Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Diinta iyo Awqaafta dowladda federaalka Soomaaliya, Cumar Cali Rooble ayaa faah faahin ka bixiyay qaabka ay u qaybiyeen tirada Xujeyda ee sanadkan Somaliya loo ogolaaday.

Soomaaliya ayaa sanadkan la siiyay tiro dhan shan kun iyo laba boqol (5,200), halka sanadkii horena la siiyay kow iyo toban kun iyo shan boqol (11,500).

Somaliland ayaa daba-yaaqadii bishii hore ee May waxa ay cabasho ka muujisay qaabka ay wasaaraddu u qaybisay tirada Xujeyda, oo sida ay ku andacootay ay tiro yar kaga soo aaday.

Cumar Cali Rooble, Wasiirka Diinta iyo Awqaafta ee Dowladda Federaalka ayaa sheegay inaysan iyagu waxba ku qaybin qaab qabiil iyo mid Dowlad Goboleed toona, balse ay wax ku qaybiyeen shuruudihii ay dejiyeen shirkadihii soo buuxiyay oo keliya.

“Waxaan rabaa ummadda Soomaaliyeed ee Muslimiinta ah ee Xajka dooneysa inaan u caddeeyo Xajka laguma qaybin qabiil, deegaan ama Maamul Goboleed ee waxaa lagu qaybiyay sharikaad, oo ah yaa ka bixi karo arrintan oo horey uga shaqayn jiray oo Xaajiga Soomaaliyeed dhibaatada haysa iyo culeyska ku haystaa wadankaasi oo ka warqabno dal ajnabi ah oo aysan aqoon u lahayn, oo luqadiisa iyo deegaankiisa aysan aqoonin, yaa baahi tiri kara. Shuruudahaa ciddii soo buuxisay uun baa laga qaatay,” ayuu yiri Wasiirku.

Wasiirka ayaa yiri “Waan arkayay in la siyaasadeeyay, waan arkayay in la qabyaaladeeyay, waxaan rabnaa inaan u sheegno ummadda Soomaaliyeed qabiil laguma qaadanin, lagumana qaybinin. Xajka waa tiirkii 5aad ee Islaamka, cid qabiil lagu siiyayna ma jirto.”

Wasiir Rooble ayaa hadalkiisa ku xoojiyay “Xajkan, guddi Soomaaliyeed oo wasaaradda dhexdeeda oo khubaro ah ayaa loo qabtay, shuruudo ayay dejiyeen, shuruudahaa ciddii ka soo baxday ayay magaca sharikaadka ku siiyeen. Qabiil wax la yiraahdo waxba laguma qaybin, qabiil walaa Maamul Goboleed wax lagu qaybiyay ma jiraan. Guddigaa howshaan iska leh, asaga ayaana maamulayay, haddaad tiraahdo Maamul Goboleed halagu qaybiyana, waa iska dareemi kartaa dhibaatada intaan ayay ka sii badan laheyd.”

Hargeysa (Caasimada Online) – Xubno ka tirsan guddiga Doorashooyinka Somaliland ayaa is-casilaadooda u gudbiyey madaxweynaha maamulka Somaliland Muuse Biixi.

Xubnaha is casilay oo ah 3 xubnood ayaa ahaa kuwii ugu dambeeyey ee uu ansixiyey baarlamaanka maamulkaas kadib magaacabistooda.

Seddexda xubnood ee is casilay ayaa kala ah:

1- Cabdiraxmaan Maxamed Ismaaciil Dixood
2- Kaltuun Sheekh Xasan
3- Cabdixakiim Siciid Dalmar.

Waxaa horey isku casilay 3 kale oo kamid ah guddigaan halka xubinta xisbiga UCID kasoo gaaray guddiga doorashada uusan weli ansixin baarlamaanka.

Guddiga oo markii horaba ka koobnaa 7 xubnood ayaa waxaa is casilay 6 kamid ah halka midka todobaad uusan weli sharciyad helin.

Tani ayaa ka dhigan in dhammaan guddigii doorashada maamulka Somaliland uu meesha ka baxay, malana la garanayo tallaabada xigta.

Somaliland ayaa muddooyinkii dambe waxaa ka taagnaa dood la xiriirta doorashada, waxaana laga yaabaa in is-casilaada guddiga doorashada ay xaaladda uga sii darto.

Muqdisho (Caasimada Online) – Isu duwaha howlaha gargaarka bani’aadanimada ee Qaramada Midoobay Adam Abdelmoula ayaa warbixin cusub kasoo saaray xaaladaha nololeed ee ka dhashay abaaraha baahsan ee ku dhuftay koonfurta iyo bartamaha dalka.

Adam Abdelmoula ayaa warbixintiisa ku sheegay in abaarta ay sii kororto laga soo billaabo bishii Janaayo ee sanadkan, wuxuuna tilmaamay in saameyn daran ku yeelatay caruurta iyo dadka da’da ah.

“Halista ka jirta Deegaannada abaartu saameysay waa mid sii kordheysa, Dhulka oo qalalay, Roobka oo yaraaday iyo nafaqo darrada ka dhalatay baahida heysata Carruurta ayaa kordhisay welwelka laga qabo xaaladda ka taagan Soomaaliya” ayuu yiri Abdelmoula.

Sidoo kale wuxuu xusay in abaarta ku dhufatay Soomaaliya ay saameyn taban ku reebtay 6.1 Milyan oo ruux, 771,000 (Todobo boqol, todobaatan iyo kow kun) oo qof ayaa guryahooda isaga barakacay si ay u helaan Biyo, Cunno iyo Daaqa Xoolaha.

Isu duwan howlaha gargaarka bani’aadanimada ee QM ayaa sidoo kale walaac ka muujiyey dadka haatan u dhimnaya gaajada ee laga soo warinayo deegaanada qaar ee dalka.

“Waxaan ka walaacsanahay in tiro aad u badan oo dad ah ay gaajo u dhintaan haddii aan si degdeg ah aan kor loogu qaadin gaarsiinta gargaarka bani’aadamnimo ee kuwa sida aadka ah ay u saameeyeen,” ayuu sii raaciyeyAdam Abdelmo.

Sidoo kale wuxuu hoosta ka xariiqay in meelaha qaar uu ka dilaacay cudurka shuban biyoodka oo fara ba’an ku haya qoysaska danta yar ee soo barakacay.

Ugu dambeyn isu duwan ayaa sheegay in loo baahan yahay in la kordhiyo howlaha kala duwan ee lagu taageerayo dadka tabaaleysan, si loo badbaadiyo noloshooda.

“5.5 Milayn oo ruux oo Soomaali ah ayaa 18% hela taageero aanay ku filneyn, sidaas awgeed waxa ay xubno katirsan Qaramada Midoobay soo jeediyeen in la kordhio sanduuqa taakulada ee Barakacayaasha si soo dejiyo,” ayaa markale lagu yiri warbixinta QM.

Soomaaliya ayaa waxaa haatan ka taagan xaaladdii ugu darneyd ee dhanka bani’aadanimada, taas oo ka dhalatay abaaraha haatan ka jira gudaha dalka.

Amsterdam (Caasimada Online) – Zahra Siyaad Naaleeye, oo ka mid ah howl-wadeenada dalladda FSAN, ee ay ku middeysan yihiin in ka badan 45 ururo Soomaali ah, oo ka dhisan waddanka Netherlands, ayaa ka hadashay xadgudubka mar walba loo geysto kootada haweenku ku leeyihiin baarlamaanka Soomaaliya, waxayna Zahro ka codsatay Dowladda Soomaaliya in dib loo saxo arrinta kootada haweenka.

Zahra Naaleeye oo wareysi siiyay taleefishinka Somali Nederland TV waxay ku nuuxnuuxsatay in la jebiyay qoddob dastuuri ah, oo qeexaya kootada haweenku ku leeyihiin Baarlamaanka, iyada oo tilmaantay  in loo baahan yahay wacyigelin safmar ah, oo bulshada loogu sheegayo sida ay muhiim u tahay kaalinta haweenku ka qaadan karaan jaan-goynta siyaasadda.

“Waxaa jirta qoddob dastuuri ah oo qeexaya in haweenku ka yihiin Baarlamaanka 30%, marka laga soo billaabo doorashadii 2012 waxay heleen 12%,  tii dhacday 2017 waxay heleen 24%, laakiin doorashadii u dambeeyey waxaad moodaa in ay hoos dhaceen oo ay heleen 19%, sababtuna waxay tahay doorashada waxaa maamulayay maamul goboleed & oday dhaqmeed, qabiilaadka Soomaalida kuwa ka mid ah ma rabaan in ay haween metelaan” Ayeey tiri Zahra, waxayna intaasi sii raacisay:

“Waxaa soo baxay wax la yiraa malxiis iska magac u yaal ah, oo meesha la soo fadhiisiyay, dhaqanka Soomaalida ayaa u oggoleyn in ay haweenku metelaan waana wax soo jireen ah, balse u baahan in laga gudbo”

Zahra Naaleeye, waxay ka codsaday culumaa’udiinka in ay ka hadlaan xuquuqda haweenka, lagana soo billaabo qoysaska Soomaalida, waxaana ay sheegtay in dhaqanku ahaa in wiilku ka macno ama qiimo badan yahay gabadha.

“Gabdhihii hore ee baarlamaanka ku jiray waxaa loo diiday in ay ka soo ololeeyaan goboladooda, inkastoo maamulada qaar isku dayeen in ay gabdhaha kuraas siiyaan balse waxaa ka tanbadiyay dadkii kale,” ayeey tiri Zahra.

Zahra Naaleeya, mar ay ka hadleysay ururka haweenka Qaranka Soomaaliyeed waxay sheegtay in ururkaasi weligiis uu jiray, balse uu ahaa mid Dowladda markaasi jirta u sacbiya, waxayna soo jeedisay in ururka dib u habeyn lagu sameeyo.

“Ururka Qaranka haweenka waa loo baahan yahay, balse ma haystaan dhaqaale ay wax ku fuliyaan, maadaama aan laga maarmin wuxuu u baahan yahay dib u habeyn iyo in ay soo galaan gabdho aqoon leh oo dhalinyaro ah, ayna qorshe u sameeyaan si baahida haweenka uga tarjubaan” Ayeey tiri Zahra Naaleeye 

HALKAN KA DAAWO WAREYSIGA OO DHAMMEYSTIRAN
Wareysi: Zahra Naaleeye oo ka hadashay arrimaha kootada haweenka – YouTube

W/Q: Cabdishakuur Cilmi Xasan

Cape Town (Caasimada Online) – Kooxo burcad hubeysan ayaa habeenimadii Sabtida ee xalay waxay laba wiil oo Soomaaliyeed ku dileen dukaamadooda oo ku yaal tuulada la yiraahdo Strand kana tirsan magaalada Cape Town ee dalka Koonfur Africa.

Dhalinyarada la dilay ayaa magacyadooda lagu kala sheegay Cabdirashiid Axmed Sheekh Muxuddiin iyo Mowliid Axmed Cadde, waxaana jira dhaawaca sedax wiil kale oo ku kala sugnaa laba dukaan oo iska soo horjeeday.

Burcada ayaa gashay labada dukaan, kadibna waxay rasaas ku fureen dhalinyaradii ku sugnaa labada dukaan, waxayna burcadda dhac iyo dil isugu dareen dhalinyaradaasi Soomaaliyeed.

Markii falkaasi dhimashada iyo dhaawaca geystay ayaa goobta isaga cararay. Booliska iyo dhalinyaro kale oo Soomaaliyeed ayaa goobta gurmad ahaan u tegay.

Booliska uma suuragelin inay gacanta kusoo dhigaan burcaddaasi, hase ahaatee waxay mas’uuliyiinta jaaliyada Soomaaliyeed ee Cape Town ay u sheegeen inay baarayaan isla markaana gacanta kusoo dhigi doonaan kuwii ka danbeeyay gumaadka dhalinyaradaas.

Dalka Koonfur Africa ayaa si joogto ah burcada ku bartilmaameedsadaan dhalinyarada Soomaaliyeed ee ka xoogsata magaalooyinka kala duwan ee Koonfur Africa. waxayna dhibane u yihiin Soomaalida burcad hantidooda ku haysta iyo inay damiyaan hhorumarka Soomaalida ay ka gaaraan ganacsi walba oo ay u dhaqaaqaan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xarunta Gaadiidka Booliska ee degmada Cabdicasiis ee magaalada Muqdisho ayaa caawa si la-yaab leh loogu weeraray qarax lagu tuuray iridka hore ee xaruntaasi oo ay degan yihiin booliska Soomaaliyeed.

Qaraxa oo ahaa Bam gacmeed ayaa waxaa laga dhex tuuray mid ka mid ah saddax Bajaaj oo hab farsamo cajiib ah u adeegsaday fulinta qaraxa oo lagu dhuftay iridka laga galo xarunta.

Kooxda qaraxa gaysatay ee saarnaa Bajaajta ayaa waxay is soo daba dhigeen saddex mooto Bajaaj si aan loo aqoonsan mida laga dhex tuuray maadaama xili habeen ah ay aheyd, waxaana kadib la tuuray bamka.

Kooxdii ayaa ku baxsadat isla mooto bajaajtii ay saarnaayeen. Kadib qaraxa ayaa ciidamadii ku sugnaa ay rasaas xoogan fureen, balse lama sheegin cid wax ku noqotay

Wadada hor marta ayaa qaraxa kadib dhagxaan culus lagu gooyay, iyadoo agagaarka xarunta la xiray, taasoo sababtay inaan wax badan laga ogaan khasaaraha qaraxa geystay.

Illaa hadda ma jirto cid sheegatay mas’uuliyadda qaraxa, inkasta oo inta badan qaraxyada Muqdisho ay fuliso kooxda Al-Shabaab. Taliska booliska ayaan sidoo kale weli wax war ah kasoo saarin qaraxa.

Gaadiidka isticmaala wadadaasi oo halbowle u ah isku xirka degmooyinka Kaaraan, Cabdicasiis iyo Xamar Weyne.

Muqdisho (Caasimada Online) – Taliska ciidamada Mareykanka ee ku sugan Soomaaliya ayaa shaaciyey in iyagoo kaashanaya ciidamada dowladda Soomaaliya ay duqeymo ka fuliyeen degaanka Beerxaani ee gobolka Jubbada Hoose, halkaas oo lagu beegsaday xubno ka tirsan Al-Shabaab.

Shan xubnood ayaa la xaqiijiyey in duqeyntaas looga dilay argagixisada Al-Shabaab, mana jiraan wax khasaare ah oo soo gaaray dad rayid ah, sida lagu shaaciyey war-saxaafadeed ka soo baxay wasaaradda warfaafinta Soomaaliya.

“Dowladda Federaalka Soomaaliya oo kaashaneysa saaxiibadeeda caalamka waxaa ka go’an inay ciribtirto kooxaha argagixisada ah, si dalka loogu soo dabaalo nabad iyo xasilooni.”

Duqeyntaan waxay dhacday Jimcihii maanta, xilli ay xubno ka tirsan Al-Shabaab isku dayeen inay weerar ku qaadaan ciidamada qaranka iyo la howlgalayaashooda oo ku sugnaa meel u dhow Beerxaani oo 40 KM u jira magaalada Kismaayo ee gobolka Jubbada Hoose.

Waxaa dib loo soo celiyey duqeymihii ay wajihi jirtay kooxda Al-Shabaab, kuwaas oo ay joogto u fuli jireen ciidamada Mareykanka ee Soomaaliya ku sugan. Maalin kadib markii la doortay Madaxweyne Xasan Sheekh ayuu Madaxweynaha Mareykanka ciidamadiisa ku amray inay dib u bilaabaan howlgalkoodii la dagaalanka Al-Shabaab.

Dhankooda Al-Shabaab dhibaato badan ayey ku qabaan duqeymaha ay u geystaan diyaaradaha Mareykanka, sida ay horay u sheegeen xubno ka soo goostay ama dagaallo looga qabtay kooxda, waxayna mararka qaar ka quustaan inay gaadiid isticmaalaan.

Muqdisho Caasimada Online) – Wasaaradda Waxbarashada Hidaha iyo Tacliinta Sare ee Soomaaliya ayaa shaacisay in 18-ka bishaan Juun loo fariisa doonaa imtixaanka shahaadiga ah ee dugsiyada sare.

Agaasimaha waaxda tacliinta sare ee wasaaradda waxbarashada Ismaaciil Yuusuf ayaa sheegay in dhaqaalaha lagu qaadayo imtixaanka uu balan qaaday Madaxweyne Xasan Sheekh, isagoo waqti kooban u qabtay maamulka iskuullada aysan ardaydoodu qaadan Roll Numberka imtixaanka dowladda.

Wuxuu sheegay in wasaaraddu ay si weyn uga mahad celinayso Madaxweyne Xasan sheekh Maxamuud oo dadaalka uu ku bixiyay in sanadkaan uusan baaqan imtixaanka fasalka 12-aad ee dugsiyada sare oo bil ka hor ay wasaaradu shaacisay in dhaqaale la’aan ay heysato.

“Wasaaradda Waxbarashada waxay u mahadcelinaysaa boqolaalka iskuul ee Gobolka Banaadir iyo Gobolada dalka ee qaatay kaar aqoonsiga ah ee imtixaanka fasalka 12-aad ee (Roll Number) waxayna ku wargelinaysaa iskuulada aan weli qaadan kaarka aqoonsiga imtixaanka inay qaataan kama danbeys 04/06/2022,” ayuu yiri Agaasime Ismaaciil.

Wasiirka waxbarashada Soomaaliya Cabdullaahi Carab ayaa kol-hore sheegay in wasaaradu ay weysay dhaqaale ay sanadkaan ku qaado imtixaanka shahaadiga ah ee dugsiyada sare, taas oo walaac badan dalka ka abuurtay.

Madaxweynaha dalka Xasan Sheekh ayaa dadaal badan ku bixiyey in sanadkaan uusan baaqan imtixaanka ay qaado dowladdu ee dugsiyada sare, wuxuuna wasaaradda maaliyadda ka dalbay inay bixiso kharashka imtixaanka lagu qaadayo, sida uu shirkiisa jaraa’id ku shaaciyey Agaasimaha waaxda taciliinta sare ee wasaaradda waxbarashada Ismaaciil Yuusuf Cusmaan.

Hoos ka daawo

https://www.youtube.com/watch?v=5bscQgqstXU

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa faah-faahino dheeraad ah laga helayaa shil gaari oo maanta ka dhacay degmada Deyniile ee gobolka Banaadir, kaasi oo geystay khasaare isugu jira dhimasho iyo dhaawaca.

Shilkaan ayaa waxaa sababay gaari ciidan oo jiiray Mooto ay saarnaayeen dad shacab ah, wuxuuna si gaar ah uga dhacay halka lagu magacaabo Sii-Sii ee u dhow xarunta aargada degmada, sida ay dad deegaanka ah u sheegen Caasimada Online.

Warark ayaa intaas kusii daraya in goobta ku geeriyootay Gabar lagu magacaabi jiray Hani Cabdirisaaq Yuusuf, halka ay dhaawacyo soo gaareen Gabar lagu magacaabo Fardowso Weydoow oo ayadna saarneyd mootada iyo darawalkii Mootada.

Gaariga ciidan ee jiiray Mooto Bajaajta ayaa la sheegaya in uu la socday taliyaha Amaanka degmada Deyniile, ayada oo goobta shilku ka dhacay isaga dhaqaaqay gaarigu, sida lagu soo waramayo.

Shilalka gaawaarida ciidanka ay geystaan ayaa inta badan ka dhaca caasimadda, iyadoo waxyeelo kasoo gaarto dadka shacabka ah, mana jiro inta badan garowshiyo arrintaas ay ka bixiyaan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Taageerayaasha madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa xalay si rasmi ah u billaabay mashruuc ay ugu magac dareen “Guriga Madaxweynaha Shacabka” oo la sheegay in guri loogu dhisayo Farmaajo.

Mashruucan ayaa waxaa durba hareeyey muran ku saabsan sababta Farmaajo oo la rumeysan yahay inuu yahay milyaneer guri loogu dhisayo, xilli ay gaajo iyo harraad u naf baxayaan kumanaan qof oo Soomaali ah oo ay abaar ku hayso gobollo badan oo dalka ka mid ah. 

Hase yeeshee, halista ugu weyn ee mashruucan ku hareereysan ayaa ah cabsi la xiriirta in la doonayo in loo adeegsado been xalaaleyn lacag (Money Laundering), si malaayiin dollar oo cash ah loo marsiiyo nidaamka bankiyada, oo haddii si toos ah hadda loo geeyo ay su’aalo badan ka dhalanayaan. 

Money Laundering waxaa inta badan adeegsada dadka ka ganacsada daroogada, argagixisada, kuwa lacagaha dhaca, iyo cid kasta oo dooneysa inay lacag cash ah oo aan laheyn raad-raac, ku shubato banki.

Dalalka caalamka ayaa waxaa inta badan u degsan sharciyo xaddida lacagta cash-ka ah ee qofka hal mar banki geyn karo, waxaana inta badan lagu xaddidaa ugu badnaan 10 kun oo dollar. 

Inkasta oo Soomaali aysan laheyn sharci noocaas, haddana maqaamka iyo magaca Farmaajo ayaa soo jiidan kara dareenkooda islamarkaana abuuri kara shaki badan haddii lacag tiro badan mar lagu shubo, ayada oo sidoo kale ay fududahay in xogtaas la helo.  

Dadka aaminsan in mashruuca “guri dhiska” Farmaajo loo adeegsan karo been xalaaleyn lacag waxaa ka mid ah Aadam Cabdulle, oo ah aqoonyahayn ka faallooda siyaasadda iyo amniga oo degan gobolka Minnesota ee Mareykanka.

“Akoonadan waxaa looga dan leeyahay in loo adeegsado in lagu been xalaaleeyo hantidii qaranka ee la xaday. Hanaan lagu sharciyeynayo hanti aan sharci aheyn. Sharci-ilaaliyayaasha, gaar ahaan dalalka ajnabiga ah ee ay degan yihiin ‘deeeq-bixiyeyaasha’ [Dadka bixinaya lacagta guri dhiska] waa inay baaraan akoonadan,” ayuu yiri Aadam Cabdulle oo ka hadlay akoonada loo furay in lacagta lagu rido.

Inkasta oo aan la ogeyn heerka ay gaarsiisan tahay lacagta uu shaqsiyan haysto Farmaajo, haddana waxaa la qiyaasayaa inay malaayiin dollar dhan tahay, ayada oo laga qiyaas qaadanayo ololihii doorashada.

Farmaajo wuxuu ahaa musharaxii bixiyey lacagtii ugu badneyd doorashada, ayada oo xildhibaankiiba uu siiyey 100 kun oo dollar, inkasta oo aan la aqoon tirada xildhibaanada uu lacagta u qeybiyey. 

Waxa uu sidoo kale hadda kiro ku degan yahay guri bishii kiradiisa ay tahay 25 kun oo dollar, oo sanadkii keeneysa 300,000 oo dollar. Taasi waxa ay dhalineysaa su’aal ku saabsan lacagta Farmaajo u helay inuu xildhibaano ku iibsado, gurina ku ku kireysto, balse aanu u haysan inuu guri ku dhisto. 

Jawaabta ayaa noqon karta in ujeedku yahay indhaha dadka laga leexiyo guriga. Guri laga dhiso aagga cagaaran ee Muqdisho oo ah aagga garoonka waxaa ku baxaya malaayiin dollar, mana ahan wax qarsoomi kara.

Sidoo kale, arrintan waxay dhib uga iman kartaa bankiyada Soomaalida ee lacagta la marsiinayo, sida uu qabo kana digay Saciid Ibraahim oo ah aqoonyahay bartay cilmiga ammaanka Internet-ka (Cyber Security).

“Bankiyada waa inay aad uga taxaddaraan in lacag shaki badan ku hareereysan yahay la mariyo shabakadahooda. Sharci-yada ka hortagga been xalaaleynta lacagaha waxay u jiraan inay ka hortagaan in khiyaanooyinkan oo kale la qariyo raadkooda, balse waxaan qiyaasayaa in bankiyadan aysan kala jecleyn,” ayuu yiri. 

Farmaajo ayaan weli si rasmi ah uga hadal mashruuca, balse waxaa la rumeysan yahay inuu raali ka yahay waxna ka ogyahay maadaama dadka lacagta ay ku dhaceyso ay yihiin agaasimihii hore ee Villa Somalia iyo afhayeenkiisii hore. 

Si kastaba, qorshahan ayaa waxa cad inuu soo jiidan doono dareenka madaxda bankiga dhexe ee Soomaaliya iyo dalalka deeqaha bixiya ee Soomaaliya, si ay u eegaan haddii suurta-galnimo been xalaaleyn lacag ay jirto iyo haddii kale. 

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa markii u horeysay si dadban u sheegay inaysan marnaba duulaan ku aheyn maamuladii sida weyn u taabacsana madaxweynihii hore ee Maxamed Cabdullaahi Farmaajo.

Madaxweyne Xasan oo hadal ka jeediyay munaasibad lagu soo dhaweynayay oo ka qabsoomtay Dhuusamareeb ayaa waxa uu si cad u sheegay in Qoor-Qoor uu soo laaban karo haddii ay dadkiisa raali ka yihiin, oo aysan dagaal ku aheyn dowladda cusub.

“Madaxweynihii hore ayaa la doortay, guddoomiyihii hore oo Gole Shacab ayaa la doortay oo guddoomiye Aqal Sare ayaa la doortay, marka fursada madaxweyne kasta oo dowlad goboleed in markale la doorto kor ayay u soo kacday,” ayuu yiri.

“Waxaa leeyahay wax ka ba’a malaha ee dadkaaga qalbigooda hel cid ku haysan karta majirto. Tallada reer Galmudug ayay ka jirta wixii banaankeeda kaga yimaada anaga ayaa nalaga raba in yac dhahno anaga ayaa nagala raba.”

Hadalka madaxweyne Xasan Sheekh ayaa muujinaya sida ay uga go’an tahay ka dhabeynta ballan-qaadkii uu sameeyay ee ahaa in uusan jiri dooni aargoosi siyaasadeed.

Inta badan waxaa iska caadi noqotay in madaxweyne cusub marka uu yimaado uu beegsado dhamaan madaxda kasoo horjeeda, hase yeeshe hadda wixii ka dambeeya madaxweyne Xasan ayaa jeexay jid cajiib ah oo meesha ka saaraya dhaqankii hore.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame ayaa markii ugu horeysay ka hadlay dooda ka dhalatay in uu waayayo kursigiisa, kadib markii madaxweyne Xasan Sheekh u magacaabay Ergeyga gaarka ah ee Arrimaha Abaaraha.

Cabdiraxmaan ayaa sheegay in si tabarucaad ah uu uga shaqeynayo u gurmashada dadka abaartu ku saameysay gobolada dalka, taasina ay tahay waajib ka saaran, xilkaasna uu lamid yahay Guddiga Baarlamaanka iska dhex magacaabo.

“Xil aan qabtay ayaanba jirin, Xildhibaanka muhiimaddiisa oo dhan waa in uu dadka u shaqeeyo, Haddii ay u baahatana xildhibaannimada in aan uga tago si aan shaqadan u fuliyo diyaar ayaan u ahay,” ayuu yiri Cabdiraxmaan Cabdishakuur.

Sidoo kale waxa uu sheegay in Xildhibaannimada micnaheedu tahay in loo adeego bulshada Soomaaliyeed, sida hay’adda xeer dejinta ee Baarlamaanka, la xisaabtanka Xukuumadda metalaadda Shacabka.

“Taliye nabad-sugid oo hadda waxaa la magacaabay xildhibaan ah tusaale ahaan. Hay’ad ayuu u shaqo-tagay subixii oo uu xilkeeda la wareegay. Aniga cidda aan xilka kala wareegay yaa waaye? Hay’adda aan u shaqo-tagay waa tee? Intee ayay ka diiwaan-gashan tahay? Yaa shaqaale ka ah? Ma jirto!,” ayuu yiri Cabdiraxmaan isaga oo ku doodaya in xilkaan uusan horseed u noqon karin sharciyan in uu waayo xubinimada Baarlamaanka.

Si kastaba, Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Cabdiraxmaan Cabdishakuur u magacaabay 24kii May 2022 in uu noqdo Ergay si gaar ah ugu qaabilsan arrimaha Gargaarka Abaaraha, waxa uu xafiiskiisa billaabay gurmad u raadinta malaayiinta dhibaateysan.

Dhuusomareeb (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo khudbad ka jeediyey munaasabad soo dhaweyn ah oo ay ku maamuuseen madaxda iyo bulshada Galmudug ayaa ka warbixiyey mudnaanta uu siinayo daadejinta adeegyada dowladda, adkeynta dimuqraadiyadda dalka iyo dib u heshiisiinta shacabka Soomaaliyeed.

Madaxweynaha ayaa sheegay in caqabadda ugu weyn ee dib u dhigtay nolasha shacabka Soomaaliyeed ay tahay amni darrada iyo falalka arxan darrada ah ee ay soo maleegaan argagixisada Al-Shabaab, isagoo soo bandhigay sida shacabka Soomaaliyeed iyo dowladdooduba ay maanta ugu taagan yihiin in ay wadajir uga xoreeyaan dalka. 

“Muwaadinka Soomaaliyeed caawa gurigiisa in uu nabad ku gam’o ayaan rabnaa, marka uu safrayo oo uu waddada marayo goormaa miino kula qarxeysaa in aanu is dhihin baan rabnaa, saaka hooyo waa baxdaye, nabad maku soo noqoneysaa carruurtu in aysan is dhihin baan rabnaa,” ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheekh. 

Madaxweynaha waxa uu hoosta ka xarriiqay in dowladdu bilaabi doonto guluf ka dhan ah kooxda nabad diidka ah ee Al-Shabaab, si dadka Soomaaliyeed looga xorreeyo, sidaas daraaadeed, waxa uu Galmudug ugu baaqay in ay hormuud ka noqoto qorshahaas.

“Waxaan rabnaa Galmudug in ay bilowdo mashruuca nabadiidka la’isaga xorreynayo, kaddibna dadka kale ay ku daydaan,” ayuu yiri. 

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa kula dardaarmay madaxda dowladda iyo dadka Galmudug in ay ka digtoonaadaan khilaafaadka, quluubtana isu furaan oo ay gacmaha is-qabsadaan si ay horumar buuxa uga hirgeliyaan deegaankooda, nolol wanaagsanna ugu abuuraan ubadkooda.

“Walaalihii iyo saaxiibadii ay wax ku soo kala gaareen waddadii la soo maray, waxaan leeyahay cayaarta wey soo dhammaatay, caadi iska dhiga. Haddii ay dadku dhihi jireen, bus-ku waa buuxaa, meel laga fuulo ma leh, tareen aan dhammaaneyn baa taagan, aan tareenka wada raacno, nabadda iyo aayahana aan aadno,” ayuu yiri.

Garoowe (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho waxaa lagu qeebsanayaa natiijada guul ay mucaarad iskaashato ah ka keeneen dagaal siyaasadeed oo ay la galeen Maxamed Cabdullaahi Farmaajo kaasoo dhinaca kale la aaminsan yahay inuu sababsaday qaladaadkiisii dowliga ahaa.

Mucaaradka oo labadii sano ee lasoo dhaafay saf dheer uu jiray inay Farmaajo bixiyaan, waxay ka koobnaayeen laba qolo. Koox ku xisaab ah Farmaajo, waa Deni iyo Axmed Madoobe, iyo koox ku xisaab ah madaxweynaha hadda la doortay Xasan Sheekh Maxamuud.

Laba cad oo waaweyn ayaa miiska saarnaa, mid waa madaxweynaha oo uu qaatay Xasan Sheekh Maxamuud midna wuxuu weli ku jiraa gacanta Xasan Sheekh waana kursiga ra’iisul wasaaraha.

Inay Farmaajo mucaaradaan Axmed Madoobe iyo Saciid Deni waxay qurxisay mucaaradnimada oo haddii ay diidi lahaayeen u ekaan laheyd mid beeleysan, walow mararka qaarna ay dhab tahay inuu Farmaajo isagu doontay dagaalka labadaasi maamul.

Hadda, Farmaajo waa baxay. Mucaaradkii Xamar kasoo jeeday waxay heleen kursigii madaxweynaha waxaana hadda si weyn loo eegayaa sida loola dhaqmi doono labada maamul oo iyaguna mucaaradka ahaa ee Jubbaland iyo Puntland.

Labada hoggaamiye ee labadaasi maamul waxaa la sheegayaa inay isku aragti ka yihiin kursiga ra’iisul wasaaraha.

Saciid Cabdullaahi Deni, oo laba xaaladba kaalin shaqsi ah ku lahaa waa dagaalkii badbaado qaran iyo natiijada doorashada 15-kii May ayaa la sheegayaa inuu si weyn u raadinayo xilka ra’iisul wasaaraha, balse waxaa si weyn u diidan koox ku dhow madaxweyne Xasan Sheekh.

Waxay sheegayaan kooxdaasi inuusan Xasan maamuli karin Saciid Deni loona baahan yahay Ra’iisul wasaare uu madaxweynuhu adeejin karo, taasoo dhinaca kale dhaawac ku ah qiimaha kursiga ra’iisul wasaaraha.

Laba qof oo wada-shaqeyn karta waa la gartay, balse laba qof oo mid la leeyahay sax kuma ahan awoodaha is dheeli tiraya ee dowladda Soomaaliya.

Dadka siyaasadda ka faalooda waxay leeyihiin, haddii aynan Deni iyo Madoobe u bareeri laheyn dagaalkii Farmaajo jawiga sidaan waa ka duwanaan lahaa Maanta.

Hadda waxaa miiska lasoo saaray dood ah Saciid Deni abaal-gud siyaasadeed maloo siin doonaa kursiga ra’iisul wasaaraha mise waa dhammaan doonaan danihii kumeel gaarka ahaa ee mucaaradka.

Waxaa jira war sheegaya in madaxweyne Xasan Sheekh uu ballan-qaad ka dhacay intii lagu jiray hoolka doorashada oo Saciid Deni iyo Axmed Madoobe ballan ra’iisul wasaare la galay, dad kala duwan oo goobta joogay ayaana sidaas laga soo xigtay, laakiin hadda waxaa jirta shaqo xooggan oo la rabo in lagu badalo ballan iyo heshiis wixii uu madaxweynaha horey u galay.

Xilligaan oo kale madaxda Soomaalida waxaa jihada ka lumiya dad xambaarsan dano gaar ah. Saciid Deni sida kaliya ee uu siyaasi xooggan kusii ahaan karo kuna difaacan karo damaciisa 2026 waa inuu helaa kursiga ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, ayey ku doodayaan dadka qaar, waxayna daliishanayaan sida ay u adag tahay inuu mar kale qaato hoggaanka Puntland.

Xafladda caleema saarka ee madaxweyne Xasan Sheekh ayaa la filayaa inay yimaadaan Deni iyo Axmed Madoobe, waxayna dad ku dhow dhow sheegayaan inay Xasan Sheekh la qaadan doonaan kulan wadajir ah oo la xiriira kursiga ra’iisul wasaaraha.

Kulankaas wuxuu noqon karaa mid jiheeya go’aanka kursiga ra’iisul wasaaraha ama mid toos loogu kala furto, sida aan kaso xiganay xubnaha la shaqeeya madaxda labadaasi maamul.

Markii indho siyaasadeed lagu eego Xasan Sheekh waa ku adag tahay inuu xilli hore lumiyo hoggaanka labadaasi maamul ee Puntland iyo Jubaland, waxayna dadka qaarkiisa qabaan in xataa haddii uu diido inuu Saciid Deni siiyo kursiga ra’iisul wasaaraha inuu dhinaca kale siin doono qof ay labada hoggaamiye ee Deni iyo Axmed Madoobe isku raacsan yihiin.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa ku guda jira safar uu ku marayo xarumaha maamul goboleedyada.

Xasan Sheekh oo dib loo doortay 15-kii May ayaa sugaya caleema saarkiisa oo ku beegan 9-ka bishaan tasoo la filayo inay kasoo qeybgalaan madax kala duwan oo caalami ah.

Shacabka iyo siyaasiyiinta ayaa aragtiyo iska soo horjeeda ka dhiibtay in waqtigaan uu madaxweynuhu aado maamul goboleedyada.

Dadka duraya safarkaan waxay sheegayaan in dalku uu abaar ku jiro safarka madaxweynaha ay lacag badan ku baxeyso, sidaas darteed waxay muwaadiniintaas aaminsan yihiin in laga maarmi karay boqolaalkaas kun oo lagu kabi karay gurmadka abaaraha.

Balse dhinaca kale ayaa iyaguna qaba in safarkaan uu wax ka tari karo xaaladaha waaweyn ee dalka ka taagan Maanta. Sheekadaan waxaan kusoo koobeynaa Shan arrimood oo faa’ido noqon kara oo uu dhali karo safarka madaxweynaha.

1-  Xasilooni siyaasadeed

Xasan Sheekh waxaa la doortay iyadoo shanta maamul goboleed laba ay mucaarad tahay saddexna ay muxaafid u tahay nidaamkii madaxweyne Farmaajo, Xasan oo isna mucaaradka ka tirsanaa waxaa la dul dhigay su’aal ah sidee ula dhaqmi doonaa hoggaanka maamuladii taabacsanaa Farmaajo?

Safarkaan waxaa la aaminsan yahay inuu keeni karo is aaminaad ku meel gaar ah oo u dhaxeysa madaxweyne Xasan Sheekh iyo madaxda maamuladii Farmaajo ku dhawaa.

Dadka madaxweyne Xasan Sheekh ku dhow dhow qaarkood waxay sheegayaan inuusan madaxweynuhu rabin in deg deg loo colaadiyo hoggaanka maamullada Galmudug, HirShabelle iyo Koonfur Galbeed, kuwaas oo aad ugu dhawaa nidaamkii laga adkaaday ee Farmaajo.

2- Xogta iyo iyo xaalka shacabka

Madaxweynuhu inta uu ku guda jiro safarkaan wuxuu fursad u heli doonaa inuu la kulmo qeybaha bulshada ee ku nool gobolada qaar.

Maadaama shantii sano ee lasoo dhaafay tabashooyinku badnaayeen waxyaabaha u baahan in madaxda cusub ogaadaan waa xaalka shacabka, waxa ay dowladda ka tabanayaan, dhibaatada abaaraha, amniga iyo arrimaha bulshadad.

Ogaanshahaas waxay madaxweynaha cusub u sixi doonta shaqooyinkiisa hor-tabinta leh ayey leeyihiin falanqeeyaashu.

3- Abaaraha iyo Indhaha beesha caalamka

Inkastoo ay jiraan dad ku doodaya in qarashaadka lagu bixinayo safarka madaxweynaha inay wacnaan laheyd in dhanka abaaraha loo leexiyo, haddana dhinaca kale waxaa taala dood sheegeysa in socdaalka madaxweynuhu uu indhaha beesha caalamka kusoo leexin karo xaaladda abaaraha ee Soomaaliya.

Madaxweyne Xasan Sheekh intii uu Baydhabo joogay wuxuu booqday xirooyin ay dagan yihiin dada ay abaaruhu soo barakiciyeen, waxayna kalmadihii uu halkaasi ka jeediyey dhali karaan inay deeq bixiyaasha caalamiga ah gurmadka Soomaaliya kordhiyaan.

4- Mudnaanta madaxweynaha

Safarka madaxweyne Xasan wuxuu dhinaca kale qeexayaa inuu madaxweynaha mudnaan xooggan siinayo mushkiladaha arrimaha gudaha iyo xalintooda waana arrin si weyn lo aqbali karo, waxaana jira dad badan oo taageersan in madaxdu muujiyaan mudnaanta arrimaha gudaha.

5- Taageero shacab

Kooxda madaxweyne Xasan Sheekh waxay sida muuqata baahi weyn u qabaan inay Xasan ka dhigaan madaxweyne shacbi ah.

Safarada gobolada iyo la kulanka dadweynaha ayaa la aaminsan yahay inay wax uun ka tari karaan sida kooxda madaxweyne Xasan Sheekh u raadinayaan dareenka shacabka.

Shantaas qodob iyo kuwa kale ayaa ka dhex muuqda safarka madaxweynaha cusub ee Soomaaliya.

Baraawe (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaarayo magaalada Baroowe ee Caasimadda maamulka Koonfur Galbeed ayaa sheegaya in ciidamada dowladda Soomaaliya iyo kuwa Midowga Afrika ee ATMIS ay tuulada Ambareeso oo u dhow Baraawe ka fuliyeen howlgal qorsheysan oo ka dhan ah Al-Shabaab.

Ciidamada dowladda ee howlgalka qeybta ka ahaa ayaa waxay ka tirsan yihiin Ururka 25-aad ee guutada 6-aad, waxaana tuulada howlgalka laga fuliyey dhawaan ciidamada dowladda lagula eegtay qarax khasaaro dhimasho iyo dhaawac geystay.

Gaashaanle sare Cabdiraxmaan Cilmi Jimcaale oo howlgalka hoggaaminayey ayaa warbaahinta u sheegay in ujeedkiisa uu ahaa baaritaan lagu sameenayey guryaha ku yaala Tuulada Ambareeso oo 5km duleedka kaga beegan degmada Baraawe si loo xaqiijiyo amniga deegaanka.

“ Ujeedka howlgalkaan wuxuu ahaa ka hortegida weerarada Al-Shabaab Burcadda iyo dadka isticmaala waxyaabaha maanka dooriya” ayuu yiri Gaashaanle sare Cabdiraxmaan Cilmi Jimcaale.

Mid kamid ah saraakiisha ciidamada ATMIS oo la hadlay dadka deegaanka ayaa sheegay in  ay halkaasi u tageen badbaadinta dadka, isaga oo ka codsaday inay kala Shaqeeyaan sugida Amniga.

Howlgalkan Ciidamada dowladda iyo howlgalka ATMIS ay ka sameeyeen duleedka degmada Baraawe ayaa daba socday kadib falal amni darro iyo weeraro kusoo kordhay degaannada u dhow drgmada Baraawe oo ah Caasimadda rasmiga ah ee Maamulka Koonfur Galbeed.

Kooxda Al-Shabaab ayaa awood weyn ku helo gobolka Shabeelaha hoose, waxaana lagu tiriyaa inay kamid tahay deegaanada ay ku sugan yihiin ciidamada iyo madaxda ugu badan Al-Shabaab.