Baraawe (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaarayo magaalada Baroowe ee Caasimadda maamulka Koonfur Galbeed ayaa sheegaya in ciidamada dowladda Soomaaliya iyo kuwa Midowga Afrika ee ATMIS ay tuulada Ambareeso oo u dhow Baraawe ka fuliyeen howlgal qorsheysan oo ka dhan ah Al-Shabaab.

Ciidamada dowladda ee howlgalka qeybta ka ahaa ayaa waxay ka tirsan yihiin Ururka 25-aad ee guutada 6-aad, waxaana tuulada howlgalka laga fuliyey dhawaan ciidamada dowladda lagula eegtay qarax khasaaro dhimasho iyo dhaawac geystay.

Gaashaanle sare Cabdiraxmaan Cilmi Jimcaale oo howlgalka hoggaaminayey ayaa warbaahinta u sheegay in ujeedkiisa uu ahaa baaritaan lagu sameenayey guryaha ku yaala Tuulada Ambareeso oo 5km duleedka kaga beegan degmada Baraawe si loo xaqiijiyo amniga deegaanka.

“ Ujeedka howlgalkaan wuxuu ahaa ka hortegida weerarada Al-Shabaab Burcadda iyo dadka isticmaala waxyaabaha maanka dooriya” ayuu yiri Gaashaanle sare Cabdiraxmaan Cilmi Jimcaale.

Mid kamid ah saraakiisha ciidamada ATMIS oo la hadlay dadka deegaanka ayaa sheegay in  ay halkaasi u tageen badbaadinta dadka, isaga oo ka codsaday inay kala Shaqeeyaan sugida Amniga.

Howlgalkan Ciidamada dowladda iyo howlgalka ATMIS ay ka sameeyeen duleedka degmada Baraawe ayaa daba socday kadib falal amni darro iyo weeraro kusoo kordhay degaannada u dhow drgmada Baraawe oo ah Caasimadda rasmiga ah ee Maamulka Koonfur Galbeed.

Kooxda Al-Shabaab ayaa awood weyn ku helo gobolka Shabeelaha hoose, waxaana lagu tiriyaa inay kamid tahay deegaanada ay ku sugan yihiin ciidamada iyo madaxda ugu badan Al-Shabaab.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynihii hore ee Puntland Cabdiweli Maxamed Cali Gaas oo wareysi siiyay BBC ayaa sheegay in siyaasiga marka uu xil u tartamayo uusan miyir qabin, taasi oo horseeda in xiligaas uu seego tallooyin muhiim u ah.

Cabdiweli Gaas oo sidoo kale hore usoo noqday Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya ayaa hoosta ka xariiqay in siyaasadda Soomaaliya ay tahay sida khamaarka oo kale.

“Nasteexada ugu fiican haddii lagu siiyo xitaa ma qaadanaysid oo taada ayaa kuu cad, dadku iyaga oo u jeeda inaysan guulaysanayn, xitaa mararka qaarkood adiga oo markaad xisaabtanto ujeeda in aad guul daraysanayso ayaad kusii adkaysaneynaa, marka siyaasaddu waa khamaar,” ayuu yiri.

Sidoo kale waxa uu ka sheekeeyay sida uu xaalkiisu noqday markii uu labo jeer ku guul daraystay xil uu u tartamayay, kuwaasi oo kala ahaa Madaxweynaha Soomaaliya iyo Puntland.

“Runtii waa iga dhab labada xilba markaan waayey ayuu miyirku ii soo laabtay, horta fiiri qofka marka uu tartan ku jiro miyir ma leh sow ma ogid.”

Gaas ayaa ugu dambeyntiina mar wax laga weydiiyay xilalka sare uu soo qabtay ayaa sheegay in tii Ra’iisul Wasaaraha ay aheyd shaqo fudud, marka loo eego shanti sano ee uu madaxweynaha ka ahaa Puntland.

“Waxaan ahaa nin reerkiisa ku dhex jira, anigu waxaan idhaahadaa horta siyaasadda Soomaalidu waa dabdamis, mar kasta waxaad ku dhex jirtaa xaalad dab damis ah, labaduba sidaas ayey ahaayeen, balse aniga tii Ra’iisul wasaaraha ayaa ii shaqo fududeyd.”

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha dowladda Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo maanta gaaray magaalada Dhuusamareeb ee caasimada maamulka Galmudug ayaa shaaciyay in socdaalkiisu u daaran yahay hirgelinta hal ku-dhigii ololihiisa doorashada ee “Soomaali Heshiis ah”.

Madaxweyne Xasan ayaa sheegay in si looga adkaado cadowga, islamarkaana loo helo dowlad xoog leh oo Soomaaliyeed waa in madaxda iyo bulshada qalbiga isku xaarto oo isku furto.

“Soomaali heshiis ah waxay ka bilaabata meel walba dadka jooga inay heshiis yihiin Koonfur Galbeed ayaa fariintaas u gudbinay reer Galmudug-na fariintaas oo kale ayaa u gudbinayna,” ayuu yiri.

“Fariinta aan la nimid Galmudug waa fariin nabadeed oo dib u heshiisineed, waa fariin amni oo ah in cadowga la iska dhiciyo. Dunida lama heshiin karno haddii anaga dhexdeena heshiin, cadowga iskama dhicin karno haddii aan heshiin oo qalbiga aan ka heshiino.”

Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa markale ku celiyay in dowladda uu hogaaminayo ay muhiimad gaar ah siineyso Amniga guud ee dalka, si loo helo xasilooni nabadeed.

Xasan oo mar labaad loo doortay Madaxweynaha dowladda federaalka, kadib doorashadii 15-kii May ayaa safarkan wuxuu noqonayaa kiisii ugu horreeyey ee uu ku gaaro Galmudug oo noqoneyso maamulkii labaad ee uu booqanayo Madaxweynuhu.

Madaxweynaha ayaa inta uu ku sugan yahay Galmudug wuxuu u kuur-geli doona xaaladda Dhuusamareeb, wuxuuna booqan doonaa meelaha muhiimka ah ee magaalada oo ay dhowaan dagaallo ka dhaceen.

Si kastaba, Sida la fahamsan yahay Madaxweynaha ayaa si gaar ah diirada u saaraya maamuladii taabacsanaa Maxamed Farmaajo, ka hor dhismaha dowladdiisa cusub.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa maanta si weyn loogu baahiyay baraha bulshada cabasho la xiriirta Jid cusub oo dhagxaan lagu degmada Hodon ee magaalada Muqdisho, taasi oo keentay in saacado gudahood ay dowladda dib u furto jidkaas.

Jidkaan ayaa muhiim u ahaa isu-socodka dadweynaha, islamarkaana isku xira isbitaallo muhiim ah oo kamid yahay Isbitaalka Banaadir, ayada oo dhibaato xoogan lagala kulmay intii uu xirna.

Dib u furida jidka ayaa timid saacado kadib markii dhibaatada ka dhalatay jidkaas lagu faafiyay baraha bulshada, ayna ku dhaliileen dowladda cusub inay sii xirto jidadkii furna, halkii ay furi laheyd kuwa xiran.

Sidoo kale waxa soo baxaya warar sheegaya in jidkaasi ay ku badnayeen tuugada dhacda dadweynaha, ayna xirteen dadka deegaanka, taasi oo illaa hadda si rasmi ah loo xaqiijin karin.

Dowladda cusub ee madaxweyne Xasan Sheekh ayaa u muuqata mid tixgelin gaar ah siineysa qaylo-dhaanta kasoo yeerta shacabka, maadama ay saacado gudaheed uga jawaabtay arrintaan oo dib u furtay jidkaan muhiimka ah.

Si kastaba, Wadadan ayaa halbowle u aheyd isu-socodka dhowr Isbitaal Maxalli ah oo ku yaal nawaaxiga Isbitaal ku dhow Isgoyska Banaadir, sida Isbitaalada Xaawo Cabdi, Banaadir, Somali Sudanese, Shaafi, Somali Swedish, Kalkaal iyo goobo ganacsi.

Muqdisho (Caasimada Online) – Hay’adda Xasaradaha Caalamiga ah, International Crisis Group (ICG) ayaa warbixin ay kasoo saartay doorashadii madaxweyne ee dhacday 15-kii May ku sheegtay in laba sabab ay caawiyeen guusha siyaasadeed ee madaxweyne Xasan Sheekh. 

Xasan Sheekh ayaa warreeggi saddexaad ee doorashada kaga adkaaday madaxweynii hore Maxamed Cabdullaahi Farmaajo, isaga oo helay 214 cod, halka Farmaajo uu helay 110 cod.  

ICG ayaa sababta koowaad ee guusha Xasan Sheekh ku sheegtay; Farmaajo oo caqabad ay ku noqotay inuu kursiga fadhiyey, ayada oo madaxweynayaasha Soomaaliyeed aan dib loo soo dooran; ma jirin madaxweyne Soomaaliyeed oo dib loo doortay 20-kii sano ee tegay. 

Nidaamka siyaasadeed ee Soomaaliya iyo is-xulufeysiga qabiilada ayaa adkeynaya in hoggaamiyayaasha Soomaalida ay qanciyaan dhinacyo badan si ay u xaqiijiyeen dib u doorasho, ayey tiri warbixinta. 

“Waxaa inta badan jira dhaqan loo yaqaan washamsi oo laga cayaaro Soomaaliya ayada oo mucaaradka ay isku urursadaan inay taageeraan qofka ugu xooggan ee la tartamaya madaxweynaha kursiga fadhiya.”

Musharaxiinta ayaa u baahan inay dhisaan isbaheysi oo ay sameystaan heshiisyo heer sare ah inta ay socdaan wareegyada doorashada, ayaga oo raadsanaya codadka kuwa tartanka ka hara. 

Dhaqdhaaqyadan ayaa la arki karay doorashada. Xasan Sheekh wuxuu afar laabay codadkii uu helay intii u dhaxeysay wareeggii koowaad iyo wareeggi saddexaad, halka Farmaajo uu ku guuldarreystay inuu xitaa laba laabo. 

Go’aanka Farmaajo ee ahaa inuu awoodda dowladda ka dhigo mid dhexe ayaa u horseeday mucaarado xooggan oo kaga timid awoodaha siyaasadeed ee Soomaaliya, gaar ahaan madaxdii ka horeysay iyo qaar ka mid ah madaxweyne goboleedyada.

Kuwa badan ayaa u arkay doorashada madaxweyne fursad ay xafiiska kaga saaraan Farmaajo. Musharaxiin badan ayaa ICG u sheegay in qorshahooda koowaad uu ahaa inay guuleystaan, balse haddii ay taas ku guuldarreystaan, qorshahooda labaad uu ahaa inay taageeraan cid kasta oo aan ka aheyn Farmaajo. 

Sababta labaad ee guusha Xasan Sheekh waxay aheyd hadalkiisa nabaddoonimo oo ay la dhaceen xubno badan oo ka mid ah baarlamanka, iyo hoggaamiyeyaasha kale ee siyaasadeed ee ku daalay hab dhaqanka muranka leh ee Farmaajo ee ku aaddan mucaaradka gudaha iyo qaar ka mid ah saaxiibada dibedda.

Xasan Sheekh ayaa olole ku galay ballan-qaad ah inuusan ka aargudan doonin kuwa aan taageerin doorashadiisa iyo inuusan sameysan doonin cadow gudaha iyo mid dibedda ah, taasi oo ka duwaneyd mayal adeegga Farmaajo.

Hay’adda ICG ayaa ugu dambeyn sheegtay in guusha Xasan Sheekh ay tahay fursad ay Soomaaliya isbeddel ku sameyn karto oo ay ku sixi karto khaladaadkii dhacay shanti sano ee uu Farmaajo madaxweynaha ahaa. 

Muqdisho (Caasimada Online) – Qaar ka mid ah xildhibaanada golaha shacabka Soomaaliya ayaa markii ugu horreysay ka hadlay muranka hareeyey kursiga uu ku fadhiyo Mudane Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame, kadib markii uu dhowaan Madaxweynaha Soomaaliya u magacaabay ergeyga u qaabilsan dhanka bani’aadanimada.

Xildhibaanadan ayaa si weyn uga dooday arrinka Cabdiraxmaan Cabdishakuur iyo qodobka 59-aad ee Dastuurka KMG ah oo dhigaya in xildhibaanka uu waayayo xubinimadiisa baarlamaanka federaalka ah ee Soomaaliya, haddii uu qabto xil aan aheyn uu wasiir.

“Dabcan Dastuurka, sida uu sheegayo qodobka aad sheegtay ee 59-aad wuxuu qaban karaa xildhibaanku xil wasiir kaliya, wixii intaas kasoo harana wuxuu ku waayayaa xubinimadiisiii,” ayuu yiri mid ka mid ah xildhibaanada Golaha Shacabka Soomaaliya.

Seynab Caamir oo sidoo kale ka mid ah baarlamaanka 11-aad ee dalka ayaa iyaduna ka hadashay muranka hareeyey kursiga Cabdiraxmaan Cabdishakuur, waxayan si guud u sheegtay in xildhibaanka, haddii uu qabto xil aan aheyn wasiir uu waayey xubninimadiisa.

“Xildhibaanka Soomaaliyeed ee ay shacabka soo doorteen wuxuu xilkiisa ku heyn karaa, haddii uu noqdo wasiir oo xildhibaan iyo wasiir ayuu isku noqonayaa, laakiin marka meel kale loo doorto ama agaasime haloo doorto ama safiir haloo doorto xilkiisii wuu waayey kaas, waa inuu booska banneeyaa,” ayey tiri xildhibaan Seynab Caamir

Xildhibaan kale oo ka tirsan golaha oo isna soo hadal qaaday dooda taagan ayaa sheegay in ambassador iyo ergey ay yihiin arrin gooni ah, balse loo baahan yahay in dib loo eego arrintan, si la’isku waafajiyo qodobka 59-aad ee Dastuurka KMG ah iyo magacaabistaan.

“Runtii ambassador iyo ergey waxaan isleenahay waa arrin ka gooniya aanan ka mid aheyn xilalka sida tooska ah loogu magacaabay meesha inuu qofka ka mid noqoneynin, laakiin waa qodob gooniya oo hoos loogu fiiriyo mudan,”.

Si kastaba, hadal heyn xoogan ayaa ka dhalatay magacaabista siyaasiga Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame oo hadda ah ergeyga gaarka ah ee Madaxweynaha u qaabilsan arrimaha bani’aadanimada iyo gurmadka abaaraha, waxaana dadka qaar ay shaaciyeen inuu xilkiisa waayayo, iyaga oo soo xiganayo qodoka 59-aad ee Dasrtuurka Soomalaiya , halka kuwa kale ay ku doodeen inuu isku heyn karo labada xil, maadaama ergey sidiisaba uu yahay qof wakiil ah, isla-markaana uusan qayb ka aheyn arrimaha maamulka dowladda.

Dhuusamareeb (Caasimada Online) – Madaxweynaha dowladda Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa maanta gaaray magaalada Dhuusamareeb ee caasimada Galmudug, halkaas oo si weyn loogu soo dhoweeyey.

Madaxweynaha iyo wafdigiisa ayaa kasoo kicitimay garoonka diyaaradaha ee magaalada Baydhabo, waxayna toos uga dageen garoonka Dhuusamareeb, oo uu ku dhaweeyey madaxweynaha dowlad goboleedka Galmudug iyo qaybaha kula duwan ee bulshada.

Xasan Sheekh Maxamuud oo mar labaad loo doortay Madaxweynaha dowladda federaalka, kadib doorashadii 15-kii May ayaa safarkan wuxuu noqonayaa kiisii ugu horreeyey ee uu ku gaaro Galmudug oo noqoneyso maamulkii labaad ee uu booqanayo Madaxweynuhu.

Ujeedka safarka Madaxweynaha ayaa ah mid uu diirada ku saarayo maamulladii taabacsanaa Maxamed Farmaajo, ka hor dhismaha dowladdiisa cusub.

Sidoo kale waxaa lagu wadaa inuu kulamo la yeesho madaxda sare ee Galmudug iyo qaybaha kala duwan ee bulshada, isaga oo ka xog wareysan doono xaaladda degaanka.

Madaxweyne Xasan ayaa sidoo kale u kuur geli doono xaaladda Dhuusamareeb, wuxuuna booqan doonaa meelaha muhiimka ah ee magaalada oo ay dhowaan dagaallo ka dhaceen.

Si kastaba, Soomaaliya ayaa waxaa ka dhacay isbedel siyaasadeed, kadib doorashadii adkeyd 15-kii bishaan May ka dhacday Teendhada Afisyooni ee magaalada Muqdisho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa markii ugu horreysay ka hadlay cabsida laga qabo in abaabul ka dhan ah maamulka Koonfur Galbeed Soomaaliya laga sameeyo Muqdisho, ama ay dowladdiisa ku lug yeelato.

Madaxweyne Xasan oo khudbad ka jeediyey munaasabad loogu sameeyey Baydhaba ayaa soo hadal qaaday ‘abaabulka’ la sheegay in looga soo horjeedo Lafta Gareen ee ka socda Muqdisho, wuxuuna si cad u beeniyey arrintaasi, isaga oo tilmaamay in dowladda Soomaaliya ay xageeda ka jirto nabad iyo saaxibtinimo.

“Waxaan rabaa dadka reer Koonfur Galbeed, dowladda federaalka xageeda nabadaa idin ka jirto, saaxibtinimaa idin ka jirto, mas’uuliyad iyo dadkii idin ka aad xilka u dhiibateen si toosan iyo si dadban oo aad idinka wakiilateen ayaa idinka jiro,” ayuu yiri Madaxweynuhu.

Waxa kale oo uu Madaxweyne Xasan Sheekh intaasi kusii daray “Shar, colaad iyo abaabul qaab daran idin kama jiraan xaggaas.”

Madaxweynaha Soomaaliya oo booqashadiisii ugu horreysay ku bilaabay Baydhabo ayaa ugu baaqay reer Koonfur Galbeed inay adkeeyaan nabadda dhexdooda ah.

“Waxaan idin ka codsaneynaa, idin ku adkeyneynaa dhexdiinana inaad sidaas oo kale aad ka dhigtaan, haddii Alle yiraah,” ayuu markale yiri Madaxweynaha Soomaaliya.

Hadalkan ayaa ku soo aadayo, iyada oo maalmihii u dambeeyey aad loo hadal hayey ‘Mooshin’ la sheegay in siyaasiyiin mucaarad ku ah Madaxweyne Cabdicasiis Lafta Gareen ay ka wadaan gudaha magaalada Muqdisho, taas oo dhalisay xiisad siyaasadeed oo horleh.

Si kastaba, Lafta Gareen ayaa ka mid ahaa hoggaamiyeyaasha maamul goboleedyada ee sida u dhow u taageersanaa Madaxweynihii hore ee dalka, Maxamed Cabdullahi Farmaajo.

Beledweyne (Caasimada Online) – Maleeshiyaad ka tirsan beesha Xawaadle ayaa weerar aar gudasho ah ku qaaday fariisin ay kooxda Al-Shabaab ku laheed degaan lagu magacaabo Booco oo ka tirsan gobolka Hiiraan, iyagoo dilay ku dhowaad 20 dagaalame.

Dableydaan oo qaab qabiil u abaabulan ayaa ka jawaabaysay dilkii Nabadoon Cali Macalin Maxamuud (Cali Dheere) 27-kii May loogu geystay magaalada Beledweyne.

Nin ka mid ah ragga weeraray Al-Shabaab ee beesha Xawaadle ayaa BBC u sheegay inay weerarka ka hor la xariireen kooxda, iyagoo weydiiyey sababta loo dilay Nabadoonka, balse wuxuu sheegay inay si kibir ku jiro ay ugu jawaabeen, iyagoo uga been abuurtay inuu ku jiray ergadii xildhibaanada soo dooratay.

“Nabaddoonkeennii oo aan naqaanno in uu ahaa nin nadiif ah oo Muslim ah, ummadda aan dhibaatayn, cid kale aan gardaysan, doorasho aan ka qaybgelin, ergo kale aan ka qayb qaadan, ayay noo sheegeen in uu gaal murtad ah ahaa, jawaabtooduna nalama su’aali karo ayay noqotay, si isla weyni leh ayay noola hadleen,” ayuu yiri nin ka mid ah dableyda dagaalka ku qaadday Al-Shabaab oo sababo amni dartood u codsaday in aan la magacaabin.

Ninkaas ayaa sidoo kale sheegay in Al-Shabaab ay horay Beledweyne ugu dishay dad badan oo qabiilkooda ka soo jeeda, balse hadda kadib aysan aqbali doonin dilalkii loogu geysa jiray shaatiga Shabaabka.

“Waxay ahaayen dad annaga eheladeenna ah oo habeenkii inta badan marka ay cishaha ka soo baxaan ay dilayeen, inta badanna waa ay ka garaabi waayeen. Marka lala hadlana waxay dhahayeen nalama hadli kartaan oo nama weydiin kartaan dadkaas gaalada ah ee murtidiinta ah. Mana garan karno annagu halka dadkeenu ay gaalo iyo murtadiin ku noqdeen,” ayuu hadalkiisa ku sii daray.

Ninkaan ayaa xusay inay weerareen ‘taliskii ugu weynaa’ ee Al-Shabaab ay ku lahaayeen degaanka Booco ee gobolka Hiiraan, isla markaana ay dileen in ka badan toban dagaalame, sidoo kalena ay la wareegeen saldhiggii iyo maxkamad ay halkaas ku lahaayeen. Wuxuu sheegay inay dagaalkii shalay ku qabteen maxaabiis ay markii dambe sii daayeen.

Mar la waydiiyay dhankooda khasaaraha gaaray wuxuu ku jawaabay, “Annaga wax khasaare ah oo nasoo gaaray ma jiro, dad aad u taxaddaraya oo meesha si feejigan ku galay ayaan ahayn.”

“Way sarriigasho beeshay haddiiba qofka isaga oo aan dambi gelin la dilayo, haddii uu galana la dilayo, qof haddii la dilo qof un baa loo dilaa, marka mudankii ay laheeyeen ayaan marsiinay Al-Shabaab oo dhawr toban qof ayaan ka dilnay, haddii ay berri sidoo kale nagu sameeyaanna sidii si lamid ayaan u xasuuqi doonnaa,” ayuu yiri ninkaan oo magaciisa sababo amni loo qariyey.

Ugu dambeyntii ninkaan wuxuu sheegay in ay qabiil ahaan isku abaabuleen, ayna ka go’an tahay in qofkii Shabaab ka disho ay u aaraan, macawiisleydaan is abaabushay ayaa shalay degaanka Booco kala wareegtay Al-Shabaab, kadib dagaal culus oo ka dhacay degaanka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidamada ammaanka Soomaaliya ayaa xalay howlgal ballaaran waxa ay ka sameeyeen qaybo ka mid ah degmada Dayniile ee gobolka Banaadir, kuwaas oo lagu soo qab-qabtay tiro dad ah, sida ay shaaciyeen saraakiisha ammaanka.

Howlgalka oo ahaa mid qorsheysan ayaa waxaa si gaar ah looga sameeyey waaxda Kurdamac oo ka tirsan degmadaasi, gaar ahaan agagaarka aargada Dayniile oo uu shalay ka dhacay qarax miino oo lagu dilay sarkaal ka tirsanaa ciidamada dowladda iyo ilaaladiisa.

Yaasiin Nuur Kheyre (Ganeey) oo ah Taliyaha Saldhiga, qeybta galbeed ee ciidanka Booliska gobolka Banaadir ayaa ka warbixiyey howlgalka, wuxuuna sheegay in ujeedka uu ahaa mid ka dhan ah falalka amni darrada ah, burcadda, ciyaal weerada iyo maan-dooriyaha.

Sidoo kale taliyaha ayaa xusay inay ciidamada ammaanka gacanta ku soo dhigeen raggii ka dambeeyay qaraxii shalay ka dhacay degmada Deyniile, kaas oo lagu dilay sarkaal ka tirsanaa dowladda iyo ilaaladiisa, kadib markii ay miino la kacday gaarigii ay la socdeen.

Sarkaalka la dilay ayaa waxaa la sheegay inii gobolka Banaadir u qaabilsanaa canshuurta xoolaha ee Controlka deegaanka Siinka Dheer ee duleedka magaalada Muqdisho.

Dhankiisa guddoomiyaha maamulka degmada Dayniile ee gobolka Banaadir Cabdishakuur Abuukar Macalin (Rooble) oo goobta ka hadlay ayaa sheegay in howlgallada ay socdeen habeenadii la soo dhaafay, ayna yihiin kuwa lagu xaqiijinayo ammaanka degmadaasi.

Guddoomiye Rooble ayaa farrin u diray shacabka deegaanka, wuxuuna ugu baaqay inay la shaqeeyaan maamulka degmada iyo sidoo kale ciidamada ammaanka Soomaaliya.

Maalmihii u dmabeeyey ayaa waxaa magaalada Muqdisho ka dhacayey falal liddi ku ah amniga, kuwaas oo isugu jiro weeraro qaraxyo ah iyo dilal qorsheysan intaba.

Muqdisho  (Caasimada Online) – Waxaa shalay baaqday kulan ay magaalada Muqdisho ku yeelan lahaayeen xildhibaannada Golaha Shacabka, kaasi oo ajendihiisu ahaa aqrinta xeer hoosaadka ay isku maamulayaan mudanayaasha.

Kulanka ayaa wuxuu u baaqday kooram la’aan, maadama aysan xarunta Golaha aysan soo xaadirin inta badan Xildhibaanada, taasi oo keentay in xarunta ay iskaga kala dareeran Mudaneyaashii tirada yara ee soo xaadiray fadhiga.

Gudoomiyaha Golaha Shacabka ee Baarlamanka Sheekh Aadan Madoobe oo arrintaas aad uga xumaaday ayaa u digay Xildhibaanada fasax la’aan kaga maqan kulamada iyo shaqooyinka culus ee horyaalla Baarlamaanka.

“Xildhibaanada maqan waxaa ugu baaqeyna inay soo xaadiran jaanis yar ayaa siineyna. Xildhibaan kasta oo waa in uu maqnaan kulanka dambe haddii aysan jirin duruuf gaar ah oo loo garaabayo,” ayuu yiri.

Waxa uu sheegay Guddoomiyaha in kulanka dambe laga dhigay 12-ka bishaan, isaga oo faray Xildhibaanada dowlad goboleedyada iyo dalka dibediisa ku maqan inay sida ugu dhaqsaha badan u soo gaaran magaalada Muqdisho.

Sidoo kale Xildhibaanada soo xaadiray shalay ayaa nasiib darro ku tilmaamay in kulamada baarlamaanka ay u baaqdan kooram la’aan, ayna tahay in laga waantoobo oo la dhowro ballamaha.

Sida qorshuhu ahaa kulankani ayaa waxaa looga hadli lahaa “akhrinta xeer hoosaadka Golaha Shacabka Baarlamaanka” sida uu sheegay guddoomiyaha Golaha Shacabka.

Ajendaha kulanka shalay ayaa waxa kale oo qayb ka ahaa dhaarinta laba ka mid ah Xildhibaannada cusub, sida lagu shaaciyey fariin wargelin ah oo loo diray xildhibaanada.

Baarlamaanka ayaa waxaa horyaalla shaqo badan oo u baahan in la dargar-geliyo iyo dib u eegista xeerar kala duwan oo baarlamaankii hore u suurageli waayay inuu meel mariyo.

Si kastaba, ma aha markii ugu horreysay oo uu kooram la’aan u baaqdo kulan ay leeyihiin xildhibaanada baarlamaanka Soomaaliya, waana wax markasta dhaco, balse kulankan ayaa ahaa midkoodii ugu horreeyey marka la eego kadib doorashooyinkoo soo dhamaaday ee dalka.

Nairobi (Caasimada Online) – Madaxweynaha waddan Kenya, Uhuru Kenyatta oo ka hadlayey dagaalka ay dowladdiisa kula jirto kooxda Al-Shabaab ayaa guullo sheegtay.

Uhuru Kenyatta ayaa shaaciyey inay ka adkaadeen kooxaha argagixisada ah, isla-markaana ay ka hortageen weeraradii badnaa, sida uu hadalka u dhigay.

”Waxaan fahansanahay in haddii ay amni darro jirto aan la gaari karin horumar dhanka nolosha iyo ganacsiga ah, sidaas daraadeena aan dadaal badan bixinay kana adkaanay kooxaha argagaxisada ah,” ayuu yiri Madaxweynaha waddanka Kenya, Uhuru Kenyatta.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray in dowladda ay dadaal xoog leh gelisay sugidda amniga xuduudaha dalka, taasina ay keentay inay hoos u dhacaan weerarada Al-Shabaab.

Madaxweynaha ayaa sidoo kale shaaca ka qaaday in la qalabeeyey ciidamada Kenya, gaar ahaan kuwa la dirirka argagixisada, si ay uga falceliyaan weerarada kooxda Al-Shabaab.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo inta badan ay Kenya ka dhacaan weeraro ay ka fuliyaan xoogaga Al-Shabaab oo inta badan tega deegaanada u dhow xadka Somalia.

Si kastaba, Kenya ayaa ka mid ah dalalka qaybta ka ah howlgalka ATMIS, ex AMISOM, waxayna ciidamo ka joogaan deegaanada Jubbaland, gaar ahaan Gedo iyo Jubbooyinka.

Kismaayo (Caasimada Online) – Wararka laga helayao gobolka Jubbada Hoose ayaa sheegaya in xalay maleeshiyaad hubeysan ay weerar qorsheysan ka geysteen deegaanka Diif oo hoos yimaada magaalada Kismaayo ee xarunta KMG ah ee maamulka Jubbaland.

Maleeshiyaadka ayaa la dilay laba qof oo shacab ah, kana mid ahaa dadka deegaanka, sida ay innoo xaqiijiyeen ilo wareedyo lagu kalsoonyahay.

Wararka ayaa sidoo kale labada qof ee la dilay ay ahaayeen isku qoys, waxaana dilkooda loo sababeynayaa aano Qabiil oo ka taagan halkaasi.

Sidoo kale xaaladda deegaanka ah ayaa haatan aad u kacsan, waxaana lagu soo warramayaa in xiisad ka dhalatay dilalkaasi ay ka taagan tahay duleedka Kismaayo.

Ciidamo ka tirsan kuwa ammaanka ee Jubbaland ayaa sidoo kale goobta gaaray, waxaana howlgallo lagu baadi goobayo maleeshiyaad dilka geystay ay ka wadaan halkaasi.

Diif ayaa waxaa maalmihii ka taagnaa xiisad colaadeed oo u dhexeysa laba maleeshiyaad oo wada deegaankaasi, waxayna saameyn ku yeelatay dadka shacabka ah.

Colaadan kasoo cusboonaatay Jubbaland ayaa kusoo aaday, xilli adag oo ay abaaro daran ka jiraan maamulkaasi, taas oo saameysay nolosha qoysas badan oo Soomaaliyeed.

Si kastaba, Jubbaland oo tallaabo qaaday, si loo qaboojiyo xiisadda ayaa maalmo ka hor Dhoobley ku xirtay odayaal dhaqameed kasoo jeeda deegaanka lagu dagaalamay oo illaa iyo hadda lagu dilay dad kor u dhaafaya illaa 10 ruux oo ay ku jiraan dad rayid ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Safiirka dowladda Mareykanka u fadhiya Soomaaliya Larry Andre oo la kulmay Ergeyga gaarka ah ee gurmadka Abaaraha Mudane Cabdiraxmaan Cabdishakuur ayaa ballan-qaaday in dowladiisa ay door muhiim ah ka qaadan doonto gurmadka abaaraha.

Kulanka ayaa sidoo kale waxa labada masuul ku wehlinayay Madaxa hay’adda USAID Patrick Diskin, waxaana looga hadlay sidii ay gacan uga geysan karaan Gurmadka Abaaraaha daran ee ka jira guud ahaa Soomaaliya, sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay kulanka.

Ergeyga gaarka ayaa ku tilmaamay dowladda Mareykanka inay tahay dowladda deeqda gar-gaarka bini’aadanimo ee ugu badan siisa dowladda Soomaaliya.

Ugu dambeyntiina Danjire Larry Andre ayaa Ergeyga gaarka ah u ballan qaaday wada-shaqeyn buuxda, si loo samatabixiyo malaayiinta qof ee abaaruhu saameeyeen.

Dowladda Soomaaliya, gaar ahaan xafiiska Ergeyga gaarka ah ee gurmadka Abaaraha ayaa dadaal badan ku bixinayay sidii beesha caalamka ay gacan weyn uga geysan lahaayeen xaalada abaareed ee dalka.

Tan iyo markii la magacaabay Ergeyga gaarka ah waxaa iska soo daba dhacayay ballan-qaadyada saaxiibaada Soomaaliya ee ku aadan gacan ka geysashada gurmadka Abaaraha daran ee ka jira dalka.

Hargeysa (Caasimada Online) – Madaxweynaha Somaliland Muuse Biixi Cabdi ayaa maanta xafiiskiisa ku qaabiley Safiirka Midowga Yurub Amb. Tiina Intelmann, oo ay wehlinayeen Safiirka Sweden Amb. Per Lindgarde iyo Maria Groeneveld oo ka socotay xafiiska Midowga Yurub ee Nairobi.

Kulanka ayaa waxaa looga wada-hadlay doorashooyinka Somaliland iyo Abaaraha kusoo wajahan Geeska Afrika, gaar ahaan Abaarta ku soo noq-noqotay deegaanada maamulka.

Sidoo kale waxaa diirada lagu saaray sidii ay Midowga Yurub gacan uga geysan lahaayeen mustaqbalka iyo kor u qaadidda iskaashiga labada dhinac, sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay Madaxtooyada Somaliland.

Waxa ku wehlinyaya Madaxweynaha kulankaan Wasiir ku-xigeenka Arrimaha dibedda iyo iskaashiga Caalamiga ah, ahna ku simaha Wasiirka Arrimaha Dibeda iyo Agaasimaha Guud ee Madaxtooyada Jamhuuriyadda Somaliland.

Kulankaan ayaa imanaya xili ay xiisad xoogan oo ka dhalatay doorashada ka taagan tahay gudaha Somaliland, islamarkaana lagu kala kacay kulamo ay yeesheen Muuse Biixi iyo xisbiyada Mucaaridka oo ka biyo diidan in la furo ururada ka hor doorashada madaxweynaha.

Baydhaba (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo ku sugan magaalada Baydhaba ee gobolka Bay ayaa xalay kulamo kala duwan la qaatay qaybaha bulshada deegaanada Koonfur Galbeed.

Madaxweynaha ayaa gooni gooni u qaabilay culimada, haweenka, odayaasha dhaqanka iyo dhallinyarada “Wuxuuna kala hadlay doorkooda ku aaddan dib-u-dhiska dalka, adkaynta dowladnimada, dib-u-heshiisiinta bulshada, taakulaynta dadka danyarta ah iyo kuwa u nugul masiibooyinka dabiiciga ah,” sida lagu sheegay qoraal ka soo baxay xafiiska Madaxweynaha.

Sidoo kale Madaxweynaha ayaa bulshadii uu la kulmay wuxuu ka dhagaystay aragtiyahooda ku saabsan dowlad-dhiska dalka, isagoo la wadaagay qorsheyaasha dowladda uu hoggaamiyo ee horumarinta bulshada, shaqo abuurka, la dagaallanka argaggixisada, nabadaynta, taaba-gelinta adeegyada asaasiga ah iyo u gurmashada dadka tabaaleysan.

“Dhankooda, qaybaha kala duwan ee bulshada ayaa Madaxweynaha uga mahadceliyey qaabbilaadda uu u fidiyey iyo sida wanaagsan ee uu uga dhageystay aragtiyaha ay la wadaageen, iyaga oo hoosta ka xarriiqay in ay Madaxweynaha ku garabsiinayaan dadaalka uu ugu jiro horumarinta dowladnimada iyo dib-u-heshiisiinta dadka Soomaaliyeed,” ayaa lagu yiri warkaan ka soo baxay madaxtooyada Soomaaliya.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa habeenkii labaad ku hoyday magaalada Baydhaba, halkaas oo kulamo kala duwan uu kula yeeshay madaxda maamulka Koonfur Galbeed iyo bulshada deegaanka.

Sidoo kale Madaxweynaha ayaa shalay booqday xeryaha ay ku nool yihiin dadka ay deegaanadii ka soo barakiciyeen abaaraha dalka ka jira, wuxuuna sheegay inuu soo arkay xaalado laga murugoodo, isagoo ku baaqay in dadkaas deg deg loo caawiyo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha golaha shacabka Sheekh Aadan Maxamed oo maanta warbaahinta kula hadlay xarunta golaha ayaa amar ku aadan miisaaniyadda cusub dul dhigay xukuumadda Ra’iisul Wasaare Rooble.

Guddoomiyaha ayaa xukuumadda ka dalbaday in miisaaniyadda ay ansixiyeen golaha wasiirrada loo soo gudbiyo guddoonka ka hor 12-ka bishaan, si loogu soo daro ajendaha golaha ee fadhigooda ugu horeeya.

Xildhibaanada oo fadhigoodii maanta uu u furmi waayey kooram la’aan ayaa dib isugu soo laabanaya 12-ka bishaan June, sida uu iclaamiyey guddoomiye Sheekh Aadan Madoobe.

Ajendeyaasha ugu horeeya ee golaha la hor geynayo ayaa lagu wadaa inay ka mid noqoto miisaaniyadda dowladda ee sanadkaan 2022-ka, kaas oo la doonayo in goluhu uu ansixiyo.

Shirkii todobaad-laha ee golaha wasiirrada ayaa Khamiistii lagu ansixiyey miisaaniyadda dowladda ee sanadkan 2022-ka oo dhan (918.7 M) taas oo noqotay miisaaniyadii ugu badneed ee dalka burburkii kadib.

“Xukuumaddu miisaaniyadii waa diyaarisay, waxaan ka rabnaa in 12-ka bisha ka hor ay noo soo gudbiyaan miisaaniyadda, 12-ka June ayaan fadhiga ugu horeeya isugu imaa doonaa,” ayuu yiri guddoomiyaha golaha shacabka.

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – Is-bedelka maamul ee dalka ka curtay ayaa durba saameeyay hay’adda sirdoonka qaranka ee NISA, iyadoo la bedelay taliyaashii NISA ee Gobolka Banaadir, Garoonka Aadan Cadde iyo Waaxyo kale oo muhiim ah.

Taliyihii dabagalka NISA Korneyl Cabdullahi Daahir (Cabdullahi Dheere), oo ka mid ahaa saraakiisha ugu muhiimsan hay’adda, ayaa is-casilaad uu hey’adda uga tegayo u geystay Agaasimaha cusub ee NISA Mahad Salaad, balse waa laga aqbali waayey, sida ay Caasimada Online u xaqiijiyeen saraakiil ku dhow Cabdullaahi Dheere.

Sidoo kale Cabdullahi Dheere ayaa la sheegay inuu dalbaday fasax, balse ma cadda inuu ka aqbalay Agaasime Mahad Salaad. Ninkaan oo warbaahinta aan ka soo muuqan, galangal badana ku leh gudaha iyo dibadda dalka ayaa shantii sano ee lasoo dhaafay xog ogaal u ahaa wixii ka dhacay gudaha hay’adda.

Sarkaalkaan ayaa la sheegay in waayihii dambe ay isku dhaceen kooxda Farmaajo, iyadoo xubnaha noo waramay ay tilmaameen in si hoose uu uga qeyb qaatay ololihii doorashada ee Madaxweyne Xasan Sheekh.

Hadal-heynta ugu badan ee dhanka NISA ayaa maanta aheyd in ciidankii ilaalada u ahaa Fahad Yaasiin lagu amray inay soo xaroodaan, balse saraakiil uu ku jiro Cabdullahi Dheere oo ka tirsan hey’adda NISA ayaa dhaliilay go’aankaas, waxayna qabaan in Fahad Yaasiin uu xaq u leeyahay inuu heysto ilaaladiisa.

Agaasimaha NISA Mahad Salaad ayaa maalmahaan wada dib u eegis ku saabsan hanaankii shaqo ee hey’adda nabad sugidda Soomaaliya oo dhaliil muteysatay waayihii dambe,

Korneyl Cabdullahi Dheere ayaa kamid ah xubnaha faro ku tiriska ah ee wax badan ka og kiisas waa weyn oo dalka ka dhacay, kuwaas oo ay ugu horeeyaan beegsi saraakiil ciidan, maqnaashaha Ikraan Tahliil iyo askartii loo qaaday dalka Eritrea.

Ninkaan oo da’diisa lagu sheegay 28-sano jir ayaa ku dhashay dhulka dowlad deegaanka Soomaali Galbeed, wuxuuna sanadihii 2007 ilaa 2010-kii kasoo mid noqday urur diimaadyadii dalka ka jiray.

Dad badan waxay eegayaan sida ay u dhacaan isbedelada ku socda hey’adda NISA, qaaar kale waxay ku dadaalayaan inay ku lug yeeshaan maamulka cusub, saraakiisha NISA iyo kuwa ciidamada kale ee amniga ka shaqeeya waxa ugu weyn ee hor yaalla waa nabad deynta dalka iyo xaqiijinta amniga magaalada Muqdisho oo amni darro xoog leh wajaheysa.