Jigjiga (Caasimada Online) – Ra’iisul wasaaraha dalka Itoobiya, Abiy Axmed iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa barqanimadii maanta gaaray gudaha magaalada Jigjiga ree xarunta dowlad deegaanka Soomaalida Itoobiya, halkaas oo si ballaaran loogu soo dhoweeyey.

Madaxweynaha dowlad deegaanka Soomaalida, Mustafe Muxumad Cagjar ayaa Abiy Axmed iyo mas’uuliyiinta kale ee la socota uga hortegay garoonka Jigjiga, kadibna waxaa loo sii galbiyey xarunta madaxtooyada ee is-maamulka, halkaas oo ay ku qaateen kulan gaar ah.

Ujeedka safarka ra’iisul wasaaraha wadanka Itoobiya ee Jigjiga la xiriira wax ka qabashada xaaladaha abaaraha ee ka jira dhulka dowlad deegaanka Soomaalida.

Abiy, Cajgar iyo madaxda kale ee qaybta ka ah socdaalkan ayaa sidoo kale kormeeri doono deegaanada qaar ee ay sida daran u saameeyeen abaaraha ka jira halkaasi.

Sidoo kale waxaa la filayaa inta uu ra’iisul wasaaraha Itoobiya joogo Jigjiga inuu kulamo ka bilaabay magaaladaasi oo looga hadlay xaaladda guud ee dowlad deegaanka Soomaalida.

Booqashada Abiy Axmed ee Jigjiga ayaa daba socota baaq uu dhowaan dowladda u diray madaxweyne Mustafe Cagjar, kaas oo la xiriira in dowladda ay gacan ka siiyo abaaraha.

Gobollo badan oo hoostaga is-maamulka Soomaalida Itoobiya ayaa waxaa muddooyinkii u dambeeyey laga soo warinayey xaalado nololeed, kadib markii ay saameysay abaartu.

Hargeysa (Caasimada Online) – Xukuumadda Somaliland ayaa markii u horeysay si rasmi ah uga hadashay hadal hayn badan oo ka dhalatay safarkii madaxweyne Muuse Biixi ee dalka Itoobiya, kaasi oo la xiriiray dekedda Zaylac.

Wasiirka arrimaha dibadda Somaliland ayaa sheegay in Somaliland iyo Itoobiya aysan ka wada-hadlin arrimo la xiriira dekedda Zaylac, oo muddooyinkii dambe la isla dhex-marayay in lagu wareejinayo Itoobiya.

“Waa arrin aan sal iyo raad toona laheyn, arrintaas wax aan ka wada-hadalnay ma jirto oo waa waxba kama jiraan arrinta Zaylac. Labada dhinac waxay ka wada-hadleen danaha labada dal,” ayuu yiri.

Waxa uu sheegay in Itoobiya ay dooneyso in ay xoojiso xiriirka Somaliland, ayna ka wada-hadleen labada dhinac, Ganacsiga, Nabad-gelyada, Dhaqaalaha, Isticmaalka dekedda Berbera iyo isku dheeli-tirka ganacsi ee Somaliland iyo Itoobiya.

Waxa uu intaas kusii daray “Itoobiya waxay siisa ardaydeena Schoolrship fara badan, taasna waxaa ka wada-hadalnay in lasii kordhiyo oo lasii joogteeyo.”

Arbacada toddobaadkii hore unbey aheyd markii ay kulan yeeshen Muuse Biixi Cabdi oo booqasho ku tagay Itoobiya iyo Ra’iisul wasaaraha dalkaasi, Abiy Axmed oo isagu u fidiyey casuumaadda uu ku tegay Addis Ababa.

Si kastaba, Xukuumadda Itoobiya ayaa xiligan sii xoojinaysa xiriirka ay la leedahay Somaliland oo ku dooda inay tahay dal madax-banaan, ayada oo afartii sano ee la soo dhaafay ay saaxiibo isu dhow ahaayeen Abiy Axmed iyo Farmaajo

Muqdisho (Caasimada Online) – La-taliyihii hore ee amniga qaranka Xuseen Macalin Maxamuud oo hadda ah Agaasimaha Machadka Daraasaadka Amniga ee Hiraal, ayaa soo jeediyey in kiiska ONLF iyo Qalbi-Dhagax aan intaan looga gudbin.

Xuseen Macalin ayaa ku taliyey in lagu maxkamadeeyo ragii hoggaaminayey dowladii Qalbi-Dhagax u gacan gelisay Itoobiya, sidoo kalena u geftay ururka xaq u dirirka ah ee ONLF.

“Xukuumadii go’aankaas gaartay iyo madaxweynaheedii xilligaas waa waayeen wax qiil ah oo ay lasoo shir tagaan, sababta dadkii howshaas ka dambeeyey ay ilaa hadda dadka u hor imaan la’yihiin waa culeyska ficilkii ay geysteen,” ayuu yiri Xuseen Macalin.

Agaasime Xuseen ayaa Farmaajo, Kheyre iyo ragii kale ee howshaas kula jiray waxuu kula taliyey inay towbad keenaan oo u hoydaan muwaadiniintii ay ku dhibaateeyeen shaatiga dowladnimada Soomaaliya.

“Dadka Soomaaliyeed ku dhawaad shan sano ayey arrintaan la murugsanaayeen, marka hada waxay daneynayaan inay ogaadaan sababtii idinku qasabtay go’aankaas, waxaadna ogaataan in qof xad gudub geystay uusan ku faka doonin, waxaan ku talinayaa in howshaan aysan intaan ku dhamaan,” ayuu hadalkiisa ku sii daray Agaasimaha Machadka Hiraal.

Xuseen ayaa soo jeediyey in ragii dhiibay Qalbi-Dhagax ee ONLF argagixisada ku shaabadeeyey aan laga harin ilaa inta ay cafis ka dalbanayaan ama sharciga laga hor geeynayo oo lagu maxkamadeynayo qaladkaas.

“Tallaabada Rooble qaaday, waxaan rajeynaa in kiiskaan aysan soo xirin, si jariimooyinka soo socda aan uga ammaan helno, cashirna ay noogu noqoto,” ayuu hadalkiisa ku sii daray Agaasimaha Machadka Daraasaadka Amniga ee Hiraal Xuseen Macalin.

Hoos ka Daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – HirShabeelle ayaa laga sugayaa inay jadwaleyso kuraastii ay dhawaan shaacisay ee Golaha Shacabka. Maamulkaan waxaa taalla 38 kursi oo Golaha Shacabka ah, 13 waxay taallaa magaalada Jowhar ee xarunta maamulka, halka 25 kursi ay taallo magaalada Beledweyne ee Gobolka Hiiraan.

Hirshabelle waxay dhawaan soo dhajisay 11 kamid ah Kuraasta taalla Magaalada Jowhar, balse maalmo ka hor cinwaan weyn ayaa ka yimid dhanka Magaalada Beledweyne, kadib markii General Abuukar Xuud uu heshiis la qaatay Villa Somalia.

Laakiin fasiraada taalla dhanka maamulka Cali Guudlaawe ma ahan inay heshiiyeen Xuud iyo Villa Somalia ee waa in markii horaba isku dhawaayeen.

Illo ka tirsan maamulka Hirshabelle ayaa ku waramay inay waqti dheer qabeen tuhun ah in Villa Somalia gacan xooggan ku leedahay qorshaha Xuud ee dhulka howdka ah ee magaalada Beledweyne, haddana ay iyaga ujeedo kale damacsan yihiin.

Madaxweyne Farmaajo iyo la taliyihiisa Amniga Qaranka Fahad Yaasiin Xaaji Daahir waxay heshiis ku ahaayeen in Cali Guudlaawe loo dhiibo hoggaanka maamulka Hirshabelle, balse dad badan ayaa aaminsan in Cali Guudlaawe uu noqon waayey ninkii ay filayeen, kadibna waxaa lagu eedeynayaa inay u abuureen dhowr jidgooyo.

Mid kamid ah jid gooyooyinkaas ay Villadu sida qarsoon ugu dhigtay Cali Guudlaawe waa General Abuukar Xuud ayey dadka badi leeyihiin.

Cali Guudlaawe waxaa la filayey inuu todobaadkii lasoo dhaafay tago Magaalada Beledweyne, laakiin dib ayuu u dhacay safarkiisa, kadib markii uu xoogeystay tuhunkii ahaa in General Xuud ay Villa Somalia ku heysay meesha.

Sababta ayaa illaa hadda si weyn loogu jahwareersan yahay, qof kamid ah xubnaha ku dhow Cali Guudlaawe wuxuu leeyahay “ Farmaajo iyo Fahad iyagoo awooda inay wax na weydiistaan oo maamulka u dirsadaan waxay labada gobol ka rabaan ayey na saareen culeys iyo inay kala qeybiyaan maamulka, si aan iyagu uun ugu xayirnaano mar walba.”

Madaxweyne Farmaajo iyo kooxdiisa waxay tuhun badan ka muujiyeen sidii uu Cali Guudlaawe u maareeyey doorashadii Aqalka Sare, markaas oo kooxda madaxweynuhu ay aamintay in uusan Cali ugu adeegin si lamid ah sidey ula shaqeeyeen markii uu raadinayey kursiga.

Waxaa la sheegay inay aamineen in Cali Guudlaawe uusan sameyn doonin waxa gobollada qaar ka socda oo waxaa macquul ah inuu tartanka kuraasta Golaha Shacabka ka dhigo mid daah furan, taas oo sababi karta in dhaqaale badan uga baxo tartanka ama dad badan oo dhankooda ah kuraas soo waayaan.

Inay mar kale General Xuud ku celiyaan duurka magaalada Beledweyne ayaa si buuxda u kala dili karta Farmaajo iyo Cali Guudlaawe.

Kala shakiga Villa Somalia iyo Cali Guudlaawe waa xooggan yahay, waxaana arrinta sii xoojinaya sida uu Guudlaawe waayadaan ugu badnaa dhanka Ra’isul wasaare Rooble intii uu jiray khilaafka Farmaajo iyo Rooble.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyihii Aqalka Sare ee Soomaaliya Cabdi Xaashi Cabdullahi oo ka hadlay go’aankii ka soo baxay xukuumadda Rooble ee la xiriiray ONLF iyo Qalbi-Dhagax ayaa sheegay in Farmaajo uu markii la dhiibayey Qalbi-Dhagax uga baxay ballan uu ka qaaday oo aheyd inaanu dhiibi doonin.

Cabdi Xaashi ayaa sheegay inuu aad ugu farxay go’aanka xukuumadda Rooble, kaas oo sida uu sheegay uu mudo dheer ku taamaayey, marar badana uu kula taliyey madaxdii hore.

Cabdi Xaashi ayaa aad ugu mahad celiyey Ra’iisul Wasaare Rooble iyo golihiisa wasiirrada, “Waxaad saxdeen dembi horay u dhacay oo dowladdii Farmaajo madaxda ka ahaa ay gashay, kaas oo ahaa in la dhiibo Cabdikariin Muuse Qalbi-Dhagax oo aan dalkiisa ka gelin wax dembi ah, ururka ONLF oo u dagaalama xorriyada Soomaalida dulman ee la heystana ku sifeysay urur argagixiso ah,” ayuu yiri guddoomiye Cabdi Xaashi.

Sidoo kale Cabdi Xaashi waxa uu sheegay in go’aankii xilligaas ay dowladda Soomaaliya ka qaadatay Qalbi-Dhagax iyo ururka ONLF uu aad uga naxay, “Wixii tabarteyda ahaa waan ka geystay, waxaan soo jeediyey talooyin badan, laakiin cidina igama hoos qaadin,” ayuu yiri.

Guddoomiye Cabdi Xaashi waxuu intaas ku sii daray in go’aankii shalay ka soo baxay xukuumadda uu farxad weyn geliyey, kaas oo meesha ka saaray gefkii ay geysatay dowladii Farmaajo, “Waa ku mahadsanyihiin Ra’iisul Wasaare Rooble iyo xukuumadiisa,” ayuu yiri Cabdi Xaashi Cabdullahi.

Waxaa xusid mudan in maalmo ka hor Cabdi Xaashi uu ka mid ahaa xubno ka soo jeeda gobollada waqooyi oo si adag u eedeeyey Ra’iisul wasaare Rooble oo sida ay sheegeen ay doorasho isku hayaan, balse sida muuqata taasi kama hor istaagin Rooble iyo xukuumadiisa uu uga mahad celiyo go’aankii ay ku saxeen qaladkii laga Qalbi-Dhagax iyo ONLF.

Horay Guddoomiye Cabdi Xaashi waxuu u sheegay in madaxweyne Farmaajo uu ka balan qaaday in Qalbi-Dhagax aan loo dhiibi doonin Itoobiya habeenkii ka horeeyey maalinkii la dhiibay, balse ay soo baxday in muwaadinkaas la dhiibay Cabdi Xaashi waxa  cuu sheegay in wixii maalinkaas ka dambeeyey uu aad u nacay Farmaajo.

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidamada ammaanka ee dowladda federalka ah ee Soomaaliya ayaa xalay howl-gal qorsheysan ka sameeyey duleedka magaalada Muqdisho, gaar ahaan deegaanka Garasbaaley oo ku yaalla waddada isku xirto Muqdisho iyo Afgooye.

Howl-galkan ayaa waxaa lagu soo qabtay afar nin oo hubeysan, kuwaas oo la sheegay inay dhac u geysanayeen dadka deegaanka.

Saraakiil ka tirsan laamaha ammaanka oo ka warbixiyey howl-galkaasi ayaa sheegay in ragga lasoo qabtay oo burcad ahaa ay ku hubeysnaayeen bistoolado, ayna wateen Bajaaj.

Sidoo kale saraakiisha ayaa xusay in raggan dhalinyarada lagu raadjoogay maalmihii lasoo dhaafay, kadib cabasho ay kasoo gudbiyeen dadka shacabka, haatana lagu haayo baris.

Waxa kale oo ay intaasi kusii dareen in laga qaadi doono tallaabo adag oo waafaqsan sharciga, isla-markaana deg deg loo horgeyn doonto maxkamad.

Maalmihii u dambeeyey ayaa waxaa Muqdisho ka socday howl-gallo ballaaran oo ay wadeen ciidamada Booliska, kuwaas oo looga hortegayo falal liddi ku ah nabad-gelyada caasimada.

Dilalka, qaraxyada iyo dhaca ayaa muddooyinkii lasoo dhaafay ku soo badanayey degmmooyinka gobolka Banaadir, kuwaas oo sare u kacay todobaadyadii dambe.

Si kastaba, dhibaatooyinkan oo idil ayaa dhacaya xilli haatan lagu jiro marxalad doorasho, taas oo ay qayb ka noqdeen saraakiishii loogu tala-galay inay sugaan amniga dalka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Golaha Midowga Musharaxiinta ayaa soo saaray qoraal ay ku soo dhaweeyeen go’aankii Golaha Wasiirada ee Xukuumadda Soomaaliya ay shalay ku burburiyeen, liiskii madoobaa ee xukuumadii Xasan Cali Kheyre ay ku dartay ururka ONLF iyo Cabdikariin Qalbi-Dhagax.

Midowga Musharaxiinta ayaa go’aankaas ku tilmaamay mid aad loogu riyaaqay, isla markaana saxay khaladaad siyaasadeed oo meel ka dhac ku ahaa qarannimada Soomaaliya.

“Waxay ahayd taariikh madow oo mugdi ah in ururka gobanimo-u-dirirka ah ee ONLF lagu asteeyo argagixisanimo, iyadoo ay Dowladda Soomaaliya ku keli noqotay qaadashada go’aankaas gurracan iyo dhiibistii muwaadin Cabdikariim Sheekh Muuse (Qalbidhagax) loogu gacan geliyay Dowladda Ethiopia, tallaabooyinkaas oo xadgudub ku ahaa xuquuqda muwaadinka, sumcadda iyo dowladnimada Soomaaliya,” ayaa lagu yiri bayaankaan ka soo baxay golaha Midowga Musharaxiinta.

Golaha ayaa hambalyo u diray Ra’iisul Wasaare Maxamed Xuseen Rooble iyo xukuumadiisa, “Go’aanka geesinimada iyo wadaniyadda xanbaarsan oo ay qaateen waxuu saxay khaladaadkii dowladdu horay u gashay,” ayaa lagu yiri qoraalkaan.

Midowga oo mar kale digniin u diray saraakiisha ciidamada ayaa qoraalkaan ku yiri, “Golaha Midowga Musharaxiinta wuxuu uga digayaa saraakiisha ciidanka ee garabka ka helaya Madaxweynaha muddo-xileedkiisu dhamaaday in ay faraha kala baxaan arrimaha siyaasadda.”

Ugu dambeyntii bayaankaan waxaa lagu soo hadal qaaday xiisada maamul ee ka taagan gobolka Hiiraan, waxuuna goluhu soo jeediyey in xal siyaasadeed Hiiraan looga baahan yahay ee olole doorasho aan lagu deyin, sidoo kale Ra’iisul Wasaaraha ayey u soo jeediyeen in shaqadiisa doorashada uu u madax banaanaado.

“Tabashada reer Hiiraan waa mid u baahan xal siyaasadeed, mana aha in olole doorasho loo adeegsado. Goluhu wuxuu ku boorinayaa Ra’iisul Wasaare Rooble in uu u madax-banaanaado maamulka, hagidda iyo dar-dargelinta doorashada,” ayaa lagu soo gabagabeeyey bayaanka Midowga Musharaxiinta.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirkii hore Amniga ee Soomaaliya, Cabdirisaaq Cumar oo ka hadlay ciidamada loo qaaday dalka Eritrea ee la soo warinayo inay ka dagaalameen Ethiopia ayaa dalbaday in Ra’iisul Wasaarihii hore Xasan Cali Kheyre uu ka hadlo waxa uu ka ogyahay arrintaas.

Cabdirisaaq Cumar oo wareysi siiyay telefishanka Goobjoog ayaa waxa uu Kheyre u soo jeediyay in arrintaas uu cadeeyo haddii uusan ku lug laheyn, maadama uu yahay Musharax madaxweyne.

“Waqtigii uu joogay Xasan Cali Kheyre ayaa la qaaday ciidamada, waxaa qabaa in Kheyre wixii uu ka ogyahay arrintaas uu ka hadlo asaga ayey sumcad ugu jirta, xataa haddii uusan ka warqabin ha dhaho Fahad iyo Farmaajo ayey ku koobneyd,” ayuu yiri.

Waxa uu intaas kusii daray in loo baahan yahay in madaxda ku lugta lahaa arrintaas ay soo hor istaagan waalidka dhalay dhalinyarada la geeyay Eritrea, una sheegan dhimasho iyo nolol xaalada ay ku sugan yihiin caruurtooda.

“Dowladda cusub ee imaan doonta waxaa qabaa inay la xisaabtamto dadka mas’uuliyada lahaa in wiilasha la geeyo Eritrea, oo ah dadka hadda mas’uuliyada haya oo ugu horeeyo Madaxweyne Maxamed Cabdulaahi Farmaajo.”

Wasiirkii hore Amniga ee Soomaaliya, Cabdirisaaq Cumar ayaa madaxweynaha muddo xileedkiisa uu dhamaaday Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ku eedeyay in uu illaa hadda ka aamusan yahay dhalinyarta ku maqan Eritrea, oo qaarkood la soo warinayo inay ku baxeen dagaalkii Ethiopia.

Hadalkan ayaa imanaya xilli ay soo baxayso in dhawaan dalka dib loogu soo celin doono qaar kamid ah ciidankii muranka badan dhaliyey ee tababarka loogu qaaday wadanka Eritrea, sida ay noo xaqiijiyeen Jeneraalo ka tirsan ciidanka xoogga dalka.

Horaanta bisha soo socoto ee February ayaa la filayaa in ciidankaas la keeno Magaalada Muqdisho, waxaana loo diyaariyey in la dejiyo xerada Jeneral Gordan, halkaas oo wixii daganaa lagu amray inay ka guuraan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladaha Soomaaliya iyo Imaaraadka Carabta ayaa iska kaashaanaya saddex dhinac oo ay maanta uga wada-hadleen kulan ka dhacay magaalada Muqdisho, sida ay sheegtay safaaradda Imaaraadka.

Kulanka ayaa dhex-maray safiirka Imaaraadka Carabta ee Muqdisho Maxamed Axmed Al-Cusmaan iyo wasiirka beeraha dowladda federaalka Soomaaliya Saciid Xuseen Ciid.

Qoraal ay twitter soo dhigtay safaaradda Imaaraadka Carabta ayaa lagu sheegay; in intii uu socday kulanka ay labada mas’uul ka wada-hadleen xiriirka labada dal ee walaalaha ah iyo sida loo taageeri karo loona hormarin kara, ayaga oo isku raacay inay iska kaashadaan saddex dhinac oo kale ah:

1- Dhinaca beeraha labad dal.
2- Maal-gashiga ka dhaxeeya labada dal
3- Iskaashiga dhaqaalaha iyo ganacsiga labada dal

Kulankan ayaa qeyb ka ah Isbeddel weyn oo dardar ku socda  oo ka muuqda siyaasadda dowladda federaalka ee ku aadan dalka Isu-tagga Imaaraadka Carabta, oo ah dal aan wax xiriir ah la laheyn Soomaaliya tan iyo bishii April 2018.

Xilligaas ayaa sirdoonka Soomaaliya waxay garoonka Aadan Cadde ku qabteen lacag dhan 9.6 milyan oo dollar, oo ay sheegeen in lagu arbushi rabay xasilloonida dalka, balse Abu Dhabi ay sheegtay inay aheyd lacag loogu talo-galay ciidamada Soomaaliya ee xilligaas ay tababari jireen.

Hase yeeshee, 7-dii Janaayo, Rooble ayaa qaaday tallaabo lama filaan ah oo uu Imaaraadka Carabta kaga raali geliyey dhacdadaas, sidoo kalena ku ballan-qaaday inuu soo celin doono lacagtaas.

Wixii markaas ka dambeeyey, waxaa muuqata in xiriirka labada dal uu soo wanaagsanaanayo, si gaar ahna in dowladda federaalka ay qaadeyso tallaabooyin ay Imaaraadka Carabta ugu muujineysa inuu dhab ka yahay isbeddelka ay ballan-qaaday. 

Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidamada booliska Soomaaliyeed ayaa gacanta kusoo dhigay haweenay ku eedeysan in labo caruur ah oo ay dhashay ka duubtay muuqaal ay siinayso shiishad, kaasi oo lagu baahiyay baraha bulshada, sida uu sheegay maamulka gobolka Banaadir.

Gudoomiye ku xigeenka dhinaca amniga iyo siyaasada gobolka Banaadir, Cali Cabdi Wardheere (Cali Yare) ayaa sheegay in haweeneydaas u gudbin doonaan laamaha garsoorka, si loogu qaado dambigeeda.

“Howlgal ay sameeyeen laamaha amniga waxaa noo suurtagashay inaan gacanta ku soo dhigno Hooyo ku takri fashay labo gabdhood oo saqiiro ah oo ay dhashay kana duubtay muuqaal iyada oo siineeysa Badeeco/Shiishad – muuqaalkaas oo argagax galiyay Bulshada Soomaaliyeed Dal iyo Dibadba,” ayuu yiri Cali Yare.

Labada caruur ah oo da’doodu lagu qisaayo afar illaa shan jir ayaa muuqaalkooda si weyn u qabsaday baraha bulshada, ayadoo dadku aad uga xumaadeen in ilmo intaas le‘eg lagu barbaariyo maandooriye.

Muuqaalka ay ka duubtay haweenaydan la sheegay inay dhashay labada caruur ah ayaa waxa uu argagax galiyay bulshada Soomaaliyada, kuwaasi oo siyaabo kala duwan uga fal-celiyay, kana mideysnaa in sharciga la horgeeyo Hooyada ku takri fashay ubadkeeda.

Arrintan ayaa imaneysa xilli ay dowladda federaalka bilooyinkii dambe bilowday howl-galo ka dhan ah maandooriyaha, ayada oo sameysay goob lagu dhaqan celinayo dadka isticmaala, islamarkaana xaraysay boqolaal carruur ah oo waddooyinka caasimada ku isticmaali jiray maandooriyaha.

Muqdisho (Caasimada Online) – Afhayeenka Xukuumadda Soomaaliya Maxamed Ibraahim Macalimuu oo ku dhaawacmay qarax ismiidaamin ah oo lala beegsaday 16-kii Janaayo, islamarkaana dhaawiciisa loo qaaday dalka Turkiga ayaa markii ugu horeysay ka hadlay xaaladiisa caafimaad.

Maxamed Ibraahim oo ka qeyb-galay barnaamij dood ah oo ay Idaacadda Goobjoog ku qabatay Twitter Space oo looga hadlayey hoggaamiyaha wanaagsan oo ay Soomaaliya u baahan tahay ayaa ka hadlay xaaladiisa.

“Aad iyo aad ayaan u fiicanahay Isbitaalkii ayaan ku jiraa maadaama aan sariir iska saaranahay waxaa is iri dooda saaxiibadaa iska dhageyso, waxaa isoo jiitay mowduuca,” ayuu yiri.

Macalimuu ayaa sheegay inuu ka jabay gacan iyo lug, islamarkaana uu hadda sugayo qaliin lagu sameenayo, wuxuuna xusay in xaaladiisa ay soo fiicnaaneyso Maalinba Maalinta ka dambeyso.

“ Xaaladeeda maalinba maalinta ka dambeyso waa soo hagaageysaa, sidaas la socotaana Gacan iyo Lug ayaa iga jaban, firiradii yar yaraa waa la iga saaray, hadda waxaa la ii diyaarinayaa howlihii kale iyo qaliimadii marka xaalkeyga aad ayuu u wanaagsan yahay sida ay dhakhaatiirta sheegeen, waxaana rajeenayaa in inta dhimana uu ilaahey ii fududeeyo,” ayuu sii raaciyey.

Ugu dambeyntii Afhayeenka xukuumadda ayaa sheegay inuu la socdo in dadka Soomaaliya ay dhammaantood usoo duceeyeen.

“Waxaan ahay qof  masxkadiisa fiican tahay oo barnaamijkaan dhageysanayo, waan ogahay inaad iisoo duceyseen.”

Kooxda Al-Shabaab ayaa sheegatay mas’uuliyadda Qaraxii ismiidaaminta ahaa ee lagu dhaawacay afhayeenka Xukuumadda, waxayna sheegtay inuu weerarkaas u dhacay sidii loo qorsheeyey.

Hoos ka dhageyso codka Macalimuu

Hargeysa (Caasimada Online) – Wasiirka Arrimaha Dibadda Somaliland, Dr Ciise Maxamuud Kayd ayaa shaacisay in xukuumadda Somaliland ay ka go’an tahay inay joojiso wada-hadalada kala dhaxeeya Soomaaliya.

Wasiirka ayaa dowlada federaalka ku eedeeyay inaysan daacad ka aheyn wada-hadalada u dhaxeeya Somaliland iyo Soomaaliya, sidaas darteedna wixii hadda ka dambeeya aysan sii wadi doonin xukuumadda Hargeysa.

“Wada-hadaladu waxay soo bilaabmeen 2012-ka, ilaa hadana wax miro-dhal ah ma yeelan, shirarkii kala duwanaa ee waddamada kala duwan ka dhacay, waanu joojinaynaa wada-halada madaama oo qolada Soomaaliya aanay diyaar u ahayn in laga gun-gaadho” ayuu yidhi wasiir Kayd.

Waxa uu intaas kusii daray in dowladda federaalka Soomaaliya aysan u hayn aqoonsi, xilli dalalka caalamka ay ku cadaadinayaan Somaliland in qadiyadeeda madax-banaanida ka heshiiyan Soomaaliya.

“Wax aqoonsi ah oo dowlada Soomaaliya ay Jamhuuriyada Somaliland u haysa ma jirto, hadaba 30 sanno ayaanu madax-bannaanayn.”

Somaliland oo ku dooda inay tahay dal ka madax-banaan Soomaaliya ayaa illaa hadda helin aqoonsi, taasi oo loo aaneynayo inay ka dambeyso dowladda federaalka oo ayadu rabin in la kala gooyo dalka.

Si kastaba, Wada-hadalada u dhexeeya Soomaaliya iyo Somaliland oo soo bilowday toban sano ka hor ayaa illaa hadda laga gaadhin horumar la taaban karo, ayada oo sanadihii dambena uu gebi ahaanba istaagay.

Muqdisho (Caasimada Online) – Safiirka cusub ee Mareykanka u qaabilsan Soomaaliya Danjire Larry Andre ayaa maanta gaaray magaalada Muqdisho, ku dhowaad sanad kadib markii la magacaabay, sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay safaaradda.

Qoraalka safaaradda oo lasoo dhigay Twitter ayaa lagu yiri “waxaan ku faraxsannahay inaan ku dhowaaqno imaatinta Danjire Larry Andre.”

“Waxa uu aad u daneynayaa inuu si iskaashi leh ula shaqeeyo shacabaka Soomaaliyeed, dalkooda iyo dowladda federaalka, si loo horumariyo hadafyada aan wadaagno ee dib usoo nooleynta Soomaaliya oo ah qaran ammaan, barwaaqo iyo dimoqraadi ah.

Danjiraha cusub ayaa Soomaaliya imanaya ayada oo ay ka jirto xiisad siyaasadeed oo ka dhalatay muran aan dhammaad laheyn oo hareeyey doorashada xildhibaanada, taasi oo si cad loo musuq-maasuqayo.

Tallaabada ugu horreysa ee uu qaadayo safiir Andre ayaa la filayaa inay noqoto inuu madaxda Soomaalida ku cadaadiyo inay doorashada golaha shacabka kusoo dhameynayaan waqtiga ay dowladda Mareykanka u qabatay oo ah 25-ka Febraayo.

Dwladda Mareykanka ayaa horey ugu hanjabtay inay xayiraado la beegsan doonto kuwa carqaladda ku ah doorashooyinka Soomaaliya, haddii aan doorashada lagu soo dhameyn waqtiga loogu-talo-galay.

“Waxaan ugu baaqeynaa hoggaamiyayaasha federaalka iyo dowlad goboleedyada inay u hoggaansamaan jadwalka cusub ee la isku raacay, islamarkaana ay saxaan khaladaadka illaa hadda hareeyey hanaanka doorashada,” waxaa sidaas horey u yiri afhayeenka wasaaradda arrimaha dibedda Mareykanka Ned Price.

“Doorashooyinka Soomaaliya waxay jadwalkooda ka dib dhaceen hal sano. 8-da Febraayo waxay noqon doontaa sanad-guurada koowaad ee markii uu dhammaaday muddo xileedka madaxweynaha. Dowladda Mareykanka waxay diyaar u tahay inay adeegsato aaladaha ay heli karto, oo ay ku jirto xayiraado Visa, si looga jawaabo dib u dhacyo kale, ama ficillo kale oo wax u dhimaya sharafta hanaanka.”

Safiir Larry Andre ayaa sidoo kale la filayaa inuu kulamo la qaato madaxda dowladda federaalka, oo uu ugu horeyn doono madaxweyne Farmaajo, si uu warqadaha aqoonsi ugu gudbiyo.

Aqalka Senate-ka Mareykanka ayaa 18-kii December ansixiyay in Larry Edward Andre, Jr. uu noqdo Safiirka Mareykanka ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, wuxuuna beddelay danjire Donald Yamamoto oo xilkaasi hayay tan iyo bishii October ee 2018.

Madaxweyne Mareykanka Joe Biden ayaa bishii April 2021 magacaabay Larry André Jr, oo ah rug caddaa muddo badan kasoo shaqeynayay.

André ayaa hore u ahaa safiirka Mareykanka ee Jabuuti intii u dhaxeysay November 2017 illaa January 2021, isaga 2014 kii ilaa 2017 soo noqday safiirkii Maraykanka ee dalka Mauritania.

Muqdisho (Caasimada Online) – Faah faahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa qarax maanta ka dhacay gudaha Suuqa Bakaaraha ee magaalada Muqdisho, kaas oo laga helayo warar kala duwan.

Qaraxa ayaa la sheegay inuu ka dhacay halka loo yaqaano Sarifyaraha, isla-markaana uu ka dhashay gaari NOAH ah oo la sheegay in lagu soo xiray walxaha qarxa.

Ma cadda inta uu gaarsiisan yahay khasaaraha, laakiin waxaa uu qaraxa ka dhacay goob ay ku sugnaayeen dad fara badan.

Sidoo kale waxaa meesha gaaray ciidamo ka tirsan kuwa ammaanka, gaar ahaan Booliska degmada Howl-wadaag oo isku geedaamay goobta ay wax ka dhaceen.

Xaaladda ayaa aad u kacsan, waxaana sidoo kale qaraxan uu saameyey dhaq-dhaqaaq qaybo ka mid ah Suuqa weyn ee Bakaaraha.

Saraakiisha laamaha ammmaanka weli kama hadlin qaraxan, balse waxaa haatan socda baaritaano ay wadaan saraakiisha laamaha ammaanka ee Soomaaliya.

Qaraxan ayaa qayb ka noqonayo falal ammaan darri oo todobaadyadii lasoo dhaafay  siyaabo kala duwan uga dhacayey gudaha magaalada Muqdisho.

Si kastaba, amni darrada ka jirta caasimada ayaa waxaa loo sababeynayaa xaaladda kala guurka ah ee uu dalka ku jiro iyo mashquulka doorashooyinka ka socda Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Aqoonyahan Feysal Rooble oo wareysi gaar ah siiyey Telefishinka Universal ayaa ka hadlay go’aankii kasoo baxay xubnaha Golaha Wasiirada ee Xukuumadda Ra’iisul Wasaare Rooble, kadib markii ay shalay ku dhowaaqeen inay ka laabteen go’aankii Urur Argagixiso loogu aqoonsaday ONLF oo ka dhisan Soomaali Galbeed.

Feysal Rooble oo aad u falanqeeyo arrimaha siyaasadda Soomaaliya iyo Geeska Afrika ayaa shaaca ka qaaday in tallaabada uu qaaday ra’iisul wasaare Maxamed Xuseen Rooble, kuna raaceen Golihiisa Wasiirada uu ku helay sharaf iyo magac fiican oo Soomaalinimo ah.

“Rooble arrintan wuxuu ku helay sharaf iyo magac fiican oo Soomaalinimo ah, waana ku mahadsan yahay taariikhadana way xusi doontaa,” ayuu yiri Feysal Rooble.

Sidoo kale wuxuu intaasi kusii daray  “Inta badan taariikhda lama tabo marka la dhex joogo, laakiin marka la tego ayaa dib loo fiiriyaa. Rooble waa ku amaanan yahay,”.

Aqoonyahankan oo hadalkiisa sii wata ayaa xusay in Ra’iisul wasaaraha uu qaatay go’aan sax ah, isla-markaana ah jiho ay u badan tahay Ummadda Soomaaliyeed.

“In Rooble arrintii uu saxay waxay ku tusineysaa inuu maanta qaaday jiho ay Ummadda Soomaaliyeed u badan tahay,” ayuu markale yiri.

Dhinaca kale Feysal Rooble ayaa shaaca ka qaaday in arrintan ay bar madow ay ku noqon doonto madaxweynaha waqtiga ka dhammaaday Farmaajo iyo Xasan Cali Khayre, wuxuuna intaasi raaciyey in xittaa maxkamad loo soo taagi karo kiiskan, sida uu hadalka u dhigay.

“Waxay uga dhigan tahay wax bar madow ugu taalla taariikhdooda waxaa kale oo ay ka dhignaan kartaa in xittaa ay daaqad u furan tahay in labadaas shaqsi maxkamad lasoo taagi doono oo ku aadan inay meel kaga dhaceen Qalbi Dhagax & ONLF,” ayuu sii raaciyey.

Hadalkan ayaa ku soo aadayo, iyada oo si weyn looga falceliyey go’aankii Golaha Wasiirada ee liiska argagixisada looga saaray Ururka ONLF ee Soomaali Galbeed, go’aankaas oo ay horey usoo saartay xukuumaddii uu horkacyey ra’iisul wasaare Mudane Xasan Cali Khayre.

Muqdisho (Caasimada Oniline) – Dowladda Soomaaliya iyo Ururka Midowga Afrika ayaa is-afgarad ka gaaray qorshaha kala guurka ee ay AMISOM uga baxeyso Soomaaliya, kadib markii ay miro dhaleen wadaxaajoodkii lala yeeshay Golaha Amniga & Nabadda ee Ururka Midowga Afrika.

Labada dhinac ayaa isku raacay in ciidamo cusub oo ka socda Midowga Afrika ay amniga dalka kala wareegaan AMISOM, kuwaas oo loo bixiyey ATMIS, iyaga oo heysto 2 sano.

Howl-galka ATMIS ayaa sidoo kale noqon doono mid kumeel gaar ah, wuxuuna ku egyahay illaa inta laga gaarayo bisha December ee sanadka soo socda 2023-ka.

Ciidamadan cusub ayaa la wareegi doono mas’uuliyadda amniga, waxayna qaban doonaan shaqooyinkii ay hayeen ciidamada AMISOM, marka ay dhammaato muddada labada sano ahna, waxay amniga dalka ku wareejin doonaan ciidanka Soomaaliya, sida lagu heshiiyey.

Qorshahan ayaa soo socday bilooyinkii lasoo dhaafay, kadib markii ay dood adag kala dhalatay qorshaha kala guurka ee ciidanka Midowga Africa ee magacooda loo soo gaabiyo AMISOM, hayeeshii is afgaradkan ayaa lagu gaaray wadahadalladii u dambeeyey ee dhacay.

Ciidamada AMISOM oo ka socda dalal badan oo Afrikaan ah ayaa Soomaaliya joogay in ka badan 15 sano, iyaga oo dagaal kula jiro kooxda Al-Shabaab ee ka dagaalanta dalka.

Illaa iyo hadda ma dhammaan dagaalka, waxaana xoogaga Al-Shabaab ay weli gacanta ku hayaan deegaano iyo degmooyin ku yaalla bartamaha iyo koonfurta Soomaaliya.

Arrimahan ayaa kusoo aadaya, iyada oo haatan Soomaaliya ay ku jirto xaalad kala guur ah iyo marxalad doorasho oo ay ka dhasheen murano xoogan oo sababay dib u dhac balaraan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa dhawaan dalka dib loogu soo celin doonaa ciidankii muranka badan dhaliyey ee tababarka loogu qaaday wadanka Eritrea, sida ay noo xaqiijiyeen Jeneraalo ka tirsan ciidanka xoogga dalka.

Horaanta bisha soo socoto ee February ayaa la filayaa in ciidankaas la keeno Magaalada Muqdisho, waxaana loo diyaariyey in la dejiyo xerada Jeneral Gordan, halkaas oo wixii daganaa lagu amray inay ka guuraan.

Taliyaha ciidanka dhulka Jeneraal Maxamed Tahliil Biixi ayaa degan xeradaas, balse isaga iyo xubnihii kale ee daganaa xerada General Gordan waxaa loo sheegay inay baneeyaan, si halkaas loo dajiyo ciidanka laga keenayo dalka Eritrea.

Sida ay saraakiishaan inoo xaqiijiyeen tirada ciidanka laga keenayo Eritrea waxay gaareysaa 7-Kun oo Askari, waxay u qeybsan yihiin 5,500 oo ah ciidanka xoogga dalka iyo 1,500 oo isugu jira Boolis iyo Nabadsugid.

Qeybta ciidanka xoogga dalka ee ah 5,500 waxaa hal guuto oo kamid ah loo tababaray inay noqdaan ciidanka Badda, 12 Doomood oo hubeysan ayey wataan. Guutadaan waxaa la filayaa inay Muqdisho degaan, halka inta kale ee afantariga ah qaar loo isticmaali doono inay furaan wadada isku xirto Muqdisho iyo Baydhaba, qaarna dhanka Jubbooyinka loo diro, waxaa sidaas xog ku bixiyey saraakiisha aan la hadalnay.

Ciidanka qeybtiisa la dejinayo xerada General Gordan waxaa todobaadkii hore la siiyey oo loo diyaariyey lambarooda ciidanka, waxaana mushaarkooda bixin doonta dowladda Qatar, sida aan xogta ku helnay.

Saraakiishaan waxay sheegeen in askari walba oo kamid ah ciidankaas lasoo wado uu mushaarkiisa noqon doono 300 oo dollar, taas oo ka dhigan inay xagga mushaarka la simni doonaan ciidanka la yiraahdo Gorgor oo qaato mushaar ahaan 300 oo dollar.

Gorgor waxay 200 ka helaan dowladda Turkiga, halka 100 dollar ay ka qaataan dhanka dowladda federaalka Soomaaliya.

Ciidankaan Soomaalida ah ee ku sugan wadanka Eritrea waxaa dhawaan loo jeediyey eedeyn culus. Shacabka ku nool Gobolka Tigrey ee woqooyiga wadanka Itoobiya ayaa sheegay in ciidan Soomaali ah ay xasuuq ka geysteen Gobolkooda.

Wargeys Canada kasoo baxa oo la yiraahdo Globe and Mail ayaa marqaatiyaal uu wareystay waxay sheegeen in Militariga Soomaaliya ee la socday ciidanka Eritrea ay xasuuq badan geysteen gobolka Tigray, bilihii hore intii uu dagaalku socday.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ururka ONLF ee Soomaali Galbeed ayaa ka hadlay go’aankii shalay kasoo baxay Golaha Wasiirada Xukuumadda Soomaaliya oo ka laabtay go’aankii ururkan loogu aqoonsaday mid argagixiso, sidoo kalena qalad weyn ku tilmaamay tallaabadii Cabdikariin Sheekh Muuse (Qalbi Dhagax) loogu dhiibay Itoobiya.

Afhayeenka ONLF Cabduqaadir Xasan Hirmooge (Cadaani) oo u warramay Laanta Afka Soomaaliga ah ee VOA-da ayaa shaaca ka qaaday in go’aanka kasoo baxay xukuumadda Rooble uu ahaa mid la wada sugayey, isla-markaana ay soo dhoweynayaan ka Urur ahaan.

“Go’aanka kasoo yeeray xukuumadda Soomaaliya ee uu hoggaaminayo Rooble waa go’aan in badan la sugayey oo aan aad usoo dhoweyneyno qiimo weyna ugu fadhiyo dadka Soomalaiyeed,” ayuu yiri afhayeenka ONLF Cabduqaadir Xasan Hirmooge (Cadaani).

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in go’aankan uu macno weyn ugu fadhiyo Ururka ONLF iyo guud ahaan dadka Soomaaliyeed, sida uu hadalka u dhigay.

“Ururka ONLF macno weyn ayuu u sameynayaa, shacabka iyaga macno weyn ayuu u sameynayaa, maxaa yeelay annagu waxaan hormuud ka nahay ama aan hoggaamineynaa halgan uu iska leeyahay shacab gobanimo doon ah oo wadani ah oo Soomaali ah oo xaq qaddiyad ku taagan daba socda,” ayuu sii raaciyey.

Dhinaca kale wuxuu afhayeenku hoosta ka xariiqay in aysan jirin cid kale oo argagixiso u taqaanay marka laga reebo dowladdii hore ee Itoobiya.

“Qaddiyad dambi laga geli karo ma ahayn oo lagu tilmaami karayo inay tahay argagixiso dowladdii Itoobiya ee hore oo aan annaguna argagixiso u naqaanay, iyaduna argagixiso noo taqaanay mooyaani cid bani’aadam ah oo noo taqaanay inaan argagixiso nahay ma jirin,”.

Hadalkan ayaa ku soo aadayo, iyada oo si weyn looga falceliyey go’aankii Golaha Wasiirada ee liiska argagixisada looga saaray Ururka ONLF ee Soomaali Galbeed, go’aankaas oo ay horey usoo saartay xukuumaddii uu horkacyey ra’iisul wasaare Mudane Xasan Cali Khayre.