Addis Ababa (Caasimada Online) – Xukuumadda Somaliland ayaa ka hadashay warka kasoo baxay dowladda Itoobiya ee ay ku sheegtay inay kula jirto wada-hadallo ku saabsan dekedda magaalada Berbera.

Wakaaladda wararka Itoobiya ee ENA ayaa wasiirka gaadiidka iyo saadka Dr. Alemu Sime kasoo xigatay in wada-hadalladaas ay marayaan meel wanaagsan.

Isaga oo xusaya in Itoobiya ay 95% badeecadaha ay lasoo degto iyo kuwa ay dhoofiso u isticmaasho dekedda Jabuuti, wasiirka ayaa sheegay inay socdaan dadaallo lagu raadinayo dekedo kale, islamarkaana ay meel wanaagsan marayaan wada-hadallada ku aaddan isticmaalka dekedda Berbera, sida ay sheegtay EPA.

Isaga oo ka jawaabaya ayaa wasiirka arrimaha dibadda ee xukuumadda Somaliland Dr. Ciise Kayd wuxuu ku adkeystay in aysan waxaba ka jirin sheegashada Itoobiya.

“Arrintaan waxay ku saabsan tahay sheekadii hore ee 19%,” ayuu yiri wasiirka oo sheegay in arrintani mar hore ahayd, warkeediina hadda dhamaaday.

Heshiiskaas ayuu sheegay in Itoobiya ay ka soo bixi waysay shardigii laga rabay ee ay qaybta uga noqon laheed dekadda Berbera ee ay haatan gacanta ku hayso DP World.

“Itoobiya waa ay bixin waysay lacagtii laga rabay, sidaas ayayna ku waysay qaybtii ay rabtay,” ayuu wasiir kayd sii raaciyay hadalkiisa.

Dad badan oo ku nool Geeska Afrika oo Soomaalidu ugu horeyso ayaa walwal ka muujiyay in Itoobiya ay si walba ku qaadan doonto badaha ku teedsan wadamada ay dariska yihiin.

Abiy ayaa horey uga digay in deked la’aanta dalkiisa ay mustaqbalka noqon karto il colaadeed, wuxuuna ku baaqay dadaallo wax looga qabanayo arrintaas si loo ilaaliyo xasilloonida gobolka.

Itoobiya ayaa albaabkii badda uu kasoo xirmay 1993-kii markii Eritrea ay heshay madax-banaani, kadib 30 sano oo dagaal ah.

Somaliland ayaa sheegatay inay ka go’day Soomaaliya 30 sano kahor, balse ma haysato aqoonsi caalami ah, taasi oo adkeyneysa heshiis kasta oo Itoobiya ay ku dooneyso inay dekad uga hesho Soomaaliya, ayada oo aan soo marin dowladda federaalka.

Dowladda federaalka ayaa horey u sheegtay inay diiday codsi uga yimid itoobiya oo ku saabsan inay la gasho wada-xaajood ku saabsan sidii ay uga heli laheyd deked ku taalla Badda Cas.

Inkasta oo Soomaaliya ay “si aad uga go’an tahay” horumarinta nabadda, amniga, ganacsiga iyo is-dhex-galka, haddana ma xiiseynayso bixinta helitaanka hanti istaraatiiji ah sida deked, waxaa sidaas warbaahinta Bloomberg u sheegay wasiiru-dawlaha Arrimaha Dibadda Cali Cumar (Cali Balcad).

“Madax-banaanida iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya – berriga, badda iyo hawada – sida uu dhigayo dastuurkeena, waa muqaddas mana furan in laga doodo,” ayuu yiri. 

Nairobi (Caasimada Online) – Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay weerar ay shalay ciidamada Kenya ku qaadeen goob ay Al-Shabaab kaga sugnaayeen deegaanka Dabalwein oo ku dhaw Ijara ee ismaamulka magaalada Garissa.

Saraakiisha ammaanka Kenya ayaa xaqiijiyey in weerarkaasi ay ku dileen ugu yaraan hal dagaalyahan, ayna ku dhaawaceen tiro kale.

Sidoo kale saraakiisha ayaa xusay inay cagta mariyeen goobta ay ku sugnaayeen xubnaha, ayna ka heleen sadex qori oo AK47 ah, 90 xabo oo rasaas ah, dawooyin iyo waxyaabo kale.

Waxaa kale oo ay intaasi kusii dareen inay heleen sahay caafimaad iyo agabka laga sameeyo walxaha qarxa, sida ay hadalka u dhigeen.

Dhacdadan ayaa noqonaysa tii ugu dambaysay ee ka dhacda deegaankaas oo maalmihii u dambeeyay laga dareemayay dhaq-dhaqaaqyo ciidan.

Dhanka kale ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay kooxda Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkaas ee ay guulaha ka sheegatay dowladda Kenya.

Muddooyinkii u dambeeyay ciidamada Booliska Kenay ayaa kordhiyay howlgallada ka dhanka ah Al-Shabaab ee ay ka wadaan deegaanada u dhow xadka Soomaaliya, ayada oo ujeedka uu yahay in la xaqiijiyo amniga, lagana hortago weerarada hubeysan ee kooxda.

Si kastaba, waxaa ka horreeyay weerar kale oo dhowaan lagu dilay laba xubnood oo ka tirsanaa Al-Shabaab, isla markaana ahaan jiray dhaqaatiir, kadib weerar ay booliisku ku qaadeen xeruntooda oo ku taalla deegaanka Fafi oo isna hootsga ismaamulka Garissa.

Guriceel (Caasimada Online) – Magaalada Guriceel ee gobolka Galgaduud waxaa ka taagan kiiska Hooyo Xaamilo ah oo 6-bilood ku xiran saldhigga degmada, hooyadaas waxaa loo heystaa lacag dhan 52 kun oo dollar.

Hooyadaan oo lagu magacaabo Xaawo Cabdullahi Nuur, waxay dhashay sagaal carruur ah, hadda waxay leedahay uur bila dhamaystay, waxay ka shaqey jirtay dhoofinta Ariga jarka ah, waxayna khasaartay lacag dhan $52 kun.

Dadkii ku lahaa lacagta ayaa dacweeyey, waxaana lix bilood ka hor lagu xiray xabsiga Guriceel, ninkii ay u dhashay carruurta ayaa xabsiga ku dhex furay, isagoo ka cararaya qaanta lagu yeeshay gabadhaan, sid ay u sheegtay warbaahinta.

Weriyaal loo ogolaaday inay wareystay ayaa Hooyo Xaawo shalay ku booqday xabsiga, waxay sheegtay sababta loo xiray, waxay ka deyrisay xaaladeeda caafimaad, waxayna sheegtay in lagu xiray qol neef-diid ah oo ah kan ugu nolosha adag qolalka maxaabiista.

Baahintaas kadib, waxaa cirka isku shareeray kiiska Hooyo Xaawo, dad badan ayaa ka carooday sida loola dhaqmay haweeneydaan xaamilada ah, ayadu waxay ka soo jeedaa Dhuusamareeb, balse ninka furay ee 9-ka cunug ay u dhashay, hadana ay uurka u leedahay ayaa ka soo jeeda Guriceel.

Taliyaha booliska degmada Guriceel Cismaan Hudey ayaa caawa ka hadlay kiiskaan, wuxuu sheegay in isagu uu u yeeray warbaahinta, si dadka wax heysta loogu bandhigo qaanta loo heysto gabadhaan, sidoo kale wuxuu beeniyey in qol neefdiid ah lagu xiray gabadha.

Sidoo kale Xaawo oo mar kale maanta warbaahinta la hadashay waxay sheegtay in booliska ay ka heshay wixii ay gacan u awoodeen, balse iskeed ay isaga xanuunsaneed, ciqaab gaar ahna aan loogu geysan xabsiga.

Qaar ka mid ah ganacsatada degmada Guriceel oo is abaabulay ayaa Maamo Xaawo maanta ka soo damiintay xabsiga, sidaas ayey ku timid banaanka lic bilood kadib, waxaana lagu wadaa in dhawaan laga bixiyo lacagtii lagu lahaa oo hadda uruurinteedu ay socoto.

Hoos ka daawo

Caruusha (Caasimada Online) – Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa si weyn loogu soo dhaweeyey magaalada Arusha ee dalka Tanzania.

Madaxweynaha ayaa dalkaas uga qeyb-galaya Shirka Madaxda Dalladda Bulshada Bariga Afrika oo laga sugayo in ay go’aan ka soo saaraan codsiga dowladda Soomaaliya ee ku biirista dalladan.

Madaxweynaha ayaa xoogga saaraya sidii uu ugu qancin lahaa hoggaamiyeyaasha Dallada Bulshada Bariga Afrika in ay aqbalaan codsiga Jamhuriyadda Soomaaliya.

Sidoo kale Xasan Sheekh ayaa uga warbixinaya hawlkarnimada iyo firfircoonida ay ku tilmaaman yihiin shacabka Soomaaliyeed, fursadaha dhaqaale iyo khayraadka ceegaaga dalkeenna oo haddii la maal-geliyo ay ka faa’iidayaan dadkeenna iyo dalkeenuba.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda oo horey socdaal ugu maray qaar ka mid ah dalalka xubnaha ka ah Dalladda Bulshada Bariga Afrika (EAC) ayaa xasuusiyey wakhtiga dheer ee uu horyaallo codsiga shacabka iyo dowladda Soomaaliyeed.

Dowladda Soomaaliya ayaa codsigeeda ku biiridda dalastaas gudbisay sannadkii 2016-kii, Soomaaliya u aragta in mustaqbalka dhaqaale iyo bulsho ee dalalka Geeska Afrika uu yahay mid isku sidkan, ayna muhiim tahay in dalkeennu uu doorkiisa ka qaato.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa dadaal ku bixinaya in dalkeennu uu ka qayb-qaato iskaashiga dhaqaalaha iyo fududeynta isu-socodka dalalka Gobolka oo saldhig u ah kobcinta dhaqalaaha, shaqo-abuurka iyo dhismaha kaabeyaasha dhaqaalaha.

Sida ay horay muujiyeen wadamada ku bahoobay daladaas dowladda Soomaaliya ayaa loo ogolaa doonaa xubinimadeeda, waxaana la qiimeynayaa xog uruurin laga sameeyey dalka intii uu joogay xafiiska Madaxweyne Xasan Sheekh.

Garoowe (Caasimada Online) – Maamul goboleedka Soomaaliyeed ee Puntland ayaa shaaciyay moqifkiisa ku aadan wax ka beddalka dastuurka Soomaaliya oo ay ku howlan tahay dowladda federaalka ee uu hoggaamiyo madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

Arrintan ayaa maanta lagu soo qaaday shirka golaha wasiirada ee Puntland, kaas oo uu guddoomiyay madaxweyne Sacaiid Cabdullahi Deni oo uu wehliyo ku xigeenkiisa Axmed Cilmi Cismaan Karaash.

Shirka oo todobaadle ah ayaa waxaa diiradda lagu saaray arrimaha Amniga, Doorashada Puntland, Go’aanka Puntland ee ku aadan qorshaha wax-ka-bedelka Dastuurka Soomaaliya ,kala Xadaynta Waajibaadka Wasaaraddaha  iyo Siyaasadda iyo xeerka tirakoobka Puntland.

Sidoo kale kulanka ayaa waxaa looga hadlay hannaanka Doorashooyinka Puntland ee hal qof iyo hal cod oo weli lagu mursanyahay, maadaama mucaaradka ay diideen.

Golaha ayaa  isku raacay sidii loo dhamaystiri lahaa dhammaan agab yada farsamo iyo amni ee ay u baahan tahay qabashada doorashadaas, taas oo ah Waddada keliya ee looga bixi karo khatar kasta oo Puntland ka jirta.

Haddaba muxuu yahay go’aanka Puntland ee wax ka beddalka dastuurka Soomaaliya?

Puntland oo caddeysay mowqifkeeda ayaa ka horyimid qorshaha dowladda federaalka ee wax ka beddalka dastuurka, ayada oo sheegtay in laga leeyahay dano siyaasadeed.

“Dowladda Puntland waxay si cad uga soo horjeedaa wax ka badelka Dastuurka Federaalka Soomaaliya iyada oo dano siyaasadeed laga leeyahay” ayaa lagu yiri go’aanka Puntland.

Sidoo kale Puntland ayaa sheegtay in dastuurka kumeel gaarka ah ee federaalka uu yahay  heshiis bulsho, kuna dhisan is faham siyaasadeed iyo dib u heshiineed Qaran kadib burburkii dowladdii dhexe ee Dalka.

Warsaxaafadeedka ayaa waxaa kale oo lagu yiri “Sida ku cad Dastuurka KMG ah Cutubka 1aad, Qodobkiisa 3aad, farqaddiisa 3aad “Mabaadiida Aasaasiga ah ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxay ku dhisan yihiin Mabaadiida Aasaasiga ah ee Awood qaybsiga nadaamka Federaalka ah”, Sidaa darteed, Madaxda iyo hay’adaha Dowladda Federaalka ah awood uma laha in ay badalaan hannaanka dowladda dhexe u dhisan tahay ee ah Madaxweyne iyo Raisul Wasaare iyo tubta dowlad dhiska ee ku dhisan Dastuurka KMG ka ah”.

Puntland ayaa sidoo kale soo saartay baaq culus, waxayna ka dalbatay baarlamaanka Soomaaliya in uusan qayb ka noqon qorshaha wax ka beddalka dastuurka KMG ka ah.

“Haddaba, Dowladda Puntland waxay ugu baaqaysaa labada Gole ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya in aysan qayb ka noqon in meesha laga saaro Dastuurka KMG ka ah iyo wax ka badel kasta ee keeni kara khilaaf siyaasi ah” ayaa lasii raaicyay bayaanka.

Ugu dambeyn waxa ay Puntland caddeysay in aysan raalli ka noqon doonin wax ka beddalka dastuurka, maadaama aan lagala sameyn wax wada tashi ah.

“Dowladda Puntland waxay caddeynaysaa in aysan qayb ka noqon doonin dhaqangelinta wax-ka-badel kasta ee Dastuurka lagu sameeyo iyada oo aysan Puntland qayb ka ahayn” ayaa lagu soo gabagabeeyay go’aan maanta kasoo baxay dowlad goboleedka Puntland.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirkii amniga gudaha xukuumadda federaalka Soomaaliya, Maxamed Axmed Sheekh Cali (Doodishe) ayaa maanta loo magacaabay Safiirka Soomaaliya ee waddanka Qatar, sida ay innoo xaqiijiyeen ilo wareedyo lagu kalsoon yahay.

Doodishe oo muddo ku dhow laba sanno ahaa wasiirka amniga gudaha ayaa hadda noqon doono Danjiraha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya u fadhin doona dalka Qatar oo kamid ah dowladaha Carbeed ee haatan xiriirka wanaagsan la leh Soomaaliya.

Wararka ayaa sheegay in Wasiir Doodishe uu maanta ka qayb-galay kulanka todobaadlaha ah ee Golaha Wasiirada, kaas oo noqon doono kiisii ugu dambeeyey, wuxuuna sidoo kale macsalaameeyay inta badan xubnaha Golaha Wasiirada ee maanta ka qayb-galay shirka.

Sawirro la soo qaaday shira kadib oo ay wada galeen Doodishe iyo xubnaha Golaha Wasiirada ayaa lagu sheegay in la macsalaameeyay, maadaama uu noqonayo safiir.

Sidoo kale magacaabista Doodishe ee Safiirka Qatar waxaa xaqiijisay wasiirka haweenka iyo xuquuqul insaanka, Khadiijo Maxamed Diiriye oo qoraal soo dhigtay Fecebook-geeda.

“Wasiirkii hore ee Amniga Gudaha XFS Safiirkeena Doha Qatar u fadhiisan doona dowladda Soomaaliya,” ayay qoraalkeeda ku tiri wasiir Khadiijo Maxamed Diiriye.

Dhinaca kale lama oga cidda loo magacaabi doona booska uu banneeyay wasiirka amniga gudaha Soomaaliya, waxaana laga dhowr sugayaa ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre.

Si kastaba, maagacaabistan ayaa kusoo aaday xilli la filayo in uu Ra’iisul Wasaaraha xukuumadda federaalka Soomaaliya  uu golahiisa Wasirrada ku sameeyo isku shaandheyn ballaaran, balse ma cadda xubnaha ay saameyn doonto, haddii la qaado tallaabadaasi.

Garoowe (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya Garoowe ayaa sheegaya in dood xoogan ay haraysay kulan xasaasi ah oo ay maanta magaaladaas ku lahaayeen xildhibaanada Golaha Wakiilada dowlad goboleedka Soomaaliyeed ee Puntland.

Kulankan oo loo ballansanaa in looga hadlo xeerka doorashooyinka ee weli lagu murusan yanay ayaa kusoo dhammaaday buuq iyo gacaan qaad, ka dib markii xildhibaanadu ay si adag isugu khilaafeen meel-marinta xeerka wax ka beddelka doorashooyinka maamulkaas.

Hoolka baarlamaanka ayaa waxaa hal mar qabsaday sawaxan xoogan, waxaana la arkayay xildhibaano careysan oo isku fara baxsanaya, sida ay muujinayaan muuqaallo la helay.

Arrinta ay isku qabteen xildhibaanada ayaa timid ka dib markii xubnaha guddiga loo xil-saaray xeerka doorashooyinka ay soo jeediyeen in dib loo dhigo meel marintiisa, sababo la xiriira ammaanka, gaar ahaan xiisadda siyaasadeed ee ka taagan magaalada Garoowe.

Intaas kadib waxaa doodda soo farageliyay guddoomiyaha Golaha Cabdirashiid Yuusuf Jibriil oo shaaciyay in meel-marinta xeerkan dib loo dhigo illaa Axadda, waxaana kadib uu sidaas kusoo xiray kulankii ay lahaayeen xildhibaanada baarlamaanka maamulka Puntland.

Dhinaca kale qaar kamid ah xildhibaanada oo kulanka kadib la hadlay Wariyeyaasha ayaa ku eedeeyay guddoomiyaha inuu afduubtay baarlamaanka, sida ay hadalka u dhigay.

Xaaladdan ayaa uga sii dareysa muranka haatan ka taagan doorashooyinka Puntland oo xiisad xoogan ka dhex dhaliyay xubnaha mucaaradka iyo sidoo kale madaxweyne Deni.

Si kastaba, lama oga sida ay wax noqon doonaan, waxaana sii dhammaanaya waqtiga muddo xileedka hay’adaha dowladda, ayada oo lagu heshiin hannaanka doorashada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay qarax miino oo xalay ka dhacay gudaha degmada Yaaqshiid ee gobolka Banaadir.

Qaraxa oo jugtiisa ay si xoogan u maqleen dadka deegaanka ayaa waxaa lagu xiray Farmashiye ku yaal qaybo kamid ah degmadaasi, sida ay innoo xaqiijiyeen goobjoogayaal.

Wararka ayaa sheegaya in Farmashiyaha uu lahaa qof shacab ah, isla-markaana miino lagu burburiyay, sida aanu kasoo xiganay dadka deegaanka.

Ma jiro wax khasaare nafeed ah oo uu gaystay qaraxaan, marka laga reebo burburka soo gaaray dhismaha Farmashiyaha iyo Daawooyinka lagu iibinayay.

Ilo wareedyo lagu kalsoonyahay ayaa innoo sheegay in sababta loo beegsaday goobta caafimaad ay tahay in lagu xiray kaamirooyinka CCTV, kadib amar kasoo baxay dowladda.

Illaa iyo hadda ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay saraakiisha laamaha ammaanka Soomaaliya oo ku aadan qaraxaasi, bale waxaa goobta gaaray ciidamo ka tirsan Booliska oo baaritaano kooban ka sameeyay aagga ay wax ka dhaceen ee degmada Yaaqshiid.

Inta badan kooxaha Al-Shabaab iyo Daacish ayaa beegsada xarumaha ganacsi ee ku yaalla magaalada Muqdisho, gaar ahaan kuwa ay isku qabtaan lacagaha baadda ah.

Weerarada noocaan oo kale ayaa maalmihii u dambeeyay kusoo kordhayay caasimada, waxaana horay sidaan oo kale loo beegsaday xarumo ay leedahay Shirkadda Hormuud.

Si kastaba, magaalada Muqdisho ayaa hadda ka deggan sidii hore, waxaana dhinaca kale howlgallo amni xaqiijin ka wada ciidamada Booliska iyo kuwa Xasilinta Caasimada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa maanta warbixin cusub kasoo saartay xaaladda dalka, gaar ahaan dhibaatada ka dhalatay fatahaadaha.

Hay’adda Maareynta Musiibooyinka oo maanta warbixin u gudbisay golaha wasiirada xukuumadda Soomaaliya ayaa shaaca ka qaaday inay sii kordheyso dhibaatooyinka ka dhashay xaaladda Elnino, taas oo si weyn looga dareemay inta badan gobollada dalka.

SoDMA ayaa warbixinteeda ku sheegay in ku dhawaad laba malyuun oo qof ay saameeyeen roobabka iyo daadadka haata  ka da’aya dalka.

Sidoo kale warbixinta ayaa waxaa lagu xaqiijiyay in ku geeriyoodeen roobabka daadadka wata ee El-nino muwaadiniin Soomaaliyeed ee gaaraya illaa 96 qof.

Kulanka ayaa sidoo kale lagu soo hadal qaaday gurmadka iyo dadaallada soconayo oo ay hurmuudka u tahay dowladda federaalka Soomaaliya.

“Xukuumadda JFS ayaa dadaal ugu jirta gurmadka dadka ay saameeyeen dadaadadku, waxa ayna ugu baaqeen hey’adaha gargaarka iyo bulshada Soomaaliyeed in la caawiyo dadka ay saameeyeen roobabku” ayaa lagu yir warsaxaafadeed kasoo baxay Golaha.

Dhankiisa ra’iisul wasaaraha Soomaaliya Xamsa Cabdi Barre ayaa isna golaha warbixin ka siiyey safarkii uu ku tagey degmada Doolow ee Gobolka Gedo ayaa soo bandhigay baaxadda saameynta ay ku yeesheen daadadku gobolka.

Soomaaliya ayaa haatan wajaheysa xaalad adag oo bani’aadanimo, taas oo ka dhalatay fatahaadaha iyo roobabka daadadka wata ee ku dhuftay koonfurta iyo bartamaha dalka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xubnaha golaha wasiirada xukuumadda federaalka Soomaaliya ayaa maanta shirkoodii todobaadlaha ahaa ku yeeshay magaalada caasimada ah ee Muqdisho, kaas oo uu shir guddoomiyay ra’iisul wasaare Mudane Xamza Cabdi Barre.

Shirkan ayaa waxaa todobaadkan diiradda lagu soo saaray saddex arrimood oo kala ha:- roobabka daadadka wata ee ka da’aya dalka, amniga iyo ciribtirka kooxda Al-Shabaab.

Ugu horreyn golaha ayaa warbixin ku saabsan saameynta ka dhalatay roobabka daadadka wata, waxa ay ka dhageysteen Hey’adda Maareynta Musiibooyinka oo soo bandhigay in ku dhawaad laba malyuun oo qof ay saameeyeen roobabka iyo daadadka ka da’aya dalka.

Sidoo kale warbixinta ayaa waxaa lagu xaqiijiyay in ku geeriyoodeen roobabka daadadka wata ee El-nino muwaadiniin gaaraya illaa 96 qof.

Kulanka ayaa sidoo kale lagu soo hadal qaaday gurmadka iyo dadaallada soconayo oo ay hurmuudka u tahay dowladda federaalka Soomaaliya.

“Xukuumadda JFS ayaa dadaal ugu jirta gurmadka dadka ay saameeyeen dadaadadku, waxa ayna ugu baaqeen hey’adaha gargaarka iyo bulshada Soomaaliyeed in la caawiyo dadka ay saameeyeen roobabku” ayaa lagu yir warsaxaafadeed kasoo baxay Golaha.

Dhanka kale, golaha wasiirada ayaa warbixino la xiriira amniga guud ee dalka iyo  ciribtirka kooxaha Khawaarijta ah ka dhageystay Wasaaradaha Amniga Gudaha iyo Gaanshaadhigga.

Ugu dambeyn ra’iisul wasaaraha Soomaaliya Xamsa Cabdi Barre ayaa isna golaha warbixin ka siiyey safarkii uu ku tagey degmada Doolow ee Gobolka Gedo, waxuuna soo bandhigay baaxadda saameynta ay ku yeesheen daadadku gobolka.

Soomaaliya ayaa haatan wajaheysa xaalad adag oo bani’aadanimo, taas oo ka dhalatay fatahaadaha iyo roobabka daadadka wata ee ku dhuftay koonfurta iyo bartamaha dalka.

London (Caasimada Online) – Sida ay xog ku heshay Caasimada Online Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa ka baaqday shir uu la qaadan lahaa Jaaliyadda Soomaaliyeed ee ku nool dalka Ingiriiska.

Sababta uu Madaxweynuhu kulankaas uga baaqday waxaa lagu sheegay in ay jirto cabsi laga qabay in ay dhacdo fowdo isaga ka dhan ah oo si hoose loo abaabulayey.

Dadka kasoo kala jeeda Puntland iyo HirShabeelle ee ku nool UK ayaa damacsanaa in ay sameeyaan fowdo iyo buuq, waxayna dadkaas ka cabanayaan in Xasan Sheekh uu hoos u dhigay metelaada ay ku keeyihiin xukuumadiisa.

Beesha uu metelo Xildhibaan Xaadoole oo kamid ah beelaha cabashada qaba ayaa ku doodeysa in Madaxweynuhu uu lumiyay xuquuqdii ay lahaayeen dowladda federaalka.

Sidoo kale, beelaha Puntland ay gabi ahaanba diidan hab maamulka Madaxweyne Xasan Sheekh.

Xogta la helay ee sheegeysa in la carqaladey rabay kulanka Jaaliyadda iyo Madaxweynaha, taas ayaa sababtay in la baajiyo shirkaas.

Waxaa xusid mudan in magaalada London laga kireeyey hoolkii uu Madaxweynuhu kula shiri lahaa jaaliyadda Soomaaliyeed ee dalka UK ku nool.

Xasan Sheekh oo sanad iyo bilo xafiiska jooga ayaa wajahaya mucaarado badan oo uga imaanaysa siyaasiyiinta iyo beelaha qaar.

Siyaasiyiinta ugu miisaanka culus dalka ayaa lagu wadaa in maalmaha soo socda ay Muqdisho ku qabtaan shir xasaasi ah oo ay uga tashanayaan qorshaha Madaxweyne Xasan Sheekh uu wax uga bedelayo dastuurka dalka.

Xasan Sheekh iyo xukuumadiisa ayaa qorsheynaya inay kalfadhiga 4-aad ee baarlamaanka hor geeyaan qorshaha wax ka bedelka dastuurka, waxayna doonayaan in dalku qaato nidaam madaxtooyo oo madaxweyne iyo madaxweyne ku xigeen ah, waxaana meesha laga saarayaa kursiga Ra’iisul wasaaraha.

Garoowe (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya magaalada Garoowe ee xarunta gobolka Nugaal ayaa sheegaya in weli xaalad kacsanaan ah laga dareemayo magaaladaasi oo ay ka taagan tahay xiisad u dhexeyso Saciid Deni iyo mucaaradka.

Qaar kamid ah haweenka ku dhaqan Garoowe ayaa isugu soo baxay fagaaraha xarunta baarlamaanka Puntland, waxayna halkaas ka dhigeen dibad-bax cabasho ah.

Haweenkan oo careysan ayaa ka dalbaday xildhibaanada inay bad-baadiyaan Puntland, si looga gudbo xaaladda adag ee haatan ka taagan maamulkaasi.

Mid kamid ah haweenka oo dibad-baxa ka hadashay ayaa sheegtay inay dareemayaan cabsi iyo walwal ay ka qabaan dagaal mar kale ka dhacay magaalada Garoowe.

“Annaga waxaa nahay hooyooyin iyo lafta dhabarta Puntland ayaa nahay waxaan idinka codsaneynaa xildhibaano inaynan na qixin oo na dhibaateyn” ayay tiri hooyo kamid ah dadka ka qayb-galay dadka ku banaanbaxay xarunta hore ee baarlamaanka Puntland.

Sidoo kale gabar kale oo goobta ka hadashay ayaa sheegtay inay ku baaqaan nabad iyo in laga wada shaqeeyo horumarka maamul goboleedka Puntland.

“Ma hubeysanin, ciidan ma wadano, dagaal kuma jirno, dhex-dhexaad baanu nahay annaga nabadda Puntand ayaa na deeqda” ayay tiri gabar kale oo goobta ka hadashay.

Dhanka kale, xildhibaano ka tirsan Golaha Wakiilada oo usoo baxay haweenkaas ayaa la hadlay, waxayna u ballan qaadeen inay dajin doonaan xiisadda ka taagan Puntland, ayna ku dadaali doonaan, sidii looga gudbi lahaa muranka hareeyay doorashada maamulkaasi.

“Haddii aad nagu kalsoon tihiin guryihiina kala aada annaga waa ku filanay waxa halkaas idinka jira, ma dhaceyso wax dhagihiina u daran” ayuu yiri mid kamid ah xildhibaanada.

Puntland ayaa haatan wajaheysa marxalad kala guur ah, ayadoo lagu heshiin la’ahay doorashada oo ay weli isku hayaan xubnaha mucaaradka iyo madaxweyne Saciid Deni.

Doolow (Caasimada Online) – Gobolka dhinaca xadka xigga ee Gedo la yiraahdo waxaa Isniintii booqday ra’iisul wasaaraha Soomaaliya Xamza Cabdi Barre.

Dalka roobab ayaa guud ahaantii ka da’ayay muddo bil ku dhow. Gobolka Gedo waa meesha ugu badan ee daadadka ay khasaare ka dhaliyeen.

Dowladda federaalka ah ee Soomaaliya iyo maamulka Jubbaland midna ma bixin dhibaatada reer Gedo. Gobolkaan oo siyaasad ahaan u go’doonsan sanado badan, ayaa dhinaca kale waayay garaam u qalma dhibaatada dhacday afartii asbuuc ee lasoo dhaafay.

Gaabis, garasho la’aan, garbin iyo tabar darro dowladeed middii ay tahayba reer Gedo ma helin wixii ay kaga gudbi lahaayeen marxaladan adag ayay leeyihiin dadka isha ku haya dhibaatada Gedo taalla iyo heerka ay le’eg tahay jawaab celintu.

Booqashada ra’iisul wasaare Xamza inkasta oo ay soo jeedin karto indhaha beesha caalamka, haddana waxaa weli hooseeya heerka jawaabihii laga filayay dowladda dhexe ee Soomaaliya, ganacsatada Soomaaliyeed iyo maamulka Jubbaland intaba.

Hoggaamiyaha Jubbaland Axmed Maxamed Islaam (Madoobe) oo isagu wajahaayay diidmo siyaasadeed oo reer Gedo ah sanado badan ayaa maamulkiisa lagu dhalleeceeyay in uusan xataa bixin qeylo dhaan caalami ah.

Ra’iisul Wasaare Xamza ayaa wuxuu Doolow ka sheegay in xooga gargaar ah ay geeyeen gobolka Gedo, waxyaabo kalena ay soo socdaan, laakiin taasi ay aanay waxba ka tari karin baaxadda dhibaatada.

“Haddii Ilaahay iraahdo wixii kaalmo ah waa lala tacaalaya oo waxaa rajeynaya in kaalmo nila soo gaaro, oo maantaba waxba la keenay. In degmadaan iyo kuwa kale ee dhibaatada badan ka dhaceen ee gobolkaan wax lala soo gaaro ayaa rajeynayaa,” ayuu yiri ra’iisul wasaare Xamza.

Gedo waxay u baahan tahay gurmad dhab ah oo ka yimaada dowladda dhexe, Jubbaland iyo guud ahaan shacabka Soomaaliyeed, si gaar ah deegaanada ka bad qaba dhibaatada daadadka.

Xaaladda ay maanta ku jirtaa Gedo waa in laga dhigaa mid heerkeedu intaan ka sarreeyo. Walaaca ugu badan waa inay jiraan digniino la xiriira roobab kuwii hore ka xoog badan oo la filanayo maalmaha soo aadan sida ay sheegtay hay’adda SODMA.

Iyadii oo aan xaaladdii hore laga bixin jawaab gargaar oo u qalanta, in roobab kale yimaadan ayaa xaaladda sii adkeyn karta.

Nuxurka waa in si intaan ka ballaaran oo siyaasad ka maran tahay in loogu gurmado reer Gedo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyeyaasha Labada Aqal ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ayaa magacaabay guddiyada saaxibtinimada Baarlamaanka Soomaaliya iyo Baarlamaannada Shiinaha, Ciraaq iyo Isu-tagga Imaaraadka Carabta.

Guddiyadan ay magacaabeen Guddoomiye Aadan Madoobe iyo Guddoomiye Cabdi Xaashi ayaa ka shaqeyn doona kor u qaadista xiriirka ka dhaxeeya Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya iyo Baarlamaannada Shiinaha, Ciraaq iyo Imaaraadka.

Guddiyada Shiinaha iyo Ciraaq ayaa midkiiba waxa uu ka kooban yahay toddoba xubnood, halka Guddiga loo magacabaay Isu-tagga Imaaraadka Carabta uu ka kooban yahay shan xubnood.

“Xoghayeyaasha Guud ee Labada Aqal ee BJFS waxaa la farayaa in ay magacaabidda Guddiga Saxiibtinimada Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya iyo Baarlamaanka Dalalkaan ay u gudbiyaan Wasaaradda Arrimaha Dibedda iyo Iskaashiga Caalamiga ee JFS, si ay ugu sii gudbiso Baarlamaanka Dalka Shiinayha, Ciraaq iyo Imaaraadka Carabta,” ayaa lagu yiri magacaabista wada-jirka ah ee guddoonka labada gole ee BF.

Hoos ka aqriso magacyada Xildhibaannada iyo Senatarada guddiyada la magacaabay;

Guddiga Saaxiibtinimada Soomaaliya iyo Shiinaha

1. Xil. Jama Mohamed Askar
2. Xil. Sayid Ali Isack Mohamed
3. Xil. Osman Ali Yusuf
4. Xil. Mohamed Ibrahim Ali (Cajiib)
5. Xil. Yusuf Hayle Jimalle
6. Sen. Abdi Osman Hareed
7. Sen. Ibrahim Cismaan Awgaab

Guddiga Saaxiibtinimada Soomaaliya iyo Ciraaq

1. Xil. Mohamed Abdirahman Nadiif
2. Xil. Mohamaed Ahmed Mohamed (Baafo)
3. Xil. Ismail Eid Mohamed
4. Xil. Faa’izo Mohamed Jeyte
5. Xil. Said Mohamed Mohamud Haid
6. Sen. Abdiweli Mohamed Ibrahim
7. Sen. Sareda Mohamed Hassan

Guddiga Saaxiibtinimada Soomaaliya iyo Imaaraadka

1. Xil. Mustafa Sheikh Ali Duhulow
2. Xil. Mohamud Abdiahman Sheikh Farah
3. Xil. Nura Ayni Khalif Sheikh
4. Xil. Hassan Abdi Ismail
5. Sen. Ahmed Mohamed Ali