Muqdisho (Caasimada Online) – Soomaaliya ayaa haatan ku jirta marxalad xasaasi ah oo ka dhalatay doorashooyinka tooska ah oo ay isku hayaan dowladda federaalka ah ee Soomaaliya, qaar kamid ah maamul-goboleedyada dalka iyo siyaasiyiinta mucaaradka ah.

Doodda ayaa waxa ay ka taagan tahay qorshaha Villa Soomaaliya ee la xiriira qabashada qof iyo cod, taas oo ay ka timid dood xooggan oo ay qabaan xubnaha mucaaradka.

Haddaba diidmada doorasho toos ah ajande Soomaaliyeed ma yahay? waxaa ka jawaabaya wasiirka dekedaha iyo gaadiidka Cabdulqaadir Maxamuud Nur Jaamac oo qoraal soo saaray.

Jaamac ayaa si weyn u iftiimiyay doorashooyinka la’isku hayo, isaga oo sheegay in dadka Soomaaliyeed ay dhibane u yihiin siyaasiyiin fara ku tiris ah oo awoodda isku soo koobay.

“Dadka Soomaaliyeed muddo ayey dhibane u ahaayeen siyaasad madhaleys ah oo kuraastu u xiran tahay siyaasiyiin kooban oo fara ku tiris ah, 4tii sanaba mashruuc doorasho dadban oo shaatiga un loo bedeley lagu soo doorto, ama aan iraahdo iyagu isku doortaan” ayuu yiri wasiirku.

Hoos ka akhriso qoraalka oo dhammeystiran;-

Shacabka Soomaaliyeed waxay xaq u leeyihiin in ay helaan xogaha quseeya arimaha masiiriga ah ee mustaqbalkooda taabanaaya.

Dadka Soomaaliyeed mudo ayey dhibane u ahaayeen siyaasad madhaleys ah oo kuraastu u xiran tahay siyaasiyiin kooban oo fara ku tiris ah, 4tii sanaba mashruuc doorasho dadban oo shaatiga un loo bedeley lagu soo doorto, ama aan iraahdo iyagu isku doortaan.

Waxaa caqabado waaweyn la hordhigay in shacabka soomaaliyeed loo celiyo awooda, mar walba oo laysku dayo in horey loo socdo xasarad iyo buuq ayaa la kiciyaa, madaxdana culeys ayaa la saaraa iyadoo aalad walba la adeegsanaayo oo ay ka mid tahay cadaadis shisheeye.

Sidaad la socotiin murashaxiinti madaxweyne dhammaantood waxay balan qaadeen doorashada ka hor in Khawaarij la ciribtiraayo, dhaqaalaha la hormarinaayo, dastuurkana la qabya tiraayo iyo in doorasho toos ah la qabanaayo.

Balankii asaga ahaa oo xilka lagu raadinaayey Madaxweyne Xasan Sh Maxamuud ayaa Ilaahey u calfey inuu doorashada ku guuleysto, waajibna ku noqotey inuu oofiyo ballanqaadkii isaga ahaa. Su’aashu waxay tahay maanta maxaa loogu colaadinayaa madaxweynaha fulinta balanqaadyadaas?

Waxaa ceeb iyo fadeexad ah in isla shacabkii la soo hor istaago oo doorasho toos ah la diido, horumarintii dhaqalaha la barabogaano, ladagaalanka Khawaarijta laga aamuso weliba cod lagu kaalmeeyo Khawaarijta, iyo in dhameestirkii dastuurka la isku dayo in la hor istaago.

Xogta ay tahay in Shacabka Soomaaliyeed ogaadaan ayaa ah, iyadoo la ogyahay in hadii doorasho toos ah la qabto shacabku hogaankooda doorandoodaan, faragalin shisheeye laga xoroobi doono, Siyaasadaheena u madaxbanaanaan doono.

Diidmada doorasho toos ah Ajande Soomaaliyeed ma yahay, dalka u shaqeentiisa daacad ma laga wada yahay?

Waa su’aalaha ay tahay in qof walba jawaab u helo.

Mar walba oo horey haloo dhaqaajiyo dalkaan la yiraahdo, isbaheysi shisheeye iyo Soomaali ah ayaa lugaha ku dhega, laakiin Shacabku Shacabkii dhaga xirnaa ma ahan, fahankoodu kii hore ma ahan, intaas ayaa xisaabtooda ka maqan.

Xalku waa in indhaheenu furnaadaan oo aanan been abuurka iyo marin habaabinta la baahinaayo lagu kadsoomin, Sidoo kalena waa inaan dalkeeni ka xoreynaa noocyada faragalinta Amni, Siyaasadeed iyo Dhaqaale. Xoriyaddu ma dhameystirna ilaa sadexdaas aan xor ka noqono, qof na siineysana ma lahan ilaa anaga aan doonano.

Waxaan kaloo idinku bishaareynaayaa in Xukuumada Dan-qaran balanqaadkii ay shacabka ka balanqaadey ay fulineyso idanka Ilaahey.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Soomaaliya, Xamza Cabdi Barre, ayaa caawa hal-doorka dhallinyarada Soomaaliyeed la yeeshay kulan weyne lagu xoojinayo doorka ay ku leeyihiin difaaca Qaranka iyo Doorashooyinka.

Kulanka ayaa u jeedkiisu ahaa in dhallinyarada Soomaaliyeed ay kaalin cad ka qaataan dardargelinta difaaca dalka iyo hirgelinta doorashooyinka dadweynaha, waxaana halkaas khudbad xasaasi ah ka jeediyey Ra’iisul Wasaare Xamza.

Inta badan khudbadiisa wuxuu caawa Xamza Cabdi Barre ku dhaliilay siyaasiyiinta mucaaradka ah, isagoo si furan ula hadlay dhallinyarada, su’aalo cadna ka weydiiyey hab-dhaqanka mucaaradka xukuumadiisa.

Xamza ayaa ugu horeyn cadeeyey in dowlado shisheeye ay gadaal ka riixayaan mucaaradka ka soo horjeeda doorashooyinka iyo dagaalka argagixisada.

Wuxuu sii tusaaleeyey sida ay mucaaradku u diidan yihiin dagaalka argagixisada, isagoo sheegay in uusan ku jirin hal siyaasi oo tegay furimaha dagaalka.

Sidoo kale, wuxuu sheegay in uusan jirin siyaasi mucaarad ah oo maalin isbitaalka ku soo booqday askar dhaawac ah.

Siyaasi mucaarad ah oo gurmad, sahay, dhiirigelin iyo wax kasta oo taageero ah la garab istaagay ciidamada qaranka iyo shacabka hubka qaatay ee la dagaalamaya argagixisada.

“Intaas iyagoo gebay ayey hadana warbaahinta la taagan yihiin ma jirto guuto ciidan ah oo maanta dagaalami karta, maaha in waxaas ay inla soo hor istaagaan, yaa Shabaab naga celinaya hadii uusan ciidan jirin, may na qabsadaan, soo shalay Taliye Guuto iyo wiilal Soomaaliyeed oo dalkooda difaacayey furimaha dagaalka kuma dhiman?” Ayuu yiri Ra’iisul Wasaare Xamza.

Ra’iisul Wasaaraha ayaa Madaxweynaha ku amaanay sida uu daacad ugu yahay dagaalka Al-Shabaab, isagoo sheegay in tiro ka badan lix jeer la isku dayey in la dilo, “waxaan joognaa wadan in ka badan lix jeer Madaxweynihiisa la weeraray si loo dilo, dunida meel ay taasi ka dhacday bal ii sheega?” Ayuu yiri Xamsa Cabdi Barre.

Hoos ka daawo muuqaalka

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa War-saxaafadeed ka soo saartay dagaallo culus oo saacadihii lasoo dhaafay lagu laayey Al-Shabaab oo ka dhacay deegaano ka tirsan HirShabeelle.

Ciidanka Xoogga Dalka iyo Geesiyaasha difaaca deegaanka ee gobolka Hiiraan ayaa ku jabiyay dhowr goobood ku jebiyey maleeshiyaadka Al-Shabaab, kadib weeraro ay kusoo qaadeen deegaano dhaca xadka labada gobol.

“Geesiyaasha deegaanka iyo Ciidamada Xoogga Dalka ayaa hawlgallo socday ku dhawaad 48 saacadood ku dilay in ka badan 70 xubnood oo ka tirsan Khawaarijta, iyagoo sidoo kale cadowga ka furtey hub aad u badan,” ayaa lagu yiri lagu yiri warka dowladda.

War-saxaafadeedka ayaa intaas ku sii daray, “Geesiyaasha Qaranka waxay Khawaarijta ku jabiyeen isku dayadii ay ku doonayeen in ay isku ballaariyaan, waxaana ay hadda ku baacsanayaan deegaano ka tirsan Shabeellaha Dhexe.”

Dawladda Federaalka Soomaaliya ayaa hambalyo iyo bogaadin u dirtay Ciidanka Xoogga Dalka iyo halgamayaasha reer Hiiraan ee cagta mariyey damaca Khawaarijta, isla markaana muujiyay geesinimo iyo adkaysi.

“Dawladda Soomaliya oo kaashanaysa shacabka  Soomaaliyeed iyo saaxiibada caalamiga ah waxaa ka go’an in dalka laga ciribtiro Khawaarijta,” ayaa lagu soo gabagabeeyey warkaan ka soo baxay wasaaradda warfaafinta Soomaaliya.

Labadii maalmood ee lasoo dhaafay waxaa dhacay dagaal la isku riiqmay, hoggaamiyihii ciidanka deegaanka ee Macawiisleyda Xawaadle Cabdi Guumey ayaa ka mid ah geesiyaasha ku shahiiday dagaalkaas, sidoo kale tobanaan askari ayaa uga dhimatay ciidanka xoogga iyo kuwa deegaanka.

Kooxda Al-Shabaab oo la isugu daray weerarro toos ah, iska caabinta weerarro ay soo qaadeen iyo weerarro jid gal ah ayaa lagu laayey soohdinta labada gobol ee Hiiraan iyo Sh/Dhexe, waxaana hadda la isla gaaray aagga Al-kowsar iyo Aadan-yabaal oo caawa Al-Shabaab ka qaxayaan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Hay’adda Lacagta Adduunka (IMF) ayaa si weyn uga digtay saameynta dhaqaale ee ka dhalan karta hoos u dhaca deeqaha caalamiga ah ee la siiyo Soomaaliya.

Qoraal kasoo baxay IMF ayaa waxaa lagu sheegay in arrintaan keeni karto korodhka saboolnimada, cunno-yarida, hoos u dhac ku yimaada horumarka bulshada, iyo carqalad ku timaadda dhismaha hay’adaha dowladda.

Bayaanka IMF ayaa si cad u muujiyay in taageerada joogtada ah ee saaxiibada caalamiga ah ay tahay mid muhiim u ah hirgelinta siyaasadaha dowladda Soomaaliya, xilli uu sareeyo halista dhaqaale iyo hubanti la’aanta dalka ka jirta. Hay’addu waxay sheegtay in taageeradaasi ay fure u tahay xasilloonida iyo horumarinta nidaamka dhaqaale ee dalka.

Warbixin cusub oo ay IMF soo saartay ayaa lagu sheegay in saadaasha dhaqaalaha Soomaaliya ee sanadka 2025 ay weli ku jirto mugdi, sababo la xiriira hoos u dhaca deeqaha caalamiga ah, xaaladaha cimilo ee aan degganayn, iyo duruufo kale oo gudaha ah. Hay’addu waxay tilmaamtay in arrimahan ay caqabad ku noqon karaan dadaallada horumarineed.

Dhinaca kale, IMF waxay shaacisay in ay Soomaaliya la gaartay heshiis heer shaqaale ah oo ku saabsan dib-u-eegistii saddexaad ee barnaamijka Kaalmada Deyn-bixinta Dheer (Extended Credit Facility – ECF), taasoo qayb ka ah qorshaha guud ee lagu taageerayo dhaqaalaha dalka.

Bayaanka ayaa lagu sheegay in heshiiskan uu gogol xaar u yahay in Soomaaliya loo sii daayo lacag dhan $10 milyan oo doollar, inkastoo tallaabadaas ay weli sugayso ansixinta Guddiga Sare ee IMF. Lacagtan ayaa lagu talagalay in ay gacan ka geysato xoojinta miisaaniyadda dowladda iyo mashaariicda horumarineed.

IMF ayaa sidoo kale sheegtay in inkastoo dib-u-habeynta maaliyadeed ee dowladda Soomaaliya ay si tartiib tartiib ah u socoto, haddana ay tahay arrin mudan in la dardargeliyo, si loo helo nidaam maaliyadeed oo hufan, kalsooni leh, una adeegaya baahida shacabka.

Hay’addu waxay ugu dambeyn ku boorisay beesha caalamka in ay sii joogteeyaan taageerada ay siiyaan Soomaaliya, iyadoo la eegayo duruufaha adag ee dalka ka jira iyo baahida loo qabo in la helo dhaqaale lagu horumariyo adeegyada bulshada, lana taageero xasilloonida iyo horumarka dalka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud ayaa ka codsaday dowladda Ciraaq in ay gacan ka geysato dib-u-howlgelinta warshaddii sifeynta shidaalka ee Muqdisho oo ay dhistay dowladda Ciraaq bartamihii 1970-meeyadii, balse haatan burbursan oo shaqada ka baxay.

Codsigan ayaa lagu soo bandhigay shirkii dhawaan lagu qabtay magaalada Baghdad ee Jaamacadda Carabta, halkaasi oo Xasan Sheekh oo kulan doceed kula yeeshay madaxda Ciraaq, wuxuuna ku soo beegmay xilli Soomaaliya ay si xooggan u horumarinayso qorshaheeda ku aaddan tamarta iyo kheyraadka dabiiciga ah.

Warshaddan oo la dhisay sanadkii 1974, waxaa hirgelisay Shirkadda Mashruuca Shidaalka ee Dowladda Ciraaq (State Company for Oil Projects), waxaana sannadkii ay sifeyn kartay ilaa 500,000 tan oo shidaal ah.

Sida uu dhigayo heshiiskii hore ee labada dowladood, Ciraaq ayaa maalgelisay dhammaan kharashka dhismaha iyadoo adeegsaneysa lacag qalaad, halka Soomaaliya looga baahnaa in ay dib u bixiso 50% kharashkaas muddo saddex sano ah kadib marka warshaddu shaqo bilowdo — iyadoo dulsaarka lagu saleynayo heer astaan u ah iskaashi walaaltinimo.

“Dhab ahaantii waa arrin la yaab leh,” ayuu yiri dhaqaaleyahan caan ah oo reer Ciraaq ah, Dr. Nabil Al-Marsoumi, oo la hadlay Shafaq News. “Ciraaq waxay warshad sifeyn shidaal ku leedahay dal kale — weliba dad badan ma ogayn!” Mashruucan la iloobay muddo ku dhow nus qarni ayaa hadda dib usoo baxay, iyadoo Soomaaliya ay u hanqal taagayso inay sare u qaaddo madax-bannaanideeda dhanka tamarta iyo horumarka dhaqaale.

Soomaaliya oo xoogga saaraysa kheyraadkeeda tamarta

Soomaaliya waxay si firfircoon u horumarinaysaa barnaamijkeeda kheyraadka shidaalka iyo gaaska, iyadoo diiradda saaraysa sahaminta iyo ka faa’iidaysiga dhabta ah ee khayraadka dabiiciga ah ee dalka. Sanadihii u dambeeyay, dowladda Soomaaliya waxay saxiixday heshiisyo muhiim ah oo lala galay shirkado shisheeye si loo horumariyo sahminta shidaalka dalka.

Mid ka mid ah heshiisyadaas muhiimka ah waxaa lala galay Shirkadda Shidaalka Qaranka Turkiga (TPAO), taasoo hadda wada sahanno 3D seismic ah oo lagu sameynayo xeebaha Soomaaliya. Markabka cilmi-baarista ah ee Oruç Reis ayaa lagu wadaa in uu dhamaystiro sahanka dhulka badda dhamaadka sannadka 2025, taasoo la filayo inay horseedo qodis ceelal shidaal sanadka 2026.

Dowladda Turkiga ayaa dhawaan la sheegay in ay ka heshay Soomaaliya illaa 20 bilyan oo foosto oo shidaal cayriin ah (crude oil) — taasoo haddii la xaqiijiyo ay noqon karto guul taariikhi ah oo u horseedi karta isbedel ballaaran dhaqaalaha dalka.

Sidoo kale, Soomaaliya waxay heshiisyo la saxiixatay shirkadda Mareykanka ee Liberty Petroleum Corporation si ay uga sahmiso xeebaha dalka, gaar ahaan blocks-ka 131, 190, iyo 206. Heshiisyadani waxay caddeynayaan xiisaha sii kordhaya ee caalamka uu u qabo kheyraadka shidaalka ee Soomaaliya.

Fursadda istiraatiijiga ah ee dib-u-howlgelinta warshadda

Dib u hawlgelinta warshaddii sifeynta shidaalka ee Muqdisho waxay noqon kartaa tiir muhiim ah oo kaabaya istaraatiijiyadda cusub ee Soomaaliya ee dhanka tamarta. Haddii sahannada shidaalka ay horseedaan soo saar wax-soo-saar gudaha ah, helitaanka warshad sifeyn oo dalka ku taalla waxay yareyn doontaa baahida loo qabo shidaalka la keeno dibadda, hoos bayna u dhigi kartaa qiimaha tamarta, iyadoo sidoo kale abuuraysa shaqooyin badan oo gudaha ah.

Intaa waxaa dheer, warshaddan dib u howlgelinteedu waxay sare u qaadi doontaa sumcadda Soomaaliya marka ay la macaamileyso shirkadaha caalamiga ah ee shidaalka, maadaama ay muujinayso in dalka uu leeyahay qorshe fog oo ku saleysan kaabeyaasha tamarta.

Mashruucani wuxuu sidoo kale noqon karaa fursad lagu cusboonaysiinayo xiriirka taariikhiga ah ee ka dhaxeeyay Soomaaliya iyo Ciraaq — laba dowladood oo horey ugu midoobay iskaashi walaaltinimo iyo himilooyin horumarineed.

Maaddaama Soomaaliya ay isu diyaarineyso in ay ka mid noqoto dalalka ugu waaweyn ee Geeska Afrika ee tamarta ku tiirsan, dib u hawlgelinta warshaddii Ciraaq dhistay waxay noqon doontaa mid aan oo keliya taariikhda dib u xasuusisa, balse sidoo kale fure u noqon karta kobac dhaqaale oo waara iyo istaraatiijiyad tamareed oo lagu faani karo.

Beledweyne (Caasimada Online) – Faahfaahino dheeraad ah ayaa kasoo baxaya dagaal culus oo laba maalmood socday, kaasi oo maanta xooggiisa ka dhacay inta u dhaxeysa degmooyinka Moqokori iyo Aadan Yabaal ee gobollada Hiiraan iyo Shabeellaha Dhexe.

Dagaalkan ayaa noqday mid kamid ah kuwii ugu cuslaa ee muddooyinkii ugu dambeeyay ka dhaca xadka labada gobol. Iska horimaadkan oo qaatay in ka badan lix saacadood ayaa dhex-maray ciidamada dowladda federaalka, kuwa deegaanka ee Macawiisleyda iyo dagaalyahano ka tirsan Al-Shabaab.

Dagaalka ayaa si toos ah u socday gelinkii hore ee maanta, waxaana la sheegaya in rasaasta iyo qaraxyada laga maqlayay tuulooyin dhowr ah oo ku yaalla agagaarka goobta lagu dagaallamay.

Khasaare xooggan oo isugu jira dhimasho iyo dhaawac ayaa ka dhashay dagaalkan. Wararka la helayo ayaa sheegaya in labada dhinac ay ku waayeen tiro askar ah, inkastoo aan weli la helin tirakoob rasmi ah oo madax-bannaan. Si kastaba, dadka deegaanka ayaa xaqiijiyay in maydad iyo dhaawacyo badan la arkayay kaddib dagaalka.

Sidoo kale waxaa la xaqiijiyay in dagaalka maanta lagu dilay Cabdi Yuusuf Salaad, oo loo yaqaanay Cabdi Goomey, kaasoo ka tirsanaa saraakiisha sar sare ee ciidanka deegaanka Macawiisleyda ee beesha Xawaadle. Geerida sarkaalka ayaa si weyn looga dareemay gudaha ciidamada deegaanka iyo bulshada taageerta.

Cabdi Goomey ayaa ahaa sarkaal muhiim ah oo si weyn uga dhex muuqday dagaalka lagula jiro Al-Shabaab. Goomey ayaa horey loogu abaalmariyay qadar lacageed oo badan, kadib markii uu madaxa kasoo jaray xubno sare oo kooxda ka tirsanaa, gaar ahaan madaxii Maaliyadda ee kooxda u qaabilsanaa degmada Moqokori.

Al-Shabaab ayaa si cad u sheegatay masuuliyadda dilka Cabdi Goomey, iyagoo tilmaamay in muddo dheer ay ku raad joogeen una arkayeen cadow muhiim ah.

Kooxda ayaa qoraal ay soo saartay ku sheegtay in “weerarka maanta guul weyn u yahay,” taasoo muujinaysa sida uu u weynaa doorka uu sarkaalkani ku lahaa dagaalka ka dhanka ah kooxda, oo haatan wajaheysa dagaal culus oo iska kaashanayaan geesiyaashada xoogga iyo kuwa dadka deegaanka ee loo yaqaano Macawiisleyda.

Muqdisho (Caasimada Online) –  Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay qarax xooggan oo goordhow ka dhacay xero ciidan oo ku taalla degmada Hodan ee gobolka Banaadir, taas oo lagu magacaabo Damaanyo, sida ay innoo sheegeen ilo wareedyo xilkas ah.

Qaraxa oo ismiidaamin ahaa, isla markaana uu fuliyay qof isku soo xiray walxaha ayaa lagu soo warramayaa in lala beesaday dhalinyaro qoraneysay ciidamada oo safaf dhaadheer ugu jiray ilinka xeradaas, si ay ugu biiraan ciidanka Xoogga dalka.

Wararka aya intaasi kusii daraya inuu jiro khasaare xoogleh oo isugu jiro dhimasho iyo dhaawac soo gaaray dhalinyaradii ku sugneyd goobta, sida ay muujinayaan muuqaalo lagu baahiyay baraha bulshada.

Ku dhowaad 20 qof oo dhimasho ah iyo dhaawac intaasi ka badan ayaa lasoo wariyay, waxayna u badan yihiin dhalinyaradii isku diiwaangelinayay inay noqdaan ciidan cusub.

Xaaladda ayaa cakiran, waxaana kooban macluumaadka laga helayo goobta, maadaama meesha ay wax ka dhaceen ay tahay xero ciidan.

Sidoo kale, waxaa goobta deg deg u tegay saraakiil ka tirsan ciidamda Xoogga dalka, kuwaas oo haatan wada baaris ku aadan sida ay wax u dhaceen, si loo ogaado cidda fududeysay iyo kuwa fuliyay weerarka

Dhanka kale, ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay saraakiisha laamaha ammaanka oo ku aadan weerarkaasi qaraxa ah  ee ka dhacay xerada Damaanyo ee magaalada Muqdisho.

Al-Shabaab ayaa horay sidaan oo kale weeraro qaraxyo ah uga fulisay xeryo ciidan oo ku yaalla magaalada Muqdisho, waxaana kamid ah oo ay horay u beegsaday xerada Warshadda Nacnaca, kuliyadda Jaalle Siyaad ee xarumo kale oo muhiim ah.

Weerarkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo maalmihii u dambeeyay xaaladda ammaan ee Muqdisho ay ahayd mid deggan, isla markaana ka caaganeyd, weerarada qaraxyada iyo kuwa tooska ee Al-Shabaab, waxaana howlgallo joogta ah ka waday ciidamada dowladda.

Kismaayo (Caasimada Online) – Madaxweynaha maamulka Jubaland, Mudane Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe) ayaa maanta gaaray magaalada Nairobi ee caasimada dalka Kenya, halkaas oo ay uga bilaabatay booqasho qaadan doonta dhowr cisho.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, Axmed Madoobe ayaa Nairobi ka bilaabi doono qorshe culus oo ka dhan ah dowladda federaalka oo haatan ay si wayn isku hayaan, isaga oo dhaq-dhaqaaqyo iyo abaabul ka sameynaya magaaladaasi.

Wararka ayaa intaasi kusii daraya in ujeedka ugu wayn ee Axmed Madoobe uu yahay la kulanka xubnaha beesha caalamka ee ku sugan halkaasi, isaga oo kala hadli doono xiisadda sii kululaaneyso ee kala dhexeyso madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, taas oo haatan kasii dartay, kadib Shirkii Golaha Wadatashiga ee lagu soo gabagabeeyay Muqdisho.

Sidoo kale wuxuu la kulmi doonaa madax ka tirsan dowladda Kenya iyo Soomaalida ku dhaqan magaalada Nairobi, isaga oo kala hadli doono xaaladda cakiran ee Jubaland.

Khilaafka u dhexeeya Kismaayo iyo Muqdisho ayaa haatan yeeshay waji cusub, waxaana hadda si wayn looga dareemayaa gobolka Gedo oo ay dhaq-dhaqaaqyo ka bilaabeen labada dhinac.

Gedo ayaa waxaa haatan ku gacan sarreysa dowladda dhexe, waxayna isku fidisay inta badan degmooyinka gobolkaas, marka laga reebo Doolow, waxaana ka howl-gala ciidanka xoogga dalka.

Si kastaba, dowladda Soomaaliya ayaa wadda qorshe ay maamul ugu dhiseyso Jubaland, arrintaas oo sii xoogeystay kadib shirkii Golaha Wadatashiga Qaran oo lagu soo qaaday xiisadda taagan, waxaana lagu go’aamiyay in loo baahan yahay in sharci loo wajaho xaaladda Jubbaland.

Sidoo kale arrinka Jubaland ayaa waxaa loo xil-saaray inay ka soo tala-bixso Wasaaradda Arrimaha Gudaha Dowladda Federaalka Soomaaliya.

“Golaha Wadatashiga Qaranka, wuxuu isku raacay in wasaaradda arrimaha gudaha federaalka ay talo iyo soo jeedin ka keento xaaladda dowlad goboleedka Jubbaland, si waafaqsan dastuurka dalka, si loo helo nidaam dowlad goboleed oo sharci ah,” ayaa lagu yiri qodobkaas.

Dagaalka xooggan ee u dhexeeya labada dhinac ayaa muddo dheer soo socday, waxaana la xasuustaa fadeexaddii ka dhacday Raaskambooni oo lagu soo jabiyay ciidamada dowladda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ururka Midowga Afrika ayaa si weyn ula daala dhacaya saameynta ka dhalatay dhaqaale yaraan soo wajahday howlgalka AUSSOM ee Soomaaliya, kaas oo illaa iyo hadda aan helin taageeradii loo baahnaa.

Warar soo baxaya ayaa sheegaya in Midowga Afrika uu hadda ka fekerayo inuu yareeyo howlgalka Taageerada iyo Xasilinta Soomaaliya (AUSSOM), haddii aan si degdeg ah loo helin maalgelin lagu taageero sii socoshada howlgalkan muhiimka u ah dalka Soomaaliya.

Warbixin lagu daabacay Crisis Group ayaa lagu sheegay in maalgelin la’aanta AUSSOM ay saameyn xooggan ku yeelatay howlgalkan cusub, islamarkaana ay si taban u saamaysay waddamada ay ciidamadoodu ka joogaan gudaha Soomaaliya.

Ururka ayaa sidoo kale qorsheynaya in shirweyne weyn la qabto, kaas oo ka dhici doona Dooxa ama London, si dhaqaale loogu raadiyo howlgalka Soomaaliya, loogana hortago in kooxaha argagixisada — ee muddada dheer ay la dagaalamayeen — ay helaan fursado ay dib ugu xoogsadaan.

Sida la ogsoon yahay, howlgalka AUSSOM wuxuu beddel u yahay howlgalka ATMIS, kaas oo la filayo in si rasmi ah loo soo gebogabeeyo ka hor 30-ka bisha Juun ee sanadkan 2025.

Si kastaba ha ahaatee, tirada ciidamada AUSSOM ayaa la kordhiyay, balse weli waxaa jira caqabado la xiriira maalgelin oo hor taagan hirgelinta qorshahaas.

Qaraar horay uu u meel mariyay Golaha Ammaanka oo tirsigiisu yahay 2767 ayaa dhigaya in la sameeyo saddex ikhtiyaar oo lagu maalgelin karo AUSSOM, kuwaas oo midkood yahay in mas’uuliyadda si istiraatijiyadeysan loo wadaago, iyadoo u dhexeysa Midowga Afrika iyo Qaramada Midoobay.

Dhankiisa, Mareykanka oo weli ka caga jiidaya taageerada Midowga Afrika iyo saaxiibadiisaba ayaan weli soo bandhigin xalal dhaqaale oo wax ku ool ah, oo ka baxsan Qaraarka 2719.

Haddii xaaladdan ay sidaas ku sii socoto, waxa ay dhaawac weyn gaarsiin doontaa sumcadda iyo howlmaalmeedka AUSSOM, sida uu horay u sheegay madaxa howlgalka Taageerada Amniga Midowga Afrika ee Soomaaliya, Sivuyile Bam, oo walaac xooggan ka muujiyay mustaqbalka howlgalka.