Dhuusamareeb (Caasimada Online) – Dowlad goboleedka Galmudug ayaa qaaday tallaabo cusub oo lagu wajahayo dagaalka adag ee ka dhanka ah Al-Shabaab ee ka socda gobollada Galgaduud iyo Mudug ee bartamaha Soomaaliya, si looga adkaado kooxdaasi.

Saraakiisha Galmudug ayaa bilaabay inay hubeeyaan, isla-markaana ay tababaraan dadka shacabka ah ee ku dhaqan deegaanada maamulkaasi, si ay qayb uga noqdaan dagaalka.

Galmudug oo qorshahaas ka duuleysa ayaa maanta soo bandhigtay ciidamo ay sheegtay in loo abaabulay hab deegaan, kuwaas oo tababar loo soo xiray.

Ciidamada la tababaray oo hubkooda wata ayaa ka tirsan dadka deegaanka Wasil, kuwaas oo loo diyaariyay dagaalka Al-Shabaab, sida ay shaacisay dowlad goboleedka Galmudug.

Tababarka la siiyey dhalinyaradaasi degaanka ah waxaa iska kaashaday saraakiisha Xoogga dalka iyo kuwa Daraawiishta Galmudug, iyada oo la baray xirfado ku saabsan ciidanka.

Geedi Qalabxoor oo ka tirsan saraakiisha ciidamada tababarka bixinayey ayaa kula dardaarmay in ay xoogga saaraan sidii Al-Shabaab looga saari lahaa halkaasi.

Dhowr jeer dagaallo u dhexeeyey Al-Shabaab iyo dadka deegaanka, waxay ka dhaceen qaybo ka mid ah Galmudug, waxaana shacabka ay taageero ka heleen ciidamada huwanta.

Maalmihii u dambeeyey ayaa waxaa dhaq-dhaqaaqyo iska soo horjeeda laga dareemayey Galmudug oo culeys kala kulmeysa Al-Shabaab iyo Ahlu Sunna oo dhinac kale ah.

Tehran (Caasimada Online) – Hogaamiyaha ruuxiga ah ee Iran Ayatollah Ali Khamenei ayaa Sabtida maanta ah ku eedeeyay dibad baxyadii dhawaan ka dhacay Iran in ay ka danbeeyeen “cadow” shisheeye oo doonaya in ay afgambiyaan dowladda ka talisa Jamhuuriyadda Islaamiga ah.

Sidoo kale, waxa uu sheegay in waxa uu ugu yeeray cadawgu ay Iran ku wadaan “dagaal nafsi ah” oo ay ku eedeynayaan fal burcad-badeednimo ah in ay ku qabsatay laba markab oo laga leeyahay dalka Greece, ka dib markii Maraykanku uu la wareegay saliid ay Iran leedahay.

“Maanta, rajada ugu muhiimsan ee cadawgu ka qabo in ay dalka dharbaaxo ay ku dhuftaan waxa ay ku salaysan tahay bannaanbaxyada dadweynaha,” ayuu yidhi Khamenei, isaga oo ula jeeda mudaaharaadyo muddo toddobaad ah socday oo ay dadku kaga soo horjeedeen dhisme bishii hore ku burburay koonfur-galbeed Iran oo ay ku dhinteen 37 qof.

“Laakiin cadawga waa ay ka qaldantay sida uu wax u qorsheeyay sidii kuwii horeba” ayuu ku yiri khudbad TV-ga laga baahiyay oo uu ka jeediyay sanadguuradii 33-aad ee geeridii hoggaamiyihii kacaanka Islaamiga ah ee 1979-kii la wareegay talada Iran, Ayatollah Ruhollah Khomeini.

Mareykanka oo cunnaqabateyno adag saaray Iran ayaa bishii April la wareegay shixnad shidaal ah oo ay lahayd Iran taasi oo saarnayd markabka Pegas oo sittay calanka Iran, ayna qabteen ciidanka badda ee Greece. Iyadoo tallaabadaasi ka aargudaneysa ayay Tehran laba markab oo laga leeyahay Greece waxa ay la wareegtay 27-kii May.

Laakiin, Khamenei ayaa sheegay in warbaahinta caalamku ay Iran ku eedaysay burcad-badeednimo. “Waa ayo burcad-badeeddu halkan? Shidaal ayaad naga xadday. Waan kaa soo ceshannay. Wax lagaa xaday oo aad la soo noqoto ma ahan burcadnimo” ayuu yiri.

REUTERS + VOA

Hargeysa (Caasimada Online) – Waxaa magaalada Hargeysa ee xarunta Somaliland ku sugan hoggaamiyaha mucaaradka dalka Uganda Bobi Wine, halkaasi oo uu ugu qeybgalayo shirweyne caalami ah oo lagaga doodaayo Nabadda iyo dawlad-dhiska.

Shirkan ayaa waxaa soo qaban qaabiyey Machadka “The Brenthrust Foundation ee dalka Koonfur Afrika ee uu hoggaamiyo Dr. Greg Mills.

Dr. Greg Mills ayaa ka sheekeeyey nuxurka shirka sheegayna inuu salka ku hayo amniga iyo dhismaha dawladnimada, waxana uu tilmaamay inuu yahay shirkii ugu horreeyey ee machadkani ku qabto waddamada Geeska Afrika, islamarkaana ay ka maamul ahaan si buuxda ugu qushuucsan yihiin amniga, nabadda iyo xasiloonida ka jirta Somaliland, sida madaxtooyada Somaliland sheegtay.

Madaxweynaha Somaliland Muuse Biixi Cabdi, oo isagu shirka daahfuray, ayaa ka hadlay taariikhda dheer ee ay Somaliland soo martay, dagaaladii, nabadayntii iyo dib u dhiskii maamulkaasi, madaxweynaha ayaa sheegay in nabada Somaliland ay ku guulaysatay kadib markii khilaafaadka lagu xaliyay heer bulsho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Muxudiin Darbaweyne oo ka mid ah odayaasha dhaqanka ee magaalada Muqdisho ayaa aad u dhaliilay Taliyaha ciidanka xoogga dalka Jeneraal Odowaa Yuusuf Raage, isagoo digniin u diray Madaxweyne Xasan Sheekh.

Ugu horeyn Muxudiin Darbaweyne ayaa Jeneraal Odawaa ku tilmaamay shakhsi aan arkin awoodiisa, kuna guul dareystay inuu ka dhiidhiyo sidii xumeed ee nidaamkii Farmaajo uu dadkiisa ula dhaqmay.

“Wuxuu ahaa maqaarsaar, yacni waa qof bug ah, wuxuu ogyahay sida meesha lagu geeyey, wax tayo ah laguma xulan, dadkii Farmaajo la shaqeynaayey waxay ahaayeen kuwo uu markii hore aad isaga tijaabiyey, hadii dad karti iyo tayo leh uu rabo muxuu aniga ii soo xula waayey Farmaajo?” ayuu yiri Muxudiin Darbaweyne.

Wuxuu intaas ku sii daray, “Jeneraal Odawaa Shantii sano ee la soo dhaafay kama hadlin dhibootoyiinkii loo geystay shacabka Gobolka Banaadir.”

Dhinaca kale Muxudiin Darbaweyne oo wareysigaan siiyey TV-ga Goobjoog ayaa Madaxweyne Xasan Sheekh uga digay dad uu sheegay inay Farmaajo jaajuus u ahaa jireen oo hadda isaga xilal u soo duuntay.

“Madaxweyne Xasan Shiiqow nimanaa gacmaha dhiiqo kuu geli raba, nimankii aan shan sano ka dhuuma jirnay oo aan ka shiri weynay oo Farmaajo noo soo diri jiray, iyagoo qalimaanta wax duubta wata oo NISA nagu soo jaajuusi jiray ayaan hadda arkaa iyagoo kugu meereysanaaya oo xilal kaa raba,” ayuu yiri Muxudiin Darbaweyne.

Sidoo kale Muxudiin Darbaweyne ayaa Madaxweyne Xasan Sheekh kula taliyey in aad uu isaga fiiriyo Ra’iisul wasaaraha uu keensanaayo, “Waxaan Madaxweynaha kala talinayaa xulashadiisa R/Wasaaraha, yuusan kugu noqon ragii hore oo seddax sano ay kugu qaadatay inaad bedesho, kadibna adigoo qabyo leh ayaad xafiiska ka baxday, hasoo xulan nin dambe oo dadkiisu aysan cesha karin markii aad is qabataan,” ayuu hadalkiisa ku sii daray Muxudiin Darbaweyne.

Hoos ka daawo 

Muqdisho (Caaimada Online) – Taliyihii hore ee qeybta 27-aad ee ciidanka xoogga dalka Jeneraal Axmed Tareedishe oo caawa warbaahinta la hadlay ayaa bogaadiyey dagaalka ay macawiisleyda gobolka Hiiraan kala hor tageen kooxda Al-Shabaab.

Taliyaha ayaa si gaar ah uga hadlay dagaal 2-dii bishaan lagu dilay ku dhawaad 20 Shabaab ah oo ka dhacay degaan lagu magacaabo Booco oo hoos taga magaalada Beledweyne ee gobolka Hiiraan.

Dagaalkaas oo ay qaadeen Macawiisley ka soo jeeda beesha Xawaadle ayaa loogu aar-guday Nabadoon lagu magacaabi jiray Cali Dheere oo 27-kii May lagu dilay gudaha magaalada Beledweyne, xilli habeen ah.

Nin ka mid ah ragga weeraray Al-Shabaab ee beesha Xawaadle oo laba maalmood ka hor la wareystay ayaa sheegay inay weerarka ka hor la xariireen kooxda, iyagoo weydiiyey sababta loo dilay Nabadoonka, balse wuxuu sheegay in si kibir ku jiro ay ugu jawaabeen, iyagoo uga been abuurtay inuu ku jiray ergadii xildhibaanada soo dooratay.

“Nabaddoonkeennii oo aan naqaanno in uu ahaa nin nadiif ah oo Muslim ah, ummadda aan dhibaatayn, cid kale aan gardaysan, doorasho aan ka qaybgelin, ergo kale aan ka qayb qaadan, ayay noo sheegeen in uu gaal murtad ah ahaa, jawaabtooduna nalama su’aali karo ayay noqotay, si isla weyni leh ayay noola hadleen,” ayuu yiri nin ka mid ah dableyda dagaalka ku qaadday Al-Shabaab oo sababo amni dartood u codsaday in aan la magacaabin.

Jeneraal Taraadishe oo si weyn u bogaadiyey dagaalkaas ayaa ugu baaqay qabaa’ilka gobollada dalka inay is abaabulaan oo iska dul qaadaan Al-Shabaab.

Wuxuu dowladda Soomaaliya u soo jeediyey inay gacan siiso kooxaha Macawiisleyda ah ee is abaabula, si deegaanadooda ay uga ciribtiraan Al-Shabaab.

Sidoo kale Janankaan oo mudo soo hoggaaminayey qeybta 27-aad ee militeriga Soomaaliya ayaa ka sheekeeyey dagaalo ay la galeen Al-Shabaab, iyagoo kaashanaya macawiisley, isagoo ku amaanay qibradda ay u leeyihiin macawiisleydu dagaallada ay la galaan Al-Shabaab.

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasaaradda waxbarashada Soomaaliya ayaa caawa soo saartay jadwalka imtixaanka shahaadiga ah ee dugsiyada sare, kaas oo loo fariisanayo 18-ka bishaan oo ku beegan maalin Sabti ah, wuxuuna soconayaa shan maalmood.

“Xafiiska Imtixaanaadka iyo Shahaadooyinka ee Wasaaradda Waxbarashada, Hiddaha iyo Tacliinta Sare JFS, waxaa uu halkaan kula wadaagayaa ardayda Soomaaliyeed ee -u-fariiisanaya Imtixaanka sanad dugsiyeedkaan 2021/22 jadwalka imtixaanka fasalka 12-aad,” ayaa lagu yiri qoraal ka soo baxay wasaaradda.

“Imtixaanka waxaa uu  bilaaban doonaa 18ka Juunyo, 2022 oo ku beegan maalin sabti ah. Jadwalkaani wuxuu qeexaya sida maadooyinku-u-kala horreyn doonaan.”

Ugu dambeyntii qoraalka wasaaradda waxbarashada XFS waxaa lagu yiri, “Wasaaraddu waxay ardayda Soomaaliyeed u rijayneysaa guul iyo mustaqbal horumarsan.”

Agaasimaha waaxda tacliinta sare ee wasaaradda waxbarashada Ismaaciil Yuusuf oo xalay shir jaraa’id qabtay ayaa sheegay in dhaqaalaha lagu qaadayo imtixaanka uu balan qaaday Madaxweyne Xasan Sheekh, isagoo maamulka iskuullada aysan ardaydoodu qaadan Roll Numberka imtixaanka dowladda u qabtay ilaa 4-ta bishan oo maanta ku beegneed.

Wasiirka waxbarashada Soomaaliya Cabdullaahi Carab ayaa kol-hore sheegay in wasaaradu aysan awoodin in sanadkaan ay imtixaan qaado dhaqaale la’aan darteed, taas oo walaac badan ka abuurtay dalka.

Madaxweynaha dalka Xasan Sheekh ayaa dadaal badan ku bixiyey in sanadkaan uusan baaqan imtixaanka ay qaado dowladdu ee dugsiyada sare, wuxuuna wasaaradda maaliyadda ka dalbay inay bixiso kharashka imtixaanka lagu qaadayo, sida uu shirkiisa jaraa’id ku shaaciyey Agaasimaha waaxda taciliinta saree e wasaaradda waxbarashada Ismaaciil Yuusuf Cusmaan.

Hoos ka eeg jadwalka

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha dalka Kenya Uhuru Kenyatta ayaa la sheegay inuu ka qeyb galayo caleema saarka madaxweynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud, kaasi oo 15-ka bishaan la doortay.

Illo diblomaasiyadeed oo la hadlay wargeyska Economist ayaa xaqiijiyey in madaxweynaha Kenya uu qeyb ka yahay mas’uuliyiinta lagu casuumay caleema saarka madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

Madaxweyne Uhura Kenyatta ayaa horey uga qeyb-galay caleemka saarkii hore ee Xasan Shiikh Maxamuud markaas oo ay u aheyd markii ugu horeysay oo uu Soomaaliya madaxweyne ka noqday sanadkii 2012.

Caleemka saarka madaxweyne Xasan Shiikh Maxamuud Maxamuud oo ay kasoo qeyb geli doonaan madaxda Soomaalida iyo kuwa Caalami ah ayaa la filayaa inay Muqdisho ka dhacdo 9-ka Bishaan June ee 2022.

Xiriirka Soomaaliya iyo Kenya ayaa ahaa mid aad u xun Shantii sano ee uu dalka ka talinayey madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullaahi Farmaajo, kaasi oo Kenya ka dhigay dowlad cadow ku ah Soomaaliya.

Tallaabooyinkii uu qaaday madaxweynihii hore ee Soomaaliya ee sii xumeeyey xiriirka Kenya waxaa kamid ahaa joojinta qaadkii ka imaan jiray dalkaas iyo fasixidda qaadka Itoobya.

Madaxweynaha cusub ee Soomaaliya oo halku dhigiisa uu yahay “Soomaali heshiis ah dunidana heshiis ah” ayaa la filayaa inuu dib u hagaajin ku sameeyo xiriirka dowladaha ay xiriirkooda dhumisay dowladdii hore.

Muqdisho (Caasimada Online) – Taliyaha dabagalka ee hey’adda NISA Col. Cabdullahi Daahir (Cabdullahi Dheere) oo kamid ah saraakiisha si aadka ah ula socda xuuraanka hey’adda, awood badana ku dhex leh ayaa war ka soo saaray wararka sheegaya in maalmihii lasoo dhaafay la weeraray guriga uu Muqdisho ka degan yahay Fahad Yaasiin.

“Xog aruurin aan sameeyay kadib, waxaan u cadeynayaa umadda Soomaaliyeed in guriga Taliyihii hore ee NISA Fahad Yaasiin aan la weerarin. Kaliya ciidankii ilaalada ka hayay guriga ayaa rabitaankooda ugu laabtay taliska dhexe ee nabad sugidda,” ayuu yiri Korneyl Cabdullahi Dheere.

Sidoo kale waxaa uu sarkaalkan ku baaqay in la joojiyo been abuurka, lalana shaqeeyo dowladda cusub ee madaxweyne Xasan Sheekh uu hoggaamiyo.

“Cid walba oo ku lug leh waa inay joojisaa been abuurka, waana in lala shaqeeyaa madaxweyne Xasan Sheekh oo aan la wadaagi doono dhaq dhaqaayada la xiriira amniga, isaga iyo Taliye Mahad Salaad oo shaqsi wax badan qaban kara ah,” ayuu markale yiri Taliye Cabdullahi Dheere.

Taliyaha dabagalka NISA Cabdullahi ayaa dhanka kale wuxuu tilmaamay in is-casilaad uu dhowaan laga baahiyay inuu u gudbiyay agaasimaha cusub ee NISA Mahad Salaad aysan ahayn mid hadda ah, balse ay ahayd mid ka horeysay maamulkan cusub, isagoo sheegay in koox loo shaqeeyaa inay ka qiimo badan tahay in Qaranka wax loo qabto.

“Waa in madaxda cusub ee dhamaan hey’adaha amniga wax ka bartaan qaladaadkii ka dhacay dowladii hore mudadii shanta sano ahayd,” ayuu hadalkiisa sii raaciyay korneylkan.

Hey’adda nabad sugidda iyo sirdoonka Qaranka Soomaaliyeed ee NISA ayaa muddo sanad ah ku jirtay jaho-wareer xoog leh, waxaana aad loogu baraarugay wixii ka danbeeyay soo if-bixii kiiska Ikraan Tahliil oo nolol iyo geeri lagu waayay 26-kii June sanadkii hore bishan oo kale.

Agaasimaha cusub ee NISA Mahad Maxamed Salaad oo hadda bedelay qaar kamid ah hogganada talisyada NISA, waxaa kale oo horyaalla shaqooyin adag oo ay ugu soo horeyso ka qeyb qaadashada sugidda amniga xafladda caleema saarka ee Madaxweyne Xasan Sheekh oo ay imaanayaan qaar badan oo kamid ah madaxda caalamka, taasi oo lagu wado in ay dhacdo maalmaha soo socda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Puntland Saciid Cabdullaahi Deni ayaa shaaca ka qaaday ballan-qaad ay madaxda maamul goboleedyada ka haleen madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud. 

Deni oo uu soo xigtay wargeyska The Economist ayaa faha-faahin kooban ka bixiyey casho uu madaxweyne Xasan Sheekh Muqdisho ugu sameeyey madax goboleedyada waxyar kadib markii la doortay 

“Waxa uu noo ballan-qaaday inuu xukunka nala wadaagi doono islamarkaana uu soo dhameystiri doono dastuur cusub oo federaal. Waxay aheyd khudbad aad u wanaagsan,” ayuu yiri madaxweyne Deni. 

Deni faha-faahin kama bixin waxa uu ka wado xukun wadaagista, balse waxaa la fahamsan yahay inay la xiriirto jagada ra’iisul wasaaraha, oo uu madaxweynaha Puntland uu ka mid yahay dadka u sharaxan. 

In kasta oo la rumeysan yahay in Xasan Sheekh aanu hamuun u qabin inuu magacaabo Deni, haddana waxaa la fahamsan yahay in ugu yaraan uu ka talo-gelin doono isaga iyo madaxweynaha Jubaland Axmed Madoobe.

Saciid Deni iyo Axmed Madoobe ayaa muhiim u ahaa dagaalkii looga adkaaday Maxamed Farmaajo, waxaana la filayaa in Xasan Sheekh uu ku abaal-mariyo in ra’iisul wasaaraha uu u magacaabo qof kasoo jeeda Jubaland iyo Puntland. 

Inkasta oo uu jiro loolan u dhaxeeya labada gobol, haddana Caasimada Online ayaa fahamsan in Xasan Sheekh uusan mid gaar ah door bideyn, ayna ku xiran tahay halka uu kasoo jeeda qofka noqda musharaxa ugu wanaagsan.

Ra’iisul Wasaaraha ayaa la filayaa in lagu dhowaaqo kadib caleemo-saarka madaxweynaha oo sida aan xogta ku helnay dhaceysa 9-ka bishan June 2022. 

Xasan Sheekh ayaa muddo xileedkiisii koowaad ee 2012-2017 wuxuu magacaabay saddex ra’iisul wasaare oo laba ay ku beel ahaayeen Farmaajo halka midka kalena uu ku beel ahaa Saciid Deni. 

Weli Soomaaliya ra’iisul wasaare kama noqon qof kasoo jeeda beesha Axmed Madoobe, waxaana jira guux ku saabsan inay tahay in markan la siiyo. 

Muqdisho (Caasimada Online) –La-taliyaha amniga qaranka madaxweynaha Soomaaliya Xuseen Macallin Maxamuud ayaa beeniyey warar lagu faafiyey baraha bulshada oo la xiriira in kulan uu la qaatay saraakiil Ethiopian ah. 

Wararkaas ayaa lagu sheegay in Xuseen Macallin uu safar qarsoodi ah ku tegay dalka Jabuuti, halkaasi oo uu kula kulmay saraakiil sare oo ka tirsan hoggaanka kooxda TPLF ee ka dhisan gobolka Tigray ee Waqooyiga dalka Ethiopia. 

Warbixinadaas ayaa sidoo kale lagu sheegay in Xuseen iyo saraakiisha TPLF ay ka wada-hadleen xasaradaha bani’aadaminimo ee ka taagan gobolka Tigray iyo amniga gobolka.

Si kastaba, Xuseen Macallin ayaa qoraal uu kusoo daabacay bartiisa twitter-ka ku beeniyey wararkaas.

“Fadlan iska jira wararka beenta ah ee wareegaya Internet-ka. Kama safrin Muqdisho tan iyo markii la ii magacaabay la-taliyaha amniga qaranka ee madaxweynaha Jamhuuriyadda federaalka Soomaaliya,” ayuu Xuseen Macallin ku yiri qoraalka uu soo dhigay twitter.

Please beware of the fake news circulating on the net: I have not traveled outside Mogadishu since I was appointed National Security Advisor to the President of the Federal Republic of Somalia.

— Hussein Sheikh-Ali (@XuseenMacallin) June 3, 2022

Wararkan ayaa la rumeysan yahay inay ka dambeeyaan taageerayaasha madaxweyne Farmaajo oo dagaal xooggan oo dhanka baraha bulshada ah ku hayey dowladda madaxweyne Xasan Sheekh tan iyo markii la doortay ku dhowaad saddex toddobaad kahor. 

Mid ka mid ah caddeymaha ugu weyn ee muujinaya in warka laga faafiyey Xuseen Macallin uu been yahay ayaa ah; inuusan jirin xiriir ka dhaxeeya TPLF iyo Jabuuti, islamarkaana aysan madaxdooda joogi karin Jabuuti.

Jabuuti ayaa si buuxda u taageertay dowladda Abiy Ahmed markii uu qarxay dagaalka gobolka Tigray.

Bishii June 2021, warbaahinta dowladda Ethiopia ee FANA ayaa werisay in Jabuuti ay Addis-Ababa usoo gacan gelisay dagaal-yahano Tigray ah oo dalkaas u baxsaday, taasi oo muujineysa heerka uu gaarsiisan yahay xiriirka labada dal, iyo inaysan suurta-gal aheyn in saraakiil TPLF ah ay Jabuuti kula kulmaan mas’uuliyiinta dal kale.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha gobolka Banaadir, ahna duqa Muqdisho, Cumar Maxamuud Maxamed (Filish) oo maanta dib ugu soo laabtay dalka ayaa faah faahin ka bixiyey safarkii uu ku aaday Turkiga, kadib markii lagu soo dhaweeyey garoonka diyaaradaha ee Aadan Cadde.

Cumar Filish ayaa sheegay inuu heshiis ku aadan mataaneynta magaalooyinka Konyo iyo Muqdisho uu kusoo saxiixay Turkiga, kaas oo uu tilmaamay inuu yahay mid muhiim ah.

“Waxaan aaday Turkiga waxaan heshiis lasoo saxiixanay maayarka magaalada Konya waa magaalada saddexaad ee ugu weyn Turkiga. Heshiiskaas waxa uu ku saabsanaa heshiis mataaneyn ah oo la mataaneynayo Konyo iyo Muqdisho,” ayuu yiri Cumar Filish.

Sidoo kale guddoomiyaha gobolka Banaadir ayaa ka warbixiyey muhiimadda uu heshiiskan u leeyah caasimada Muqdisho iyo dadkeena, isaga oo hoosta ka xariiqay arrimaha gaarka ah ay yihiin maareynta qashinka, gaadiidka dadweynaha iyo diiwaan-gelinta bulshada.

‘Arrimahaas mataaneynta ah ayaa ugu muhiimsanaa waxyaabaha aan rabnay inaan iska kaashano way fara badan yihiin, balse waxaa annaga muhiimad gaar ah innoo leh inay gacan naga siiyaan maareynta qashinka, gaadiidka dadweynaha iyo diiwaan-gelinta bulshada,” ayuu hadalkiisa sii raaciyey duqa magaalada Muqdisho, Cumar Filish.

Dhanka kale guddoomiyaha ayaa xusay inuu socdaal kusoo maray magaalada Stanbul, isla-markaana uu soo joogay muddo saddex cisho ah, isaga oo la kumlay bulshada Soomaalida.

Arrimaha kale oo uu soo hadal qaaday waxaa ka mid ah ammaanka caasimada, wuxuuna tilmaamay in loo baahan yahay in la’iska kaashado, si looga gudbo xaaladaha taagan.

Si kastaba, Turkiga ayaa ka mid ah dalalka sida u dhow u taageero dowladda federaalka ah, wuxuuna mashaariic kala duwan ka fuliyaa gudaha Soomaaliya.

Baydhabo (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Bakool ayaa sheegaya in ciidamada Xoogga dalka ay howlgal qorsheysan oo ka dhan ah Al-Shabaab ay ka fuliyeen deegaanka Ceel-Cuni ee gobolkaasi, kaas oo lagu dilay xubno ka tirsanaa kooxdaasi.

Taliyaha guutada 9-aad, qeybta 60-aad ee ciidanka xoogga dalka Col. Cali Xabad oo la hadlay warbaahinta ayaa faah faahin ka bixiyey howlgalladaasi, wuxuuna sheegay inay ku dileen illaa 11 xubnood oo ka tirsanaa kooxda Al-Shabaab, sida uu hadalka u dhigay.

Xubnaha la dilay ayaa waxaa ku jira sarkaal sare oo magaciisa lagu sheegay Maxamuud Nuur Gacal oo magaciisa afgarashada uu yahay (Sheekh Al-Sima), kaas oo Al-Shabaab u qaabilsanaa jabhada gobolada Baay iyo Bakool ee dowlad goboleedka Koonfur Galbeed.

Col. Cali Xabad ayaa sidoo kale shaaca ka qaaday inay sii wadi doonaan dhaq-dhaqaaqyada ay ka wadaan labadaas gobol, si looga saaro Al-Shabaab.

Dhanka kale ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay dhinaca Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkaas ee ay guulaha ka sheegteen ciidamada dowladda Soomaaliya.

Xaaladda ayaa haatan aad u kacsan, waxaana dhaq-dhaqaaqyo iska soo horjeedo laga dareemayaa gobollada Baay iyo Bakool.

Inta badan waxaa deegaanada dowlad goboleedka Koonfur Galbeed Soomaaliya weeraro ka fuliya kooxda Al-Shabaab oo weli ku xoogan saddexda gobolka ee maamulkaasi.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Diinta iyo Awqaafta dowladda federaalka Soomaaliya, Cumar Cali Rooble ayaa faah faahin ka bixiyay qaabka ay u qaybiyeen tirada Xujeyda ee sanadkan Somaliya loo ogolaaday.

Soomaaliya ayaa sanadkan la siiyay tiro dhan shan kun iyo laba boqol (5,200), halka sanadkii horena la siiyay kow iyo toban kun iyo shan boqol (11,500).

Somaliland ayaa daba-yaaqadii bishii hore ee May waxa ay cabasho ka muujisay qaabka ay wasaaraddu u qaybisay tirada Xujeyda, oo sida ay ku andacootay ay tiro yar kaga soo aaday.

Cumar Cali Rooble, Wasiirka Diinta iyo Awqaafta ee Dowladda Federaalka ayaa sheegay inaysan iyagu waxba ku qaybin qaab qabiil iyo mid Dowlad Goboleed toona, balse ay wax ku qaybiyeen shuruudihii ay dejiyeen shirkadihii soo buuxiyay oo keliya.

“Waxaan rabaa ummadda Soomaaliyeed ee Muslimiinta ah ee Xajka dooneysa inaan u caddeeyo Xajka laguma qaybin qabiil, deegaan ama Maamul Goboleed ee waxaa lagu qaybiyay sharikaad, oo ah yaa ka bixi karo arrintan oo horey uga shaqayn jiray oo Xaajiga Soomaaliyeed dhibaatada haysa iyo culeyska ku haystaa wadankaasi oo ka warqabno dal ajnabi ah oo aysan aqoon u lahayn, oo luqadiisa iyo deegaankiisa aysan aqoonin, yaa baahi tiri kara. Shuruudahaa ciddii soo buuxisay uun baa laga qaatay,” ayuu yiri Wasiirku.

Wasiirka ayaa yiri “Waan arkayay in la siyaasadeeyay, waan arkayay in la qabyaaladeeyay, waxaan rabnaa inaan u sheegno ummadda Soomaaliyeed qabiil laguma qaadanin, lagumana qaybinin. Xajka waa tiirkii 5aad ee Islaamka, cid qabiil lagu siiyayna ma jirto.”

Wasiir Rooble ayaa hadalkiisa ku xoojiyay “Xajkan, guddi Soomaaliyeed oo wasaaradda dhexdeeda oo khubaro ah ayaa loo qabtay, shuruudo ayay dejiyeen, shuruudahaa ciddii ka soo baxday ayay magaca sharikaadka ku siiyeen. Qabiil wax la yiraahdo waxba laguma qaybin, qabiil walaa Maamul Goboleed wax lagu qaybiyay ma jiraan. Guddigaa howshaan iska leh, asaga ayaana maamulayay, haddaad tiraahdo Maamul Goboleed halagu qaybiyana, waa iska dareemi kartaa dhibaatada intaan ayay ka sii badan laheyd.”

Hargeysa (Caasimada Online) – Xubno ka tirsan guddiga Doorashooyinka Somaliland ayaa is-casilaadooda u gudbiyey madaxweynaha maamulka Somaliland Muuse Biixi.

Xubnaha is casilay oo ah 3 xubnood ayaa ahaa kuwii ugu dambeeyey ee uu ansixiyey baarlamaanka maamulkaas kadib magaacabistooda.

Seddexda xubnood ee is casilay ayaa kala ah:

1- Cabdiraxmaan Maxamed Ismaaciil Dixood
2- Kaltuun Sheekh Xasan
3- Cabdixakiim Siciid Dalmar.

Waxaa horey isku casilay 3 kale oo kamid ah guddigaan halka xubinta xisbiga UCID kasoo gaaray guddiga doorashada uusan weli ansixin baarlamaanka.

Guddiga oo markii horaba ka koobnaa 7 xubnood ayaa waxaa is casilay 6 kamid ah halka midka todobaad uusan weli sharciyad helin.

Tani ayaa ka dhigan in dhammaan guddigii doorashada maamulka Somaliland uu meesha ka baxay, malana la garanayo tallaabada xigta.

Somaliland ayaa muddooyinkii dambe waxaa ka taagnaa dood la xiriirta doorashada, waxaana laga yaabaa in is-casilaada guddiga doorashada ay xaaladda uga sii darto.

Muqdisho (Caasimada Online) – Isu duwaha howlaha gargaarka bani’aadanimada ee Qaramada Midoobay Adam Abdelmoula ayaa warbixin cusub kasoo saaray xaaladaha nololeed ee ka dhashay abaaraha baahsan ee ku dhuftay koonfurta iyo bartamaha dalka.

Adam Abdelmoula ayaa warbixintiisa ku sheegay in abaarta ay sii kororto laga soo billaabo bishii Janaayo ee sanadkan, wuxuuna tilmaamay in saameyn daran ku yeelatay caruurta iyo dadka da’da ah.

“Halista ka jirta Deegaannada abaartu saameysay waa mid sii kordheysa, Dhulka oo qalalay, Roobka oo yaraaday iyo nafaqo darrada ka dhalatay baahida heysata Carruurta ayaa kordhisay welwelka laga qabo xaaladda ka taagan Soomaaliya” ayuu yiri Abdelmoula.

Sidoo kale wuxuu xusay in abaarta ku dhufatay Soomaaliya ay saameyn taban ku reebtay 6.1 Milyan oo ruux, 771,000 (Todobo boqol, todobaatan iyo kow kun) oo qof ayaa guryahooda isaga barakacay si ay u helaan Biyo, Cunno iyo Daaqa Xoolaha.

Isu duwan howlaha gargaarka bani’aadanimada ee QM ayaa sidoo kale walaac ka muujiyey dadka haatan u dhimnaya gaajada ee laga soo warinayo deegaanada qaar ee dalka.

“Waxaan ka walaacsanahay in tiro aad u badan oo dad ah ay gaajo u dhintaan haddii aan si degdeg ah aan kor loogu qaadin gaarsiinta gargaarka bani’aadamnimo ee kuwa sida aadka ah ay u saameeyeen,” ayuu sii raaciyeyAdam Abdelmo.

Sidoo kale wuxuu hoosta ka xariiqay in meelaha qaar uu ka dilaacay cudurka shuban biyoodka oo fara ba’an ku haya qoysaska danta yar ee soo barakacay.

Ugu dambeyn isu duwan ayaa sheegay in loo baahan yahay in la kordhiyo howlaha kala duwan ee lagu taageerayo dadka tabaaleysan, si loo badbaadiyo noloshooda.

“5.5 Milayn oo ruux oo Soomaali ah ayaa 18% hela taageero aanay ku filneyn, sidaas awgeed waxa ay xubno katirsan Qaramada Midoobay soo jeediyeen in la kordhio sanduuqa taakulada ee Barakacayaasha si soo dejiyo,” ayaa markale lagu yiri warbixinta QM.

Soomaaliya ayaa waxaa haatan ka taagan xaaladdii ugu darneyd ee dhanka bani’aadanimada, taas oo ka dhalatay abaaraha haatan ka jira gudaha dalka.

Amsterdam (Caasimada Online) – Zahra Siyaad Naaleeye, oo ka mid ah howl-wadeenada dalladda FSAN, ee ay ku middeysan yihiin in ka badan 45 ururo Soomaali ah, oo ka dhisan waddanka Netherlands, ayaa ka hadashay xadgudubka mar walba loo geysto kootada haweenku ku leeyihiin baarlamaanka Soomaaliya, waxayna Zahro ka codsatay Dowladda Soomaaliya in dib loo saxo arrinta kootada haweenka.

Zahra Naaleeye oo wareysi siiyay taleefishinka Somali Nederland TV waxay ku nuuxnuuxsatay in la jebiyay qoddob dastuuri ah, oo qeexaya kootada haweenku ku leeyihiin Baarlamaanka, iyada oo tilmaantay  in loo baahan yahay wacyigelin safmar ah, oo bulshada loogu sheegayo sida ay muhiim u tahay kaalinta haweenku ka qaadan karaan jaan-goynta siyaasadda.

“Waxaa jirta qoddob dastuuri ah oo qeexaya in haweenku ka yihiin Baarlamaanka 30%, marka laga soo billaabo doorashadii 2012 waxay heleen 12%,  tii dhacday 2017 waxay heleen 24%, laakiin doorashadii u dambeeyey waxaad moodaa in ay hoos dhaceen oo ay heleen 19%, sababtuna waxay tahay doorashada waxaa maamulayay maamul goboleed & oday dhaqmeed, qabiilaadka Soomaalida kuwa ka mid ah ma rabaan in ay haween metelaan” Ayeey tiri Zahra, waxayna intaasi sii raacisay:

“Waxaa soo baxay wax la yiraa malxiis iska magac u yaal ah, oo meesha la soo fadhiisiyay, dhaqanka Soomaalida ayaa u oggoleyn in ay haweenku metelaan waana wax soo jireen ah, balse u baahan in laga gudbo”

Zahra Naaleeye, waxay ka codsaday culumaa’udiinka in ay ka hadlaan xuquuqda haweenka, lagana soo billaabo qoysaska Soomaalida, waxaana ay sheegtay in dhaqanku ahaa in wiilku ka macno ama qiimo badan yahay gabadha.

“Gabdhihii hore ee baarlamaanka ku jiray waxaa loo diiday in ay ka soo ololeeyaan goboladooda, inkastoo maamulada qaar isku dayeen in ay gabdhaha kuraas siiyaan balse waxaa ka tanbadiyay dadkii kale,” ayeey tiri Zahra.

Zahra Naaleeya, mar ay ka hadleysay ururka haweenka Qaranka Soomaaliyeed waxay sheegtay in ururkaasi weligiis uu jiray, balse uu ahaa mid Dowladda markaasi jirta u sacbiya, waxayna soo jeedisay in ururka dib u habeyn lagu sameeyo.

“Ururka Qaranka haweenka waa loo baahan yahay, balse ma haystaan dhaqaale ay wax ku fuliyaan, maadaama aan laga maarmin wuxuu u baahan yahay dib u habeyn iyo in ay soo galaan gabdho aqoon leh oo dhalinyaro ah, ayna qorshe u sameeyaan si baahida haweenka uga tarjubaan” Ayeey tiri Zahra Naaleeye 

HALKAN KA DAAWO WAREYSIGA OO DHAMMEYSTIRAN
Wareysi: Zahra Naaleeye oo ka hadashay arrimaha kootada haweenka – YouTube

W/Q: Cabdishakuur Cilmi Xasan