Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Xamsa Cabdi Barre ayaa magacaabay guddi ka jawaabaya xaaladda deg deg ah ee magaalada Muqdisho ay gashay, kadib saacado badan oo roobab mahiigaan ah ay ka da’ayeen.

Roobka ayaa sababay khasaare isugu jira dhimashada ku dhowaad toban qof iyo burburka guryo iyo wadooyin muhiim  ah.

Ra’iisul Wasaare ku xigeenka labaad ee xukuumadda Jibriil Cabdirashiid ayaa hoggaaminaya guddiga la magacaabay oo ka kooban heer wasiirro, maamulka gobol Banaadir iyo hey’adda SoDMA.

Afhayeenka Maamulka Gobolka Banaadir Saalax Cumar oo ka warbixiyey khasaaraha uu geystay roobkii ka da’ay Muqdisho ayaa xaqiijiyey geerida toddoba qof oo ku dhimatay daadadkii ka dhashay roobka, burburka lix waddo oo laami ah iyo guryo dumay.

Guddiga uu magacaabay Ra’iisul Wasaare Xamsa ayaa maanta kormeer deg deg ah ku tagey qaar kamid ah goobihii ay saameynta ku yeesheen roobabkii mahiigaanka ahaa ee saacadihii lasoo dhaafay ka da’ay magaalada Muqdisho.

Goobaha ay kormeerka ku tageen guddiga oo ay kamid yihiin, Iskool Buluusiya, waddada isku xirta garoonka Aadan Cadde iyo KM4 iyo waddooyinka uu burburka soo gaaray, ayaa waxa ay u kuurgaleen baaxadda burburka, si looga jawaabo khasaaraha ka dhashay.

Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka oo kormeerka kadib ka warbixiyey xaaladda ayaa sheegay in roobabku ay geysteen khasaare kala duwan oo isugu jira naf iyo maal, isla markaana uu saameyn xooggan ku yeeshay ganacsiga iyo isku socodka magaalada.

Ra’iisul Wasaare ku xigeenka labaad ayaa u mahadceliyey hey’addihii gurmadka fidinayey ilaa xalay. Waxa uuna intaas ku daray in Xukuumadda DanQaran oo ay kaalinteeda ka qaadan doonto maareynta khasaaraha uu sababay roobka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Kulan gaar ah oo looga hadlayay Isbeddelka Cimillada, Sugnaanta Cuntada iyo Hindisayaasha Qorshaha Isbeddelka Qaranka, (NTP 2025-2029) ayaa maanta lagu qabtay xafiiska Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya.

Kulanka oo ahaa mid xasaasi ah ayaa waxaa guddoomiyay ra’iisul wasaare ku xigeenka xukuumadda, Saalax Axmed Jaamac, waxaana ka qayb-galay qaar kamid ah golaha wasiirada iyo hay’adaha ka shaqeeya arrimaha laga hadlayay ee muhiimka ah.

Inta uu socday kulanka ayaa waxaa lagu falanqeeyay isbeddelka nidaamka cuntada ee dalkeenna iyo sidii loo hubin lahaa tayada cuntada dalka soo galaysa, si loo ilaaliyo badqabka dadka Soomaaliyeed,.

Sidoo kale waxaa kulan xoogga lagu saaray hirgelinta xalka waara ee saamaynta isbeddelka cimillada, loona samayn lahaa nidaamyo casri oo la jaanqaadaya Qorshaha Isbeddelka Qaranka.

Inta badan xubnaha kulanka ka hadlay ayaa soo jeediyay talooyin wax ku ool ah, iyada oo xukuumaddana ay ballan qaaday inay fulin doonto, si loo gaaro halka la hiigsanayo.

Dowladda Federaalka ayaa haatan wadda qorshe ballaaran oo la xiriira sidii loo sameyn lahaa isbeddel dhab ah, kaas oo daba socdda Qorshaha Isbeddelka Qaranka, (NTP 2025-2029).

Si kastaba, Soomaaliya ayaa haatan ku jirto xaaladdo adag, waxaana hadda taagan saameynta ka dhalatay roobab mahiigaan ah oo ka da’ay caasimada, kuwaas oo saameyn xoogan ku yeeshay shacabka, waxaana sidoo kale burburay  jidad muhiim ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta xafiiskiisa ku qaabilay hoggaamiyaha Maamul-goboleedka SSC-Khaatumo Cabdulqaadir Axmed Aw-Cali (Firdhiye) oo maalmahan ku sugnaa Muqdisho.

Ugu horreyn Firdhiye ayaa madaxweyne Xasan Sheekh u gudbiyay warbixin xasaasi ah oo ku aadan xaaladda horumarineed, nabadeed iyo dawlad-dhis maamulka Khaatumo.

Sidoo kale, Firdhiye ayaa madaxweynaha uga mahadceliyey casuumaddii shirka Golaha Wadashiga Qaran, isgarab-taagga dhismaha SSC-Khaatumo oo hadda loo aqoonsaday Maamul-goboleed kamid ah kuwa ka jira dalka.

Waxaa kale oo kulanka lagu soo qaaday arrimo ku aadan wadashaqeynta labada dhinac iyo sidii ay hay’adaha Dowladda Federaalka u gaari lahayn deegaannada SSC-Khaatumo.

Cabdulqaadir Firddiye ayaa markii ugu horreysay si rasmi ah uga qayb-galay shirkii Golaha Wadatashiga Qaran ee kusoo dhammaaday magaalada Muqdisho, isaga oo metalayay shacabka SSC-Khaatumo, kaas oo laga saaro go’aanno ku aadan xaaladda dalka.

Arrintan ayaa ku timid kadib aqoonsigii Dowladda Federaalka siisay maamulkan, kadib booqaso taariikhi ah oo uu Ra’iisul wasaare Xamza ku tegay magaalada Laascaanood.

Hoggaaamiye Cabdulqaadir Firdhiye ayaa maalmahan kulamo kala duwan ka waday gudaha caasimada, kuwaas oo uu la yeelanayay madaxda sare ee dowladda dhexe.

Si kastaba ha ahaate, SSC ayaa waxaa hadda u furmay dhabo cusub, iyada oo shirkii Golaha Wadatashiga lagu go’aamiyay in la dhammeystiro hanaanka dowladnimo ee SSC-Khaatumo, iyada oo loo xil-saaray wasaaradda arrimaha gudaha dowladda Soomaaliya.

“Goluhu wuxuu isla aqoonsaday in SSC-Khaatumo tahay xubin ka mid ah dowladaha xubnaha ka ah dowladda federaalka Soomaaliya, iyadoo lagu soo dhameystirayo shirweynaha lagu balansan yahay, waxaana la raacayaa dastuurka dalka, Wasaaradda Arrimaha Gudaha heer federaal iyo SSC ayaa iska kaasha doona qabashada shirweynaha iyo dhismaha maamulka,” ayaa lagu yiri bayaankii kasoo baxay Golaha Wadatashiga

Muqdisho (Caasumada Online) – Guddoomiyaha gobolka, ahna duqa Muqisho Mudane Maxamed Axmed Amiir oo warbixin deg-deg ah soo saaray ayaa ka hadlay xaaladda adag ee ka taagan Muqdisho, gaar ahaan saameynta ka dhalatay roobabkii xalay ka da’ay caasimada, isaga oo amar culus dul-dhigay shirkadaha dhisay laamiyada burburay.

Amiir ayaa ayaa marka hore sheegay in ay qaadeen tallaabo kasta oo loo baahnaa, ayna ka qayb qaateen gurmadka loo fidiyay dadka ay soo gaartay waxyeellada.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in ay caawin doonaan sida ugu dhaqsiyaha badan shacabka ay dhibaatada kasoo gaartay dhismayaasha burburay iyo kuwa ay biyaha qaadeen.

“Roobabka mahiigaanka ah ee Xamar iyo agagaarkeeda ka da’ay waxaan ka qaadnay tallaabo kasta oo suuragal ah, Waxaana goor dhow soo saari doonnaa warbixin la xariirta saameynta Roobka, Waxaana sidoo kale gargaar deg deg  gaarsiin doonaa dadkii ku waxyeellobay Roobabkii dabaalaha iyo daadadka watay ee ka da’ay Caasimadda” ayuu yiri guddoomiyaha gobolka.

Waxaa kale oo uu tilmaamay in haatan ay wadaan dadaallo dheeraad ah oo biyaha looga dhurayo waddooyinka caasimada, ayna keensadeen Matoorro tuura biyaha iyo biyado ka dhuuqa waddooyinka ay biyaha xireen, si loo fududeeyo isku socodka waddooyinka.

“Waxaan wali howl adag ka wadnaa maareynta saameynta roobka, anaga oo diyaarinay Matoorro tuura biyaha iyo Booyado ka dhuuqa meelaha ay biyaha fadhiisteen” ayuu sii  raaciyay

Duqa ayaa sidoo kale ballan qaaday in si deg deg ah ay u dhisi doonaa jidadka ay daadadka roobabka burburiyeen, isaga oo amar dul dhigay shirkadihii dhisay jidadkaas, wuxuuna ku amray inay dib u dhisaan laamiyada, ayna saaraan mid tayo leh.

“Waxaan fareynaa shirkadihii waddooyinkaasi horey u dhisay iney markale dib u dhisaan Laamiyo ka taya wanaagsan kuwii burburay.” ayuu qoraalkiisa kusoo gabagabeeyay.

Hadalka guddoomiyaha ayaa kusoo aadayo iyada oo saameyn xoogleh ay ka dhasheen roobabkii xalay ka da’ay Muqdisho, waxaana ku dhintay dad ku dhow illaa 10 qof.

Dadka dhintay ayaa gaaraya illaa 7 qof, sidoo kale waxaa soo dumay 9 guri, halka ay burbureen 6 waddo oo muhiim ah, sida uu xaqiijiyay afhayeenka gobolka, Saalax Carab oo isna shir jaraa’id Wariyeyaasha ugu qatay magaalada caasimada ah ee Muqdisho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Kulan xasaasi ah oo la filayay in maanta oo Sabti ah ay yeeshaan xildhibaannada Golaha Shacabka ayaa u baaqday, sabab yaableh oo keentay in inta badan mudanayaasha ay tagi waayeen xarunta ay ku shiraan ee Villa Hargeysa.

Warar soo baxaya ayaa sheegaya in xildibaannada ay saameeyeen biyaha dhex ceegaaga waddooyinka ee ay sababeen roobabkii xalay ka da’ay caasimada, taasina ay keentay in xubnaha baarlamaanka ay kasoo gudbi waayaan waddooyinka xirmay.

Sidoo kale, xildhibaanno kooban ayaa lasoo wariyay inay tageen kulanka, laakiin ma buuxin kooramkii la rabay, taas oo keentay in ugu dambeyn meesha lagu kala tago.

Ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay guddoonka baarlamaanka oo la xiriira arrintan, waase wax mararka qaar dhaca, in kooram la’aan uu buuqdo kulanka baarlamaanka.

Arbacadii lasoo dhaafay ayaa u dameysay oo uu kooramka buuxsami waayey, kadibna uu guddoomiye Sheekh Aadan Madoobe soo xiray fadhigii Golaha Shacabka.

“Xildhibaannada sharafta leh waxaad ogtihiin in afar saac marka la gaaro xeerka uu ina faraayo in hal saac lagu daro, waana lagu daray haddane 5-tii saac waa dhammaatay marka waxaa loo baahan yahay inaan ka fakirino sidii habsami u socodka baarlamaanka iyo howliheynii aan ku ilaashan lahayn” ayuu yiri guddoomiyaha Golaha Shacabka.

Sidoo kale, Sheekh Aadan Madoobe ayaa farriin culus u diray xildhibaannada iska maqan ee haddana jooga caasimada, wuxuuna ugu baaqay inay gutaan waajibaadka saaran ee loo igmaday, si uu u shaqeeyo baarlamaanka, una guto howlaha culus ee horyaallo.

“Xildhibaannada caadi ka dhigtay in iyaga oo magaalada jooga ay iska maqnaadaan waxaan u dirayaa codsi ah inay ilaaliyaan waajibaadka lagu leeyahay ee loo doortay” ayuu mar kale yiri Sheekh Aadan Madoobe.

Baaqashada kulamada ayaa imaaneysa xilli xasaasi ah, ayna taagan tahay xiisad culus oo ka dhex jirta golaha, taas oo la xiriirta mooshin ay wadaan xildhibaanno kasoo horjeedo Sheekh Aadan Madoobe, kuwaas oo horay buuq uga sameeyay baarlamaanka.

Marka laga soo tego xiisaddan, waxaa Baarlamaanka Soomaaliya horyaalla shaqooyin adag oo ay ugu horreyso arrinta doorashada, maadaama laga sugayo shuruucdii lagu hagi lahaa.

Kaldhigii ugu dambeeyay ayay xildhibaannadu ku gaareen go’aanno culus oo la xiriira doorashada iyo wax ka beddelka dastuurka, xilli ay weli diidan yihiin mucaaradka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha guddiga madaxa banaan ee doorashooyinka qaranka, Mudane Cabdikariin Axmed Xasan oo xalay ka qayb-galay kulan dadweyne oo su’aallo lagu waydiinyay ayaa weerar culus oo dhanka afka ah ku qaaday mas’uuliyiinta maamulka gobolka Banaadir oo uu ugu horreeyo duqa Muqdisho.

Cabdikariin oo ka hadlayay roobabkii xoogganaa ee xalay ka da’ay caasimada ayaa sheegay in isaga iyo dadka kale ee ku sugnaa hoolka ay saameyn ku yeesheen roobabka, ayna aadi karin waayeen guryahooda, sababo la xiriira waddooyinka xirmay iyo kuwa burburay.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in aan ala xisaabtami karin duqa Muqdisho, Maxamed Axmed Amiir iyo guddoomiyeyaasha kale ee degmooyinka, maadaama aynan ku imaan doorashooyin dadweyne oo qof iyo cod ah, sida uu hadalka u dhigay.

“Roob ayaa hadda da’ay meel aan marno maleh caawa guryaheenna ma aadi karno meelahaasi guddoomiye degmo ayaa xukuma, guddoomiye gobol-baa jooga ma naqaano waa naloo magacaabaa” ayuu yiri guddoomiyaha guddiga doorashooyinka Qaranka.

Sidoo kale guddoomiyaha ayaa shaaca ka qaaday in haatan ay ka shaqeynayaa doorashooyinka goleyaasha deegaanka, si loo doortay madaxda gobolka iyo degmooyinka, isaga oo xusay in markaas shacabka ay la xisaabtami karaan mas’uuliyiintooda.

“Beri marka la doorto guddoomiyaha degmada waxaa ugu takeysaa gurigiisa, waxaana leedahay maxaa sidaan iigu sameyneysaa anaa ku doortayee waana la xisaabtameysaa, balse hadda lama hadli kartid, illeen ma dooraninee” ayuu mar kale yiri guddoomiyuhu.

Saameynta roobka ee uu guddoomiye Cabdikariin ka hadlay ayaa maanta ka taagan Muqdisho, waxaana ku dhintay dad shacab ah, halka ay soo dumeen guryo, sidoo kalena ay burbureen waddooyin laami ah oo halbowle u ahaa isku socodka dadweynaha.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo haatan Muqdisho ay ka socoto diiwaan-gelinta dadweynaha, taas oo la gaarsiiyay inta badan degmooyinka gobolka Banaadir.

Diiwaangelinta kadib ayaa waxaa ku xigi doonta doorashada goleyaasha deegaanka oo iyana dhici doonto bisha June ee sanadka, sida uu shaaciyay guddiga doorashooyinka.

Khartoum (Caasimada Online) – Dowladda Sudan oo warqad rasmi ah usoo dirtay Dowladda Federaalka ayaa usoo gudbisay dacwad culus oo ka dhan ah Maamul-goboleedka Puntland, taas oo la xiriirta in Puntland ay si dadban uga qeyb qaadanayso dagaalka ka socda dalkaasi.

Warqaddan oo kasoo baxday wasaaradda arrimaha dibadda Sudan ayaa waxaa lagu sheegay inay la socoto in Puntland ay taageero istiraatiiji ah iyo mid saadka ah siineyso ciidamada RSF (Rapid Support Forces), oo lagu eedeyay inay tacaddiyo ka gaysteen waddankaasi.

Waxaa kale oo ay Sudan sheegtay in garoonka diyaaradaha Boosaaso uu noqday xarun isugu jirta safarro iyo sahay ciidan oo ay isticmaalaan ciidamada RSF, iyadoo la tuhunsan yahay in taageeradaasi ay ka dambeeyay dalal shisheeya oo uu ku jiro Imaaraadka Carabta.

Sudan ayaa sidoo kale ka digtay halis ka dhalan karta arrintaan, haddii aan si deg-deg ah wax looga qaban, iyada oo xustay in taageerada Puntland u fidinayso RSF ay u aragto khatar weyn oo liddi ku ah amniga dalkeeda, ayna dhaawici doonta xiriirka labada dal.

Dhinaca kale dowladda Sudan ayaa shaki way ka muujisay hadal kasoo baxay wasiirka warfaafinta Puntland, Maxamuud Caydiid Dirir oo dhowaan beeniyay eedda maamulkaas loo jeediyay, isaga meesha ka saaray inay ku lug leeyihiin xiisadda ka taagan dalkaasi.

Wasaaradda arrimaha dibadda Sudan oo u jawaabtay wasiirka ayaa hoosta ka xariiqday in hadalkaasi uu yahay marin-habaabin iyo isku day lagu daboolayo kaalinta Puntland ee la xiriirta taageerada RSF ee haatan ka keentay dacwadda ay usoo gudbisay Soomaaliya

Qoraalkan ayay Sudan uga codsatay dowladda Soomaaliya in si deg dega ah ay baaris u sameeyso, kadibna ay qaado tallaabada ugu haboon, si looga sal gaaro arrintaasi oo ay tilmaamtay in aan la aqbali karin in ciidanka RSF ama hoggaankooda ay helaan taageero siyaasadeed, ciidan, ama saadka ah, maadaama ay loo haysto tacadiyo waa wayn.

Ugu dambeyn, Dowladda Sudan waxay ka codsatay Dowladda Federaalka Soomaaliya in ay si degdeg ah u baarto arrintan, tallaabo sax ah ka qaaddo, islamarkaana ay mar kale caddayso mowqifkeeda ku aaddan ilaalinta madaxbannaanida Sudan iyo nabadda gobolka.

Washington (Caasimada Online) – Dowladda Mareykanka ayaa si adag uga digtay in hoggaanka federaalka Soomaaliya ay kaligood ku fuliyaan isbeddello ku saabsan nidaamka federaalka iyo doorashooyinka dalka iyada oo aan la helin talo iyo oggolaansho ballaaran.

Bayaanka oo ka soo baxay Waaxda Arrimaha Afrika ee Wasaaradda Arrimaha Dibadda Mareykanka ayaa yimid kadib markii la soo gaba-gabeeyay shirkii ugu dambeeyay ee Golaha Wadatashiga Qaranka (GWQ) oo Arbacadii lagu qabtay Muqdisho.

Inkasta oo dowladda federaalka ay shirka ku tilmaantay horumar lagu xoojinayo amniga qaranka iyo u diyaar-garowga doorashooyinka, haddana maqnaanshaha Puntland iyo Jubaland — oo ah laba maamul oo muhiim ah — ayaa muujinaya kala qaybsanaan sii fidaysa oo halis gelinaysa nidaamka siyaasadeed ee dalka.

“Dhammaan dhinacyada ay khuseyso waa in ay ka qayb qaataan go’aannada la xiriira nidaamka federaalka iyo doorashooyinka Soomaaliya,” ayaa lagu yiri fariin ka timid Waaxda Arrimaha Afrika oo lagu daabacay X (horey Twitter). “Go’aanno la gaaro iyada oo aan la helin taageero ballaaran waxay luminayaan sharciyad waxayna carqaladeynayaan wax ka qabashada caqabadaha amni ee taagan.”

Mareykanka ayaa si aan caadi ahayn arrintan fagaare ugu hadlay, taasoo uu si gaar ah u xusay Cabdiraxmaan Caynte, wasiirkii hore ee Qorsheynta Soomaaliya ahna falanqeeye siyaasadeed oo la ixtiraamo. Wuxuu ku tilmaamay hadalka Mareykanka inuu yahay isbeddel weyn oo ku yimid xagga diblomaasiyadda.

“Diblomaasiyaddu waxay talo bixin u dhiibtaa si hoose, halka dhaleeceyntu si fagaare ah loo mariyo si cadaadis loo saaro,” ayuu qoray Caynte. “In Mareykanka uu si toos ah u cambaareeyo ad-adayga Dowladda Federaalka ee ku aaddan doorashooyinka iyo isbeddelka dastuuriga ah, waxay muujinaysaa in Washington ay ka dhammaadeen dhammaan waddooyinkii diblomaasiyadeed ee talo-bixinta, ayna la kulantay xulafo waayey jihadii siyaasadeed.”

Caynte ayaa isbarbardhig ku sameeyay Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo madaxweynihii hore Maxamed Cabdullaahi Farmaajo, labaduba ay la kulmeen cadaadis gudaha iyo dibedda ah oo la xiriira dib-u-dhacyada doorashooyinka iyo awood dhaaf. “Sida madaxweynihii isaga ka horreeyay, Xasan Sheekh hadda waxaa lagu qasbi doonaa inuu galo hannaan doorasho oo uusan ku guuleysan karin ama musuq-maasuqi karin,” ayuu yiri.

Waxa uu intaas ku daray in xaaladda taagan ay muujinayso “wareeg siyaasadeed oo xun” oo ku sii baahay dhaqanka siyaasadeed ee hogaamiyeyaasha dalka, isagoo ugu baaqay isbeddel jiil cusub. “Wareeggan xun wuxuu astaan u yahay dhaqan siyaasadeed oo qaldan oo ay ku taagan yihiin madaxda sare. Waqtigii isbeddel geesinimo leh oo dalka badbaadin kara waa la jooga,” ayuu ku soo gabagabeeyay.

Khilaaf ay adag tahay in la iska indho-tiro

Bayaanka Mareykanka ayaa yimid kadib shirkii Golaha Wadatashiga Qaranka oo ka dhacay Villa Somalia, kaas oo uu guddoomiyay Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud. Waxaa ka qayb galay Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre, Ra’iisul Wasaare Ku-xigeen Saalax Axmed Jaamac, madaxweynayaasha Galmudug, Hirshabelle, Koonfur Galbeed, SSC-Khaatumo, iyo wakiillo ka socday gobolka Banaadir.

Goluhu waxa uu soo saaray war-murtiyeed ugu dambeyntii lagu sheegay go’aammo lagu xoojinayo isku-duwidda amniga qaranka, taageeridda hawlgallada lagula dagaallamayo Al-Shabaab, iyo dardargelinta diiwaangelinta codbixiyeyaasha oo ka bilaabanaysa Muqdisho kuna faafaysa maamul-goboleedyada kale.

Hase yeeshee, maqnaanshaha Puntland iyo Jubaland ayaa hoos u dhigay saamayntii shirka. Labada maamul ayaa si cad uga soo horjeestay qorshaha dowladda federaalka ee ku aaddan wax-ka-bedelka dastuurka iyo qaab-dhismeedka doorashooyinka iyada oo aan la helin ansixintooda. Puntland ayaa hakisay wada-shaqeynta dowladda dhexe, halka Jubaland ay ku eedeysay Villa Soomaaliya in ay wiiqayso madaxbannaanideeda.

Wasiirka Warfaafinta Jubaland, Cabdifataax Maxamed Mukhtaar, ayaa si cad u diiday war-murtiyeedkii GWQ, isagoo ku tilmaamay “mid aan wax cusub soo kordhinayn, kana beddelayn xaaladda Jubaland.” Wuxuu ku eedeeyay madaxda dowladda dhexe in ay iska indho-tireen qodobbada khilaafka asaasiga ah, ayna wataan ajande laga keenay xagga sare.

Iyadoo ay sii kordhayaan khilaafaadka siyaasadeed ee Jubaland, Golaha Wadatashiga Qaranka ayaa faray Wasaaradda Arrimaha Gudaha in ay diyaarsato xeer sharciyeed lagu xallin karo khilaafaadka gudaha maamulka. Laakiin madaxda Jubaland waxay ku adkeysanayaan in faragelinta Villa Somalia lafteedu tahay dhibka, ee aysan ahayn xal.

Dhanka kale, tallaabo astaan u ah isbeddelka siyaasadeed ee socda, Golaha ayaa si rasmi ah u aqoonsaday SSC-Khaatumo inay tahay dowlad-goboleedka ugu cusub ee dalka.

Goluhu waxa uu sidoo kale dib u xaqiijiyay sida uu uga go’an yahay ilaalinta dastuurka ku-meel gaarka ah ee Soomaaliya, isagoo carrabka ku adkeeyay muhiimadda ay leedahay in dhammaan dhinacyada ay si wadajir ah uga qeyb qaataan wada-xaajoodka siyaasadeed — inkasta oo taas si toos ah uga hor imanayso ka maqnaanshaha laba dowlad-goboleed oo muhiim ah.

Cadaadis caalami ah oo isa soo taraya

Dowladda Mareykanka oo ah saaxiib muhiim u ah Soomaaliya dhanka amniga iyo horumarinta ayaa si isa soo taraysa u muujinaysa walaac ku saabsan baahida loo qabo in hannaanka siyaasadeed ee dalka uu noqdo mid loo dhan yahay oo sharciyad leh.

Mareykanka ayaa si weyn u maalgeliyay dadaallada xasillinta Soomaaliya, wuxuuna ka baqayaa in isbeddello hal dhinac ah lagu hirgeliyo ay dib u furaan khilaafaad siyaasadeed oo halis gelin kara guulihii yaraa ee tobankii sano ee la soo dhaafay.

Xaaladaha ugu dambeeyay waxay muujinayaan in Soomaaliya mar kale wajahayso isgoys siyaasadeed. Iyadoo doorashooyin soo socda ay muuqdaan, kana dhex jirto kalsooni-darro u dhexeysa dowladda dhexe iyo maamul-goboleedyo dhowr ah, falanqeeyayaal ayaa ka digaya in fashilka lagu gaari waayo heshiis qaran oo dhab ah uu dib u celin karo dalka, islamarkaana uu horseedi karo dib u dhaca nidaamka dowlad-dhiska.

Sida uu xusay Caynte, mushkiladda ugu weyn ma ahan farsamada isbeddellada, balse waa dhaqanka siyaasadeed ee xun ee hogaamiyeyaasha. “Waqtigu waa hadda,” ayuu yiri, “in la hirgeliyo dhaq-dhaqaaq siyaasadeed oo geesinimo leh, si loo badbaadiyo dalkeena qiimaha badan.”

Waxaa weli laga war sugayaa in Madaxweyne Xasan Sheekh uu tixgelin doono digniinahan, una furo wadahadal siyaasadeed oo loo dhan yahay. Laakiin fariinta Mareykanka ayaa ah mid cad: sharciyad siyaasadeed lagama heli karo dusha sare — waa in laga dhisaa salka bulshada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga halaya khasaaraha ka dhashay roob xooggan oo xalay ka da’ay magaalada Muqdisho kaas oo saameyntiisa si weyn looga dareemay gudaha caasimada.

Roobka ayaa lasoo wariyay inay ku dhinteen dad danyar ah, sidoo kalena ay burbureen guryo badan, taas oo sii adkeysay xaaladda adag ee ka dhalatay roobka ka da’ay Muqdisho.

Dadka dhintay waxaa ku jira gabar yar iyo ayeeyadeed, kadib markii uu ku dumay gurigooda oo ku yaalla degmada Xamarjajab ee gobolka Banaadir.

Dhacdada dhimashada sabatay ayaa timid ka gadaal markii guri ay daganaayeen qoyska uu kusoo kor dhacay guri kale oo ka dheer oo ay lahaayeen cid kale oo ay daris yihiin.

“Meeshaan xalay waxaa ka dhacday qadar Alle roob ayaa da’ay gurigaan oo hooseeyay ayaa guri kale oo ka koreeyay uu kusoo dumay, waxaana ku dhintay maamo iyo gabar ay ayeeyo u tahay” ayuu yiri mid kamid ah dadka deegaanka oo la hadlay Shabelle Tv.

Wiil kale oo mayd ah ayaa isna saaka laga soo saaray god ku yaalla Laami yaraha Soobe, halkaas oo ay isugu tageen dadweyne fara badan, si ay gurmad u sameeyaan.

Dhinaca kale, saameynta roobka ayaa saaka si weyn looga dareemayaa xaafadaha Muqdisho iyo wadooyinka qaarkood oo burburay, sida ay muujinayaan muuqaallo lagu baahiyay baraha bulshada.

Waxaa sidoo kale arrintan ay saameyn ku yeelatay isku socodka gaadiidka iyo dadweynaha, maadaama roobabku ay biyo dhigeen waddooyinka muhiimka ah.

Illaa iyo hadda ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay maamulka gobolka Banaadir, waxaase laga sugayaa inuu qaado tallaabo deg deg ah, si biyaha looga qaado waddooyinka, loona fududeeyo isku socdka guud ee caasimada.

Muqdisho ayaa mar kasta oo uu roob da’do u nugul dhibaatada, waxaana soo duma dhismayaasha, halka ay burburaan laamiyada, sababo la xiriira tayo xumo darteed.

Boosaaso (Caasimada Online) – Faah-faahin dheeri ah ayaa waxaa laga helayaan doon u rarneyd ganacsato reer Puntland oo xalay ku gubatay gudaha dekedda magaalada Boosaaso ee xarunta gobolka, kadib markii uu qabsaday dab xoogleh.

Doonida oo lagu magacaabo MSV: FAIZE SULTANE MOYUDIN aya kasoo shiraacatay dalka Hindiya, waxayna la sheegay in wadday raashin ay lahaayeen ganacsato Soomaaliyeed oo kasoo jeeda deegaannada Maamul-goboleedka Puntland.

Ilo wareedyo xilkas ah ayaa Caasimada Online u sheegay in kahor inta aysan dajin badeecadda uu dab qasaday doonta, kaas oo ay ku guul-dareysteen inay damiyaan  Puntland iyo shirkadda DP-world ee gacanta ku haysa dekedda wayn ee Boosaaso.

Inta badan adeeggii ay wadday doonta ayaa ku basbeelay dabka, waxaana khasaaraha uu yahay mid baaxadleh oo saameyn ku yeeshay ganacsatadii lahayd hantidaas.

Dhanka kale, wasaaradda maaliyadda Puntland oo ka hadashay dhacdan ayaa tacsi u dirtay ganacsatadii ku hanti beeshay dabka qabsaday doontaas ee taagneyd dekedda Boosaaso.

“Wasaaradda Maaliyadda Dowladda Puntland waxa ay ka Tacsiyaynaysaa Ganacsatadii hantidooda ku wayday Doontii MSV: FAIZE SULTANE MOYUDIN oo xalay dab ka kacay gudaha Doonida xili ay ku xirnayd Dekeda Boosaaso” ayaa lagu yiri qoraalka wasaaradda.

Ma cadda illaa iyo hadda sababta rasmiga ah ee dhalisay dabka halakeeyay doonida, kaas oo sababay in la badbaadin waayey hantidii saarneyd.

Marar badan ayaa dhacdooyin tan lamid a ka dhaceen dekedda Boosaaso iyo xeebaha Puntland oo ay horay ugu gubteen doonyo iyo maraakiib siday alaabo kala duwan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xujeeydii ugu horreysay ee sanadkan ka xajineysa Soomaaliya ayaa shalay si rasmi ah uga ambabaxday magaalada Muqdisho, iyaga oo ku wajahan dalka Boqortooyada Sacuudi Carabiya si ay uga mid noqdaan malaayiinta Muslimiinta ah ee sanadkan gudanaya waajibaadka Xajka.

Xujeydan oo tiradoodu tahay 431 ruux ayaa ka duushay garoonka diyaaradaha Aadan Cadde, halkaas oo munaasabad sagootin ah loogu sameeyay kahor inta aysan bilaabin safarkooda.

Waxaa halkaas kusii sagootiyay madax ka tirsan dowladda Federaalka Soomaaliya oo muujiyay muhiimadda ay Xajku u leedahay qofka Muslimka ah.

Munaasabadda sagootinta Xujeyda waxaa ka qeyb-galay masuuliyiin sare oo ka tirsan Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, kuwaas oo ay ka mid yihiin Wasiirka Awqaafta iyo Arrimaha Diinta Sheekh Mukhtaar Roobow Cali, Wasiirka Caafimaadka Dr. Cali Xaaji Aadan iyo Wasiirka Gaadiidka iyo Duulista Hawada Maxamed Faarax Nuux.

Masuuliyiinta ayaa halkaasi ka jeediyay khudbado kooban oo dardaaran iyo talooyin iskugu jira, iyaga oo xusuusiyay Xujeyda muhiimadda ay leedahay gudashada acmaasha Xajka si waafaqsan shareecada Islaamka iyo nidaamka u degsan dowladda Sacuudi Carabiya ee martigelineysa xujeyda caalamka.

Wasiirka Roobow ayaa si gaar ah Xujeyda ugu booriyay in ay muujiyaan edeb, sabir iyo wadajir inta ay ku guda jiraan safarkooda barakeysan, isaga oo Alle uga baryay inuu ka aqbalo cibaadada ay u baxay yihiin.

Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa sanad walba si gaar ah u daryeesha safarka Xujeyda, iyadoo la tixgelinayo muhiimadda weyn ee uu leeyahay Xajku oo ka mid ah shanta tiir ee Islaamka. Sanadkan, dadaal dheeri ah ayaa la geliyay sidii Xujeydu ay ugu safri lahaayeen si nabad ah, hufan oo habsami leh.