Qaahira (Caasimada Online) – Dib u doorashadii bishii May ee madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud mar labaad loo doortay madaxweynaha Soomaaliya waxaa dhashay su’aalo badan oo ku saabsan saameynta ay Masar ku yeelan karto danaha geeska Afrika.

Danaha amni iyo siyaasadeed ee Masar ee Badda Cas iyo kanaalka Suweys waxaa si toos ah u taabanaya arrimaha Soomaaliya, waxaana isku xiran oo iskana soo horjeeda danaha caalamiga ah iyo kuwa gudaha gobolka ah, iyadoo dhawaan ay loolankaas kusoo biireen dowlado ay kamid yihiin Turkiga, Iiraan, qaar kamid ah dalalka Khaliijka, Ruushka iyo Shiinaha.

Labo maalmood kadib guushii Xasan Sheekh Maxamuud, wasaaradda arrimaha dibadda Masar ayaa soo saartay war-saxaafadeed heerkiisa uu hooseeyo oo ay ku sheegtay in doorashadu ay tahay tallaabo muhiim ah oo loo qaaday xasilloonida dalka.

Bayaanka kasoo baxay wasaaradda arrimaha dibadda ee Masar ma uusan soo dhaweyn madaxweynaha mana ka hadlin siyaasadda Masar kaga aadan, balse waxaa si fudud mar kale loogu yiri bayaanka “Masar waxay diyaar u tahay taageerada dadaallada nabadda iyo xasilloonida iyo ciribtirka argagixisada.”

Sida la ogyahay illaa hadda ma jiro xiriir rasmi ah oo dhex maray Masar iyo madaxweynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud.

Diblomaasi ka tirsan wasaaradda arrimaha dibadda Masar oo diiday in magaciisa la isticmaalo ayaa u sheegay Al-Monitor “Faylka Soomaaliya ayaa ugu sarreeya ajandaha Masar”.

Wuxuu intaas kusii diray “Masar waxay si dhow ula socotaa dhammaan isbeddellada siyaasadeed ee Muqdisho, oo ay ku jiraan doorashada madaxtinimada. Waan ku qanacsanahay doorashada madaxweynaha Soomaaliya, waxaana rajeyneynaa in iskaashi ballaaran laga yeesho arrimaha gobolka ee danta guud.”

Diblomaasigaan ayaa xusay in Masar ay qaadatay hindiseyaal badan oo wada-hadal ah oo ay la yeelatay jilayaasha siyaasadda ee Soomaaliya, wuxuuna mar kale yiri “ Masar waxay heer hey’adeed kala shaqeysay Midowga Afrika iyo Qaramada Midoobay in la gaaro nabad iyo xasillooni ka dhalata Soomaaliya”.

Muddo xileedkii hore ee uu madaxweyne Xasan Sheekh dalka madaxweyne ka ahaa 2012-kii illaa 2017-kii wuxuu xiriir dhow la lahaa Qaahira, isaga oo afar booqasho ku tagay Masar, waxaana musid mudan in Masar safaaradeeda Muqdisho ay dib uga furtay sanadkii 2013-kii.

Sidoo kale, markii uu xafiiska ka tagay, madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud waxa uu sii waday xiriirka weyn ee kala dhaxeeya Qaahira, wuxuuna xiriir wanaagsan la lahaa aqooyahanada Masar, iyadoo lagu martigeliyey xarumaha cilmi-baarista ee dowladda.

Maxamed Cabdiwaaxid oo horay uga tirsanaa jiray sirdoonka Masar oo ka jawaabayey su’aal uu wargeyska Al-Monitor waydiiyey oo aheyd waxyaabaha ugu muhiimsan oo ay Masar ka dooneyso  Soomaaliya ayaa ku jawaabay “ Soomaaliya waxay door muhiim ah ka ciyaartaa isku dheelitirka loolanka ka dhex jira dowladaha Afrika ee ku saabsan qabsashada gobolka, sida damaca Itoobiya, sidoo kalena waxay muhiim u tahay loolanka caalamiga ah ee Afrika”.

Waxa uu intaasi ku daray “Masar waxa ay aaminsan tahay in xasiloonida Soomaaliya ay horseedi karto isku dheeli tirnaan, halka Itoobiya ay doonayso in ay isku daydo in ay wiiqdo Soomaaliya oo ay farageliso arrimaheeda maxaliga ah, si ay u maamusho geeska Afrika, maadaama ay tahay wadan aan laheyn bad.”

Abdel Wahed oo hadalkiisa sii wata ayaa yiri “Masar waxa ay taageertay mowqifka Soomaaliya tan iyo markii la riday taliskii Siyaad Barre [1991] iyo guulihii dib u heshiisiinta Soomaaliyeed [1997] iyadoo la ilaalinayo xiriir dheeli tiran oo ay la leedahay dhammaan gobollada Soomaaliya.”

Masar waxa kale oo ay ilaashatay wada shaqaynta ay la leedahay maamulka  Somaliland, oo ah dhulka ay ku muransan yihiin dawladda dhexe ee Soomaaliya.

Qaahira waxa ay u fidisay barnaamijyo taageero iyo deeqo ah Somaliland, waxayna marar badan isku dayday inay taageerto wada-hadal dhex mara Somaliland iyo dawladda Faderaalka Soomaaliya, intii uu xilka hayay Xasan Sheekh Maxamuud.

Abdel Wahed oo ka hadlayey madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa yiri “Marka loo eego siyaasadii hore ee Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, waxa uu u muuqdaa mid u furan gobolka Carabta, taas oo ka soo horjeeda siyaasadii colaadeed ee uu qaatay Madaxweynihii hore ee Maxamed Cabdullaahi Farmaajo oo doonayay in uu xulafo la yeesho Turkiga oo uu galo xerada Eritrea iyo Itoobiya.”

Maxamed Cabdikariim oo ah cilmi-baare ku takhasusay arrimaha Afrika kana tirsan Jaamacadda Qaahira, ayaa u sheegay Al-Monitor  in dowladda Masar ay ka fileyso Xasan Sheekh Maxamuud dabacsanaan iyo wada-shaqeyn.

“Waxaan filayaa inay soo noqoto furfurnaan iyo wada- shaqayn xooggan oo Masar iyo maamulka cusub ee Xasan Sheekh, gaar ahaan marka la eego in xukuumaddii hore ee Farmaajo ay ahayd tii ugu liidatay Masar gaaar ahaan danaha geeska Afrika oo uu ku jiro isu soo dhawayntiisa Itoobiya iyo Turkiga oo ka soo horjeeda danaha Masar.”

Waxa uu intaasi ku daray “ma filayo in Madaxweynaha cusub ee Soomaaliya uu ku daba jiro isbahaysiga Itoobiya iyo Ereteriya ee uu abuuray Abiy Axmed, gaar ahaan marka la eego in Xasan Sheekh uu leeyahay aragti sheegeysa in Itoobiya ay duulaan ku tahay Masar”.

Cabdikariin oo sharaxaya iskaashiga dhex mari karo Soomaaliya iyo Masar ayaa yiri  “Soomaaliya waxa ay sugeysaa hindise Masaarida ah oo lagu kordhinayo iskaashiga dhinacyada siyaasadda iyo dhaqaalaha, ma ahan oo kaliya dhanka amniga. Wadashaqeyntu waa inaysan ku koobnaan heerka rasmiga ah oo keliya, waayo waa in la sameeyo hindiseyaal waaweyn lagu kordhinayo isu soo dhowaanshaha Soomaaliya.”

Dhanka kale, Cabdikariin oo ka hadlayey sida ay Masar uga hadashay doorashadii ka dhacday Soomaaliya iyo guusha Xasan Sheekh Maxamuud ayaa yiri “Xaaladdu waxay saamaxaysaa in Masar ay yeelato door madax-bannaan marka la eego arrimaha Soomaaliya, laakiin jawaabta Masar ee natiijada doorashada Soomaaliya weli waa daciif inkastoo caqabado badan ay horyaalaan.

Axmed Askar, oo ah cilmi-baare arrimaha Afrika kana tirsan xarunta Al-Ahram ee daraasaadka siyaasadda iyo istiraatijiyadda, ayaa u sheegay Al-Monitor, “Waxaa lagama maarmaan ah in Masar ay si degdeg ah ugu dhaqaaqdo soo celinta iyo fahamka Turubka siyaasadda Soomaaliya maadaama uu ka mid yahay cadaadiska taariikhiga ah, haddii ay Masar fahamto sida ay u socoto siyaasadda Soomaaliya waxaa sare u kacayo saameynta ay ku leedahay geeska Africa”.

Isaga oo hadalkiisa sii wata  waxa uu yiri, “Arrinta amnigu waxa ay noqon kartaa albaab iskaashi oo xooggan oo u dhexeeya Masar iyo Soomaaliya, marka la eego khibradda gaarka ah ee Masar u leedahay dhinaca farsamada iyo tababarka ciidanka.”

Askar ayaa dhanka kale qiray in Masar ay heysato xisaab kale, wuxuuna yiri   “Xisaabinta Masaarida marka ay timaado feylka Soomaaliya waxa laga yaabaa in ay noqoto mid adag marka la eego danaha Khaliijka ee sida xooggan uga jira Soomaaliya xilligan.”

Isla markii uu Xasan Sheekh noqday madaxweynaha Soomaaliya waxa uu la kulmay safiirada Qatar, Imaaraadka iyo Turkiga, waxaana go’aankiisii ugu horeeyay uu ahaa inuu soo celiyo 9.6 milyan oo dollar oo imaaraadku lahaa oo dowladii hore ay la wareegtay.

Doorashada madaxweynaha Soomaaliya oo ah mid istiraatijiyadeed oo muhiim ah ayaa Masar siisay xoogaa fursad ah, laakiin Qaahira ayaa wali si taxadar leh u muujineysa muhiimadda ay leedahay ilaalinta nabadda iyo xasilloonida Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha cusub ee dowladda federaalka ah ee Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xalay kulan casho ah u sameeyey xildhibaannada labada Aqal ee baarlamaanka federaalka, kaas oo ka qabsoomay xarunta Villa Soomaaliya.

Madaxweyne Xasan Sheekh oo khudbad u jeediyey xildhibaannada Soomaaliyeed ayaa uga mahadceliyey inay mar labaad u doorteen hoggaanka ugu sarreeya dalka.

“Waan idin-kaga mahadcelinayaa in aad i doorateen, iyada oo la leeyahay qof horey loo doortay lama soo celinaayo, laakiin waxaan idin ka codsanayaa in aad i garab istaagtaan,” ayuu yiri Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

Sidoo kale Madaxweynaha ayaa soo hadal qaaday shaqada hortaallo dowladdiisa cusub, wuxuuna ballan-qaaday inuu halka ay joogto kasii wadi doono dowladnimada Soomaaliya.

“Waxaa na dilay wax walba gadaal halaga soo bilaabo iyo waa markii ugu horaysay, waxaan leennahay annaga waan ka ducaysanay waa markii ugu horaysay. Wixii soo socday ee naga horreeyay waa sidii loo qabtay. Wixii noo harsan oo la qaban waayayna waan ku guulaysanaynaa,” ayuu markale khudbaddiisa ku yiri Madaxweynaha dowladda Soomaaliya.

Dhinaca kale wuxuu si adag uga hadlay arrimaha soo gelista shaqada xafiisyada dowladda, isaga oo sheegay in tallaabo ay ka qaadi doonaan mas’uuliyiinta kasoo dib dhacda shaqada xafiiska, isla-markaana ay ku muteysan doonaan xilka qaadis, sida uu hadalka  u dhigay.

“Waxaa la maqli doonaa mas’uul hebel ayaa xilka looga qaaday waqtiga uu xafiiska soo xaadiri waayey. Qofkii dhowri waaye, canshuurta dadka Soomaaliyeed, isagana lama dhowri doono,” ayuu sii raaciyey.

Ugu dambeyn wuxuu Madaxweynuhu ka hadlay arrimaha abaaraha ka jira dalka, isaga oo markale ku celiyey baaqiisa ah in si wadajir ah loogu gurmado dadka tabaaleysan.

Beledweyne (Caasimada Online) – Taliska ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed ayaa faah faahin dheeraad aha ka bixiyey howlgal ay ciidamada dowladda ka sameeyeen qaybo ka mid ah gobolka Hiiraan, kaas oo lagu beegsaday goobo ay ku sugnaayeen Al-Shabaab.

Taliyaha ciidamada Xoogga dalka, Odawaa Yuusuf Raage oo la hadlay Idaacadda Codka Ciidamada ayaa sheegay in howlgalkaasi laga sameeyey agagaarka degmada Matabaan, gaar ahaan deegaano ay ku sugnaayeen xoogag ka tirsan kooxda Al-Shabaab.

Odawaa ayaa shaaca ka qaaday in howlgalkaasi lagu dilay ugu yaraan 10 ka tirsanaa kooxda Al-Shabaab, sidoo kalena lagu burburiyey xarun ay lacago ku qaadi jireen.

Sidoo kale taliyaha ayaa intaasi ku daray in ujeedka howlgalka uu ahaa sidii looga hortegi lahaa weerarada abaabulan ee ay kooxda Al-Shabaab ka geysato halkaasi.

Waxa kale oo uu farriin u diray dhammaan ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed, isaga oo ku boggaadiyey howlgallada iyo dhaq-dhaqaaqyada ay ka wadaan gudaha dalka.

Dhanka kale ma jiro illaa iyo hadda wax hadal ah oo kasoo baxay Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkaas ee ay guulaha ka sheegteen ciidamada dowladda federaalka Soomaaliya.

Xaaladda ayaa haatan deggan, waxaana dadka deegaanka ay sheegeen in ciidamada howlgalka qaaday ay dib ugu laabteen xeryahooda, kadib dhaq-dhaqaaqa ay sameeyeen.

Hiiraan ayaa ka mid ah meelaha ay ku xoogan tahay kooxda Al-Shabaab, waxaana inta badan ay weeraro ku qaadaa saldhigyada ciidamada huwanta ee ku yaalla gobolkaasi.

Muqdisho (Caasimada Online) – Cali Yare Cali oo ku magacaaban guddoomiye ku xigeenka dhinaca amniga iyo siyaasadda ee maamulka gobolka Banaadir ayaa ka jawaabay eedeyntii Fahad Yaasiin uu u jeediyey Taliyaha cusub ee NISA Mahad Salaad.

Wuxuu sheegay in si buuxda uu u garab taagan yahay Mahad Salaad, isla markaana uu diyaar u yahay inuu u difaaco sidii uu u difaaci jiray madaxdii hore.

“Aniga oo ku dhaggan fikirkeyga siyaasadeed ee ii gaarka ah, hadana ka xafiis Amni ahaan, waxaan si buuxda ugarab joogayaa Agaasimaha NISA Mahad Maxamed Salaad, waana la shaqeynayaa waana difaacayaa inta uu xafiiska fadhiyo sidii aan shalay ula shaqeeyay una difaacay Madaxdii isaga ka horreysay,” ayuu Cali ku yiri qoraal uu soo saaray.

Cali Yare oo taabici u ah madaxweynihii hore Farmaajo ayaa weli ku magacaaban guddoomiyaha ku xigeenka dhinaca amniga ee maamulka gobolka, waxayna isku heyb yihiin Mahad Salaad.

Fal-celinta dadweynaha ee ka dhalatay qoraalka Cali Yare ayaa u badan weydiimaha in ah “Mahad Salaad oo aad siyaasad ahaan aad u kala fogtihiin, ma qabiilbaa ku difaacday.”

Qaar ka mid ah aragtiyada dadka ugu macquulsan ayaan soo uruurinay:

Abwaan Guure ayaa yiri, “Cali Yare Cali Guddoomiye maxaad Ra’iisul Wasaare Rooble iyo Wasiirka Amniga Cabdullahi Maxamed Nuur ula shaqeyn weyday? Mise cayaartii waa dhamaataye caadi iska dhig ayaad maqashay?”

Weriye Munasar Maxamed ayaa yiri, “Cali Yare Cali shalay yaa ku yiri Mahad hala shaqaynin? Nin dowlad u shaqeeya ayaad tahay maxay tahay cadaynta aad raadinayso ee aad u leedahay Mahad ayaan si buuxda ula shaqeynayaa? Keliya qoraalkan waxaan kaa fahmay inaa tahay nin aan lahayn wax qadiyad ah waxaanse aad uga helay sida aad u diidan tahay in Ilmahacaanahooda kaa go’aan.”

Cabdicasiis Xildhibaan ayaa yiri, “Ma kaaga baahan yahay DIFAAC Taliyaha NISA Mahad Salad mise waa is yeelyeeleysaa, Cali Yare Cali meel kaaga bannaan ma jirto. CIAO”

Cabdulqaadir Boss ayaa yiri, “Anigoo Fikirkeyga ii gaar ku dhagan ayaaba dambi ah bro, cid fikirkii farmaajo wadato mahad lama shaqeyn doonto igu walaahi waa dhaartee.”

Maariya Cali Madow, “Cid ku aamineyso majirto Cali Yare Cali hadaad garasho leedahay is casil ileyn waad ogtahay inta denbi aad gashay koley maalin uun baa sidii Fahad u soo calaacali doontaa.”

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh ayaa caawa kulan casho ah ku martiqaaday xildhibaannada labada Aqal ee baarlamaanka federaalka Soomaaliya, xafladaas ayaa hadda ka socota Madaxtooyada.

Xildhibaanada ayaa maanta lagu war-geliyey xafladaan cashada ah, waxaana fariin loo diray lagu yiri, “Xildibaano Maanta oo Axad  ah Tariikhdu tahay 12 June, Madaxweynaha JFS ayaa casho sharaf u sameeyey Xildhibaannada. Saacadu waa 07:00 fiidnimo bacdal maqrib. Goobta Xarunta Madaxtooyada ee Villa Soomaaliya.”

Kulankan ayaa noqonaya kii ugu horreeyey ee uu madaxweynaha la yeesho xildhibaanada tan iyo 15-kii May markaasi oo 214 ka mid ah ay ugu codeeyeen inuu noqdo madaxweynihii ugu horreeyey Soomaaliya ee dib loo soo doorto.

Kulanka ayaa waxaa sidoo kale la filayaa inay ka qeyb-galaan madaxda maamul goboleedyada dalka, oo maanta ayaga iyo madaxda dowladda federaalka uu usoo dhammaaday shirkii Golaha Wadatashida Qaran.

Ilo wareedyo ayaa sheegaya inay dhici karto in Madaxweynuhu uu fagaare uga dhawaaqo magacaabidda Ra’iisul Wasaaraha, sida xafladaan cashada ah ama munaasabad kale, inkasta oo aysan sidaas u badneyn.

Sidoo kale xogaha aan heleyno waxay intaas ku darayaan in qorshaha madaxweynaha ay ku jirto inuu Ra’iisul Wasaaraha cusub magacaabo ka hor 15-ka bishan Juun, xitaa haddii aanu magacaabin.

Inkastoo aysan dastuurka ku qorneyn in Madaxweynuhu uu 30 cisho gudahood ku soo magacaabo Ra’iisul Wasaaraha, hadana waa dhaqan soo jireen ah oo ka yimid axdi qarameedkii lagu soo dhisay dowladdii KMG aheyd ee Imbagathi lagu soo dhisay.

Madaxweyne Xasan Sheekh oo la dooray 15-kii bishii hore ee May ayaa hadda xukunka jooga 28 cisho, waxaana laga sugayaa in Ra’iisul wasaarihiisa uu ku dhawaaqo, si loo sii amba qaado dhismaha dowladda cusub.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa caawa kulan la qaatay wasiirka arrimaha dibadda iyo iskaashiga caalamiga ah ee dalka Talyaaniga Luigi Di Maio.

Madaxweyne Xasan Sheekh iyo wasiirka waxay ka wadahadleen xoojinta xiriirka labada dal iyo taageerada muhiimka ah ee dowladda Talyaanigu ay siiso Soomaaliya.

“Madaxweynaha ayaa xusay saaxiibtinimada taariikhiga ah ee ka dhaxaysa labada shacab ee Soomaaliya iyo Talyaaniga, isaga oo uga mahadceliyey doorka ay ka qaadanayaan dowlad dhiska Soomaaliya iyo in codka ay ku dhex leeyihiin Midowga Yurub ay ku kabaan horumarinta Soomaaliya,” ayaa lagu yiri qoraal ay madaxtooyadu kasoo saartay kulkaas.

Dhankiisa, Wasiirka Arrimaha Dibadda Talyaaniga ayaa Madaxweynaha ugu hambalyeey xilka loo doortay.

“Wasiirku wuxuu soo bandhigay sida dowladda Talyaanigu ay ugu garab taagan tahay qorsheyaashiisa hormarineed ee ku qotoma Soomaali heshiis ah, dunidana heshiis la ah,” ayaa lagu yiri qoraalka Villa Somalia.

Dowladda Talyaaniga ayaa kala shaqeynaysa dowladda federaalka Soomaaliya dib u dhiska ciidamada qalabka sida, gurmadka abaaraha, deyn cafinta iyo in la xoojiyo maalgashiga caalamiga ah ee khayraadka dalkeenna.

Baladxaawo (Caasimada Online) – Guddoomiyaha degmada Baladxaawo ee Gobolka Gedo Cabdirashiid Cabdi Caroog ayaa madaxweynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ka codsaday in laga qaado waxa uu ugu yeeray isbaaro siyaasadeed oo ay kala kulmayaan Kismaayo.

Guddoomiyaha ayaa sheegay inay isbaaro siyaasadeed kala kulmayaan madaxweynaha Jubbaland Axmed Madoobe, wuxuuna codsaday in gobolka Gedo la hoos geeyo wasaaradda arrimaha gudaha.

“Dadka gobolka Gedo waa dad jecel inay dowladda la shaqeeyaan, balse dowladda wax kama helaan, waxaan dowladda Xasan Sheekh ka rajeeneynaa inay noqoto middii wax u qaban laheyd gobolkaan,” ayuu yiri Cabdirashiid Cabdi.

Wuxuu hadalkiisa kusii daray “In dowladihii aysan waxba noo qaban waxaa hadda noogu darsan inay isbaaro siyaasadeed noo taalo Kismaayo, ugu horeyn waxaan rabnaa in Xasan Sheekh uu naga caawiyo inuu isbaaradaan naga qaado, waa isbaaro siyaasadeed oo saameyn ku yeelatay nolosha dadka dagan Gedo.”

Guddoomiyaha ayaa sheegay in rajada dadka reer Gedo ay tahay mid quus taagan, wuxuuna sheegay in tiro yar bis ay rumeysan yihiin inay xaaladdan ka bixi doonaan si ay ula jaan qaadaan dadka intiisa kale.

“Waxaan marka hore codsan laheyn in isbaaradaan siyaasadeed laga qaado Gedo kadibna gobolka wax loo qabto, haddii uu madaxweynaha cusub aaminsan yahay inay arrintaan waqti badan qaadaneyso, waxaan soo jeedin lahaa fikir ahaanteeda in gobolkan xor laga dhigo oo la hoos geeyo wasaaradda arrimaha gudaha Soomaaliya, si aan u helno tashiilaadkii dowladeed oo aan uga baxno isbaaradii siyaasadeed ee dhaqaale ahaan iyo amni ahaanba noo saameysay,” ayuu yiri guddoomiyaha Cabdirashiid.

Guddoomiyaha ayaa sheegay in dadka gobolka Gedo ay 100% u codeyn doonaan inay helaan xornimo, islamarkaana la hoos geeyo wasaaradda arrimaha gudaha, balse wuxuu sheegay inay taas ka fududaan laheyd in la helo Jubaland loo dhan yahay.

“Waxaa taas ka fudud in la helo Jubbaland loo dhan yahay oo qof kasta oo Jubbaland ku nool uu ka heli karo xuquuqda uu leeyahay, ciladda waa iska caddahay qof kastana wuu yaqaanaa, Axmed Madoobe wuxuu sameystay Jubbaland Kismaayo ka jirto oo uu ku dhaqo sharci uu isaga sameystay.”

Wuxuu hadalkiisa kusii daray “tallaabadii ugu horeysay ee uu qaaday waxay aheyd in dad dagan 9 degmo inuu siiyo xilka labaad ee Jubbaland (Madaxweyne ku-xigeen), halka dad daga 2 degmo ay xilkii ugu sareeyey qaataan, wuxuu ahaa qaladkii ugu weynaa ee la sameeyey.”

Cabdirashiid ayaa xusay in kursiga madaxweyne ku-xigeenka ee la siiyey dadkaas xataa laga dhigay mid uu soo magacaabayo madaxweynaha oo uu markii uu rabo xilka ka qaadayo halkii ay aheyd inuu ka dhigo xil lasoo doorto.

“Waa in wax laga badalo dastuurka iyo sharciga u yaalo Jubbaland oo ah mid uu qof jeebkiisa kala soo baxay, isku keenidda Gedo iyo Jubbaland maahan dib u heshiisiin loo sameenayo Axmed Madoobe iyo iyaga ee waa in la saxo waxyaabaha ka qaldan dastuurka Jubbaland, markii tallaabadaas la qaado waxaa soo baxayo Jubbaland loo dhan yahay.”

Hadalka kasoo yeeray guddoomiyaha Baladxaawo Cabdirashiid ayaa kusoo aadayo xilli uu meesha ka baxay maamulkii madaxweyne Farmaajo ee markii hore ka dambeeyey khilaafka soo kal dhex galay Jubbaland iyo Gedo.

Arrinta Gedo ayaa waxay kamid tahay dhibaatooyinkii ay ka tagtay dowladdii hore ee uu hoggaaminayey Farmaajo ee xalkooda laga sugayo madaxweynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Shiikh Maxamuud, mana lasii saadaalin karo sida uu arrintaan u wajahayo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Shir jaraa’id oo maanta ay magaalada Muqdisho ku qabteen xildhibaanada sida qaaska ah u metelayay Ikraan Tahliil oo ah Sarkaal la weysan yahay muddo ku dhow sanad, ayaa si adag uga hadlay sheegashada Fahad Yaasiin.

Taliyihii hore ee NISA ayaa ku eedeeyay dilka Ikraan inay ku lug leeyihiin Ra’iisul Wasaare Maxamed Xuseen Rooble, Agaasimaha NISA ee Mahad Salaad iyo Al-Caddaala, kuwaasi oo muddooyinkii dambe siyaasad ahaan isku hayeen.

Senator Samsam, oo ka mid ah xildhibaanada goobta ka hadlay, ayaa sheegtay in Fahad uu kala garan la’yahay dadka ay isku hayaan siyaasada iyo kiiska Ikraan, islamarkaana uu ciilka siyaasadeed ee uu qabo kula dul dhacay masuuliyiinta dowladda.

“Ikraan waxay aheyd xubin Active ah oo waxa cadeyn u ah in Ikraan jaamacad u direen Hay’adda oo Fahad u yeeray, kuna soo noqotay magaalada Muqdisho amar ay siisay hay’adda,” ayey tiri Senator Samsam.

Sidoo kale waxay sheegtay kala-hadalka Fahad Yaasiin iyo Yaasiin Farey in laga leeyahay in lagu jahwareeriyo kiiska Ikraan Tahliil, islamarkaana waxba kama soo qaadan laga dhigo kiiskaas.

“Hadda nahay xildhibaanadii metelayay Ikraan oo aan ku idilnahay madashaan arrintaan ma ogolin. Madaxweyne Xasan Sheekh waxa si qaas ah uga codsaneyna in kiiska Ikraan dib loo furo oo maxkamad lasoo saaro dadka lagu tuhmayo inay ku maqan tahay Ikraan.”

Sidoo kale, Xildhibaan Cali Gaab oo isna goobta ka hadlay ayaa yiri “Qadiyadda Ikraan Tahliil waa in cadaaladda la horkeenaa Madaxweyna Xasan Sheekh waxaan leenahay Kiiskan waa in cadaalad loo helaa.”

Xildhibaan Cali Xaaji ayaa isna yiri “Kiiska Ikraan Tahliil waxa uu u egyahay kii Jamaal Kashoqji laakiin Qofkasta oo Kiiskan ku lug lahaada looma aaba yeeli doono, Gabdhaas iyo Dadkii kale ee la dhibaateeyey 5-tii Sano ee lasoo dhaafey waa in ay helaan Cadaalad.”

Ugu dambeyntiina waxay ka codsatay madaxweyne Xasan Sheekh in uu guddi dhex-dhexaad ah u saaro kiiska Ikraan, si cadaalad ahna u baara cidii ku lugta laheyd ee ka dambeysay, lana marsiiyo cadaalada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa lasoo gaba-gabeeyay shirkii ay magaalada Muqdisho ku lahaayeen Golaha Wada-tashiga Qaranka, kaasi oo laga soo saaray war-murtiyeed ka kooban dhowr qoddob.

Shirkan oo ah mid xasaasi ah ayaa waxaa guddoominayay Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud, waxaana goobjoog ah 5-ta Madaxweyne Goboleed ee dalka, ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya iyo duqa magaalada Muqdisho.

Golaha ayaa waxa uu isku raacay in mudnaan gaar ah la siiyo Qabyo-tir iyo dhamaystir wakhtiyaysan oo lagu dul-dhiso guulihii horay looga gaaray dib-u-eegista Dastuurka, noqdana mid ay u-wada-dhanyihiin dhammaan heerarka Dowladda iyo qaybaha bulshada.

“Goluhu waxay ugu horeyntii u hambalyeeyeen Madaxweynaha la doortey ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamud, waxayna Alle uga baryeen inuu waajibaadka qaran u fududeeyo. Goluhu wuxuu sidoo kale bogaadiyay sida dhaqsiyaha badan ee uu Madaxweynuhu isugu yeeray Golaha Wadatashiga Qaran taasoo ay ka muuqato rabitaan siyaasadeed iyo ka go’naansho dhab ah. Sidoo kale Goluhu waxay balanqaadeen inay si niyad-sami ku jirto ula shaqeynayaan Madaxweynaha.”

Waxa uu hoosta ka xariiqay Goluhu ahmiyadda ay leedahay in la dhamaystiro hannaanka amniga qaranka sida dhismaha ciidanka iyo la-dagaalanka argagaxisada.

Madaxda Golah Wada-tashiga Qaranka ayaa sidoo kale isla meel-dhigay in la helo nidaam doorasho oo mideysan iyo doorasho dimuqraadi ah oo dalka ka dhacda.

Ugu dambeyntiina waxay ku baaqeen in la mideeyo dadaalada wax looga qabanayo xaaladda abaaraha ee dalka ka taagan. Sidoo kale, Goluhu wuxu ugu baaqayaa shacabka Soomaaliyeed iyo saaxiibada caalamka inay kaalin buuxda ka qaataan xaaladda abaaraha ee taagan.

Hoos ka aqriso war-murtiyeedka oo dhameystiran:

Golaha Wadatashiga Qaran waxay isku raaceen qodobada soo socda:

I. DHAMAYSTIRKA DHISMAHA DOWLADNIMADA SOOMAALIYA

Iyadoo la tixraacayo lifaaqa heshiiskii 27 Maajo 2021 ee Dhameystirka Dhismaha Dowladnimada Soomaaliya oo ay Golaha Wadatashiga Qaranka gaareen, Goluhu wuxuu isku raacay inuu diiradda saaro, mudnaan gaar ahna siiyo arrimaha soo socda:

1- Qabyo-tir iyo dhamaystir wakhtiyaysan oo lagu dul-dhiso guulihii horay looga gaaray dib-u-eegista Dastuurka, noqdana mid ay u-wada- dhanyihiin dhammaan heerarka Dowladda iyo qaybaha bulshada.

2- Goluhu wuxuu hoosta ka xariiqay ahmiyadda ay leedahay in la dhamaystiro hannaanka amniga qaranka sida dhismaha ciidanka iyo la-dagaalanka argagaxisada.

3- Goluhu wuxuu isla-meeldhigay in la helo nidaam doorasho oo mideysan iyo doorasho dimuqraadi ah oo dalka ka dhacda. 

4- Goluhu wuxuu si wadajir ah isugu raacay in la xaqiijiyo dib u heshiisiin siyaasadeed iyo mid bulsho oo lagu xaliyo khilaafaadka ragaadiyey dowladnimadeena.

5- Goluhu wuxuu isku raacay in mudnaan gaar ah la siiyo wada-halada Dowladda Federaalka iyo Somaliland. 

6- Goluhu wuxuu ku heshiiyey taabba-gelinta, dardar-gelinta iyo dhamaystirka hannaanka federaalka si uu u noqdo mid gaara ilaa heer degmo, loona daadejiyo dowladnimada. 

7- Goluhu wuxuu isla qaatay dhamaystirka hannaan garsoor madax-bannaan, hufan, isla markaana haqabtiri kara baahida caddaaladeed ee shacabka Soomaaliyeed.  

II. XAALADDA ABAARAHA

Goluhu wuxuu isku raacay in si wadajir ah loogu gurmado dadka Soomaaliyeed ee ay abaaruhu saameeyeen, loona diyaar garoobo ka hortagga musiibooyinka soo noqnoqda, lana helo sidii xal waara looga gaari lahaa. 

Wuxuu kaloo Goluhu ku baaqayaa in la mideeyo dadaalada wax looga qabanayo xaaladda abaaraha ee dalka ka taagan. Sidoo kale, Goluhu wuxu ugu baaqayaa shacabka Soomaaliyeed iyo saaxiibada caalamka inay kaalin buuxda ka qaataan xaaladda abaaraha ee taagan.

—- DHAMAAD —-

Muqdisho (Caasimada Online) – Taliyihii hore ee hey’adda Nabad-Sugidda iyo sirdoonka qaranka Fahad Yaasiin Xaaji Daahir ayaa taliyaha cusub ee hay’adaas Mahad Salaad ku eedeeyey inuu ka dambeeyey dilal iyo qaraxyo ka dhacay Muqdisho iyo magaalooyin kale oo ka tirsan Soomaaliya.

Fahad Yaasiin ayaa wareysigiisa mudadaan socday ku sheegay in Mahad Salaad uu yahay nin u shaqeeyo kooxda Al-Shabaab, islamarkaana u fududeeyo howlaha ay ka fuliyaan Muqdisho iyo Soomaaliya.

Dilalka iyo qaraxyada uu Fahad Yaasiin ku eedeeyey inuu Mahad Salaad ka dambeeyo ayaa waxaa kamid ah:

1- Dilka ra’isul wasaare:

Fahad Yaasiin ayaa agaasimaha cusub ee hay’adda NISA ku eedeeyey inuu isku dayey inuu dilo mid ka mid ah ra’isul wasaarayaashii soo maray Soomaaliya, oo uu hadda sheegay inuu nool yahay balse uu ka gaabsaday inuu sheego magaciisa.

“Ra’isul wasaarayaashii soo maray Soomaaliya mid kamid ah inuu dilo ayuu isku dayey iyadoo ay Al-Shabaab isticmaalayaan, aniga markaan xogta helay ra’iisul wasaarahaas ayaan wacay, waxaan ku yiri Mahad Salaad iyo qof la socdo makuu imaanayaan? Haa, ayuu igu dhahay, ha qaabilin ayaan ku dhahay, farqiga u dhaxeeyana waxay aheyd 25 daqiiqo, daqiiqadahaas aan aniga soo dhex galay ayuu ku badbaaday,” ayuu yiri Fahad Yaasiin.

Mar la waydiiyey inuu sheego ra’iisul wasaarahaas magaciisa, ayuu sheegay inuusan hadda diyaar u aheyn inuu sheego.

2- Inuu qaraxyo usoo diyaariyey kulanka ay yeelan lahaayeen labada gole ee baarlamaanka.

Fahad Yaasiin ayaa Mahad Salaad ku eedeeyey inuu sameeyey qorsho qaraxyo looga fulin lahaa kulan ay yeelan rabeen labada aqal ee baarlamaankii hore ee Soomaaliya, sida uu hadalka u dhigay.

“Wuxuu qorsheeyey oo uu Al-Shabaab kala shaqeeyey oo Mahad Karataay oo ninka uu u shaqeeya ah kala shaqeeyey meeshaas in laba baabuur lasoo geliyo oo madaxdii qaranka la qarxiyo, way nool yihiin tafaasiisha ma siin, laakiin guddoomiye Cabdixaashi taleefoon ayaan u diray waxaan ku iri berito kulankaas hala baajiyo sababo amni darteed, Maxamed Mursal baan taleefoon u diray, waxaan ku yiri kulankaas hala baajiyo, madaxweynahana sidaas oo kale ayaan ugu sheegay weliba Farmaajo tafaasiisha dhan waan siiyey,” ayuu yiri Fahad.

Fahad ayaa xusay in digniinta uu bixiyey awgeed loo baajiyey kulankii ay yeelan lahaayeen labada aqal ee Baarlamaanka Soomaaliya.

3- Dilka  taliyihii NISA ee Dhuusamareeb

Fahad Yaasiin ayaa agaasimaha cusub ee hay’adda NISA ku eedeeyey inuu ka dambeeyey dilka taliyihii NISA ee Dhuusamareeb oo lagu dilay duleedka Dhuusamareeb.

“Mahad Salaad ayaa dilkaas qorsheeyey isaga ayaana dilay, Qooje Yare ayaa la yiraahdaa waa taliyihii NISA ee Dhuusamareeb, waa nin dhalinyaro ah oo caqli badan oo dagan oo qiimo leh ayuu ahaa,” ayuu yiri Fahad Yaasiin.

4- Qarax ka dhacay Gaalkacyo

Fahad Yaasiin ayaa sidoo kale Mahad Salaad ku eedeeyey inuu ka dambeeyey qarax ka dhacay Magaalada Gaalkacyo xill uu halkaas tagayey Ra’iisul Wasaaraha.

“Isagaa ka dambeeyey oo qaraxaas fuliye, waxaana lagu dilay taliyihii ciidamada Militariga ee Galmudug oo isna la oran jiray Qooje, iyo laba sarkaal oo sar sare oo ka tirsanaa ciidamada dowladda, waxaan loogu talagalay in qaraxaas lagu laayo dhammaan mas’uuliyiinta, waana xaqiiq leh marqaati oo aan sheegi karno dadkii kala shaqeeyey,” ayuu yiri Fahad Yaasiin.

Mar weriyaha uu weydiiyey in goobta qaraxaas uu ka hadli lahaa ra’iisul wasaare Xasan Cali Kheyre, wuxuu Fahad ku raacay sidaas, isagoo xusay in la rabay in dad baan halkaas lagu laayo.

5- Hoobiyaal lagu garaacay Muqdisho

Fahad Yaasiin ayaa Mahad Salaad ku eedeeyey inuu isaga ka shaqeyn jiray hoobiyaashii lagu garaaci jiray magaalada Muqdsho ee Caasimadda Soomaaliya.

“Hoobiyaashii lagu garaaci jiray Muqdisho waxaa gadi jiray Mahad Salaad, isagaana meesha laga soo ridi jiray kasoo riday, wuu ogaa Mahad Salaad inaan anaga ognahay inuu la shaqeeyo Al-Shabaab, laakiin wuxuu ku gamban jiray xasaanadda uu heysto ee xildhibaanimada ah,” ayuu yiri Fahad oo u muuqday nin xanaaqsan.

Fahad Yaasiin ayaa sheegay in madaxweynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud uu ku fududaaday inuu Mahad Salaad u magacaabo taliyaha NISA isagoo ku tilmaamay inuu yahay cadowgii laga ilaalinayey.

“Nasiib darro iyo calool xumo iyo dhibaato ayey ku tahay in hay’addii Nabad-Sugidda qaranka loo dhiibo nin dhibaato ku ah amniga, waxaan ku sifeyn karaa fadeexadii qarniga dhacday inay tahay,” ayuu yiri Fahad.

6- Weerarkii Villa Somalia

Fahad Yaasiin wuxuu sidoo kale ku eedeeyey Mahad Salaad inuu ku lug lahaa weerar horey loogu qaaday xarunta madaxtooyada Villa Somalia, intii uu madaxweynaha ahaa Xasan Sheekh Maxamuud muddo xileedkiisii hore, balse wax faah-faahin ah kama bixin.

Ugu dambeyntii Fahad yaa sheegay inuu madaxwceynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud uu farriin ugu dhiibay qof ay saaxiibo yihiin markii uu maqlay in Mahad Salaad loo magacaabi rabo talyaha hay’adda uuna uga digay inuu tallaabadaas qaado, balse wuxuu sheegay inuu naxay markii uu maqlay warka sheegaya in Mahad Salaad xilka loo magacaabay.

Muqdisho (Caasimada Online) – Kornel Cabdullahi Cali Macow oo si dhow ula socday kiiska Ikraan Tahliil Faarax, mararna badana ka hadlay ayaa jawaab ka bixiyey hadalka kasoo yeeray taliyihii hore ee Nabad Sugidda Soomaaliya, Fahad Yaasiin Xaaji Daahir.

Kornel Macow oo la hadlay Telefishinka Universal ayaa sheegay in Fahad Yaasiin uu ka been sheegay xogta kiiska Ikraan Tahliil ee uu soo bandhigay, sida uu hadalka dhigay.

“Warbaahinta horta waxa uu la wadaagay waa wax aan jirin waa been, ilmaha yaryarka ayaa xittaa fahmi karo,” ayuu yiri Kornel Macow.

Sarkaalkan ayaa shaaca ka qaaday in kahor inta aan la dilin Ikraan la geeyey saddex meelood, sidaas daraadeedna loo baahan yahay in su’aallo laga weydiiyo Fahad.

“Ikraan Tahliil saddex meelood ayaa la geeyey, kahor inta aan la dilin, waana in Fahad Yaasin su’aallo laga weydiiyaa kiiskan,” ayuu markale wareysiga ku yiri Kornel Macow.

Sidoo kale wuxuu soo hadal qaaday eedda uu jeediyey Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, wasiir ku xigeenka warfaafinta iyo Mahad Salaad Maxamed, isaga oo ku tilmaamay arrin la xiriirto naceyb iyo gef uu sheegay inuu u geysanayo madaxda qaranka Soomaaliyeed.

“Waxaa waayey inuu yiraahdo ra’iisul wasaarihii dalka, Al-Cadaala iyo Mahad Salaad ayaa ka dambeeyey meeshaas waxaa ka muuqdo naceyb iyo borobagaando oo u gefaayo madaxdii Ummadeed,” ayuu raaciyey.

Kornelka waxa kale oo intaasi ku daray “Dadaa la dilay, dadaa la afduubay, dukumintiyaal waxaan heynaa gabdho 4 ahoo la kufsaday, markii dambana loola caray Galmudug,”.

Hadalkan ayaa qayb ka ah falcelinta ka dhalatay Fahad Yaasiin oo markii ugu horreysay bixiyey wareysi dhaliyey muran xoogan, kadib markii uu shaaciyey inay kiiska Ikraan ay ku lug lahaayeen Rooble, Cabdiraxmaan Al-Cadaala, Mahad Salaad iyo dowlado shisheeye.

Muqdisho (Caasimada Online) – Faah faahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa kulan gaar ah oo u dhexeeyey guddoomiyaha Golaha Shacabka, Mudane Sheekh Aadan Madoobe iyo Ergeyga gaarka ah  ee Madaxwaynaha JFS u qaabilsan arrimaha Abaaraha Cabdiraxmaan Cabdishakuur Wasrsme oo ay weheliyaan gudigga gurmadka Abaaraha.

Kulankan oo ka dhacay xafiiska guddoomiye Sheekh Aadan Madoobe ayaa waxaa diiradda lagu saaray arrimaha gurmadka Abaaraha ee loo sameynayo dadka tabaaleysan.

Cabdiraxmaan Cabdishakuur iyo guddiga ayaa si wadajir ah uga dalbaday Aadan Madoobe inuu Baarlamaanka ku daba galo sababta weli xukuumadda u sheegi la’dahay qoondada ay ugu talo gashey lacagtii dowlada Imaaraadka Carabta ugu deeqday Abaaraha ka jira dalka.

Guddiga ayaa sidoo kale guddoomiyaha Golaha Shacabka Soomaaliya ka codsaday in jawaab rasmi ah laga keeno lacagtii halka milyan aheyd ee xukuumaddu sheegtay inay Abaaraha ugu yaboohdey oo aan ilaa hadda jirin wax hormar ah oo laga sameeyey.

Sidoo kale gudiga Abaaraha iyo Ergeyga Madaxweynaha u qaabilsan arrimaha bini’aadanimada ayaa guddoomiyaha waxay ka codsadeen in lagu waraajiyo qaybtii baarlamaanka Abaaraha uga qoondeeyey lacagihii musharaxiinta Madaxwaynaha JFS laga qaaday, si wax loogu qabto dadka tabaaleysan kuwaas oo ku nool qeybo ka mid ah dalka.

Dalabkan xasaasiga ah ayaa kusoo aadayo, iyada oo dalka uu haatan ka socdo abaabul xoogan oo ay hormuud u tahay dowladda Soomaaliya, kuna aadan gurmadka Abaaraha.

Soomaaliya ayaa waxaa ku dhuftay Abaar xoogan oo saameyn ku yeelatay nolosha dadka iyo duunyada, waxaana haatan isa soo taraya xaaladaha bini’aadanimo ee lasoo warinayo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya waxaa ka socda shirka Golaha Wadatashiga Qaranka, kaas oo galay maalintiisii labaad.

Shirkan oo ah mid xasaasi ah ayaa waxaa guddoominayo Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud, waxaana goobjoog ah 5-ta Madaxweyne Goboleed ee dalka, ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya iyo duqa magaalada Muqdisho.

Wararka ayaa sheegaya in shirka maanta lasoo gabagabeyn doono, iyada oo laga soo saari doono war-murtiyeed ku aadabn waxyaabaha ay ka wada-hadleen madaxda qaranka.

Sidoo kale wararka ayaa intaasi kusii daraya in shirka maanta diirradda lagu saari doono arrimo ay ka mid yihiin dhammeystirka dastuurka, xoojinta nidaamka federaalka, adkeynta amniga dalka, dhisida garsoor sal adag leh, xal u helidda arrimaha abaaraha iyo diyaarinta hannaanka doorashooyinka dalka.

Golaha ayaa sidoo kale warbixin ku aadan xaaladda abaaraha ka dhegeystay ergayga gaarka ah ee madaxweynaha u qaabilsan abaaraha, C/raxmaan Cabdishakuur Warsame.

Madaxweynayaasha maamul goboleedyada ayaa dhammaantood ku sugan caasimada oo ay uga qayb-galeen caleema saarka madaxweynaha oo la qabtay Khamiistii lasoo dhaafay.

Shirkan ayaa noqonayo kii labaad oo uu si toos ah ula yeelanayo Madaxweynaha cusub, hoggaamiyeyaasha maamul goboleedyada, kadib doorashadii dhacday 15-kii May.

Si kastaba, xaaladda siyaasadeed ee dalka ayaa ah mid deggan, waxaana isha lagu hayaa dhismaha dowladda cusub oo uu ugu horreeyo magacaabista ra’iisul wasaaraha.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaan Daahir Amiin Jeesow oo ka mid ah xildhibaanada Golaha Shacabka Soomaaliya ee kasoo jeeda Beesha Ikraan Tahliil Faarax ayaa jawaab ka bixiyey hadalkii kasoo yeeray agaasimihii hore ee NISA, Fahad Yaasiin.

Jeesow oo wareysi siiyey Shabelle TV ayaa si weyn uga horyimid hadalka kasoo baxay Fahad, wuxuuna tilmaamay in sarkaalad NISA ay ku maqan tahay gacanta hay’adda NISA.

“Kiiska Ikraan Tahliil wuxuu ku maqan yahay Nabad Sugid waa la ogyahay. Qof isaga is difaacaayo iyo qof isaga wax iska fogeynaayo iyo qof isaga difaac ku jiro in wax laga weydiiyo ma’aha,” ayuu yiri Xildhibaan Daahir Amiin Jeesow oo ka tirsan baarlamaanka.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in Ikraan aysan helin baaritaan madax bannaan, ayna u baahan yihiin inay NISA shaaciso sida ay wax u dhaceen, gaar ahaan kiiska gabadhaas.

Xildhibaanka oo hadalkiisa sii wata ayaa shaaciyey in aan lagu qanci karin eedda uu soo jeediyey taliyihii hore ee NISA, wuxuuna tilmaamay in mar hore looga baahnaa tallaabada uu qaaday.

“Nimankan hadda ayey qabsadeen laguma eedeyn karo, haddii lagu eedeynaayo, iyaga oo mucaarad ah oo dhibaato ay geysteen maalintaas ayaa lagu maxkamadeyn lahaa oo magacyada sida hada loo shaaciyey loo sheegi lahaa” ayuu markale yiri Xildhibaan Jeesow.

Waxa kale oo uu raaciyey “Wuxuu leeyahay agaasimihii hore waxaa gabadha ay aheyd baaga muudo maya Ikraan baaga muudo ma aheyn 2 bilood ayey waddanka joogtay tabar iyo koorso ay iyaga u direen oo Jaamacad iyaga u direen lacagna ka bixiyeen ayey kasoo qalin-jabisay”.

Hadalkan ayaa ku soo aadayo, iyada oo falcelin xoogan ay ka dhalatay wareysiga Fahad Yaasiin ee ku aadan qaybta kiiska Ikraan Tahliil, waxaana dadka ka hadlay ka mid ah Hooyo Qaali Guhaad oo ganafka ku dhufatay hadalka kasoo yeeray taliyihii hore ee hay’ada NISA.

Hargeysa (Caasimada Online) – Ethiopia ayaa lumisay saamigii ay ku laheyd dekedda Berbera ee ahaa 19 boqolkiiba, kadib markii ay ku guuldarreysatay inay fuliso shuruudihii looga bahnaa si ay u dhameystirto lahaanshaheeda, waxaa sidaas sheegtay dowladda Somaliland. 

Tani waxay si rasmi ah ah u beddeleysaa heshiiskii la gaaray 2017 ee u dhaxeeyey Ethiopia, DP World iyo Maamulka Dekedaha Somaliland ee ku aadanaa dekedda Berbera.

Wasiirka Maaliyadda Somaliland Sacad Cali Shire ayaa yiri “Ethiopia way ku guuldarreysatay inay kasoo baxdo shuruudihii looga bahnaa kahor waqtigii loo qabtay si ay ula wareegto saamigeeda. Sidaas darteed, wax saami ah ma lahan hadda. Balse waxaa xusid mudan in lahaanshaha aanu wax macno ah sameyneyn.”

Sida uu sheegay wasiirka, mid ka mid shuruudaha ayaa ahaa inay lacag ku tabarucdo dhismaha dekedda, taasi oo Addis Ababa ay ku guuldarreysatay inay soo gudbiso. 

Ethiopia iyo Somaliland ayaa iskaashi kula sameystay shirkadda DP World ee Imaaraadka Carabta in dib loo dhiso dekedda Berbera, oo door weyn ka qaadata isku xirka Geeska Afrika iyo Bariga Dhexe.

Sida uu dhigay heshiiska la saxiixay 2017, DP World ayaa leh saamiga ugu badan ee dekedda oo ah 51 boqolkiiba, halka Somaliland iyo Ethiopia ay kala leeyihiin 30 iyo 19 boqlkiiba, sida ay u kala horreeyaan. 

Heshiiska ayaa la gaaray toddobaad kadib markii Jabuuti ay soo afjartay heshiis ay la gashay DP World oo ay ku maamuli laheyd dekedda Doraleh ee Jabuuti. 

Sida ku cad heshiiska 2017, dowladda Ethiopia ayaa laga doonayey inay horumariso waddo 260 km ah oo dekedda Berbera ku xirta xuduudda Ethiopia. 

Dowladda Ethiopia ayaan weli jawaab ka bixin go’aanka Somaliland ay ku sheegtay inay lumisay saamigeeda.

Si kastaba, Dina Mufti oo ah afhayeenka wasaaradda arrimaha dibedda Ethiopia ayaa weriyayaasha u sheegay in dowladdiisa ay eegi doonto xaaladdan cusub. 

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xalay xarunta Madaxtooyada ku qaabilay wafdi ka socda dowladda Uganda oo soo gaaray Soomaaliya, kaas oo uu hoggaaminayo Ergayga gaarka ah ee Madaxweynaha dalka Uganda.

Wasiirka gaashaandhigga iyo taliyaha ciidamada dalka Uganda ayaa socdaalkaan ku wehliyey Ergayga gaarka ah ee Madaxweynaha dalka Uganda, waxayna dowladani qeyb ka tahay howlgalka ATMIS ee Soomaaliya.

“Mudane John Patrick iyo Ergada dowladda Uganda ee ka qeyb-gashay Caleemo-saarka Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa soo gaarsiiyey Madaxweynaha dhambaal hambalyo ah iyo farriin ay ka sideen Madaxweynaha dalkaas Mudane Yoweri Museveni,” ayaa lagu yiri qoraal ay baahisay Madaxtooyadu.

Wasiirka gaashaandhigga Soomaaliya ayaa xalay kulan casho sharaf ah u sameeyey wafdigaan ka socda dowladda Uganda, wuxuuna agaasimaha guud ee wasaaradda difaaca sheegay in kulankii xalay diiradda lagu saaray howlgalka ATMIS oo ciidamada ugu badan ay ku leedahay Uganda.

Dhinaca dowladda Soomaaliya kulan wafdigaan uu la qaatay Madaxweyne Xasan Sheekh waxaa ku wehliyey masuuliyiin ay ka mid yihiin wasiirka gaashaandhigga Cabdulqaadir Maxamed Nuur iyo la-taliyaha amniga qaranka Xuseen Macalin.

Muqdisho (Caasimada Online) – Fahad Yaasiin ayaa shalay markii ugu horeysay ka hadlay kiiska Ikraan Tahliil oo nolol iyo geeri aan lagu arag in ka badan 11 bilood, wuxuuna si yaab leh uga gilgishay eedeymaha dul hoganaya ee shirqoolka gabadhaas oo ka tirsaneyd hey’adii uu hoggaaminayey ee NISA.

Fahad oo iska leexinaya kiiska Ikraan ayaa weerar toos ah ku qaaday siyaasiyiin ka soo jeeda beesha Habargidir, kuwaas oo laf-dhabar u ahaa in kursigii xildhibaanimo la dhaafiyo Fahad Yaasiin.

Fahad ayaa sheegay inay Ikraan shirqooleen Ra’iisul Wasaare Rooble, Taliyaha NISA loo magacaabay Mahad Salaad iyo wasiir ku-xigeenka warfaafinta Cabdiraxmaan Al-Cadaala,  sidoo kalena uu dilay Mahad Karataay oo ah horjooge ka tirsan Al-Shabaab, kana soo jeeda beesha Cayr ee Habargidir.

Dad badan oo ka fal-celiyey hadalka Fahad waxay muujiyeen in ninkaan uu eedeymo u soo abaabulay siyaasiyiin ka soo jeeda hal beel, kuwaas oo ah raggii dhaafiyey kursiga.

Mahad Salaad ayuu si gaar ah ugu xagliyey inuu xiriir la leeyahay Mahad Karataay oo ay kasoo wada jeedaan beesha Ayaanle Cayr, halka Rooble iyo Al-Cadaala ay ka soo kala jeedaan Sacad iyo Saleebaan.

Fal-celinta dadka waxaa aad ugu soo noq-noqotay in Fahad uu ku dadaalay in eedeynta kiiskaan ee Habargidir ku wajahan uu ku soo daro beesha Duduble oo ah lafta ugu weyn beeshaas, isagoo sheegay in xaafadda Daarusalaam ay gabadha ugu geeyeen Al-Shabaab.

Waxaan soo uruurinay qaar ka mid ah fal-celintii dadweynaha:

Abwaan Guure ee soo qaatay qoraal horay uga soo baxay NISA ayaa yiri, “Fahad Yaasiin Laba sano ka hor waxuu iidheh u sameynayay Mahad Karataay, Marka ma dirireen? Mise ciilka reer hebel ayuu kula dhacay?”

Xasan Nuur ayaa yiri, “Hal sabab oo yar oo lagu qanci karo sooma bandhigin Fahad, hadiiba ay jirto amni iyo dal la qalqal gelinayo sabab loo dooran karay gabar yar oo shaqo la’aan ah ayaa meesha oolin ama caqligu uusan sheegi karin. Wareeysiga Fahad waxa uu si kooban u soo bandhigay in aamusnaanta Fahad iyo isqarinta keliya ay daarneeyd caqli iyo xikmad xumo uu asagu isku ogaa.”

Abwaan Shariif Heersare ayaa yiri, “FAHAD YAASIIN Waxaa uu muujiyey in uu yahay ciil qabe u jirran qabiil Soomaaliyeed, waana sababta uu isugu keenay afar nin oo isku beel ah, dhanka fekerkana aad u kala fog. Waxaa cad in ay yihiin raggaasi kuwa dalka ka qabtay khatartiisa, marka laga reebo hal nin, waana madax geeda la dhac waraysiga ay bixinayaan isaga iyo gacan yarihiisa Yaasiin Fareey. Waxaadna ka dareemi kartaa qaabka ay uga hadleen Kiiska Ikraah Tahliil AHU.”

Abwaan Cusmaan Guure ayaa mar kale yiri, “Qaali Guhaad ha qanacdee qof nool u keen ama qiraal.”

Farhaan Cali Xalane ayaa isna yiri “Odeyga naceeybka Habargidir aa ka buuxsamay, macaa adeerkood Duduble meelow sheekada kasoo galiyo ayuu waayey markaasow Daarusalaam la aaday. Xaafad dadka ladan deganyihiin ku lahaa. Abuu Camaarow dhuumashadaan dhabarku muuqdo kuu socon meeyso.” 

Hargeysa (Caasimada Online) – Madaxweynaha Somaliland Muuse Biixi Cabdi ayaa golaha wakiilada u gudbiyay 7 xubnood oo noqon doona guddida doorashooyinka ee cusub kadib markii dhammaan xubnihii guddiyada doorashooyinka ee hore is wada casileen.

Xubnahan oo 3 kamid ah uu madaxweyne Biixi soo magacaabay, 2 kamid ahna ay ka yimaadeen axsaabta mucaaradka, 2-da kalena ay ka yimaadeen golaha guurtida ayuu madaxweynuhu u gudbiyay golaha wakiilada sida lagu sheegay wareegto madaxtooyada kasoo baxday.

“Sida aad lala socdo, waxaa is-wada casilay xubnihii komishanka doorashooyinka qaranka. Sidaas darteed waxa aan halkan ku soo gudbinayaa toddobada xubnood ee loo soo xulay in ay noqdaan komishanka doorashooyinka qaranka ee cusub, si waafaqsan qodobka 15-aad, Faqraddiisa 4-aad ee xeerka guud ee doorashooyinka iyo Diiwaan-gelinta Cod-bixiyayaasha”.

Xubnaha loosoo xulay guddida doorashooyinka ee cusub ayaa kala ah

1- Muuse Xasan Yuusuf
2- Axmed Cismaan Xasan
3- Xuseen Cabdi Cali oo uu Madaxweynuhu soo xulay,
4- Axmed Yuusuf Maxamed
5- Faadumo Ismaaciil Cabdi oo  Golaha Guurtida ka socda
6- Cabdicasiis Xirsi Warsame oo xisbiga Waddani soo xulay
7- Iyo Ibraahim Aadan Cali oo UCID ka socda.

Xubnahaan ayaa haddii ay ku guulaystaan kalsoonida golaha Wakiilada Somaliland waxay si rasmi ah u noqon doonaan guddida doorashooyinka ee cusub.

Magacaabistaan ayaa kusoo aadeyso xilli uu taagan yahay khilaaf ka dhashay waqtiga la qabanayo doorashada kaasoo keenay inay magaalada Hargeysa marti geliso khalalaase siyaasadeed.

Mucaaradka ayaa Sabtidii shalay dib u dhigay dibad-bax weyn oo ay qorsheeyeen, si ay fursad u siiyaan in xal siyaasadeed laga gaaro xal siyaasadeed.