Muqdisho (Caasimada Online) – Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya ayaa shaaca ka qaaday fadeexad musuq-maasuq oo ka dhex-dhacday ciidamada Dana bee Mareykanka uu tababaro, ayada oo la leexsaday qaar ka mid ah raashinkii ciidanka.

Wasaaradda ayaa shaacisay in la xiray saraakiil sare oo lagu tuhunsan yahay kiiskan. Waxay kale oo ay sheegtay inay arrintan ku war-gelisay Mareykanka, islamarkaana inta baaritaanka uu socdo ay la wareegi doonto bixinta raashinka ciidanka.

Lama soo bandhigin darajada iyo magacyada saraakiisha loo xiray raashiinka ciidanka Danab oo baaritaan isla-xisaab ah oo la sameeyay lagu oggaaday in la musuq-maasuqay.

Xogta ayaa sheegeysa in dawladda Mareykanka ay go’aamisay in ay hakiso taageerada Raashinka ay siinaysay ciidamada DANAB, sabab la xariirta musuq-maasuq xooggan.

Hoos ka aqriso qoraalka wasaaradda 

Wasaaradda Gaashaandhigga ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya waxa ay ka mahadcelineysaa taageerada dowladda Maraykanka ee iskaashiga istiraatijiyadeed ee ay la leedahay shacabka iyo dowladda Soomaaliyeed ee dagaalka kula jira Khawaarijta Al Shabaab iyo sidoo kale bixinta taageerada muhiimka ah ee bini’aadantinimada iyo horumarinta.  

Maalgelinta dawladda Maraykanka ku samaynayso barnaamijka dhismaha Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed ee DANAB waxa ay abuurtay ciidan awood leh oo horseed u noqday howlgallada Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed ee ka dhanka ah Khawaarijta Al-Shabaab.

Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed ayaa dhowrkii sano ee la soo dhaafay waxa ay xoojiyeen tallaabooyinkooda isla xisaabtanka ee waafaqsan ajandayaasha dib u habeynta ciidanka.  

Baaritaanadaan ayaa Ciidamada Xoogga Dalka Soomaaliyeed waxa ay sheegeen in qayb ka mid ah raashinka Danab la leexsaday. Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa dhacdaadaan ka falcelisay, waxa ayna isla markiiba billowday baaritaan taas oo keentay in shaqada laga joojiyo saraakiil ka tirsan Ciidanka si loo xaqiijiyo isla xisaabtanka iyo hufnaanta saadka ciidanka.  

Wasaaradda Gaashaandhigga ayaa dhacdadan ku wargelisay dhinacyada ay khusayso, waxayna la wadaagi doontaa natiijada baaritaannadaas marka ay soo idlaadaan. 

Wadahadaladii u dambeeyay ee labada dhinac ayaa DFS oo la tashi dhow la gashay dowladda Mareykanka waxa ay qaadi doontaa mas’uuliyadda bixinta raashinka Danab, waxaana ay hadda si dhow ula shaqeyneysaa Dowladda Mareykanka si ay ula wareegto mas’uuliyadda taakuleynta Ciidanka Danab ee CXD. DFS ayaa xoogga saarayso la wareegidda amniga iyo taakulaynta Ciidankeeda.

Gaalkacyo (Caasimada Online) – Maxkamadda Ciidamada Qalabka sida qeybta dowlad goboleedka Galmudug ayaa maanta xukun qisaas ah ku fulisay Dable xoogga dalka Cabdikaafi Cali Cabdulle iyo Iidle Cumar Idiris oo Guutada 18-aad ee Gorgor ka tirsanaa.

Cabdikaafi ayaa horay u dilay Cadnaan Cali Salaad, halka Iidle Cumar sidoo kale lagu helay dilka Bilan Xaashi Salaad, sida ay sheegtay Maxkamadda Ciidamada Qalabka sida qeybta dowlad goboleedka Galmudug.

Qisaasta ayaa raggan maanta lagula fuliyay degmada Gaalkacyo xarunta gobolka Mudug ee maamulka Galmudug.

Horay Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida ayaa sidaan oo kale xukuno dil ah ugu fulisay askar dilal u geystay dad shacab ahaa iyo kuwa kale oo dhexdooda is rasaaseeyay.

Maxkamadda Ciidamada Qalabka sida ee Soomaaliya ayaa sidoo kale muddooyinkii dambe kordhisay fulinta dilalka toogashada ee ay horay u ridday, taasi oo aad loo dhaweeyay.

Si kastaba, waxaa weli xabsiyada dowladda ku jira askar kale oo dilal geysatay iyo xubno ka tirsan Shabaab oo iyagana sugaya in la geeyo tiirka cadaaladda, maadaama la xukumay.

Daaru-salaam (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo gaaray dalka Tansaaniya, ayaa halkaasi ka bilaabi doona kulamo muhiim ah.

Tansaaniya ayaa xarun u ah Dallada Bulshada Bariga Afrika ee dhawaan ay ku biirtay Soomaaliya, waxaana madaxweynaha uga bilaabatay booqasho rasmi ah.

Madaxweynaha oo martiqaad rasmi ah ka helay Madaxweynaha Tansaaniya Marwo Samia Suluhu Hassan ayaa la yeelan doona shir ku saabsan xaaladda gobolka iyo danaha wada-jirka ah ee ay wadaagaan labada dal, taasi oo ay kamid tahay Dallada ay ku mideysan yihiin ee Bulshada Bariga Afrika, sida lagu shaaciyay qoraal ay soo saartay Villa Somalia.

Tansaaniya ay lagu xasuusta inay ka mid aheyd dalalka doorka wanaagsan ka qaatay aqbalaadda codsiga Janhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, oo ayadu xubin buuxda ka noqotay Dallada Bulshada Bariga Afrika ee EAC.

Villa Somalia ayaa sidoo kale sheegtay in wafdiga madaxweynaha inta uu ku sugan yahay Daaru-salaam ay kulammo la qaadan doonaan madaxda dalkaas, iyagoo kala hadli doona xiriirka soo jireenka ah ee labada dal.

Madaxweynaha iyo wafdigiisa ayaa hordhigi doona madaxdaasi arrimo ay kamid yihiin dardar-gelinta xubinnimada Soomaaliya ee Dallada Geeska Afrika, iskaashiga arrimaha dhaqaalaha iyo maalgashiga.

Sidoo kale, Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa ka qeyb-geli doona sannad-guurada 60-aad ee midowga iyo qarannimada dalka Tansaaniya.

Boosaaso (Caasimada Online) – Qoraal ku mudeysnaa 21 April 2024, oo ka soo baxay maxkamadda derajada kowaad ee gobolka Bari ayaa lagu amarey taliyaha booliska gobolka Bari in uu soo qabto afar oday oo uu ku jiro Nabadoon Cabdulqaadir Axmed Ibraahim Ugaas (Xarago).

Maxkamadda oo cuskaneysa codsi ka yimid xeer ilaaliyaha ayaa sidoo kale waaran u jartey odoyaasha kala ah: 

1- Axmed Maxamed Maxamuud
2- Axmed Xaaji Xasan Galaal
3- Maxamed Cabdiraxmaan Yuusuf. 

Qodobada loo cuskadey ee lagu eedeeyey odoyaashan ee xeerka ciqaabta Soomaaliyeed ayaa ah kicin bulsho iyo in ay ammaanka khatar ku yihiin. 

Odayaasha dhaqanka ee uu ku jiro nabadoon Xarago ayaa loo haystaa in ay afkooda ku taageereen Dowladda Federaalka ah shir lagu qabtey Boosaaso oo la soo geliyey baraha bulshada. 

Nabadoon Xarago ayaa dhawaan sheegay in aysan aqbalayn, in Puntland ay noqoto gooni-goosad, isagoo sheegay go’aanka uu qaatay madaxweyne Deni in uu yahay mid aan ka tarjumayn rabitaanka shacabka reer Puntland.

Waxaa sidoo kale lagu haystaa in ay ka soo horjeesteen go’aanka Puntland ee ah in ay aqoonsiga kala noqotay Dowladda federaalka ah. 

Sidoo kale, odayaashaan hay’adaha amnigu ay raadinayaan waxay  ka horyimaadeen heshiiska Puntland iyo Ethiopia. 

Puntland ayaa beegsanaysa cid kaste oo taageersan Dowladda Federaalka. Maalmo ka hor waxay mamnuucday in xaflad soo dhowayn ah loo qabto wasiirka cusub ee arrimaha gudaha Soomaaliya oo kasoo jeeda Garoowe.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dhaqanka beelaha Mudulood oo shir jaraa’id qabtay ayaa eedeyn u jeediyey Garaadka Beesha Dhulbahante Garaad Jaamac oo maalin ka hor sheegay in Habargidir ay uga soo dacwootay Abgaal.

Odayaasha hadlay waxay sheegeen in dhaqanka beelaha Madarkicis oo la isku dhaho Mudullood iyo Habargidir ay iska warsadeen arrintaas, isla markaana ay been noqotay in Habargidir ay ka dacwootay walaalahood.

Garaad Jaamac ayaa maalin ka hor sheegay in waxgaradka beesha Habargidir ay u soo dacwoodeen Garaad Jaamac, iyagoo ka cabanaya walaalahood Mudulood ama Abgaal, sida uu sheegay Garaadku.

Garaadka ayaa sheegay in Habargidir ay ka cabaneyso in Abgaal uu ka barakicinayo dhulkii ay ka deganaayeen Seybiyaano oo uu ka wado xerada Dabdamiska oo ciidanka booliska Soomaaliyeed uu dalbaday in laga guuro, balse markii dambe la hakiyey amarkaas.

Odayaasha u hadlay Mudullood waxay sheegeen inay raadiyeen oo la kulmeen walaalahood Habargidir, isla markaana ay weydiiyeen sababta ay ugu dacwoodeen beelaha Daarood, gaar ahaan Garaadka Dhulbahante, balse ay ogaadeen in hadalkii Garaadka uu ahaa been abuur ka dhan ah Habargidir.

“Garaad Jaamac waxaan ka rabnaa halka uu ku arkay Habargidir oo ka dacwooneysa walaalahood Mudulood, dhaqanka labada beelood waa is warsaday, mana jirto dacwada uu Garaadku sheegay,” ayuu yiri mid ka mid ah waxgaradkii hadlay.

Dhaqanka Mudulood ayaa beelaha Dhulbahante u sheegay in warkii ka soo yeeray Garaadkooda uu gef ku ahaa beelaha walaalaha ah ee Mudulood iyo Habargidir, iyagoo ka dalbaday dhaqanka Dhulbahante inay gogol dhigaan oo arrintaas garowsho ka bixiyaan.

Odayaasha Mudulood ayaa muujiyey inay ka xumaadeen hadalkii Garaad Jaamac oo maalmihii lasoo dhaafay aad loogu faafiyey baraha bulshada, dhulka Seybiyaano ee dabdemiska waxaa u soo baahatay hey’adda Booliska Soomaaliyeed.

Hadalkii Garaad Jaamac ayaa u ekaa in dhulkaas ay Abgaal ka barakicinayaan Habargidir, isagoo sheegay in Habargidir ay u soo dacwootay, isla markaana uu dhex dhexaadi doono labada beelood ee walaalaha ah sida uu hadalkiisa u dhigay.

Hoos ka daawo odayaasha Mudulood

Garoowe (Caasimada Online) – Puntland ayaa shaacisay in ciidankii u badnaa looga dilay dagaalka maandooriyaha ee maamulkaasi ay ka wadaan ciidanka Booliska Puntland.

Taliyaha Ciidanka Booliska Puntland General Muumin Cabdi Shire oo hadal ka jeediyay kulanka bulshada iyo booliska oo lagu qabtay Garoowe ayaa sheegay in 70 ka tirsan ciidanka Puntland ay dileen kooxaha khamriga isticmaala.

”Labadii sano ee u dambeeyay 70 xubnood oo ka mid ah ciidanka ayaa waxaa dilay cabtoy,” ayuu yiri Taliyaha ciidanka booliska Puntland General Muumin Cabdi Shire.

Taliyaha ayaa sidoo kale waxa uu sheegay inuu hadda maamulka ka shaqeynayo sidii kor loogu qaadi lahaa xuquuqaadka ciidanka, oo mararka qaar ku shaqeeya xaalado adag.

“Waxaan hadda ka shaqaynayna in aan wax ka beddelno mushaharaadka ciidanka,”ayuu hadalkiisa sii raaciyay Taliyaha ciidanka booliska Puntland General Muumin Shire.

Booliska maamulka Puntland ayaa muddooyinkii dambe dib u habeyn iyo tayeyn lagu sameynayay, ayada oo sidoo kale hoggaanka jooga uu ka shaqeynayo sidii loogu dhameystiri lahaa waxyaabaha ka dhiman ciidanka.

Kooxaha isticmaala maandooriyaha Khamriga ee ka ganacsadana ayaa muddooyinkii danbe ku soo badanaya Garoowe, kuwaasi oo maamulka Puntland uu dagaal adag kula jiro, maadaama ay dhibaatada ku hayaan bulshada, qeybna ka yihiin falalka amni darro ee ka dhaca maamulkaasi.

Nairobi (Caasimada Online) – Ra’iisul wasaaraha xukuumadda federaalka Soomaaliya Mudane Xamza Cabdi Barre ayaa la filayaa in bisha soo socota uu booqasho rasmi ah ku tego dalka Kenya, taas oo noqoneyso tii ugu horreysay oo uu ku tegayo dalkaas, tan iyo markii loo magacaabay xilka ra’iisul wasaaraha Soomaaliya bishii June ee sanadkii 2022-kii.

Xoghayaha wasaaradda arrimaha dibadda Kenya Korir SingOei oo hadal siiyay warbaahinta ayaa xaqiijiyay safarka ra’iisul wasaare Xamza oo la kulmi doono madaxda waddankaasi.

Korir SingOei ayaa sidoo kale la kulmay xubno ka socday xafiiska ra’iisul wasaaraha oo ay ka wada-hadlaan qorshaha safarkaas iyo xiriirka labada dowladood ee dariska ah.

Sidoo kale wuxuu intaasi kusii daray in ujeedka uu yahay xoojinta wada shaqeynta labada dhinac iyo kor loo qaado xasiloonida labada dal iyo guud ahaan gobolka.

“Kenya iyo Soomaaliya waa deris wanaagsan, waxayna sii wadaan ka wada shaqaynta xoojinta xasiloonida labada dal iyo gobolka si loo helo barwaaqada wadajirka ah ee dadkeenna. Waxaan ka wada hadalnay booqasho rasmi ah oo uu dhawaan ku imaan doono Ra’iisul Wasaaraha Xukuumada Soomaaliya Xamsa Cabdi Barre.” Ayuu yiri Korir SingOei.

Warrarka ayaa intaasi ku daraya in safarka Xamza uu ku saabsan yahay dib u eegis lagu sameynayo iskaashiga labada waddan oo ay ka mid yihiin amniga iyo difaaca wadajirka ah.

Waxaa sidoo kale qiimeyn lagu saameyn doonaa arrimaha duulimaadyada, ganacsiga, maalgashiga, kobcinta tayada adeegga bulshada iyo tacliinta sare ee labada dowladood.

Booqashadan ayaa sidoo kale lagu aadiyay, xilli Kenya ay haatan qorsheyneyso inay heshiis cusub oo la xiriira qaadka la gasho dowladda federaalka, si kor loogu qaado ganacsiga.

Horay madaxweyne Xasan Sheekh oo booqashooyin kala duwan ugu bixiyay magaalada Nairobi ayaa heshiis kala duwan lasoo saxiixday dhiggiisa dalka Kenya, William Ruto.

Aadan Yabaal (Caasimada Online) – Taliyaha hay’adda Nabad-sugidda Qaranka ee NISA Cabdullahi Maxamed Cali (Sanbaloolshe) ayaa maanta gaaray jiidda hore ee dagaalka, gaar ahaan gudaha degmada Aadan Yabaal ee gobolka Shabeelaha Dhexe, halkaas oo si diiraan loogu soo dhaweeyay.

Sanbaloolshe ayaa waxaa booqashadan ku wehlinaya guddoomiyaha Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida, Mudane Xasan Cali Nuur (Shuute) iyo saraakiil kale oo ka tirsan ciidanka Xooga dalka, halkaas oo ay kusoo dhaweeyeen dadka deegaanka.

Ujeedka taliyeyaasha NISA ayaa ah sidii ay u kormeeri lahaayeen xeryaha ciidamada, una ogaan lahaayeen xaaladda iyo dhaq-dhaqaaqyada ka jira halkaasi.

Sidoo kale waxa ay ku bixi doonaan xiisad u dhexeyo laba beelood oo walaalo ah oo ka taagan deegaano dhaca xadka kala qaybiya gobollada Hiiiraan iyo Shabeelaha Dhexe.

Sanbaloolshe iyo saraaliisha la socota ayaa sidoo kale la kulmo doono waxgaradka deegaanka, si ay xog wareystaan xaaladaha ka jiraa halkaasi.

Aadan Yabaal ayaa kamid ah degmooyinkii ugu dambeeyay ee laga xoreeyay kooxda Al-Shabaab, kadib wajigii koowaad ee dagaalka Al-Shabaab ee ka dhacay HirShabelle.

Weli waxaa degmadan iyo agagaarkeeda difaac uga jira ciidanka deegaanka iyo kuwa dowladda oo howlgallo culus ka wada xadka u dhexeeya labada gobol.

Si kastaba, safarka Sanbaloolshe ee Aadan Yabaal ayaa noqonayaa kii ugu horreeyay ee uu uga baxay Muqdisho, tan iyo markii dhowaan loo magacaabay Taliyaha Hay’adda NISA.

Nairobi (Caasimada Online) – Golaha wasiirada Soomaaliya ayaa maanta kulankoodii caadiga ahaa ku yeeshay magaalada Muqdisho, waxaana guddoomiyay ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre kaas oo looga hadlay arrimo dhowr au.

Ugu horreyn shirka ayaa waxaa laga soo saaray go’aan culus oo hay’adaha dowladda looga mamnuucay inay shirar ku qabtaan dalka dibaddiisa, sida lagu sheegay bayaan kasoo baxay shirka.

“Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xamsa Cabdi Barre oo guddoomiyey Shirka Golaha Wasiirrada ayaa faray Hey’adaha Dowladda in aan lagu qaban karin meel ka baxsan dalka shirarka u dhexeeya heerarka kala duwan ee hey’adaha dowladda” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.

Intaas kadib golaha ayaa warbixin ku saabsan xaaladda goballada dalka, waxa ay dhageysteen Wasaaradda Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib-u-heshiisinta, waxana ay tilmaamtay in dalka ay ka di’i karaan roobab daad iyo fatahaado wata, kuwaas oo sameyn ku yeelan kara nolosha dadka iyo duunyada.

Sidoo kale Golaha Wasiirada ayaa ugu baaqay dadka Soomaaliyeed ee deggan jiinka Wabiyada, meelaha godan, dooxooyinka iyo goob kasta oo ka dhalan karaan fatahaad in ay ka fogaadaan.

Ugu dambeyn Shirka Golaha ayaa looga dhageysatay Wasaaradaha Amniga Gudaha iyo Gaashaandhigga, warbixinno ku saabsan howlgalladii ugu danbeeyey iyo dagaalka lagu ciribtirayo kooxda Al-Shabaab.

Inta badab shirarka looga hadlayo arrimaha Soomaaliya ayaa lagu qabtaa dalka dibaddiisa, waxaana ku baxa qarashaad fara badan oo ay ka faa’idayaal dalalka lagu qabanayo.

Si kastaba, lama oga sidan uu ku dhaqangeli karo go’aankan, maadaama ay horay dowladdu usoo saartay go’aanno lagu joojinayo shirarka loo aado dibadda, haddana laguma guuleysan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Falcelin xoogan ayaa ka dhalatay tallaabadii ay xalay qaaday Villa Soomaaliya, kadib markii ay war culus kasoo saartay xiriirka haatan kala dhexeeya dowlad goboleedyada dalka, kaas oo aad u hooseeyay maalmihii lasoo dhaafay.

Madaxweyne Xasan Sheekh oo soo saaray qoraalkan oo uu uga ‘dhab-hadlayo’ xiriirka kala dhaxeeya dowlad goboleedyada dalka, ayaa farta ku goday Puntland, isagoo sheegay in tan iyo markii uu xafiiska yimid u uku howlanaa sidii ay wadashaqeyn ula yeelan laheyd dowladda federaalka, balse aysan weli suurtagelin, isagoo balan-qaaday in dadaalo kale u uku bixin doono dhameynta mad-madowga dowladda federaalka iyo dowlad goboleedyada, gaar ahaan Puntland.

“Waxaan si gaar ah  hoosta uga xariiqayaa in Dawladda Federaalku dadaal farabadan ku bixisay hagaajinta xiriirka wadashaqeyn ee kala dhaxeeya dhammaan Dowlad Goboleedyada, si gaar ahna Dowladda Puntland, si uu noqdo xiriir sharci ah oo ku salaysan danta dadka iyo dalka, welina waxaa ka go’an Dawladda Federaalka in ay sii wado dadaal kasta oo ay ku hagaajineyso Xiriirka Dawladda Puntaland, si dadka Soomaaliyeed u hantaan dawlad Soomaaliyeed oo xaqiijin karta himilooyinkooda Dawladnimo” ayaa lagu yiri bayaanka culus ee kasoo baxay Villa Soomaaliya.

Haddaba sidee looga falceliyay hadalka kasoo yeeray Villa Soomaaliya?

Maxamed Maxamuud oo kamid ah dadka isticmaala baraha bulshada ayaa yiri “Dowladnimada inay hirgasho waxaa ka dhiman in Axmed Madoobe meesha la dhaafiyo Garoowena la hoos keeno dowladda federaalka si walba waa soo dhawaynaa in la xoojiyo xariirla labada heer”.

Cabdiraxmaan Harrage oo isna kamid ah dadka ka falceliyay arrintan ayaa ku jawaabay “Caawa maxaa khaldamay miyuu Odayga is dhiibi rabaa?

Cabdullaahi Xasan “Amarkaaga wuxu shaqaynayaa, marka aad ciidan qaran oo xoogan dhisatid”.

Maxamed Khadar “Madaxweyne horey u soco, Maamul Gobaleedyadu qaarna Abiy ha hoostaagan qaarna Habar International community la dhaho intaas waxaan ahayn uma socdaan”.

Maandeeq Axmed “Guuleyso madaxweyne qofkii amarkaada diido ha iska baxo dhulkaan adaa madaxweyne ka ah”

Bashiir Saciid “Madaxweyne waxaa tahay madaxwaynihii ugu horreeyay ee dimuqraadi ah ee dalkaan burburkii kaddib wax badan ka qabtay”.

Xuseen Jaamac “Muxu yahay nuxurka qoraalkaan hada? Ma dacwa? Ma waa lakala shakiyaybaa? Ma raali galinbaa? Bal cidii fahantay inoo sheega ujeedka qoraalkaam dheer?”

Muqdisho (Caasimada Online) – Warsafaxaadeed kasoo baxay wasaaradda warfaafinta Soomaaliya ayaa lagu faah-faahiyay howlgal culus oo maanta ka dhacay duleedka degmada Xarardheere ee koonfurta gobolka Mudug, kaas oo ay iska kaashadeen ciidamada Xoogga dalka iyo saaxibada caalamiga ah.

Howlgal oo lagu beegsaday saddex goobood oo ku yaalla deegaanka Tabar-mooge oo waqooyi kaga beegan degmadaasi, halkaas oo ay isku uruursanayeen xoogaga Al-Shabaab.

Warsaxaafadeedka ayaa lagu sheegay in howlgalkan lagu laayay in ka badan 70 ka tirsanaa maleeshiyaadka Al-Shabaab, laguna dhaawacay 30 kale oo kamid ah kooxda.

Hoose ka akhriso warsaxaafadeedka oo dhammeystiran:-

Muqdisho, 25 April, 2024: In ka badan 70 Khawaarij ah ayaa lagu dilay ilaa 30 kalana waa lagu dhaawacay hawlgal ay iska kaashadeen Ciidanka Qaranka iyo saaxiibada caalamka oo laga fuliyay hawdka deegaanka Tabar-mooge oo qiyaastii 28-km Waqooyi kaga beegan magaalada Xarardheere ee Gobolka Mudug.

Maleeshiyaadka halaagsamay waxaa lagu beegsaday saddex barood oo ku yaala deegaankaas, xogta la helay ayaa sheegeysa in ay isku aruursanayeen ilaa 150-Khawaarij ah, kuwaas oo isugu jiray maleeshiyaad ka soo firxaday hawlgalkii shalay ka dhacay deegaanka Carfuuda iyo maleeshiyaad kale oo la soo aruuriyay.

Geesiyaasha Ciidanka Qaranka iyo Saaxiibada Caalamka ayaa wali ku raad-jooga Kontomeeyo maleeshiyaad Khawaarij ah oo isku dayay in ay dhulka hawdka ah ku baxsadaan, iyada oo sidoo kale Khawaarijtu daryeel u la’dahay maleeshiyaadka dhaawacyada daran ay ka soo gaareen hawlgalka maanta.

Ciidanka Qaranka oo kaashanaya Saaxiibada Caalamka iyo Geesiyaasha Shacabka Soomaaliyeed ayaa aad ugu jabiyay Khawaarijta hawlgaladii ugu dambeeyay ee ka dhacay qaybo badan oo ka mid ah wadanka, waxaana ka go’an dowladda in la sii xoojiyo bartilmaameedsiga Khawaarijta ilaa dadkeenu xor ka noqonayaan cadowga ku soo duulay.

-Dhammaad-

Addis Ababa (Caasimada Online) – Ciidamada dowladda federaalka ee taliska Abiy Axmed ayaa toogasho ku dilay dhakhtar ku taqasuustay maqaarka oo ka howlgalaysay isbitaalka Debere Markos ee gobolka Amxaarada.

Sidoo kale warbixinada laga helayo dalka Itoobiya waxay sheegayaan in dad gaaraya 50,000 oo qof ay ka barakaceen dagaalo culus oo ka socda waqooyiga dalka Itoobiya oo cagaha la galay dirir sokeeye oo dabadheeraatay.

Dr. Elizabeth Teshome oo aheyd aqoonyahanad mardhaw dhameysay waxabarashada sare ayaa shalay lagu dilay, isla magaalada Debere Markos aagga Gojjam, kadib markii ciidamada maamulka Abiy Axmed ay toogteen.

Bulshada ku nool gobolka Amxaarada oo ka gadooday ayaa ka codsaday hay’adaha xuquuqul insaanka iyo Qaramada Midoobay in baaris lagu sameeyo dilalka iyo tacaddiyada maamulka Abiy Axmed uu ka wado gobalka.

Dhinaca kale, In ka badan 50,000 oo ruux ayaa ku barakacay isku dhacyada ka jira woqooyiga dalka Ethiopia, waxa ayna beesha caalamka ka muuujineysaa walaac xoogan oo ku saabsan rabshadaha ay qeybta ka yihiin dagaalada u dhaxeeya ciidanka iyo dagaal yahano ka soo jeedo gabalada dalkaas.

“Xaalada beni’aadinimo oo aad u daran ayaa jirta, kumanaan haween iyo carruur ayaa u baahan kaalmo deg-deg ah si loo badbaadiyo”, sidaa waxaa tiri Qaramada Midoobey, oo soo xiganeysa mas’uuliyinta deegaannda lagu muran-san yahay ee ay ee kala sheegtaan Tigreega iyo Amxarada ee dalkaasi.

Ciidanka Amxarada ayaa qabsaday Raya Alamata oo dhacda koofurta Tigrey intii uu socday dagaalka labada sano jirsaday ee u dhaxeeya ciidanka maamulka Abiy Axmed ee ay ku qaadeen maamulka Tigreega ee woqooyiga dalkaasi.

Wararka dhiilada dagaalka xambaarsan ee ka jira Ethiopian iyo xaaaladaha beni’aadinimo ayaa keentay in beesha Caalamka iyo safaradaha dhowr dal oo ku jiraan  Mareykanka, UK, Japan iyo franca in ay ku baaqaan wadahdal deg-deg ah oo lagu yareynayo xiisadaha colaadeed si loo ilaaliyo dadka rayidka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Gaashaandhigga Soomaaliya Cabdulqaadir Maxamed Nuur ayaa maanta kulan sagootin ah la qaatay Ergeyga Gaarka ah ee Xoghayaha-Guud ee Qaramada Midoobay u qaabilsan Soomaaliya Ms. Catriona Laing.

Kulanka ayaa waxaa diirada lagu saaray ka miro-dhalinta dadaallada dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed ee dagaalka kooxda Al-Shabaab, oo xilligaan maraya marxalad xasaasi ah.

Wasiirka ayaa sidoo kale waxa uu Ergeyga kala hadlay qorshaha ay ciidamada qaranka ay mas’uuliyadda amniga dalka ugala wareegayaan howlgalka Midowga Afrika ee Soomaaliya (ATMIS).

Kulanka Wasiirka iyo Ergeyga ayaa waxa kale oo lagu gorfeeyay muhiimada kaalinta Qaramada Midoobay ee taageerada dib u dhiska ciidamada iyo guud ahaan xasilloonida Soomaaliya.

Marqo Catriona Laing oo dhawaan ka bixi doonta Soomaaliya kadib markii lasoo gaabiyay mudadii howl-galkeeda Muqdisho ayaa waxay sidoo kale maanta kulamo gaar gaar ah la yeelatay madaxda dowlad goboleedyada dalka.

Kulamadan ayaa ahaa kuwii ugu dambeeyay oo ay Catriona Laing la yeelaneyso madax goboleedyada, waxaana u jeedkooda lagu sheegay sagootin, maadaama ay ka tageyso xafiiska.

Catriona Lainga ayaa soo gaba-gabeynaysa hawsheeda bisha May ee sanadkaan, sida uu baahiyay xafiiska Qaramada Midoobay ee Soomaaliya. Bishii May ee sanadkii tegay ee 2023-ka unbay aheyd markii loo magacaabay xilkaan.

Nairobi (Caasimada Online) – Dowladda Shiinaha ayaa dalbaneysa caanaha Geela, waxayna dalabkaas u soo gudbisay dowladda Kenya, sida uu shaaca ka qaaday Guddoomiyaha Rugta Ganacsiga iyo Warshadaha ee Kenya, Dr Erick Rutto.

Guddoomiyaha ayaa sheegay in sanadkiiba dalka Shiinahu dalbanaayo 9 milyan oo liitar oo caanaha Geela ah, Soomaalida Kenya ayaa si weyn u dhaqata Geela, iyagoo iib geeya caanihiisa.

Guddoomiyaha Rugta ganacsiga Kenya ayaa xusay in ay tani fursad weyn u tahay xoola dhaqatada gobolka Waqooyi Bari ee Kenya oo ah gobolka ay Soomaalidu degto ee NFD.

Guddoomiyaha ayaa cadeeyey in suuqaan diyaarsan ee lagu doonaayo caanaha Geela ay ka faa’iidaysa doonaan xoolo dhaqatada Soomaaliyeed ee ku nool gobolka Waqooyi Bari ee dalka Kenya.

Waxuuna xusay in sanadkiiba lacag u dhan 5.2 Bilyan oo lacagta Kenya ah, una dhiganta lacag ku dhow 40 Milyan oo Doolarka Maraykanka ah ay Soomaalida Geela dhaqata ka faa’iidi karaan suuqaan Shiinuhu soo bandhigay.

Baahida caalamiga ah ee loo qabo wax soo saarka xoolaha ayaan korortay guud ahaanba caalamka, xoolo dhaqatada gobolka Waqooyi Bari ee Kenya ayay tani u noqonaysaa suuq weyn oo muhiim ah oo dhaqaale badan ka macaashi karaan.

‘‘Dalabkaan ka imaaday Shiinaha waa albaab weyn oo khayr ah oo u furmay xoola dhaqatada Soomaalida ah ee gobolka Waqooyi Bari ku nool” ayuu yiri Dubad Cali Camey Guddoomiyaha Guddiga Suuqgeynta Xoolo dhaqatada Kenya oo BBC la hadlay.

Iibka caanaha Geela ayaa ka noqday wax caan ah goobaha ganacsiga ee ku yaala dalka Kenya, iyagoo noqda mararka qaar wax baraha bulshada hadal hayn ka dhaliya, waxayna dadku aad u falanqeeyaan faa’iidooyinkooda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wakiilka gaarka ah ee Qaramada Midoobay u qaabilsan arrimaha Soomaaliya, Marwo Catriona Laing ayaa bilowday kulamo gaar gaar ah oo ay la yeelaneyso madaxda dowlad goboleedyada dalka, kuwaas oo kusoo aaday xilli xasaasi ah oo ay taagan tahay xiisad ka dhalatay wax ka beddelka dastuurka KMG ka ah ee dalka.

Kulamadan ayaa ah kuwii ugu dambeeyay oo ay Catriona Laing la yeelaneyso madax goboleedyada, waxaana u jeedkooda lagu sheegay sagootin, maadaama ay ka tageyso xafiiska.

Kulankii ugu horreeyay ee sagootinta ah waxa ay la yeelatay madaxweynaha HirShabelle, Cali Guudlaawe Xuseen oo haatan ku sugan magaalada Muqdisho, sida lagu sheegay war kooban oo kasoo baxay xafiiska Qaramada Midoobay ee Soomaaliya.

“Kulankeedii ugu horreeyay ee sagootin ah oo ay la qaadaneyso madaxda dowladaha xubnaha ka ah Dowladda Federaalka ah ayey maanta Ergayga Gaarka ah ee Qaramada Midoobay, Catriona Laing la qaadatay Madaxweynaha Hirshabeelle Mudane Cali Xuseen Guudlaawe,” ayaa lagu yiri qoraalka.

Intaas kadib labada mas’uul ayaa ka wada-hadlay arrimo ay kamid yihiin dhammeystirka dastuurka, shirka golaha wadatashiga qaran ee la iclaamiyay iyo la dagaalanka Al-Shabaab.

“Waxay ka wada hadleen hannaanka dib u eegista dastuurka Soomaaliya, howlgelinta Golaha Wadatashiga Qaranka, la dagaallanka Al-Shabaab, dadaallada xasilinta iyo dib u heshiisiinta Hirshabeelle” ayaa lasii raaciyay.

Dhinaca kale waxaa kulankan lagu soo qaaday xaaladaha bani’aadanimo ee ka jira dalka, gaar ahaan fatahaadaha laga cabsi qabo inay ku dhuftaan qaybo badan oo kamid ah dalka.

“Waxaan ka mahadcelinayaa taageerada joogtada ah ee Hay’addaha Qaramada Midoobe, waxaan ku faraxsanahay inaan wadajir uga wada shaqeyno howlaha hor-tebinta inoo leh.”

Ugu dambeyn madaxweynaha maamulka HirShaeelle ayaa u mahadceliyay Catriona Laing oo dhawaan dalka ka tagi doonto, wuxuuna ku amaanay sida ay ula shaqeysay muddada kooban ee ay joogtay xafiiska.

Daarusalaam (Caasimada Online) – Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa si diirran loogu soo dhaweeyey caasimadda dalka Tansaaniya ee Daaru-salaam.

Madaxweynaha ayaa halkaas oo xarun u ah Urur Goboleedka Iskaashiga Dhaqaalaha Bariga Afrika ee dhawaan ay ku biirtay Soomaaliya.

Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh ayaa martiqaad rasmi ah ka helay Madaxweynaha Tansaaniya Marwo Samia Suluhu Hassan.

Labada Madaxweyne ayaa la yeelan doona shir ku saabsan xaaladda gobolka iyo danaha wadajirka ah ee ay wadaagaan Labada dal.

Qodobada ay wadahadalkooda diiradda ku saari doonaan labada madaxweyen waxaa  ka mid tahay Dallada ay ku mideysan yihiin ee Bulshada Bariga Afrika oo dalka Tansaaniya ay ka mid ahaayeen dalalka doorka wanaagsan ka qaatay aqbalaadda codsiga Janhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.

Sidoo kale, Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa ka qeyb-geli doona sannad-guurada 60-aad ee midowga iyo qarannimada dalka Tansaaniya.

Wafdiga Madaxweynaha ayaa inta ay ku sugan yihiin Daaru-salaam waxa ay kulammo la qaadan doonaan Madaxda dalkaas.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa kala hadli doona madaxda uu la kulmayo xiriirka, dardar-gelinta xubinnimada Soomaaliya ee Urur Goboleedka Iskaashiga Dhaqaalaha Bariga Afrika, iskaashiga arrimaha dhaqaalaha iyo maalgashiga.