Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha guddiga doorashooyinka ee heer federaal ayaa ka hadlay khilaafka soo kala dhex-galay xubnaha guddiga, kaasi oo salka ku haya soo saarista harbaaca doorashada Golaha Shacabka Soomaaliya ee shalay la shaaciyey.

Guddoomiye Cirro ayaa sheegay in khilaafka ka dhex aloosan xubnaha guddiga uu salka ku hayo faro-gelin uga imaaneysa maamulada qaarkooda, oo ayagu ku qasbaya inay diidan habraaca doorashada Golaha Shacabka.

“Waxaa jira waa cadaadis ka imaanaya maamul goboleedyada oo ay saarayaan guddiyada ka socda, oo ay soo magacaabeen, taasi waxay xad-gudub ku tahay madax-bannaanida guddiga iyo hufnaanta doorashada,” ayuu yiri Guddoomiye Cirro.

Sidoo kale waxa uu carabka ku adkeeyay in xubnaha ay soo xuleen maamul goboleedyada ee qeybta ka ah Guddiga, ay hadda yihiin kuwa madax-banaan oo aan ka amar qaadan karin madaxdii soo magacaabay.

“Guddiga maamul goboleedyada waa ay soo magacaabeen oo keliya, laakin hadda waa guddi madax-banaan, wada-ogol ayaa muhiim ah iney wax ku dhamaadaan.”

Ilo-wareedyo lagu kalsoon yahay ayaa Caasimada Online u sheegay in si gaar ah farta loogu fiiqayo madaxda maamul goboleedyada Jubaland iyo Puntland, Axmed Madoobe iyo Saciid Cabdullahi Deni, oo ayagu doonaya in habraaca doorashada awood badan lagu siiyo maamul goboleedyada, ayna kasoo horjeedaan habraaca soo baxay shalay, oo aan noqon sidii ay doonayeen.

Axmed Madoobe iyo Saciid Deni ayaa si gaar ah u doonaya inay awood weyn ku lahaadan soo xulista ergooyinka soo dooranaya xildhibaannada golaha shacabka, wuxuuna habraacu jideynayaa inay soo xulaan guddiga xulista ergada oo ka kooban Oday dhaqameedyo iyo wakiilo ka socda bulshada rayidka oo ka wada tirsan beesha ama jifooyinka wadaaga kursiga.

Muqdisho (Caasimada Online) – Faah faahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa howl-gal qorsheysan oo xalay ciidanka ammaanka dowlada Soomaaliya ay ka sameeyeen qeybo ka mida degmada Kaaraan ee gobolka Banaadir, kaas oo lagu qabtay rag hubeysan.

Wararka ayaa sheegaya in howl-galkan lagu soo qabtay illaa saddex nin oo ku hubeysnaa qoray AK47 ah iyo Bistoolado la sheegay inay ku dhibaateynayeen dadka shacabka ah.

Saraakiil ka tirsan laamaha amniga ayaa shaaca ka qaaday in raggan ay ahaayeen burcad, isla-markaana xilliga lasoo qabanayey ay moobeelada ka dhacayeen dadka rayidka ah.

Sidoo kale saraakiisha ayaa xusay in raggan uu ku jiro nin dhowaan dil ka geystay suuqa degmada Kaaraan, waxayna saraakiishu intaasi ku dareen in haatan lagu xiray saldhigga degmadaasi, isla-markaana ay u gudbin doonaan maxkamadaha, si tallaabo looga qaado.

Habeen hore ayey aheyd markii ciidamada ammaanka ay sidan oo kale Kaaraan ugu qabteen dhalinyaro ku hubeysneyd mindiyo iyo faasyo, isla-markaana dhibaato weyn xilliyada habeenkii ah ku hayey dadka shacabka ah ee ku nool xaafadaha degmadaasi.

Howl-gallada ka socda Muqdisho ayaa ah kuwa lagu xaqiijinayo amniga, waxaana ugu dambeeyey mid culus oo laga fuliyey degmada Dayniile ee gobolka Banaadir, kaas oo lagu dilay labo nin oo la sheegay inay ahaayeen burcad dhac baahsan ka geysaneysay halkaasi.

Dhaq-dhaqaaqyadan iyo howl-gallada ka billowday caasimada ayaa kusoo aadayo, xilli haatan loo diyaar garoobaya qabashada doorashada Golaha Shacabka Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddiga doorashooyinka ee heer federaal ayaa waxaa la sheegay in uu soo kala dhex-galay khilaaf ka dhashay soo saarista harbaaca doorashada Golaha Shacabka Soomaaliya ee shalay la shaaciyey, kadib qoraal ka soo baxay guddigaasi.

Saciid Abshir oo ka mid ah xubnaha guddiga ayaa faah faahin ka bixiyey sababaha keenay khilaafkaasi iyo waxa ku dhaliyey inuu ka hor yimaado habraaca la soo saaray.

Sababta ayuu Saciid ku sheegay in aan weli la gaarin xilligii loogu-talagay in la shaaciyo habraaca, maadaama maamullada qaar aysan soo dhameystirin doorashada Aqalka Sare.

“Habraaca ma diidanin balse waqtigii la shaacin lahaa lama joogo, waxa aan nahay Guddi madaxbannaan oo loo xilsaaray doorashooyinka dalka, waxa aan ku shaqeyneyno ma aha sharci qoran ama xeer doorasho oo la ansixiyay” ayuu yiri Mr. Saciid Abshir.

Sidoo kale wuxuu la yaab ku tilmaamay shaacinta habraaca doorashada oo uu sheegay in lagu soo aadiyey, xilli ay xubnaha qaar ee guddiga ku maqan yihiin maamul goboleedyada.

“Xubnaha ugu sarreeya Guddiga FEIT waxa ay dowlad goboleedyada u aadeen la socodka Doorashada Senatarada Aqalka Sare BFS, Guddiga ayaa kala maqan oo la yaab in arrin Masiiri ah la soo saaro” ayuu hadalkiis sii raaciyey Saciid oo ka tirsan guddiga doorashada.

Dhinaca kale madaxa Maaliyadda ee FEIT, Mudane Cabdi Xiis ayaa kasoo horjeestay habraacan, isaga oo warqad cabasho u diray golaha wada-tashiga qaran ee dalka.

Cabdi Xiis ayaa sidoo kale ka digay dhibaato hor leh oo ka dhalata habraaca soo baxay ee uu shalay shaaciyey guddiga doorashooyinka ee heer federaal.

Arrintan ayaa sababi karta in ay xumaato wada-shaqeynta xubnaha gudiga doorashooyinka ee heer federaal oo ay sugeyso howl adag oo ku aadan qabashada doorashooyinka 2021-.

Halkan hoose ka aqriso:-

Muqdisho (Caasimada Online) – Kooxda Al-Shabaab ayaa isku dayeysa inay qasab ka dhigto in manhaj ay diyaarisay laga dhigo iskuullada ku yaalla magaalda Muqdisho, sida ay ogaatay Caasimada Online.

Al-Shabaab ayaa u yeeray maamulayaasha qaar ka mid ah Iskuulada Muqdisho, si ay arrintan ugala hadlaan, waxayna ku amreen in ay qaataan manhaj cusub oo waxbarashada ah oo ay saareen dagaalamayaasha Al-Shabaab.

Al-Shabaab ayaa u sheegay barayaasha iyo maamulayaasha Iskuulada in ay qasab-tahay qaadashada manhajka cusub ee Iskuulada Hoose – Sare, kaasoo ay sheegeen in uu yahay kan saxda ah ee laga bixin doono guud ahaan dalka, sida ay hadalka u dhigeen.

Arrintaan ayaa durba caqabad ku noqotay maamulayaasha Iskuulada, iyagoo ka walaacsan sidii ay ka yeeli lahaayeen amarka Al-Shabaab maadaama aysan didi karin, sidoo kalane aysan aqbali karin, maadaama Muqdisho ay ka taliso dowladda federaalka.

Guud ahaan Soomaaliya marka laga reebo degaanada Puntland iyo Soomaaliland waxaa hadda ka dhaqan galay Manhajka ay soo saartay dowladda Soomaaliya, kaas oo ka kooban ilaa dugsiga Sare.

Lama oga sida xal loogu heli karo qorshaha Al-Shabaab oo halis ku ah waxbarashada Soomaaliya iyo ammaanka dalka hadii uu dhaqan galo. Dowladda Soomaaliya ayaa wali ka hadlin arrintaan oo hadda soo ifbaxeyso.

Al-Shabaab ayaa horey amaro badan uga dhaqan-gelisay Muqdisho, sida inay ka qaado canshuur, hase yeeshee arrinta manhajka ayaa ah mid ka duwan maadaama ay tahay wax muuqda, oo aan sida canshuur bixinta loo qarin karin.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ilo wareedyo kala duwan ayaa Caasimada Online u sheegay in Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Maxamed Xuseen Rooble uu fasaxay laba diyaaradood oo hub wada oo laga dejiyay magaalada Gaalkacyo.

Xogta aan helnay ayaa sheegeysa diyaaradahaan ay laba toddobaad kahor ka dageen Gaalkacyo, waxayna wadeen rasaas, hubka fudud iyo saanad kale oo ciidan, ayada oo lagu wareejiyay Senator Cabdi Xasan Cawaale Qeybdiid oo codsaday hubkaas. 

Hubka laga dejiyay Gaalkacyo ayaa loo qorsheeyay in Al-Shabaab looga saaro degaanada Koonfurta Gobalka Mudug ee Soomaaliya, waxaana dagaalkaas saraakiisha hogaamineyso kamid ah taliyaha ciidamada dhulka Soomaaliya Jeneral Biixi iyo saraakiil kale. 

Ciidamada huwanta ah ayaa hadda ku dhow degmada Xarardheere ee gobalka Mudug, iyagoo soo qabsaday dhul ballaaran oo hoostaga gobalka Mudug ee bartamaha Soomaaliya. 

Dagaalka lagula jiro Al-Shabaab ee ka socda degaanada dhaca Koofurta gobalka Mudug ayaa jawaab u ah weerarkii ay Al-Shabaab ku qaadeen degaanka Wasil ee gobalka Mudug daba-yaaqada bishii Juun ee sanadkaan weerarkaas oo ay Al-Shabaab ku dileen ku dhowaad 50 qof oo shacab u badan.

Ra’iisul Wasaare Rooble ayaa la sheegay inay ka go’an tahay inuu xaqiijiyo in dowladda Soomaaliya, oo uu hadda awoodaheeda fulinta si buuxda gacanta ugu hayo, ay si kasta oo ay awoodda uga qeyb qaadato in Al-Shabaab laga xoreeyo deegaanda Galmudug. 

Jakarta (Caasimada Online) – Hay’adda la socodka kalluumeysiga Indonesia ee loo soo gaabiyo DFW ayaa sheegtay inay heshay ashtako ku saabsan 13 kalluumeysato oo dalkaas u dhashay oo muddo sideed bilood ah lagu haysto Soomaaliya.

Isku xiraha qaranka ee hay’adda DFW, Abdi Suhufan ayaa sheegay inay dowladda ku wargeliyeen dhacdadan 29-kii June.

“Waxaa jiray dadaallo ay sameysay dowladda Indonesia, hase yeeshee illaa iyo hadda kuma guuleysan inay soo qaado shaqaalahan Indonesian-ka ah ee ku xaniban Soomaaliya,” ayuu Abdi ku yiri bayaan uu soo saaray Isniintii. 

Shaqaalahan ayaa, sida uu sheegay u shaqeynayey maraakiib iyo doomo kalluumeysi oo ay leedahay shirkadda Liao Dong Yu, ee dalka Shiinaha. waxay ay haysteen qandaraas hal sano ah oo kasoo billowday December 2019, kuna ekaa December 2020.

“Kooxda Shiinaha ayaa kala shaqeysay dhinacyo ku sugan Soomaaliya in dadka ay sii xabisnaadaan oo lagu hayo goob cidlo ah,” ayuu yiri Abdi, oo intaas ku daray inaan la aqoon halka rasmiga ah ay dadkan kaga sugan yihiin Soomaaliya.

Abdi ayaa sheegay in dadkan oo xiriir lasoo sameeyey ay u sheegeen inay ku sugan yihiin xaalad cabsi, xanuun iyo walaac ah, uuna ka cabsi qaba inay sameeyaan ficillo ay isku dili karaan ama naftooda halis gelin kara.

Waxa uu intaas ku daray in illaa hadda uu dhintay hal qof oo ka mid ah, mid kalena la’ayahay. Abdi ayaa sheegay in dhimashada iyo qofka la la’yahayba ay ka dhaceen doonta ay leedahay shirkadda Shiineeska oo magaceeda iyo lambarkeedu yahay Liao Dong Yu 571.

“Dowladda Indonesia waa inay tallaabo qaadaa, oo ay soo bad-baadisaa, dalkoodana kusoo celisaa 13-kan qof, oo hadda ku sugan Soomaaliya,” ayuu yiri Abdi. 

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha guddiga doorashooyinka heer Federaal, Maxamed Xasan Cirro ayaa baaq u direy madaxda dowlad goboleedyada aan weli soo dhameystirin doorashada xubnaha Aqalka Sare, sida lagu sheegay war-saxaafadeed kasoo baxay Guddiga.

Cirro ayaa madaxda ku booriyey in xil weyn iska saaran kasoo dhalaalidda ballamihii iyo heshiisyadii ay saxiixeen si shacabka Soomaaliyeed u helaan dowlad sharci ku dhisan, oo matasha doonitaanka shacabkeeda.

“Guddiga waxa uu cod dheer ugu baaqayaa Maamul Goboleedyada dhammaan in ay xil adag iska saaran fulinta heshiisyadii horey loo gaaray oo runtii ah is-afgarad sahlaya in aan si nabdoon ku gaarno nidaam sharci ku dhisan,” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay guddiga.

Sidoo kale waxa uu guddiga doorashooyinka heer Federaal soo dhaweeyay natiijada doorashada Aqalka sare ee 15-kii Agoosto ka dhacday caasimadda kumeel gaar ka ah ee dawlad goboleedka Koonfur Galbeed ee Baydhabo, taasi oo lagu soo dhameystiray xubnihii ku harsanaa maamulkaas.

Doorashada Aqalka Sare ayaa waxa soo dhameystiray Puntland iyo Koonfur Galbeed, halka dowlad goboleedyada kale laga sugayo inay soo dhameystiraan, midaasi oo sii dheereynaysa waqtiga doorashada.

Si kastaba, Guddiga ayaa xiligaan wada dar-dar gelin uu ku rabo in lagu socodsiiyo habsami u socodka iyo dedejinta doorashada, si ugu yaraan loogu dhawaado waqtigii doorashada dalka hore loogu asteeyay.

Muqdisho (Caasimada Online) – Golaha amniga ee Ururka Midowga Afrika ayaa haatan bilaabay qiimeyn guud oo lagu sameynayo xaaladaha ammaanka ee Soomaaliya, waxaana magaalada Muqdisho ee caasimada dalka soo gaaray saraakiil ka socota Midowga Afrika.

Saraakiisha Muqdisho timid ayaa durbo billowday kulamo gaar-gaar ah oo ay la leeyihiin madax ka tirsan dowladda dhexe, siiba wasaaradda gaashaandhiga iyo talisyada ciidanka.

Kulamadan ayaa waxaa intooda badan diirada lagu saarayaa xaaladda amni ee Soomaaliya, inta ay la’egtahay awoodda ciidamada dowladda iyo howl-gallada ka socda dalka.

Sidoo kale ujeedada ugu weyn ee wafdiga ayaa ah sidii ay u qiimeyn lahaayeen hay’adaha amniga dalka iyo inay diyaar u yihiin inay AMISOM kala wareegi karaan amniga Somalia.

Agaasimaha guud wasaaradda gaanshaandhiga xukuumadda Soomaaliya Xasan Maxamed Saciid Samatar Gacaliye ayaa faah faahin ka bixiyey kulamada ay saraakiishan ka socda golaha amniga ee Midowga Afrika la leeyihiin madaxda sare ee dowladda Soomaaliya.

“Xubnaha wafdigan waxa ay maanta oo Arbaco ah kulamo la yeelanayaan mas’uuliyiinta hay’adaha amniga dowladda Soomaaliya iyo kuwa AMISOM, si looga tashado xaaladda amni ee Soomaaliya,” ayuu yiri agaasimaha guud ee wasaaradda gaashaandhigga dalka.

Qiimeynta uu bilaabay Midowga Afrika ee la xiriirta amniga Soomaaliya ayaa kusoo aadeysa xilli xasaasi ah, isla-markaana ay dowladdu isku diyaarineyso qabashada doorashada dalka.

Si kastaba, ciidamada Xoogga dalka ayaa qorshuhu yahay inay amniga guud ee dalka kala wareegaan ciidanka AMISOM, balse arrimahan ayaa kusoo aadayaan, iyada oo laga digay in Al-Shabaab ay ku dayan karto kooxda Taalibaan oo la wareegtay waddanka Afgaanistaan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho waxaa maanta lagu qabtay shir ay isugu yimaadeen ugaasyo, odayaal dhaqan iyo beeralayda gobollada Shabeellada dhexe iyo Shabeellada Hoose, kaas oo looga arrinsanayey dadkii shacabka ahaa ee AMISOM ay dil wadareedka ugu geysatay deegaanka Golweyn.

Bayaan ka soo baxay shirkaas waxay ku cadeeyeen waxgaradkii maanta isuyimid in AMSOM ay weli diidan tahay inay qirato dilka dadkii shacabka ahaa ee Golweyn ay ku leysay.

Falkaas waxa uu Golweyn dhacay 10-kii bishan, waxayna waxgaradkii maanta Muqdisho ku shiray bayaan ay soo saareen ku sheegeen inay aad uga caroodeen sida ay ula dhaqantay AMISOM, markii ay dadkaas dileen kadib.

“Caradeenu kama dhalan kaliya xasuuqii dadkeena ee waxaa dabka ku sii shiday sida ixtiraam darrada ah oo ay noola dhaqmeen saraakiisha AMISOM markii aan isku daynay inaan kala hadalno dadkii ay naga dileen iyo inkiraad ay ku kacayaan, iyadoo wax kasta ay cadyihiin,” ayaa lagu yiri bayaanka.

Sidoo kale warka ka soo baxay waxgaradkii maanta kulmay waxaa lagu sheegay in AMISOM ay xasuuq joogto ah ku heyso shacabka ku nool gobollada Shabeellooyinka, iyagoo ku baaqay in kacdoon culus laga sameeyo falkaan, go’aana ku soo saaray in meydadka dadkaan aan la aasi doonin ilaa AMISOM ay ka qirato dilkoodii.

Ugaaska beelaha Mudullood, Ugaas Maxamuud Ugaas Cali oo kulankaas kadib VOA la hadlay ayaa sheegay in dhowr jeer ay arrintaas kala kulmeen saraakiisha AMISOM, balse ay si cad u diideen inay qirtaan dadka ay laayeen, waxuuna mar kale wacad ku maray inaan la aasi doonin meydadka dadkaas oo weli qaboojiye ku jira.

“Markii aan mudo wadahadalnay waxay saraakiisha AMISOM na yiraahdeen guddi nagu dara, aan soo aragno meesha dadka lagu dilay, markii meesha la tegay waxaa la wada qiray in dadkaas ay ahaayeen shacab si gar-darro ah loo dilay, kadib waxaan ka sugeynay inay qirtaan inay falkaas ka dambeeyeen, balse waaa ka meer-meereen, iyagoo og inay dhibaatadaas geysteen,” ayuu yiri Ugaas Maxamuud.

Waxa uu sheegay in arrintaan aysan ka hari doonin ilaa dadkaas ay cadaalad ka helaan, “Haba yaraatee rajo lagama qabo inaan arrintaan ka harno, wado kasta oo sharcigu noo ogolyahay ayaan mari doonaa, waa daali doonaan hadey AMISOM is leedahay, ma daali doono,” ayuu yiri Ugaas Maxamuud Cali Ugaas.

Hoos ka dhageyso wareysiga Ugaaska

Hoos ka daawo bayaanka ka soo baxay shirkii waxgaradka

Bacaadweyn (Caasimada Online) – Dagaal u dhaxeeyey ciidanka daraawiishta Galmudug iyo kooxda Al-Shabaab ayaa galabta ka dhacay deegaanka Shabeellow ee gobalka Mudug, waxaana ka dhashay khasaare dhimasho iyo dhwaacba leh, iyadoo Al-Shabaab ay guulo ka sheegteen dagaalkaas.

Inta la xaqiijiyey shan askari oo ka tirsanaa daraawiishta Galmudug iyo sarkaal sare ayaa ku geeriyooday dagaalka, kadib markii Al-Shabaab ay galabta weerar culus ku qaadeen fariisin ay ciidamada daraawiishta Galmudug ku laahayeen deegaanka Shabeelow oo u dhaw Bacaadweyn.

Dadka deegaanka ayaa Caasimada Online u sheegay inay jiraan dhaawacyo badan oo soo gaaray ciidamada daraawiishta Galmudug, markii laga soo tago dhimashada shanta askari iyo sarkaalkaas oo ay xaqiijiyeen saraakiil ka tirsan daraawiishta Galmudug.

Gaashaanle Maxamed Cali Salaad oo ah sarkaalka ku dhintay dagaalkii galabta ka dhacay deegaanka Shabeelow ayaa ahaa Taliyihii ururka Horseed ee ciidanka daraawiishta Galmudug, sidoo kale gaari dagaal ayaa ciidanka Galmudug looga gubay dagaalka, sida ay noo xaqiijiyeen dadka deegaanka.

Warbaahinta taageerta kooxda Al-Shabaab ayaa werisay in war kasoo baxay kooxda ay ku sheegatay in ciidamada Galmudug ay dagaalkii galabta uga dileen 30-askari oo saraakiil ay kamid yihiin iyo dhaawacyada tobanaan askari oo kale, sida ay hadalka u dhigeen.

Sidoo kale warkaan laga soo xigtay Al-Shabaab waxay ku sheegteen inay dagaalka ku qabteen Taliyihii ciidamada badda maamulka Galmudug, isagoo nool, kaas magaciisa ay ku sheegeen Xirsi Cali Shire.

Laba sarkaal oo la kala yiraahdo Maxamed Cali Salaad iyo Cali Diini ayey sidoo kale sheegeen inay dagaalka ku dileen, isla markaana ay furteen seddax gaari oo Senator Cabdi Qeybdiid uu lahaa, sida ay warkooda ku sheegeen.

Riyadh (Caasimada Online) – Dowladda Sacuudiga ayaa ka fakareysa qorshe ay usoo jeedisay dowladda Soomaaliya oo ku saabsan inay maal-gashi ku sameyso kalluumeysiga Soomaaliya, sida uu weriyey wargeysla Asharq Al-Awsat.

Wargeyska ayaa sheegay in saraakiil ka kala socota labada dal ay ku kulmeen magaalada Masqat ee caasimadda dalka Cumaan, si ay uga wada-hadlaan fursadaha kalluumeysiga Soomaaliya. 

Maamulka Sacuudiga ee Ganacsiga Dibedda ee loo soo gaabiyo GAFT ayaa ku wargeliyey shirkadaha gaarka loo leeyahay ee dalkaas fursadaha ka jira Soomaaliya, wuxuuna u gudbiyey daraasad faah-faahsan oo ku saabsan maal-gashiga kalluumeysiga Soomaaliya, sida ay ilo-wareedyo u sheegeen wargeyska.

Soomaaliya ayaa dhankeedana sheegtay inay leedahay faa’iidooyin badan oo ay kaga horreyso dalalka kale, oo ay ka mid yihiin inay leedahay xeebta ugu dheer Afrika, ayna kaalinta koowaad kaga jirto dhooftinta xoolaha iyo kalluunka qaaradda Afrika.

Sida ku cad daraasadda ay soo gudbiyeen maamulka GAFT, oo uu arkay wargeyska Asharq Al-Awsat, waxaa xiriir laga dhex hormarin karaa Soomaaliya iyo maal-gashatada Sacuudiga ee diyaarka u ah inay maal-gashtaan islamarkaana xiiso u qaba dhanka kalluumeysiga.

Daraasadda ayaa sidoo kale lagu sheegay in maal-gashigan laga sameyn karo faa’iido lacageed oo badan, balse ay jiraan caqabado badan oo u baahan khirbad xooggan.

Sababtaas darteed, ayaa maamulka GAFT wuxuu diyaariyey koox khubaro ah oo maal-gashatashada gacan ka siiya mashruuca kalluumeysiga Soomaaliya.

Soomaaliya ayaa sidoo kale muujisay inay diyaar u tahay inay la shaqeyso saaxiibada ku habboon, ayna siin karto wax kasta oo ay u baahan yihiin, oo ay ka mid yihiin qorista shaqaalaha loo baahan yahay iyo maareynta mashruuca.

Ururka Cunada Adduunka ee FOA ayaa xaqiijiyey in biyaha Soomaaliya ay hodan ku yihiin kalluunka tuna-ha ee loo yaqaan yellowfin.

Si kastaba, kheyraadka badda Soomaaliya, oo kalluunka uu ugu weyn yahay, ayaa waxaa dhibaato ku haya kalluumeysiga sharci-darrada ah, oo ay sameeyaan dalal badan oo caalamka ka mid ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddiga hirgelinta doorashooyinka heer Federaal ayaa goordhowedyd soo saaray Habraaca iyo shuruudaha loo marayo hanaanka doorashada xildhibaanada Golaha Shacabka ee 2020/2021-ka.

Habraaca doorashada golaha shacabka ee uu soo saaray Guddiga doorashooyinka heer Federaal ayaa ka kooban 10 bog, wuxuuna awooda u badan siinaya guddiga.

Ergada doorashada ayaa waxaa soo xuleysa guddiga xulista ergada oo ka kooban Oday dhaqameedyo iyo wakiilo ka socda bulshada rayidka oo ka wada tirsan beesha ama jifooyinka wadaaga kursiga, sida uu dhigayo habraacan cusub.

Habraaca ayaa qeybtiisa qaab-dhismeedka Guddiga xulista Ergada lagu sheegay in xulida ergada Somaliland ay noqon doonto mid wadaag ah, taasi oo muddooyinkii dambe uu ka taagna khilaaf.

Sidoo kale habraaca ayaa dhigaya in shanta xubnood ee soo xulaya ergada uu soo dooranayo Duubka ugu sareeya dhaqanka beesha ama jifada wadaagta kursiga, ayaga oo la tashanaya Nabadoonada/Caaqillada beesha.

Lacagta diiwaan-gelinta Musharaxiinta u tartamaya Golaha Shacabka ayaa waxa uu guddiga shaaciyey in raga laga qaadi doono lacag dhan 10 kun oo doolar, halka dumarka Musharaxiinta ah laga qaadi doono 5 kun oo dolar.

Haddaba hoos ka aqriso habraaca oo dhameystiran

CUTUBKA 1AAD: Qaab-dhismeedka Guddiga Xulista Ergada

1. Ergada Doorashada waxaa soo xulaya Guddiga Xulista Ergada oo ka kooban odaydhaqameedyo iyo wakiilo ka socda bulshada rayidka oo ka wada tirsan beesha ama jifooyinka wadaaga kursiga.
2. Beel ama Jifo kasta ee wadaagta kursi waxaa xulista ergada ku matalaya 3 oday dhaqameed oo jifadaas ama beeshaas ah iyo labo (2) wakiil oo ka socda bulshada rayidka ee beeshaas/Jifadaas, labada wakiil ee bulshada rayidka waa in mid ka mid ah tahay haween.
3. Xullidda eragada Somaliland waxay noqonaysaa wadaag.
4. Ergada wax dooranaysaa waa inay matalaan dhammaan jilibyada ay ka kooban tahay jifada ama beesha kursiga iska leh.
5. Xubin kasta oo ka mid ah Guddiga Xulitaanka Ergada (GXE) kama tirsanaan karto guddi xulis ergo kursi kale.
6. Kursi kasta ee ka mid ah 275^ta kursi wuxuu lahaanayaa guddi shan xubnood ah oo soo xula ergo (101).
7. Xubin ka tirsan Guddiga Xulista Ergo ma noqon karo guddi xulista ergo kale ama murashax doorashada u tartama.
8. Guddiga Xulista Ergada wuxuu u soo xulayaa ergada doorshada si wadarogol ah.

Bulshada Rayidka waa:-

• Guddiga Xulista Ergada kursi waliba waxaa uu yeelanayaa labo (2) xubnood oo ka socda bulshada rayidka ah.
• Labada (2) xubnood ee bulshada rayidka matala waa in xubin kamid ah haween noqoto.
• Bulshada Rayidka, waxay ka kala imaanayaan qaybaha kala duwan ee bulshada sida culimada, ganacsatada, macalimiinta, takhaatiirta, dadka gargaarka ka shaqeeya iyo dadka baahiyaha gaarka ah qaba ee ka soo jeeda beesha ama jifada kursiga iska leh.

Habraaca guddiga xulista ergada:

Xubanaha soo xulaya ergada waa shan (5) xubnood, waxayna ku imanayaan:-

• Duubka ugu sareeya dhaqanka beesha ama jifada wadaagta kursiga ayaa soo xulaya shanta xubnood, isagoo la tashanaya Nabadoonnada/Caaqillada.
• Shanta Xubnood waxay soo xulayaan ergada (101) boqol iyo kowda qof ah, ayagoo la tashanaaya Nabadoonmnada, Samadoonnada iyo wax garadka beesha ama jifada wadaagta kursiga.

Shaxda Xulista Ergada

Kursi kasta oo ka mid ah 275^ta kursi ee Golaha Shacabka waxa dooranaya 101 ergo, iyadoo la hubinayo in qaybaha kala duwan ee bulshada ay u dhanyihiin. Guud ahaan tirada ergada ka qayb-qaadaneysa doorashada xubnaha Golaha Shacabka 2020/2021 Jamhuuriyadda Federalka Soomaaliya waa 27,775 ergey, iyadoo kuraasta Somaliland ay yihiin ergo wadaag.

Xogta iyo War-galinta Beelaha.

Guddiga Maamulka Doorashooyinka ee Heer Dowladaha Xubnaha ka ah Dowladda Federaalka waxay ku war-galiyaan duubabka dhaqanka inay soo xulaan guddiga xulista ergooyinka.

Waxaana la siinayaa:

• Foomka Guddiga Soo Xulista ergada, si ay u buuxiyaan una saxiixaan

Kadib marka ay duubabku soo gudbiyaan liiska guddiga soo xulista ergada, waxaa guddiga xulista la siinayaa:-

• Qoraal tilmaamaya shuruudaha ergada laga rabo
• Foomka Liiska Ergooyinka

Guddiga Xulista Ergooyinka waxay soo gudbinayaan liiska ergada kursi kasta ee loo qoondeeyay beesha/jifada, iyagoo adeegsanaya foomka diiwaangalinta ergada oo ay soo wada saxiixeen guddiga xulista ergada kursigaas, kaasoo caddeynaya qoondada haweenka, qaybaha bulshada ee ka qayb noqonaya ergada.

Guddiga Maamulaya doorashada heer Maamul goboleed ayaa ka qaadaya laba sawir oo teesare ah xubin kasta oo ergada ka mid ah.

Shuruudaha Ergayga: 

Xulashada qofka ka mid noqonaya ergada-doorashada waxaa saldhig u noqonaya shuruudahan soo socda:

1. In uu yahay Soomaali, kana tirsanyahay beesha/jifada kursiga iska leh
2. In da’diisu aanay ka yareyn 18 sano
3. In miyirkiisu dhanyahay, awoodna u leeyahay in uu codeyn karo.
4. In uu fahamsanyahay masuuliyadda doorashada.
5. in uusan ahayn musharrax u taagan labada aqal midkoodna.
6. Inaysan maxkamadi ku ridin xukun ciqaabeed kama dambeys ah shantii sano ee ugu dambeysay, kaas oo lagu mutaysanayo xabsi. 7. In uusan hayn xil siyaasadeed waqtiga doorashada
7. In uusan xiriir la lahayn kooxaha argagixisada.

Matalaadda Bulshada:

Ergada u codeyneysa kursi walba waa in ay ka koobnaataa qaybaha kala duwan ee bulshada beesha ama jifada kursiga leh, sida haweenka, dhallinyarada, ganacsatada, culuma’udiinka iwm.

1. Haweenku waa in ay ka koobnaadaan ugu yaraan 30% wadarta Ergada (31 ergay).
2. Dhallinyaradu waa in ay noqdaan ugu yaraan 20% ee wadarta guud ee ergooyinka (20 ergay).
3. Ergada inteeda kale waxay noqonayaan qaybaha kala duwan ee bulshada.

Deegaannada Ergada Laga Diiwaan-galinayo.

Foomka diiwan-galinta ergada waa inay ka muuqataa magaca dawlad goboleedka, magaalada doorashadu ka dhacayso, lambarka kursiga, qabiilka, magaca oo afaran, magaca hooyada oo seddaxan, taariikhda dhalashada, goobta dhalashada iyo teleefanka ergayga. Sidoo kale waa in uu ku qoran yahay magacyada, saxiixa, taariikhda, Guddiga Xulista Ergada iyo magacyada, taariikhda, waana in ay ka muuqataa saxiixyada GMDHDX iyo GHDHF.

Hubinta iyo Xaqiijinta Ergada

Marka liisaska ergada ay soo dhamaystiraan guddiga xulidda ergada, waxaa ka dib loo gudbinayaa guddiga maamulaya doorashada heer maamul goboleed (GMDHDX), waa in la hubiyaa, si loo ogaado in isku dheelitirnaan sax ah lagu saleeyay beesha ama jifada kursiga wada leh. Haddii hubintu ay muujiso in ergada aysan soo buuxin shuruudaha erganimada ama heerarka matalaadda ay qaldan yihiin hannaankan soo socda ayaa la marsiinayaa.

Haddii liiska la soo gudbiyey uusan waafaqsaneyn shuruudaha soo xulista ergada., GMDHDX wuxuu ku wargalinayaa Guddiga xulista ergada ee kursiga la dooranayo inay dib-u eegis ku soo sameeyaan 3 maalmood gudohood,

Guddiga Xulista ergada waxay liiska u gudbinayaan guddiga GMDHDX, guddigu wuxuu dib-u-eegayaa oo xaqiijinayaa liisas-ka kahor inta uusan u gudbin GHDHF, si uu u hubiyo adeegsiga saxda ah ee shuruudaha ka mid noqoshada ergada.

Haddii Beel/Jifo ay diido in ay u soo gudbiso magacyada si waafaqsan shuruudaha xulidda ergada loo cayimay, guddiyada GMDHDX iyo GHDHF waa in ay xalliyaan khilaafka soo xulidda ergada. Doorashada kursiga ergadiisa aan la soo gudbin ama aysan sax ahayn ma dhacayso doorashadiisu inta laga gaarayo xal sax ah oo kama dambays ah.

Ka mid ahaanshaha Ergada:

Haddii qof ergay ah uu xubinnimada baneeyo, xaalad deg deg ah awgeed, sida dhismasho, jirro ama dano shaqsi, waxaa badeli kara Guddiga Xulista Ergada, iyagoo kaashanaya Guddiga Maamulka Doorashooyinka ee heer dawlad goboleed muddo laba maalmood, ka dibna waxaa hubinaya GHDHF.

Aqoonsiga Ergayga (ID Card)

Maalinta codeynta, ergada doorashooyinka waxay tagayaan xarunta cod-bixinta, si loo siiyo aqoonsiga codbixiyaha. Guddiga Xulista Ergada kursigaas la dooranayo ayaa xaqiijinaya ergada codeynaysa inay tahay ergadii saxda ahayd.

Shaqaalaha GMDHDX waxay siinayaan aqoonsiga cod-bixiyaha ergay kasta, kaas oo magaciisa ku jiro liiska la xaqiijiyay ee ergada wax dooranaysa.

Kooramka: Si beel/jifo loogu qabato doorasho kursi, ugu yaraan waa in ay soo xaadiraan 80% ergada doorashada oo u dhiganto sideetan iyo kow  (81) ergo, haddii kooramka aanan la buuxin lama qabanayo wax doorasho ah ilaa kooramka kursigaas uu dhameystirmo.

Ergay kasta wuxuu soo bandhigayaa aqoosiga cod-bixiyaha ee la siiyay, mana codeyn karo aqoonsiga cod-bixiyaha la’aantiis. Kursi kasta waxaa guddiga GMDHDX uu soo saarayaa 101 aqoonsi cod-bixiye ah oo kaliya.

Kuraasta Somaliland waxay noqonayaan ergo wadaag. Halkii ergo ee ah 101 waxay dooran karaan 1 ilaa 5 kursi.
Ujeeddada hannaanka diiwan-gelinta musharaxa waa in fursad loo siiyo muwaadiniinta doonaya inay tartarmaan, lagana hubiyo oo keliya inay buuxiyeen shuruudihii musharaxnimada. Hanaanka diiwan-galinta murashaxa wuxuu soconayaa 12 maalmood.

Nidaamka & Goobaha Diiwan-gelinta Musharixiinta.

Musharraxu wuxuu iska diiwaan-gelinayaa deegaan doorashada uu yaalo kursiga uu u  tartamayo, asagoo buuxinaya shuruudaha hoos ku qoran ee Musharixiinta Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka.

Shuruudaha Musharixiinta 

1. In uu yahay muwaadin Jamuuriyadda Federaalka Soomaaliyeed
2. Dhimirkiisu u dhan yahay
3. Da’diisu ka wayn tahay 25 sano
4. Aan xuquuuqdiisa muwaadinnimo go’aan maxkamadeed lagu hakin shanti (5) sano ee ugu danbeysay.
5. Uu leeyahay ugu yaraan aqoon dugsi sare ama waayo aragnimo u dhiganta.
6. In uusan ka tirsanayn ama wax xiiriir ah la lahayn kooxaha argagixisada ah
7. In uu haysto warqadda danbi la’aanta ee hay’adda danbi baarista (CID) ee dalka.
8. Saraakiisha/taliyayaasha ciidamada, xubnaha guddiyada madaxa banaan ee Qaranka haddii ay tartamayaan waa in ay is casilaan saddex (3) todobaad ka hor wakhtiga diwaan gelinta musharaxiinta.
9. Musharax kasta oo u tartamaya Golaha Shacabka waa in uu bixiyaa lacagta diiwan-galinta kuna shubaa xisaabta bankiga ee Guddiga Doorashooyinka.
10. Lacagta diiwan-galinta Musharaxiinta u tartamaya Golaha Shacabka waxay noqonaysa $10,000, (Toban Kun oo dollar) oo ragga ah iyo  $5,000, (shan Kun oo dollar) oo dumarka ah.
11. Lacagta diiwan-galinta Musharaxiinta dib looma soo celinayo.

Qoondada Haweenka

Xildhibaanada Golaha Shacabku waa in ay noqdaan ugu yaraan 30% haween, taasoo xaqiijinteeda xil ka saranyahay gudiyada doorashooyinka GMDHDX iyo GHDHF, Odayaasha dhaqanka, Bulshada rayidka iyo Maamul Goboleedka.

• Beel/Jifo kasta oo seddax kursi leh mid ka mid ah waa in loo asteeyo in ay ku tartamaan haween kaliya.
• Haddii beeshaasi ay astayn weydo kursi ay ku tartamaan haweenka, waxaa astaynaya Guddiga Maamulka Doorashooyinka ee Heer Dowladaha Xubnaha ka ah Dowladda Federalka (GMDHDX) iyo Guddiga Hirgelinta Doorashooyinka Heer Federal (GHDHF), ayagoo kaashanaya Dowlad Goboleedka uu kursigu yaallo.
• Kuraasta kale ee dhiman way u furan yihiin inay ku tartamaan haweenku.

Ka Noqoshada Murashaxnimada.

Murashax kasta wuu ka bixi karaa tartanka wakhti kasta, ka hor inta aan la daabicin liiska murashaxnimada ee kama dambeysta ah, isaga oo buuxinaya Foomka Ogeysiinta Dib-uga- noqoshada Murashaxnimada. Haddii murashax uu dhinto kadib diiwangalinta murashaxa, balse wali aysan doorashadu dhicin waxaa xaqiijinaya GMDHDX, waxaana dib loo furayaa diiwaangelinta murashaxnimada haddii uu hal murashax ku soo haro tartanka kursigaas.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa markii u horeysay ka hadashay xaalada ka taagan dalka Afghanistan, taasi oo ay gacan ku haynteeda la wareegtay kooxda Taalibaan.

Wasiiru-dowlaha wasaaradda waxbarashada Soomaaliya, Cabdiraxmaan Jaabiri ayaa sheegay in dhacdada Afghanistan laga baran karo sida ay waxba usoo kordhineyna joogitaanka ciidamo Ajnabi, sida uu hadalka u dhigay.

Waxa uu xusay in 20 sano dowladda Afghanistan lagu bixinayay waqti iyo qarash badan, haddana ay ugu dambeyntii u gacan gashay kooxda Taalibaan, oo ay si weyn isku hayeen, taasi oo ku tusineysa in taageerada caalamka ay waxba soo kordhineyn haddii gudaha la isku duubneyn.

“Waxaa ka baraneyna (dhacdada Afghanistan) in joogitaan Ajnabi iyo ciidan Ajnabi marnaba la isku haleyn karin, in shacabka Soomaaliyeed u istaagan inay garab galaan dowladnimadooda, ciidankooda ay dhistaa oo qaraniimadooda ka shaqeeyaan, ayagu isku tashadaan,” ayuu yiir.

“Dadka qalafsan ee nagu dhex-jira ee naga fikir duwan ee marna aan raali laga wada noqon karin in meel looga soo wada jeesto oo aqoon-yahanada Soomaaliyeed ay kasii digaan baaritaana ka sameeyaan arrinta ka dhacday Afganistaan.”

Sidoo kale waxa uu sheegay inay muhiim tahay in shacabka Soomaaliyeed ay dowladooda garab istaagan, isagoona ka digay in dalkeena ay ku imaan karto arrin lamid ah mida Afghanistan, haddii aan laga fikirin oo laga hortagin, sida uu hadalka u dhigay.

Ugu dambeyntiina waxa uu soo jeediyay in baaritaan lagu sameeyo ciidamada dowladda, si uusan cadowga uga faa’iideysan, islamarkaana ay horseedin in dalkeena uu ka dhaco waxa ka socda Afghanistan.

Hadalka Wasiiru-dowlaha ayaa kusoo aadaya xili si weyn loo hadal hayay waxa dhici kara haddii ciidamada AMISOM ka baxaan Soomaaliya, inkasta oo ay duruufaha ku xeeran labada wadan ay kala gedisan yihiin.

Hoos ka daawo hadalka Wasiiru-dowlaha