Muqdisho (Caasimada Online) – Siyaasiga Mohamud Ahmed Nur Tarsan oo si dhow ula shaqeeya Madaxweynaha Somalia Maxamed C/llahi Farmaajo ayaa wax lala yaabo ku tilmaamay in Somalia ay leedahay dhowr Madaxweyne.

Tarsan waxa uu sheegay inuusan garankarin faa’iidooyinka ku jira in shaqsi waliba uu ka shaqeeyo sida uu ku noqon lahaa Madaxweyne sii kordhinaaya cadadka kuwa hadda jira.

Isagoo tusaale usoo qaadanaayay shirka kusoo xirmay Magalada Brussels ee dalka Biljamka ayuu yiri “Qaranimada Somaaliyeed waxaa ceeb iyo fadeexo ku ah in hal shir ay lix madaxeyne oo Somaali ah ay isugu tagto oo ay ka soo wada horjestaan hal dhan.lixda madaxweyne oo uu ka dhexeyo hal calan iyo hal dal, waa wax laga yaxyaxo”.

“Waxaan rabaa in aan shacabka Soomaaliyeed weydiiyo in aan ka fekerno magac kale oon madaxweyne aheyn oo lagu qancinkaro madaxweyneyaash Dowlad Goboleedka ayada oon mansabkooda hoos loo dhigeyn, Qofkii keena magac lagu qancinkaro madaxda Dowlad Goboleedka waxuu ku guleysandoona abaal marin”.

Tarsan, waxa uu sheegay inuu aad ugu wareersan yahay halka ay Madaxda maamulada u wadaan dalka, waxa uuna arrin aad u foolxun ku sheegay in dad iskumid ah ay kala yihiin kuwo hadana kala nooc ah.

Wuxuu tilmaamay inay muhiim tahay in la raadiyo magacyo kale oo lagu bedeli karo Madaxweyne Goboleed, waxa uuna cadeeyay in ujeedkiisa uu yahay in laga gudbo “Madaxweynayayaasha badan ee adduunka uu la yaabay”.

Tarsan wuxuu cadeeyay in Madaxweyne maamul Goboleedyada ay cunaha hayaan Horumarka Somalia, isagoo taasi ku sheegay inay is hortaag ku sameeyen wax waliba oo Somalia ay ku heli laheyd hal magac.

Sidoo kale, waxa uu dowlada Somalia uga digay in shirarka adduunka ay u wado Madaxda maamul Gboleedyada oo uu sheegay inuu rumeysan yahay inay yihiin kuwo qas ku ah maslaxada Somalia.

Geesta kale, waxa uu Madaxda ugu baaqay inay u naxaan Qaranimada Somalia oo ay muujiyaan xishood si Somalia ay uga kacdo halka ay iminka taagan tahay.

Caasimada Online
Xafiiska Muqdisho
[email protected]

Dalka Soomaaliya ayaa markii ugu horeysay ku biiray suuqa xorta ee Bariga iyo Bartamaha Africa ee COMESA, waxaana shalay heshiiskaas saxiixay Ra’isulwasaare Xassan Cali Kheyre.

Sida lagu soo daabacay bogga rasmiga ah ee Ra’isulwasaaraha, saxiixa waxa uu shalay ka dhacay magaalada Lusaka ee dalka Zambia halkaas oo uu ka socday shir madaxeedka COMESA.

Bogga rasmiga ah ee COMESA ayaa sidoo kale lagu xaqiijiyay xubinimada rasmiga ah ee Soomaaliya.

Soomaaliya ayaa markii hore xubin ka ahayd ururkii kan lagu baladay ee PTA ka hor intii aysan burburin dowladdii dhexe ee Soomaaliya ee Jeneraal Maxamed Siyaad Barre.

Sida uu qorayo qodobka 4aad ee xeerka COMESA, dal ayaa kusoo biiri kara ururka haddii uu daris dhow la yahay dal ka mid ah ururka, islamarkaasna uu fuliyo dhammaan shuruudaha laga doonayo oo ay ka mid tahay aqbalaadda xeerarka iyo qawaaniinta uu ururka ku shaqeeyo.

Sidaasi darteed Soomaaliya waxa ay daris dhow la tahay 3 dal oo ururka ku jira oo kala ah Jabuuti, Etoobiya iyo Kenya.

Soomaaliya waxa ay horay arji ugu qoratay bahda Bariga Africa, balse weli lama aqbalin.

Waa maxay COMESA?

Waxaa COMESA la asaasay sanadkii 1994-tii, waxaana xubno ka ah illaa 21 dal oo ay ugu dambeeyeen Soomaaliya iyo Tunisia .

Waxaa ururkan lagu badalay urur ka horeeyay oo lagu magacaabi jiray PTA kaas oo soo dhisnaa illaa sanadkii 1981-dii.

Ururada ganacsi ee dalalka ay ku bahoobaan waa fikrad ganacsi oo looga gol leeyahay in la fududeeyo isu gooshista badeecooyinka iyo dadka, lana yareeyo canshuuradaha tirada badan ee alaabaha laga qaado.

Maxay oga dhigantahay Soomaaliya?

Ra’isulwasaare Kheyre ayaa qoraal uu soo saaray ku yiri “Madaxda ka qayb gashay kulan madaxeedka ayaa dawladda Soomaaliya ugu hambalyeeyay ku-biiridda suuqa Bariga iyo Koofurta Afrika, iyaga oo u ballan qaaday in ay babar istaagayaan dadaallada Soomaaliya ay dib ugu soo ceshanayso maqaamkii ay ku lahayd adduunka”.

Marka laga tago arrinta kusoo laabashada fagaarayaasha, dadka Soomaalida ah oo ah kuwa xagga gamacsiga caan ku ah, ayay arrintani u tahay war wanaagsan.

Balse maadaamaa shuruudaha ganacsiga uu ka mid yahay in dalalka mid kasta ay caan ku noqdaan wax soo saar u gaar ah, Soomaaliyana aysan hadda jirin wax gaar ah oo ay soo saarto oo ay u suuqgeyn karto dalalka 21-ga ah, ayaanan la ogeyn faa’iidada waqtiga dhow eek u biirista COMESA ay keeni karto.

Hase yeeshee qorshaha hadda socda ee ah in dalalka COMESA loo qaato hal dal-ku-gal ayaa waxa ay tani fududeyn kartaa safarada dadka Soomaalida ee baasaboorka Soomaaliga ah adeegsanaya.

Cabdinaasir Saxansoxo
BBC Somali, Nairobi

Washington (Caasimada Online) – Waaxda amniga gudaha dalka Mareykanka ee loo yaqaano Homeland Security ayaa mudo 18 bilood ah sharciga dal ku jooga ah u kordhisay 500 qof oo Soomaali ah, kuwaasi oo aad uga wal walsanaa waxa ay la kulmi doonaan.

Dadka sharcigan loo yaqaano TPS-ka ee ku meel gaarka ah loo cusbooneysiiyay ayaa waxa ay intooda badan ku nool yihiin gobolka Minnesota oo ah gobolka ay Soomaalida ku badan yihiin.

Arrintan ayaa ka dambeysay kadib markii Senataro Mareykan ah oo gaaraya 22 iyo Hay’adaha u dooda xuquuqda aadaha ay barnaamijkan kala hadleen dowladda Mareykanka, sidaasina waqtiga sii joogitaankooda dalkaasi loogu kordhiyay.

Boqolaal dad ah ayaa xalay farxad ku seexday, maadaama 18 bilood oo hor leh loo siiyay inay joogaan dalka Mareykanka, kana shaqeystaan gudaha Mareykanka.

Waaxda amniga gudaha dalka Mareykanka ayaa diiday dadka dhawaan tagay Mareykanka ama kuwa hada galaya inay sharci siiso, balse keliya waxay cusbooneysiin u sameysay kuwa horey u heystay sharciga deganaanshaha.

Tan iyo markii talada dalka Mareykanka uu la wareegay Madaxweyne Donald Trump, Soomaali badan ayaa dib looga soo celiyay dalkaasi, kuwaasi oo lagu eedeeyay inay dambiyo ka galeen Mareykanka iyo inay aysan heysan sharciga deganaanshaha.

Caasimada Online
Xafiiska Minneapolis
[email protected] 

Isniintii iyo Talaadadii waxaa magaalada Brussels isugu tegey madaxda Soomaalida (Madaxweynaha iyo madaxweynayaasha maamul goboleedyada) iyo wakiillo ka socday dalalka deeqaha bixiya.

Wuxuu daba socday shirar dhowrkii sano ee u dambeeyey ka dhacay magaalooyin kala duwan oo ku yaalla Yurub, sida London, Brussels (shir midkan ka horreeyey) Copenhagen iyo Istanbul.

Waxay ujeedadoodu ahayd in dawladda Soomaaliya lagula xisaabtamo hadba wixii ka hirgala barnaamijyada lagu taageerayo dawladda ee uu dhaqaalaha ku bixiyo midowga Yurub.

Shirka waxaa markii hore lagu tala galay inuu dhaco qaybihii dambe ee bishii Juun, hase yeeshee codsi sida la sheegay ka yimid dhinaca Soomaalida ayaa dib loogu dhigay, ayagoo ujeedada ku sheegay in loo dabaaldegayo maalmaha qarannimada.

Dib u dhacaas wuxuu keenay in wasiirro badan oo shirka u meteli lahaa dalalka deeqaha bixiya aysan ka soo qayb galin shirka dhacay 16-17 Luulyo, taa beddelkeedana ay dalal badan soo direen agaasimeyaal iyo safiirro.

Shirka waxaa loogu tala galay in lagu gorfeeyo sidii hore loogu sii socon lahaa ayadoo la eegayo wixii soo qabsoomay. Haddii si kale loo dhigo, deeq bixiyeyaashu waxay doonayeen in ay ogaadaan sida iyo halka ay martay lacagtoodii, iyo in ay ku baxday si waafaqsan barnaamijyadii lagu ballamay shirarkii midkan ka horreeyey.

Soomaalidana waxaa looga fadhiyey inay tafaasiil ka bixiyaan sidii ay uga soo baxeen ballamihii ay qaadeen.

Labadiiba midna ma dhicin sida ay sheegayaan dadkii shirka ka qayb galay ee ka socday bulshada rayidka.

“Dawladda Soomaliya waxaa la soo siiyey su’aalo ay u badan yihiin in aysan wakhtigeeda waxba ku darsan karin, inay arrinta amniga xoogga saaraan, inay dedejiyaan nidaamka hay’adaha sharci dejinta, inay hagaajiyaan wada shaqaynta maamul goboleedyada in la dhowro xuquuqda dumarka, in banaanka la keeno dhibaatada musuqmaasuqa iyo dadka samaynaya. Markaa warmurtiyeedka shirka ka soo baxay waa su’aalo la soo weydiiyey dawladda Soomaaliya, waana isla intii lagu weydiiyey shirkii London”, Sidaa waxaa yiri Maxamed Caalin oo falanqeeya arrimaha Soomaaliya, kana mid ahaa dadkii shirka ka qayb galay.

Arrimaha ay la yaabeen dadkii shirka la socday waxaa ka mid ahaa in madaxda Soomaalidu aysan la tegin wax qorshe ah oo la taaban karo, marka laga reebo warbixinno ay siinayeen deeq bixiyeyaasha.

“Shir noocaas ah inuu dalka dibaddiisa ka dhaco khalad ayey ahayd, hadduu ka dhacaayana waxay ahayd inuu ka dhaco dal Soomaaliya saaxib la ah. Maamul goboleedyadana iimaan kuma qabaan oo markii dibadda la isugu tago hal qorshe oo Soomaalida ay wadato ma laha. Soomaalida qudheedana caqabadda haysata waa iyaga oo aan heshiis ahayn oo aysan jirin cid go’aanka looga dambeeyo” Sidaa waxaa yiri Dr Ibraahim faarax Bursaliid oo ka faallooda arrimaha gobolka.

Sidaasoo ay tahay waxaa shirka lagu kordhiyey Soomaaliya 200 oo Malyan oo Doollar oo dheeraad ah mashaariicda midowga Yurub uu ka wado Soomaaliya, laakinse lacagtaas ma aha sida la sheegayo mid geli doonta gacanta dawladda Soomaaliya. Waxaa loo soo marin doonaa Qaramada Midoobay.

“Mushaaraadka shaqaalaha dawladda iyo kan ciidanka ayaa toos ugu soo dhici doona akoonka dawladda” ayuu yiri Caalin oo intaa ku daray in dhaqaalaha mashaariicda horumarinta loogu talay iyagana la soo marin doono NGO-yo reer Yurub ah.

Laakin Dr Bursaliid ayaa qaba feker ah in deeq bixiyeyaashu ay marka horeba abuurayaan qaab ay hay’adahooda NGO-yada ah ku hawlgalaan ee aysan si dhab ah ugu danaynayn in mashaariic horumarineed laga fuliyo Soomaaliya.

Arrimaha aan lagala gabban ee la hordhigay madaxda Soomaalida waxaa ka mid ah in “aysan wakhti dheereysi ku fekerin”, oo doorashooyinkana “la qabto xilligii loogu tala galay”.

Gunaanadkii shirka waxaa ka soo baxay warmurtiyeed ka koobnaa 81 qodob, kaasoo markiisii horeba uu suuqa ku sii jiray mid u dhow oo la sii qoray shirka oo aan la isugu imaan ka hor. Qodobbada qaarkood ayaa u muuqday kuwo wax laga beddelay, ama la kala hor mariyey.

“Tan iyo markii la bilaabay nidaamka geeddi socodka siyaasadda Soomaliya (Roadmap) xilligii dawladdii Sheekh Shariif ilaa maanta beesha caalamka waxay waddaa isla farriimihii ay soo siinaysay Soomaalida, Soomaaliduna isla ka go’naantii ayey muujinayaan, arrintuna halkeedii ayey taagan tahay waana Shimbirayahow heesa, ilaa la helo xukuumad Soomaaliyeed oo ay ka go’an tahay horumarinta dalka, iyo ka go’naan Soomaalida dhinaceeda laga helo oo ay siyaasad ahaan ka heshiiyaanna, waddo iyo wadiiqo kale oo loo baxayo iima muuqato” ayuu mar kale yiri Dr Bursaliid.

Shirkan oo ah mid sannadle ah, ayaa kan la qaban doono sannadka dambe waxaa ka soo horrayn doona mid kale oo dabayaaqada sannadkan ama horraanta sannadka soosocda dhici doona.

Isha: BBC SOMALI

Hargeysa (Caasimada Online) – Wasiirkii hore ee Wasaaradda Qorsheynta Somaliland Maxamed Ibraahim Aadan (Qabyo-tire), ayaa tilmaamay in Madaxweyne kasta oo Somaliya soo maraa inuu weji fiican tuso Somaliland, marka uu Kursiga ku fadhiistana uu nacayb u muujiyo.

Wasiirkii hore ee Wasaaradda Qorsheynta Maxamed Ibraahim Aadan (Qabyo-tire), oo u waramay Wargeyska Geeska Afrika ayaa sidoo kale ka hadlay Shirka ka furmay Ceel-afweyn, waxaanu ugu horeyn uu yidhi “Somaliya marka ay wax ka dhacaan, bay naxdinta ina soo eegaan, inta kale inama soo xasuustaane, inaguna mar kasta weynu u ducayn jirnay, colaada Dawladda Xamar inoo haysana maaha wax imika inagu cusub, waa wax waligeedba soo jiray, Madaxweyne kasta oo Xamar soo mara marka hore wax buu ina tusaa, marka uu kursiga ku fadhistana nacayb buu inoo muujiyaa, laakiin awalba waxba inamay jeeli jirin, imikana waxba inama yeelayaan, teena ayey noqonaysaa oo loo soo noqonayaa, Madaxda Xamarna waxaan leeyahay aynu ahaano laba dal oo jaar ah”.

Wasiirkii hore ee Qorsheyntu mar uu ka hadlaayey Shirkan ka furmay Ceel-afweyn ayaa yidhi “Shirkan looma kala hadhin,Culimadii dalka, Salaadiintii kala duwanayd ee dalka, Madaxweyne ku xigeenkii iyo Siyaasiyiintii ugu cuslaa ee dalka ayaa ka qayb galay, waxaana ILLAAHAY ka baryayaa in khilaaf dambe iyo dagaal dambe aanu dhexmarin, labadan beelood ee walaalaha ah, waxaana labada beelood ee leeyahay waad aragtaan culayska iyo lexe-jeclada la idinka qabo, oo aanay cidina hadhin, oo intii mudnayd ee wadankan magac ku lahayd, siday idinku soo gurmadeen, markaas qiimaha aad leedihiin halkaas baad ka arkaysaan, waxaan idinkula talinayaa in taladdaas ugu dambeeya aad qaadatan, gacmaha isa saartaan oo aad isa saamaxdaan”.

Mar uu baaq u diraayey Shacabka reer Somaliland ayaa wuxuu yidhi “Shacabka reer Somaliland waxaan ugu baaqayaa midnimo, walaalnimo, iyo inaynu la shaqeeyno oo aynu is garab taagno Dawladda iyo Ciidankeena Qaranka, oo difaacana aynu ka wada qayb qaadano, waxaana si aad ah u amaanaya cid kasta oo Ciidankeena Qaranka is garab taagtay, una caawiyeen”

W/Q: Maxamed Ibraahim Qabo