Muqdisho (Caasimada Online) – Warsaxaafadeed kasoo baxay taliska guud ee ciidamada AMISOM ayaa waxaa markale looga hadlay dhacdadii lagu laayey todobadii qof ee rayidka ahaa ee dhowaan ka dhacday deegaanka Golweyn oo ka tirsan gobolka Shabeelaha Hoose.

AMISOM ayaa marka hore sameysay qirasho, waxaana qoraalkan ay ku shaacisay in dadka ay dileen ciidamadeeda ay ahaayeen rayid, isla-markaana ay ku ogaatay hordhaca baaritaan la sameeyey oo la xiriira, sida uu u dhacay falkaasi shacabka lagu xasuuqay.

Sidoo kale AMISOM ayaa tilmaamtay in kadib dhacdadaasi ay kulamo la yeelatay cuqaal, xubno ka tirsan bulshada iyo mas’uuliyiinta dowladda, isla-markaana ay u caddeeyeen in aan marnaba la aqbali karin falal dambiyeedyada ay ciidamadu u geystaan dadka rayidka.

Jigjiga (Caasimada Online) – Guddoomiyaha Ururka ONLF Dr. Cabdiraxmaan Sheekh Mahdi Maadey ayaa wareysi uu bixiyey waxa uga hadlay arrimo dhowr ah oo ay ka mid yihiin, dagaalka ka socda gobolka Siti ee Canfarta iyo Soomaalida, arrimaha doorashada deegaanka iyo guud ahaan xaaladda dalka Itoobiya iyo tan deegaanka Soomaali Galbeed.

Guddoomiye Maadey ayaa wareysigaan uu siiyey TV-ga Somali State waxa uu ku sheegay in dagaalka gobolka Sitti ee Soomaalida iyo Canfarta uu yahay mid siyaasadeysan, oo lagu gumaadayo shacabka Soomaaliyeed.

Waxa uu sheegay in shacabka Canfarta aysan shaqo ku lahayn dagaalka, oo Canfarta iyo Soomaalidu ay yihiin dad walaalo ah, dagaalka socdana uu yahay mid dano siyaasadeed laga leeyahay, isagoo wacad ku maray in shacabka Soomaaliyeed ee la xasuuqayo aysan marnaba raali ka noqa doonin, ONLF-na ay difaaci doonto dadka Soomaaliyeed.

“Shacabku waa inay diyaar garoobaan, is hubeeyaan oo hub gataan, sida shacabka Axmaarada loo yiri hub ha gateen, idinkuna waa inaad hub gadataan oo qoryihiina qaadataan, anigu malihi dad kale ku duula, laakiin waxaan leeyahay is difaaca oo degaankiina haddii la idinku yimaado iska difaaca cadawga, haddii ay timaado dawladnimo wadajir ahna waan ka qayb galaynaa, haddii nin walba uu degaankiisa ku ekaadana inaan is difaaci karno waa-lagama maarmaan,” ayuu yiri guddoomiyaha ONLF Cabdiraxmaan Maaday.

Mar uu si guud uga hadlayey xaaladda uu ku sugan yahay dalka Itoobiya, gaar ahaan dagaalada ka socda gobolka Tigray ee waqooyiga dalkaas ayaa waxa uu sheegay in xalku ila muuqdo inuu ku jiro wadahadal dhex-mara xukuumadda iyo TPLF, isagoo sheegay in dagaal aan lagu gaareyn wax natiijo ah.

Sidoo kale hoggaamiyaha ONLF waxa uu wareysigaan uga hadlay doorashada bisha soo socota lagu wado inay ka dhacdo deegaanka Soomaalida, taas oo uu sheegay inay eegayaan waxa ay la yimaadaan guddiga doorashada.

Guddoomiyaha ayaa guddiga doorashada ku eedeeyey in aysan dhex-dhaxaad aheyn, sidoo kalena ay muhiim tahay in la bedelo kaararkii cod-bixinta ee horay muranku uga dhashay.

Cabdiraxmaan Maadey hoggaamiyaha xisbi siyaasadeedka ONLF waxa uu carabka ku adkeeyey in hadii aan la keenin dad dhex-dhexaad ah aysan doorasho ka dhaci doonin deegaanka, isla markaana ay go’aan ka qaadan doonaan, iyagoo kaashanaya shacabka deegaanka, sida uu hadalka u dhigay.

Guddoomiyaha ONLF waxa uu maamulka madaxweyne Mustafe Cagjar ku eedeeyey in ururkiisa uu burburinayo, isla markaana marar badan laga xiray xafiisyada ay ku leedyihiin magaalada Jigjiga oo calanka ONLF la jeex-jeexay.

Mar uu soo hadal qaaday khilaaf ka dhex-taagan ONLF ayuu sheegay  guddoomiyuhu in xubnihii horay looga saaray ururka ay hadda soo dhawaynayaan, albaabaduna u furan yihiin, isla markaana ay rajo weyn ka qabaan inay ururka ku soo laabtaan.

Hoos ka daawo wareysiga

Muqdisho  (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho waxaa maanta ka furmay Shirka Golaha Wadatashiga Qaran oo looga hadlayo dhameystirka Doorashooyinka dalka, raadinta dhaqaalaha ku baxaya, diyaarinta Habraaca Doorashada Golaha Shacabka iyo Qodobo kale.

Kulankaan waxaa shir Guddoominaya Ra’iisul Wasaare Rooble, Siciid Deni, Axmed Madoobe, Axmed Qoor-Qoor, Cali Guudlaawe, Cabdicasiis Laftagareen iyo Cumar Filish.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, shirka ayaa waxaa loo diiday inay ka qeyb galaan xubnaha Midowga Musharixiinta oo dhawaan codsaday in kaalin laga siiyo shirka, si ay kaalin ugu yeeshaan aayo ka tashiga doorashada dalka

Xogta aan helnay ayaa sheegeysa in Ra’iisul Wasaare Rooble uu ka gaabsaday codsigii Midowga Musharixiinta ee ahaa inay ka qeyb galaan shirka kadib markii ay ka hor-yimaadeen qaaar ka tirsan madaxda Maamul Goboleedyada dalka.

Ilo-wareedyo lagu kalsoon yahay ayaa u sheegay Caasimada Online in madaxweynayaasha Puntland iyo Jubaland Saciid Deni iyo Axmed Madoobe ay diideen in Midowga Musharixiinta kaalin laga siiyo shirka.

Wararka ayaa sheegay in Axmed Madoobe iyo Saciid Deni ay aad uga xumaadeen war-murtiyeedkii dhawaan ay midowga musharixiinta uga hor imaadeen doorashadii Aqalka Sare ee ka dhacday maamul Goboleedyada.

Madaxda Maamul Goboleedyada HirShabeelle, Koonfur Galbeed iyo Galmudug oo markii hore diidanaa in Midowga Musharixiinta laga qeyb-geliyo howlaha doorashada Soomaaliya ayaa si weyn usoo dhaweeyey go’aanka cusub oo ay qaateen Axmed Madoobe iyo Deni oo markii horeba u ololeen jiray in Midowga Musharixiinta kaalin laga siiyo shirarka wada-tashiga.

Axmed Madoobe, Saciid Deni iyo Midowga Musharixiinta ayaa horey u sameystay golaha Badbaado Qaran ka hor inta aysan doorashada bilaaban, waxaana hadda muuqata in labada dhinac ay kala tageen islamarkaana uu burburay golahaas.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Maxamed Xuseen Rooble ayaa markii ugu horeysay ka hadlay falkii ay ciidamo ka tirsan AMISOM dil wadareed ugu geysteen dad shacab ah oo degaan magaalada Golweyn ee gobolka Shabeellada Hoose 10-kii bishan.

Ra’iisul wasaare Rooble ayaa maanta u yeeray safiirka dowladda Uganda u joogay Soomaaliya iyo taliska ciidanka AMISOM, waxuuna kala hadlay dhacdadii xanuunka badneyd ee dadka rayidka ah ay ku laayeen, kuwaas oo aan weli meydadkooda la’aasin.

Rooble oo kulankii uu xubnahaas la yeeshay kadib warbaahinta la hadlay ayaa sheegay in guddi heer wasiirro ah uu u xil-saaray baaritaanka dhacdadaas xanuunka leh ee ciidanka AMISOM ay u geysteen shacabka reer Golweyn.

“Waa arrin foolxun oo aan aad uga damqanay, waxaa maanta tacsi iigu yimid safiirka Uganda iyo taliska AMISOM, cid aan ka aqbaleyno ma jirto in dhib loo geysto shacabka Soomaaliyeed, waa lama taabtaan shacabkeenu, waxaan diyaar u nahay oo naloo igmaday inaan u istaagno oo xaqooda aan u soo dhicino, sidaas darteed waalidiinta Soomaaliyeed ee dadkoodii la dilay waxaan leeyahay samir Allaha naga siiyo dadkaas,” ayuu yiri R/Wasaare Rooble.

Waxa uu sheegay in guddi uu u saaray baaritaanka qaabkii loo dilay dadkaas, isla markaana ay sida ugu dhaqsaha badan bulshada ula soo wadaagi doonaan wixii kasoo baxa baaritaankaas.

“Waxaan magacaabay guddi wasiirro ah oo kala ah, wasiir amniga, wasiirka cadaaladda, wasiirka gaashaandhigga iyo wasiirka arrimaha gudaha oo berri la kulmi doona safiirka Uganda iyo taliska AMISOM, arrintaas ayey ka hadli doonaan, safiirka iyo saraakiishu waxay ii xaqiijiyeen in ciidankii dhibkaas geystay gacanta lagu hayo oo maxkamad lasoo taagi doono, anagana waan ku daba geleynaa, wixii kasoo baxana gadaal ayaan idinkala soo wadaagi doonaa,” ayuu hadalkiisa ku sii daray ra’iisul wasaare Rooble.

Tan iyo 10-kii bishaan ehellada dadkii lagu dilay Golweyn waxay dalbanayeen in cadaalad ay helaan oo ciidanka AMISOM ay qirtaan dhibka ay geysteen, iyagoo sheegay in kulamo ay la qaateen saraakiisha AMISOM ay ka meer-meereen qirashada gabood falkaas, waxayna ehelladu wacad ku mareen in meydadka dadkaas oo juwaano ku jira aan la aasi doonin, illaa inta ay ka helayaan cid qaadata mas’uuliyadda dilkooda.

Banaanbaxyo waaweyn ayey ka dhigeen magaalooyinka Muqdisho, Golweyn iyo magaalooyin kale oo ka kala tirsan labada Shabeelle, waxayna cod dheer ku sheegeen in AMSIOM ay tix-gelin ka waayeen, taasna aysan aqbali doonin.

AMSIOM ayaa 10-kii bishaan hal goob ku dishay 7-qof oo ku sugnaa deegaanka Golweyn, waxayna markii ay toogteen kadib ku qarxiyeen miino, taas oo jirkoodii ka dhigtay mid goo-go’ay oo juwaano lagu guray, illaa hadana waxa uu ku jiraan qaboojiye, sida ay sheegeen ehellada dadkii la laayey.

Hoos ka daawo Rooble

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul wasaaraha xukuumadda xil-gaarsiinta Maxamed Xuseen Rooble, ahna qofka mas’uulka ka ah maamulka doorashooyinka Soomaaliya ayaa mar kale muujiyey heerka uu gaarsiisan yahay khilaafka kala dhaxeeya madaxweynaha waqtigiisu dhammaaday ee Maxamed Cabdullaahi Farmaaajo.

Ra’isul Wasaare Rooble ayaan fiidnimadii Khamiistii ka baaqday oo aan qeyb galin casho sharaf uu madaxweynaha waqtigiisa dhammaaday u sameeyey mas’uuliyiinta Turkishka ee ku sugan Muqdisho, xilli loo dabaal-degayey sannad-guuradii 10-aad ee kasoo wareegtay iskaashiga Soomaaliya iyo Turkiga. 

Dowladaha Soomaaliya iyo Turkiga ayaa lahaa xiriir wanaagsan kaasoo la hirgeliyey sanadkii 2011 markii madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdoğan uu markii ugu horeysay booqday Soomaaliya isagoo Ra’iisul Wasaare ahaa. Wixii markaas ka dambeeyay, Ankara iyo Muqdisho waxay u dabaaldegayeen maalintan si ay u xoojiyaan xiriirka labada dal.

Rooble oo safar uu ku aaday dalka Masar kasoo noqday subaxnimadii Khamiista ayaa, sida aan xogta ku helnay, iska diiday inuu ka qeybgalo xafladda sababo loo maleenayo inay xiriir la leedahay khilaafkii soo kala dhex galay labada mas’uul.

Khilaafka labada mas’uul ayaa kasoo billowday markii madaxweynaha Soomaaliya uu ka hor yimid wada-hadallada uu Rooble la furay dowladda Kenya, kuwaasi oo lagu soo celiyey xiriirka labada wadan in kastoo Rooble uu sheegay inay heshiiyeen.

Dhacdadaan ayaa muujineysa xiriirka sii xumaanaya ee Farmaajo iyo Rooble, xitaa iyadoo dalku isku diyaarinayo qabashada cod-bixinta baarlamaanka, waxayna tani saameyn ku yeelan kartaa rajada dib u doorasho ee Farmaajo.

Ra’iisul Wasaare Rooble ayaa loo doortay inuu hoggaamiyo doorashooyinka dalka markii tiro daneenayaal ah ay ka biyo diideen sida Farmaajo iyo kooxdiisa u maamulayaan doorashada dalka.

Doorashada Soomaaliya ayaa la qaban doonaa 10-ka October kadib heshiis ay Muqdisho ku saxiixdeen madaxda Maamul Goboleedyada dalka iyo Ra’iisul Wwasaare Rooble, inkastoo laga cabsi qabo inay dib uga dhacdo waqtigaas.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowlada Federaalka Soomaaliya ayaa ka hadashay warar maalmahaan la isla dhex marayey oo ku saabsan diyaarado laga joojiyey inay tagaan Magaalada Hargeysa ee Caasimadda Maamulka Somaliland.

Dowladda Soomaaliya ayaa wax kama jiraan ku tilmaamtay inay jiraan diyaarado laga celiyey inay ka dagaan Magaalada Hargeysa.

War kasoo baxay Wasaaradda Gaadiidka iyo duulista hawada Soomaaliya ayaa lagu caddeeyey inaysan jirin haba yaraatee amar kasoo baxay wasaaradda oo lagu joojiyey duulimaadyada diyaaradaha Fly Dubai iyo Air Arabiya ee Muqdisho iyo Hargeysa.

“Wasaaradda Gaadiidka iyo Duulista Hawada Soomaaliya waxay Warbaahinta iyo Shacabka uga digeysaa faafinta wararka beenta ah ee ku saabsan in la joojiyey duulimaadyada diyaaradaha Fly Dubai iyo Air Arabiya ee Muqdisho iyo Hargeysa,” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay wasaradda.

Warka kasoo baxay Wasaaradda ayaa kuso aadaya kadib markii maalmihii ugu dambeeyey la hada hayey in Dowladda Soomaaliya ay labadaas diyaaradood ka mamnuucday inay kasoo dagaan garoonka diyaaradaha ee Hargeysa.

Muddooyinkii ugu dambeeyey waxaa jiray khilaaf dhanka farsamada ah oo u dhaxeeyey shirkadaha labadaas diyaarayood ee laga leeyahay dalka Imaaraadka Carabta iyo maamulka Somaliland.

Muqdisho (Caasimada Online) – Golaha Siyaasiyiinta Somaliland (Somali Political Council) ee uu hogaamiyo Gudoomiye Cabdi Xaashi ayaa baaq u diray ra’iisul wasaaraha Soomaaliya Maxamed Xuseen Rooble, iyo madax goboleedyada oo uu maanta shir uga furmay Muqdisho.

Golaha ayaa Madasha Wadatashiga Qaran ka codsaday inay gacan ka gaystaan xal u helidda khilaafka weli ka taagan guddiga doorashooyinka xildhibaanada gobollada waqooyi, oo laba garab kala ah, islamarkaana kala doortay laba hoggaan oo kala raacsan Cabdi Xaashi iyo Mahdi Guuleed.

Golaha ayaa soo jeediyey afar qodob oo xal u noqon kara khilaafkan, balse ma cadda haddii ay jirto cid dhageysaneysay, kadib markii ra’iisul wasaare Rooble uu si cad ula saftay garabka Mahdi Guuleed, sheegayna in khilaafkan lasoo xiray.

Hoos ka aqriso qoraalka kasoo baxay Golaha Siyaasiyiinta Somaliland 

Golaha Siyaasiyiinta Somaliland (Somali Political Council) ee uu hogaamiyo Gudoomiye Cabdi Xaashi wuxuu 11-kii bilood ee la soo dhaafay u halgamayey ama ku hadlayey codka iyo rabitaanka Bulshada, Siyaasiyiinta iyo Musharaxiinta Reer Waqooyi ee doonaya in ay maamushaan oo u madaxbananadaan doorashadooda, hase ahaatee nasiib daro qadiyadda iyo rabitaanka ummadda Reer Waqooyi waxaa la geliyey muran iyo khilaaf siyaasadeysan oo aan dhamaad lahayn oo ay gadaal ka riixayaan Madaxweynaha mudo xileedkiisu dhamaaday iyo dad adeegayaal ah.

Madasha Wadatashiga Qaran ee doorashooyinka oo markeedii horeba aanu ka tirsanaynay in ay ku dhisantay si cadaalad daro ah oo aanay dadka midnimada u taagani ku lahayn wax metelaad ah, waxay keentay in uu jiitamo khilaafka ka jira maamulka iyo madaxbanaanida doorashada reer waqooyi oo ilaa maanta oo meelo badan la soo saaray Senators-kii Barlamaanka 11-aad naloo diidan yahay in aanu aayahayaga ka tashano oo si madaxbanaan u maamulano doorashadayada.

Ra’iisul Wasaaraha iyo Madaxda dawlad goboleedyada dalka ee maanta shirku uga furmayo Muqdisho, waxaanu ugu baaqaynaa in si niyad wanaag iyo Soomaalinimo ku jirto ay noola galaan xal u helida khilaafka ka taagan maamulka iyo madaxbanaanida doorashada Xildhibaanada ka soo jeeda Gobolada waqooyi (Somaliland) oo sidii aanu marar badan qoraal iyo afba ku gudbinay qodobo la kala doorto (options), kuwasoo noqon karay xal kama dambeys ah laakiin nalaga diiday. haddana waxaanu soo jeedinaynaa si doorashadu u qabsoonto in la qaado talooyinkan hoos ku qoran

1. In la dhiso guddoon Reer Waqooyi ah (Steering Committee) doorashada maamusha oo noogu jirta halka maamul goboleedyada oo kale, gaar ahaan tan aqalka sare.

2. In si cadaalad ku jirto loo mideeyo labada dhinac ee Gudiga SEIT Somaliland ee la kala jebiyey, loona sameeyo gudoon mideysan.

3. In habraacyada la sameynayo lagu tixgeliyo duruufaha gaarka u ah doorashada xildhibaanada ka soojeeda Gobolada Waqooyi (Somaliland) oo mudnaanta iyo miisaanka ay leeyihiin la siiyo odayaasha dhaqanka ee ku jira 135ta, maadaama ay yihiin madam keliya ee aanu haysano.

4. In goobta doorashada iyo amnigeedu noqdaan kuwo laysku haleyn karo oo u siman Odayaasha dhaqanka, ergooyinka iyo musharaxiinta, si furana ay u imaan karaan warbaahinta iyo goobjoogyaasha kale.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa maanta magaalada Muqdisho si rasmi ah uga furmay shirweynaha looga hadlayo arrimaha doorashooyinka 2021-ka ee u dhexeeya dowladda federaalka, dowlad goboleedyada ka jira dalka iyo sidoo kale gobolka Banaadir

Shirka ayaa waxaa daah-furay ra’iisul wasaare Maxamed Xuseen Rooble, waxaana goob-joog ah shanta hoggaamiye goboleed ee dalka iyo guddoomiyaha gobolka Banaadir.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, madaxda ayaa si gaar ah shirkooda uga hadli doona afar qoddob oo muhiim ah, kuwaasi oo kala ah;

1. Diyaar garowga doorashooyinka golaha shacabka
2. Diyaarinta habraacyada doorashooyinka
3. Raadinta dhaqaalaha ku baxaya doorashooyinka
4. Dhameystirka doorashada Aqalka Sare

Sidoo kale waxaa shirka lagu soo qaadi arrimo ku aadan doorashooyinka Aqalka Sare ee billowday iyo casharka laga baran karo, maadaama ay dhaliilo xoogan ka yimaadeen.

Shirkan oo uu dib u dhac ku yimid furitaankiisa ayaa ku soo aaday, xilli xasaasi ah oo la guda-galay doorashooyinka dalka, gaar ahaan tan Golaha Aqalka Sare ee Soomaaliya.

Si kastaba doorashooyinka ka dhacaya dalka ayaa soo maray marxalado kala duwan, waxaana is jiid jiid dheer, kadib heshiis looga gaaray magaalada Muqdisho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Sida ay Caasimada Online xog rasmi ah ku heshay, taliyaha ciidanka Booliska Soomaaliya Cabdi Xasan Xijaar ayaa amar ku bixiyay in awood ciidan lagu joojiyo dhismaha dhul danguud ah oo ay Naafada Qaranka lahaayeen oo ku yaala nawaaxiga Dekadda Muqdisho, dhulkaas oo guddoomiye Cumar Filish ka dhisay baakinka gaadiidka ka shaqeeya dekadda Muqdisho. 

Taliye Xijaar ayaa guddoomiyaha ku amray joojinta dhismaha iyo xarig ka jarka, waxaana la sheegay in diidamada gobalka kadib taliye Xijaar ku amray in awood ciidan lagu joojiyo howsha halkaas ka socotay. 

Taliyaha qeybta guud ee booliska gobalka Banaadir Farxaan Qaroole, oo guddoomiye Cumar Filish kula kulmay xaflad xil-wareejin ah oo ka dhacday degmada Heliwaa, aya u sheegay in la soo siiyay amar joojin ah balse uu diiday fulintiisa. 

“Waxaa ammar laygu siiyay inaa joojiyo shaqadii aad halkaas ka waday guddoomiye, anna waxaan dalbaday in warqada lagu cadeeyo inaa awood ciidan duqa Muqdisho oo ciidan wata uga joojiyo dhismaha socda waana ku dhiiran waayay taliyahayga,” ayaa laga soo xigtay Farxoon Qaroole, sida ay ilo-wareedyo u sheegeen Caasimada Online.

Taliyaha ciidanka booliska Soomaaliya ayaa hadda bilaabay in uu lacag ku bixiyo in warbaahinta ka hadlaan Naafada Qaranka oo ay maamulka gobalka Banaadir ku eedeeyaan in uu dhulkaas boobay. 

Guddoomiyaha Gobalka Banaadir ahna duqa Muqdisho ayaa dhowaan ammar ku bixiyay laba dhinaca ee Bari iyo Galbeed ee Dekadda Muqdisho barxado ku yaala lagu wareejiyo darbi lagana dhigo baakinka gaadiidka gala Dekadda Muqdisho oo jaam badan ka sameeyay waddooyinka Gobalka Banaadir. 

Ma cadda halka ay arrintan ku dhammaan doonto, balse sida muuqato ma huri doonto inuu soo farao-geliyo madaxweyne Farmaajo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Shirka Muqdisho ee Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya iyo madax maamul goboleedyada, waxaa Rooble ku hortaalla su’aal weyn oo ah; ma xakameyn doonaa damaca siyaasadeed ee madax goboleedyada mise qeyb ayuu ka noqon doonaa?

Shirkan ayaa waxaa horyaalla afar qodob oo weyn, hase yeeshee qodobka ugu muhiimsan, uguna cawaaqibka badan, ayaa ah midka la xiriira habraaca doorashada xildhibaanada golaha shacabka, oo madax goboleedyada ay isku dayayaan inay awoodda maamulka doorashada ugala wareegaan guddiga doorashada heer federal.

Guddiga Doorashada heer Federaal, oo ka war-helay in madax gobleedyada ay damacsan yihiin inay soo saaraan habraac doorasho, ayaa ka hordhacay, waxayna 19-kii August soo saareen habraac doorashada golaha shacabka. 

Habraacan ayaa si weyn loogu xadiday awoodda madax goboleedyada, balse madax-goboleedyada ayaa hadda doonayaa in taas waxa laga beddelo, ayaga oo doonaya inay soo saaraan habraac doorasho oo awood badan siinaya iyaga.

Qorshaha madax-goboleedyada ayaa ah inay doorashada golaha shacabka ka dhigaan mid la mid ah tii Aqalka Sare, oo si buuxda ay u lahaayeen go’aanka cidda noqoneysa senator iyo cidda aan noqoneyn.

Ma jiraan awoodo madaxda maamul goboleedyada u siinaya inay soo saaraan habraac doorasho, haddii ay sidaas sameyn karaanna, waxay su’aashu tahay maxaa looga baahan yahay oo loo dhisay guddiyada doorashada?

Ra’iisul Wasaare Rooble naftiisa ayaa mar horeba awood tiray guddiga doorashada markii uu sameeyey guddi kale oo xafiiskiisa ka dhisan oo qaabilsan raadinta dhaqaalaha doorashada, taasi oo aheyd shaqadii guddiga doorashad heer federal.

Guddigaas ayaa durba gacanta kusoo dhigay 7.2 milyan oo ka mid ah dhaqaalaha doorashada, kadib heshiis ay la galeen beesha caalamka.

Ayada oo la fahmi karo xasaasiyadda ay lacagta u leedahay siyaasiyiinta Soomaalida, ayey guddiga doorashada ka tanaasuleen qodobkan, balse waxaa weli socda dadaallada looga rifayo baalasho, laguna awood tirayo.

Waxa ugu weyn ee la isku hayo ayaa ah; cidda leh awoodda soo xulista ergada dooraneysa xildhibaanka. Madax goboleedyada ayaa doonaya inay kaalin ku yeeshaan xulista ergada, halka odayaasha qabaa’ilka, guddiga doorashada, midowga musharaxiinta iyo madaxweyne Farmaajo ay doonayaan in qabaa’ilka loo madax baneeyo.

Madax goboleedyada qaarkood ayaa ku doodaya in guddiga heer federal badankiis ay yihiin kuwa ku xiran madaxweyne Farmaajo, sidaas darteedna ay tahay sababta ay u doonayaan in maamul goboleedya la siiyo awood dheeri ah, si looga hortago in Villa Somalia ay musuq-maasuqdo doorashada Golaha Shacabka.

Ra’iisul Wasaare Rooble, oo maalmahan ay xiisad kala dhaxeysay madaxweyne Farmaajo, ayaa lagu warramay in madax goboleedyada qaarkood ay ka dhaadhicinayaan inay soo saaraan habraac doorasho oo ka duwan midka guddiga doorashada, taasi oo haddii ay dhacdo sababi karta xiisad siyaasadeed hor leh.

Qodobka habraaca doorashada ayaa sidoo kale u muuqada inuu kala geeyey Midowga Musharaxiinta iyo qaar ka mid ah madaxda maamul goboleedyada oo horey xulufo u ahaa, ayada oo musharaxiinta ay aad uga soo horjeedaan in doorashada Aqalka Sare ay noqoto mid la mid ah tan Aqalka Hoose.

Qoraal kasoo baxay shirkoodii Muqdisho ee toddobaadkii tegay ayey Musharaxiinta walaac xooggan uga muujiyeen sida ay ku bilowdeen Doorashooyinka Dalka, gaar ahaan Aqalka Sare. 

Waxay sidoo kale toos fariin ugu direen madax goboleedyada ayaga oo dalbaday, in kaalinta dawlad-goboleedka ay ku ekaato fududaynta iyo habsami-u-qabashada doorashooyinka.

Rooble oo tan iyo markii uu hoggaanka doorashada la wareegay sumcad ku kasbaday dhex-dhexaadnimo iyo sida habsamida leh ee uu u maareeyey, ayaa qodobkan wuxuu u noqon doonaa mid sumcaddiisa kusii taagnato, ama lugaha u geliye fadeexad iyo musuq-maasuq siyaasadeed oo sanado badan laga sheekeeyo. 

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda federaalka ah ee Soomaaliya, gaar ahaan wasaaraddeeda waxbarashada ayaa shaacisay in diyaarisay nidaam gaar ah oo loogu tala-galay in la marsiiyo jaamacadaha ku yaalla gudaha dalka, si loo hubiyo xagga  tayadooda.

Wasiirka wasaaradda waxbarashada Soomaaliya, Mudane Cabdullaahi Abuukar Xaaji (Carab) oo ka hadlayey arrimaha waxbarashada ayaa sheegay in nidaamka ay diyaariyeen ka wasaarad ahaan ay dhowaan gaarsiin doonaan jaamacadaha, ka hor doorashooyinka.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay inay xirmi jaamacadaha qaar, gaar ahaan kuwa aan buuxin nidaamkaas iyo shuruudaha ay dajisay wasaaradda waxbarashada Soomaaliya.

“Waan wadnaa howsha jaamacadaha, ayaan dhaweed waxa aan sameynay ma dhisan yihiin nidaam ahaan waad aragteen waxa qaylo ka daba-dhacayay, kahor doorashada waxa aan qaybineynaa nidaam aan u diyaarinay Jaamacadaha oo jaamacaddii buuxin weysay waan xireynaa oo ma sii shaqeyn doonaan” ayuu yiri Wasiirka Waxbarashada Soomaaliya.

Cabdullaahi Carab ayaa sidoo kale intaasi kusii daray in muhiimaddu ay tahay in ardayda Soomaaliyeed ay helaan waxbarasho heer sare ah, isla-markaana tayo leh.

Ugu dambeyn wuxuu ugu baaqay madaxda jaamacadaha dalka inay ku dadaallaan tayada casharada iyo horumarinta maadooyinka ay dhigaan, si ay ardayda uga faa’iideystaan.

Horey dowladda Soomaaliya ayaa u shaacisay jaamacadaha ku yaalla gudaha dalka ee aqoonsan tahay, waxaana ay soo saartay liiska jaamacadaasi oo ay ku qiimeyso nidaam ahaan xagga dhismaha, haatana waxa ay ka fakireyso dhanka tayada ee waxbarashada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya waxaa maanta si rasmi ah uga furmayo shirka golaha wada-tashiga qaran ee u dhexeeya dowladda federaalka, dowlad goboleedyada ka jira dalka iyo sidoo kale gobolka Banaadir.

Qaban-qaabadii ugu dambeysay ayaa haatan ka socota Muqdisho, gaar ahaan Teendhada Afisyoone, iyadoo caasimada ay haatan ku sugan yihiin inta badan hoggaamiyeyaasha maamullada, waxaana kaliya la sugayaa Saciid Deni oo ku soo wajahan Muqdisho.

Intiisa badan waxaa shirkan diirada lagu saari doonaa arrimaha doorashooyinka ee 2021-ka, waxaana guddoominayo ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, Maxamed Xuseen Rooble.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, madaxda ayaa si gaar ah shirkooda maanta ku lafo-guri doona Afar qoddob oo muhiim ah, kuwaasi oo kala ah:-

1. Diyaar garowga doorashooyinka golaha shacabka
2. Diyaarinta habraacyada doorashooyinka
3. Raadinta dhaqaalaha ku baxaya doorashooyinka
4. Dhameystirka doorashada Aqalka Sare

Ammaanka ayaa sidoo kale aad loo adkeeyey, waxaana nawaaxiga hoolka uu shirka ka dhacaya ku sugan ciidamo Boolis ah iyo sidoo kale kuwa Midowga Afrika ee AMISOM.

Shirkan oo uu dib u dhac ku yimid furitaankiisa ayaa ku soo aaday, xilli xasaasi ah oo la guda-galay doorashooyinka dalka, gaar ahaan tan Golaha Aqalka Sare ee Soomaaliya.

Doorashooyinka ka dhacaya dalka ayaa soo maray marxalado kala duwan, waxaana is jiid jiid dheer, kadib heshiis looga gaaray magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Dastuurtka xukuumadda xil-gaarsiinta, Saalax Axmed Jaamac ayaa shaaciyey in sababta uu illaa hadda u dhameystirmi la’yahay dastuurka KMG ah ee dalka ay tahay wada-xaajood siyaasadeed.

Wasiirka oo ka qeyb-galay kulan looga hadlayey Wacyigelinta dib u eegista Dastuurka KMG ah ee Soomaaliya ayaa hoosta ka xariiqay in loo baahan yahay in wada-xaajood siyaasadeed laga yeesho xulashooyinka Dastuurka.

“Waxa aan ku rajo weyn nahay marka doorashooyinkaan laga baxo oo Dowlad cusub timaado in xulushooyinkaan si weyn looga fadhiisto iyada oo la xasiloon yahay oo la degan yahay, waxa keliya u dhiman yahay dastuurka ma aha farsamo ee waa wada-xaajood siyaasadeed oo la rabo halmar salka loo dhigo,” ayuu yiri Wasiir Saalax.

Sidoo kale waxa uu tilmaamay inay muhiim tahay joogteynta kulmada looga hadlayo dib u eegista Dastuurka, si ay bulshada qeybtooda ku kordhiyaan waxyaabaha loo baahan yahay iyo tallooyinkooda, sida uu sheegay.

“Waa arrin aan laga maarmin maadaama dastuurka uu yahay midka ay u baahan yihiin dadka” si loo dhammeystirana ay u baahan tahay in laga wada qayb-galo.”

Qaybo-tirka Dastuurka KMG ah ee dalka ayaa muddo badan qaatay, kaasi oo la ansixiyey 1-dii August, walina lama soo saarin dastuur dhammeystiran, ayada oo ay dhowr jeer qabsoomeen shirar iyo dooda ku saabsan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha dowlad goboleedka Puntland, Siciid Cabdullaahi Maxamed (Deni) iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa goordhow soo gaaray Muqdisho ee caasimada dalka, si uu uga qeyb-galo shirka golaha wada-tashiga qaranka.

Saciid Deni ayaa waxaa garoonka Aadan Cadde ku soo dhoweeyey mas’uuliyiin ka tirsan dowladda, iyadoona ay horey caasimada ugu sugnaayeen madaxa kale ee maamulada.

Sidoo kale saacadaha soo socda ayaa la filayaa inuu si rasmi ah u furmo shirka arrimaha doorashooyinka ee dowladda federaalka, dowlad goboleedyada iyo gobolka Banaadir.

Intiisa badan waxaa shirkan diirada lagu saari doonaa arrimaha doorashooyinka ee 2021-ka, waxaana guddoominayo ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, Maxamed Xuseen Rooble.

Arrimaha sida gaarka ah shirkan loogu lafo-guri doono waxaa ka mid ah diyaar-garowga doorashooyinka golaha shacabka, diyaarinta habraacyada doorashooyinka, raadinta dhaqaalaha ku baxaya doorashooyinka iyo dhammeystirka doorashada Aqalka Sare

Ammaanka ayaa sidoo kale aad loo adkeeyey, waxaana Afisyoone oo uu shirka ka dhacayo ku sugan ciidamo Boolis ah iyo sidoo kale kuwa Midowga Afrika ee AMISOM.

Shirkan oo uu dib u dhac ku yimid furitaankiisa ayaa ku soo aaday, xilli xasaasi ah oo la guda-galay doorashooyinka dalka, gaar ahaan tan Golaha Aqalka Sare ee Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirkii hore ee waxbarashada Soomaaliya Cabdullahi Goodax Barre ayaa qoraal uu soo saaray ku weeraray madaxweyne ku xigeenka dowlad goboleedka HirShabeelle Yuusuf Dabageed, isagoo ku eedeeyey inuu colaad ka horinayo magaalada Beledweyne.

Goodax Barre ayaa sheegay in Baladweyne uu soo joogay mudo 10-cisho ah, isla markaana uu hadda Muqdisho ku soo laabtay, isagoo Yuusuf Dabageed ku tilmaamay nin xalka gobolka Hiiraan u arka inuu ku jiro in dadku ay dagaalamaan.

“Wadatashiyadii socday, waxaa hakad galiyay wafdi uu hogaaminayo Yusuf Dabageed oo gadaal ka yimid, isla markaana qaarkood hadallo daandaansi ah baraha bulshada u mariyay dadka deegaanka una arka xalka keliya in ay dagaalamaan. Wafdiga Dabageed wuxuu iigu muuqday dad colaad xambaarsan Isla markaana ku shaqaynaya fikirkii Dabageed ee ahaa ‘Haddii Cali Guudlaawe uusan imaan Baladweyne doorasho kama dhacayso,'” ayuu qoraalkiisa ku yiri Cabdullahi Goodax Barre. 

Goodax ayaa nasiib xumo weyn ku tilmaamay in dad kale ay madaxweyne ku xigeenka HirShabeelle taleefan uga dirayaan Muqdisho, sibuu yiri “ummad dhan masiirkooda loo burburiyo.”

Waxa uu sheegay in dadkaas ay danahooda shaqsiga ah ka fushanayaan gobolka. “iyagoo sheeganaya in ay dadkaan matalaan, isla markaana ay abuuraan colaad iyo qalalaaso, si ay Guudlaawe Baladweyne u keenaan iyadoo loogu caga-jugleynayo in doorashada laga wareejinayo Baladweyne.” 

Cabdullahi Goodax Barre ayaa ka digay colaad laga huriyo gobolka Hiiraan, isagoo ku goodiyey in wax kasta oo meeshaas ka dhacan aan looga hari doonin cidii fasha.

Moscow (Caasimada Online) – Madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin ayaa taageero u muujiyey kooxda Taalibaan oo la wareegtay gacan ku haynta dalka Afghanistan, wuxuuna ka digay cadaadiska ay dalalka Reer Galbeedka isku dayayaan inay kooxdaas saaraan.

Madaxweyne Putin oo hadlayey kadib kulan uu maanta Moscow kula yeeshay ra’iisul wasaaraha Jarmalka Angela Merkel, ayaa sheegay in dalalka kale ee caalamka, oo uu la jeedo reer galbeedka, aysan qiyamkooda ku qasbin kuna soo rogin Afghanistan.

Reer Galbeedka ayaa horey u sheegay inaysan aqoonsan doonin dowladda Taalibaan haddii ay soo rogto xukun shareecada Islaamka ah, islamarkaana aysan dhowrin xuquuqda haweenka.

“Xaqiiqdu waxay tahay in Taalibaan ay hadda la wareegtay gacan ku haynta Afghanistan,” ayuu yiri Putin.

Puntin ayaa sheegay inuu rajeynayo in Taalibaan ay ka dhabeyn doonaan ballan-qaadyada ay sameeyeen ee ah inay dib usoo celin doonaan kala dambeyntii Afghanistan, isaga oo sheegay in taasi ay muhiim u tahay in laga hortago in argagixisada ay u gudbaan dalalka deriska la ah.

Waxa uu ugu baaqay bulshada caalamka inay ka hortagaan “burburka” Afghanistan. 

Dhinaca kale, safiirka Ruushka ee Afghanistan Dmitry Zhirnov ayaa amaanay hab dhaqanka Taalibaan ee tan iyo intii ay xukunka la wareegeen, wuxuuna sheegay inaysan jirin beddel ka wanaagsan kooxdan, islamarkaana iska caabin kasta oo ka dhan ah Taalibaan ay fashilmi doono.

Danjire Zhirnov ayaa sheegay in ammaanka magaalada caasimadda ah ee Kabul uu aad uga wanaagsan yahay sida uu ahaa inta aysan qabsan Taalibaan.

“Waxaa halkan ka jiray talis xun oo hadda la waayey, dadkuna rajo ayey qabaan. Waxay leeyihiin xaaladda kama xumaan karto sidii hore, waa inay ka wanaagsanaataa. Hase yeeshee tani waa tijaabo kale oo ay tahan in Taalibaan ay ka gudbaan. Marka ay soo celiyaan kala dambeyna waa inay billaabaan horumarinta dhaqaalaha bulshada,” ayuu yiri danjire Dmitry Zhirnov.

Hadallada Dmitry Zhirnov iyo kuwa madaxweyne Putin ayaa astaan u ah sida Ruushka u doonayo inuu sii adkeeyo xiriirka kala dhaxeeya Taalibaan, inkasta oo weli uusan si rasmi ah aqoonsan.