir

Ilaa maalintuu yimid Nayroobi waxaa hoosta ooga jiray xisbiga ku kacsan dowladda ee Daljir. Waxaa muuqato inaysan wali ku guulaysan waxay ka rabeen oo ahayd helidda xog ay ku dagaal galaan. Hasa ahaatee waxaa jiray erayo tilmaamayay inay si un u saameeyeen. Tusaale, wuxuu sheegay inuu doonayo inuu dalka oo dhan safar dhulka ah ku mari doono. Wuxuu sheegay inuu safarkaas ka billaabi doono Dhuusomareeb, Boosaaso sii mari doono ilaa Dumayra uuu tagi doono.

Ma uusan soo qaadin inuu Xamar tagi doono. Haddii uu Soomaaliya wada marayo Xamar ayay ahayd meesha mudan bilowga. Sababta keentay inuu Dhuusomareeb oo xarun u ah meeshi laga soo qabtay dhibka ugu badanna ONF loogu gaystay ka billaabo safarkisaa waxaan tuhmayaa inay tahay talo ka timid Daljir isaguna uu aqbalay si uu iyaga u qanciyo.

Meel Su’aal mudan

Guud ahaan hadalka Qalbi-dhagax waa hufnaa, wuxuuna ahaa hadal ku habboon saacaddi uu hadlay. Hasa ahaatee waxaa jirtay meel aan is iri maxaa wacay inuu sidaas yeelo. Mar uu ka hadlayay halganka gobonima doonka soomaalida wuxuu sheegay inuu soo bilowday qarnigii lix iyo tobnaad ila maantana uu socdo. Kacdoonnadi kala duwanaa ee waqtiyadaas dhacay mid walba wuxuu ku cabbiray hoggamiyihii dagaalkaas marki laga reebo kii 77.

Tusaale, wuxuu yiri halgankii Axmed Gurey, Halgankii Sayid Maxamed laakiin markii usoo gaaray halgaankii 77 wuxuu yiri dagaalkii ay qaadeen ciidamada iyo shacabka soomaaliyeed, afkiisana waa uu ka ilaaliyay inuu sheego Maxamed Siyaad oo dagaalkaas hoggaaminayay. Dhibaatooyin badanba ha laga tirsadee inuu Maxamed Siyaad dagaalkaas qaaday cidna dood kama qabto intaan ogahay, marka ammaan iyo dhaliilba isagaa iska lahaa hoggaanka dagaalkaas.

Iima cadda sababta. Laga yaabo inuu raali galinayay qaarka mid ah dadka dhagaysanayay ama dhagaysan doono oo Maxamed Siyaad dhib ka tabanayay. Haddana waxaan is iri ma sayid Maxamed ayaa ammaan loo wada hayaa. Waxaa dhici karto inuu qaatay dhaqanka soomaaliyeed ee ah in qofkii uu khalad ka dhaco la xaqiro wanaaggiisi oo khaladka kaliya la sheego. Haddana waxaan is iri ma Sayid Maxamed ayaa khalad yaraa mise Axmed Gureey ayaa macsuum ahaa.

Ujeedkaygu maahan inaan isbarbardhigo hoggaamiyayashaas noolaa waqtiyo kala duwan kuna noolaa duruufo kala duwan ee waxaan isku dayayaa inaan fahmo sababta keentay inuu doorto qaabka usoo gudbiyay dhacdooyinkaan maadaama uu iila muuqdo nin hubo waxa uu ku hadlayo.

Ugu danbayn, soo daynta Qalbi-dhagax waa faraj Ilaahay furay. Inkastoo dhiibistii ay tahay nabar ku dhacay Soomaalida oo aan waligiis bogsan doonin, haddana waxaa kasii darnaan lahayd isagoo xabsi ku dhinto. Sida uu isaguba sheegay waxaan rajayanayaa inay noqoto musiibadii ugu danbaysay ee nagu dhacdo.

W/Q: Ibrahim Aden Shire
[email protected]
kala soco: https://ibrahim-shire.blogspot.com/