Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa galabta madaxtooda kula kulmay ku xigeenka xoghayaha arrimaha dibadda Marekanka Victoria Nuland oo booqasho rasmi ah ku joogta magaalada Muqdisho.

Qoraal kasoo baxay madaxtooyda ayaa lagu sheegay in madaxweyne Xasan Sheekh iyo Victoria Nuland ay ka wadahadleen ‘danaha labada dal’.

“Madaxweynaha iyo Ku-xigeenka Arrimaha Siyaasadda ee Xoghayaha Arrimaha Dibadda Maraykanka ayaa ka wadahadlay xoojinta xiriirka diblomaasiyadeed iyo iskaashi ee ka dhaxeeya labada dal, sii amba-qaadidda taageerada dowladda Maraykanka ay siiso Soomaaliya, gaar ahaan gurmadka abaaraha, dowlad dhiska, horumarinta adeegyada bulshada, kaabeyaasha dhaqaalaha iyo la dagaallanka argagixisada,” ayaa lagu yiri qoraalka madaxtooyada.

Qoraalka ayaa intaas ku sii daray, “Danjire Victoria Nuland oo ugu horreyn Madaxweynaha ugu hambalyeeysay xilka loo doortay ayaa sheegtay in dowladda Maraykanka ay door weyn ka qaadan doonto gurmadka abaaraha dalka, iyada oo muujisay sida ay uga go’an tahay adkeynta taageerada saaxiibtinimo iyo xoojinta xiriirka soo jireenka ah ee ka dhaxeeya labada dowladood.”

Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo uga mahadceliyey dowladda Maraykanka taageerada joogtada ah ee ay ku bixiyaan Soomaaliya ayaa xusay muhiimadda ay leedahay iskaashiga caalamiga ah, Isagoo tilmaamay in dowladda Federaalka Soomaaliya ay xoogga saareyso gurmadka abaaraha, maalgashiga, deyn cafinta iyo xoojinta xiriirka diblamaasayeed ee dalalka caalamka.

Kulankan ayaa imaanayaa iyadoo Madaxweynaha Mareykanka Joe Biden uu 16-kii bishii hore ee May saxiixay amar boqolaal askari oo Mareykan ah dib ugu soo celinaya Soomaaliya.

Ciidamadaas Ameerikaanka ah waxay dowladda Soomaaliya ka gacan siinayaan dagaalka ay kula jirto kooxda Al-Shabaab iyo argagixisada kale eek a jirta Soomaaliya.

Saraakiisha militariga Mareykanka ayaa horay u sheegay in la-dagaalankii Al-Shabaab uu wiiqay go’aankii madaxweynihii hore ee Mareykanka Donald Trump, kaas oo ciidamadiisa ka saaray Soomaaliya.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa dhinaca kale soo dhaweeyay dib u soo noqoshada ciidamada Mareykanka, iyadoo howlkii ugu horreeyay ee soo noqoshadooda ay Mareykanku ku dileen ugu yaraan shan ka mid ah kooxda Al-shahaab.

Weerar cirka ah oo lagu beegsaday Al-Shabaab ayaa ka dhacay meel u dhow deegaan lagu magacaabo Beerxaani oo ka tirsan gobolka Jubbada Hoose, sida ay shaacisay dowladda Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Mudane Maxamed Xuseen Rooble ayaa guddi cusub u magacaabay qaban-qaabada xuska sanad-guurada 62aad ee maalmaha xorriyadda ee 26-ka Juun iyo 1-da Luulyo.

Guddigaan ayaa ka kooban 16 xubnood waxaana loo igmaday inay si siman u xiriiriyaan hay’addaha qaybta ku leh qaban-qaabada maalinta Xoriyadda iyo midnimada Soomaaliyeed.

Sidoo kale waxa uu guddigaan magacaabi doona guddi-hoosaad farsamo ee abaabulka maalmaha xoriyadda, sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha.

Guddigaan ayaa waxaa guddoomiye u ah Wasiirka Warfaafinta, Mudane Cusmaan Abuukar Dube, ayada oo ku-xigeen uu ka yahay Wasiirka Amniga Gudaha, Mudane Cabdillaahi Maxamed Nuur, halka ay xubno ka yihiin Wasiiro ka tirsan xukuumadda iyo guddoomiyaha gobolka Banaadir.

Hoos ka aqriso magacyada xubnaha guddiga oo dhameystiran:

Muqdisho (Caasimada Online) – Agaasimihii hore ee hey’adda NISA Fahad Yaasiin Xaaji  Daahir oo su’aalo laga waydiiyey ciidamadii Soomaalida ahaa ee tababarka loogu qaaday dalka Eritrea ayaa sheegay inay ciidamadaas sax yihiin oo ay ku maqan yihiin dalkaas.

Fahad oo diiday inuu tirada ciidamadaas sheego ayaa xusay in ciidamadaas ay dowladda Soomaaliya u dirtay inay soo qaataan tababar isla markaasna ay dhawaan dalka kusoo laaban doonaan.

Fahad Yaasiin oo wax laga waydiiyey sababta ay u doorteen in ciidamada loo qaado dalka Eritrea iyadoo la heli karo dowlado kale ayaa yiri “ horta adiga markaad baahi qabtid cidda ku siineyso ayaa laga qaataa, anaga baahida aan qabnay waxay aheyd in ciidamo naloo tababaro, marka dowladihii kale ee ciidamada noo tababarayey ma aqaan waxay ay Eritrea uga duwan tahay.”

Wuxuu hadalkiisa intaas kusii daray “Eritrea waxay kamid tahay dowladaha bixiya tababarada ugu wanaagsan, weliba ciidamada aan geynay waxay siisay tababarkii ugu wanaagsanaa”.

Mar waxa laga waydiiyey waxyaabaha ciidamadaan loo tababaray ayuu yiri “waxaa loo tababaray qeybaha kala duwan ee ciidamada Militariga, waxaa lagu tababaray hub kala duwan, waxaa loo tababaray jir ahaan, waxay noqon doonaan hanta ay ummadda Soomaaliyeed sanado badan u aayi doonaan”.

Fahad Yaasiin ayaa wax kama jiraan ku tilmaamay in ciidamadaas ay ka qeyb qaateen dagaaladii ka dhacay dalka Itoobiya ee u dhaxeeyey dowladda dhexe iyo Tigrayga.

“Waxaa ka xumahay inaan warkaas dhaho, waxaa arrintaas faafiyey Tegreega iyo kuwa u shaqeeyo ee Soomaaliya jooga, waxaa jiro siyaasiyiin Soomaali ah oo Tegreega u shaqeeya, ma ii sheegi kartaa waxa Itoobiya oo 100 Malyan ah uga baahan tahay ciidamada Soomaaliya, hal habeen ayey qortaa boqolaal kun oo askar ah, waa wax caqliga ka hor imaanayo in la dhaho Itoobiya ayaa u baahan tahay dhowr kun oo ciidamo Soomaali ah oo tababar loo sameenayey,” ayuu yiri Fahad Yaasiin.

Wuxuu intaas kusii daray “ Waxaan xaqiijinayaa ma jiro hal askari oo ciidamada dowladda ee tababarka u joogo Eritrea oo ka qeybgalay dagaalka Itoobiya, xataa ma jiro hal askari oo ka baxay xirada tababarka oo aaday magaalooyinka kale ee Eritrea.”

Ugu dambeyntii Fahad Yaasiin ayaa sheegay inay la fadhiisteen waalidiinta ilmaha loo qaaday Eritrea , wuxuuna sheegay inay mar kasta la hadlaan ilmahooda.

Waalidiinta dhalay ilmaha loo qaaday Eritrea ayaa horey u sheegay inay ilmahooda ku la’yihiin nolol iyo geeri.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa lagu wadaa in dhawaan uu shaaciyay qofka uu u xushay raysul wasaaraha cusub, si loo soo dhiso xukuumad la wareegta talada dalka.

Ilaa iyo hadda, si rasmi ah looma xaqiijin qofka uu noqonayo ra’isulwasaaraha cusub, waxaana baraha bulshada ee ay Soomaalidu ku wada xiriirto lagu faafiyay magacyada shakhsiyaad kala duwan.

Sida caadiga ah, ra’isulwasaaraha cusub ayaa lagu soo magacaabaa muddo 30 maalmood gudahood ah, oo ka billaabanaysa marka la doorto Madaxweynaha. Xasan Sheekh ayaa ku guulaystay doorashadii dhacday 15-kii May.

Haddaba qormadan waxaan ku eegi doonnaa shakhsiyaadka iyo siyaasiyiinta saameynta ku yeelan kara magacaabista la filayo inay dhowaan dhacdo.

Hoggaamiyeyaasha Jubbaland iyo Puntland

Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe) iyo Saciid Cabdullaahi Deni ayaa la filayaa in ugu yaraan laga talo-geliyo qofka loo magacaabayo raysul wasaaraha cusub ee Soomaaliya.

Sababta ugu weyn ayaa ah in sida qaalibka ah uu qofkaas noqon karo mid ka soo jeeda deegaannadooda, marka la eego saami qeybsiga 4.5 ee uu ku salaysan yahay awood qeybsiga siyaasadda Soomaaliya.

Axmed Madoobe iyo Saciid Deni ayaa sidoo kale taageero siyaasadeed u muujiyay Madaxweyne Xasan Sheekh, hadda oo uu hoggaanka hayo iyo weliba markii uu waday ololaha uu ugu jiray madaxtinnimada Soomaaliya.

Waxay ka filayaan Madaxweyne Xasan ayaa ah inuu keeno qof ay saddexdooduba ku qanacsan yihiin, isla markaana ay wada shaqeyn karaan.

Saaxiibadda siyaasadeed

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa waxa uu leeyahay saaxiibbo siyaasadeed oo isugu jira kuwo ay isbarteen inta aanu siyaasadda soo gelin iyo kuwo ay saaxiibtinnimadooda soo billaabatay markii koowaad ee uu noqday madaxweynaha.

Xasan Sheekh ayaa markii koowaad ee la doortay 10-kii September 2012 waxa uu 25 maalin kaddib raysul wasaare u magacaabay Cabdi Faarax Shirdoon (Saacid).

Raysul wasaare Saacid ayaa la sheegay inuu ka yimid dhanka saaxiibbada Xasan Sheekh, maaddaama xilligaas aanay jirin hoggaamiyeyaal maamul-goboleed oo u abaal sheegan karay madaxweynaha.

Waxaa mar kale suurtagal ah in saaxiibbadda siyaasadeed ee madaxweynaha ay saameyn ku yeeshaan cidda uu ka dhigayo raysul wasaaraha.

Sidoo kale, Xasan Sheekh ayaa la filayaa in shuruudaha ugu waaweyn ee uu ku dooran doono raysul wasaaraha cusub ay tahay inuu noqdo qof ay wada shaqeyn karaan, si loo yareeyo khilaafka soo noq-noqday ee dhexmara madaxweynaha iyo raysul wasaaraha.

Xilligii koowaad ee Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa waxa uu magacaabay saddex raysul wasaare oo labo uu baarlamaanku u qaaday codka kalsooni-darrada, halka kan saddexaad, waa Cumar Cabdirashiid, ay isla dhamaysteen iyagoo uu khilaaf dhex yaallo.

Madaxweynihii hore, Maxamed Cabdullahi Farmaajo, ayaa isna magacaabay labo raysul wasaare, inkastoo uu horay u ballanqaaday inay isla dhamaysan doonaan Xasan Cali Kheyre oo ay isla billaabeen.

Xigasho: BBC Somali

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaanad Qaali Cali Shire ayaa weerar afka ah ku qaaday Xildhibaan Aamiin Jeesow oo maalmihii dambe kasoo muuqday olole cadaalad loogu raadinayo Ikraan Tahliil.

Qaali ayaa sheegtay in Jeesow uu hore uga aamusay kiiska Ikraan oo hadda maqnaashaheeda uu sanad jirsanayo, islamarkaana ay hadda tahay isdaad-raacin dalabkiisa ku aadan in Guddi loo saaro kiiskaas.

“Shalay waa ka aamustay oo waxa fiirsatay danahaaga qaaska ah, maanta oo laga joogo sanad in aad tiraahdo guddi ha loo qabto waa hadalka uu Fahad yiri oo kale ee ahaa waxa ka dambeeyay Ra’iisul Wasaaraha, Mahad iyo Al-Cadaalla, iyo dad uu soo eedeeyay,” ayey tiri.

“Shalay awood ayaa haysatay oo waxa madax ka aheyd hay’addii dambi baarista ee dalka, ma dhihi karna hadalka maanta ee Fahad waa sanbuuse laga eedamaya, ragii shalay kusoo eedeyay isaga oo awood buuxda haystay.”

Sidoo kale waxay sheegtay inaysan kasoo horjeedin in guddi uu Golaha u saaro cadaalad u helida Ikraan, hase yeeshe aysan marnaba aqbali doonin isdaad-raacinta Jeesow iyo dadka lamidka ah ee saaxiibadood dhaceen.

Xildhibaan Daahir Amiin Jeesow oo maanta hadal ka jeediyay kulankii Golaha Shacabka ayaa sheegay in uusan ku qancin isku eedeynta faraha badan ee maqnaanshaha Ikraan Tahliil iyo hadalkii kasoo yeeray Agaasimihii hore ee Hay’adda NISA Fahad Yaasiin Xaaji Daahir.

Waxa uu dalbaday in Guddi baaris loo saaro kiiska Ikraan oo tuhuno hor leh ku xeeran yihiin, kuwaasi oo ka kala socda Golaha Shacabka iyo Xafiiska Madaxweynaha.

Maqnaashaha Ikraan ayaa hadda sanad jirsanaya, waxayna madaxdii hore ee NISA sheegen inay dishay Al-Shabaab, oo ayadu iska fogeysay sheegashadaas, islamarkaana ay Waalidiinteeda ku tuhunsan yihiin in Gabadhooda ay ku maqan tahay gacanta NISA.

Muqdisho (Caasimada Online) – Kulankii maanta ee xildhibaanada Golaha Shacabka Soomaaliya ayaa waxaa lagu soo qaaday arrin la xiriirta Kiiska Ikraan Tahliil Faarax oo markale cirka isku shareereay, kadib wareysi cusub oo uu dhawaan bixiyey Fahad Yaasiin.

Arrintan oo aan qayb ka aheyn ajendaha kulanka maanta ayaa waxaa Golaha dhex-geeyey xildhibaan Daahir Amiin Jeesow oo ka hor-hadlay Baarlamaanka Soomaaliya.

Jeesow oo ka mid ah xildhibaanada beesha ay kasoo jeedo Ikraan ayaa codsaday in la magacabo guddi soo baara kiiskaasi, si ay cadaalad u hesho sarkaalad Ikraan Tahliil.

“Waxaan rabaa inaan halkan kasoo jeedino annagoo ah xildhibaano Soomaaliyeed in kiiskii Ikraan Tahliil loo xil-saaro guddi baarlamaani ah oo arrintaas isku soo duba-rido oo cadaaladda horgeeyo,” ayuu yiri Daahir Amiin Jeesow.

Xildhibaanka ayaa ka dhawaajiyey in kiiska Ikraan uu noqday mid la’isku tuur-tuuray, sidaas daraadeedna loo baahan yahay in lasmeeyo baaritaan madax-bannaan.

Intaasi, kadib guddoomiyaha Golaha Shaabka, Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Aadan Madoobe) oo hadalka qaatay ayaa sheegay inay tixgelin doonaan codsiga Jeesow, isla-markaana ay guddiga u saari doonaan kiiskaasi.

Sidoo kale guddoomiyaha ayaa shaaca ka qaaday in Baarlamaanka uu si gaar ah uga hadli doono kiiskan, si ay cadaalad u helaan qoyska Ikraan Tahliil Faarax.

Ikraan Tahliil oo maqan muddo sanad ah ayaa waxaa horey ay NISA u shaacisay inay u gacan gashay Al-Shabaab, kadibna ay dishay, balse waxaa ay wax weliba is-bedeleen markii uu arintaasi ka hadlay taliyihii NISA, Fahad Yaasiin oo jiho kale u leexiiyey kiiska.

Fahad Yaasiin ayaa wareysigiisa oo uu uga hadlay arrimo dhowr ah ku eedeeyey in dilka Ikraan ay ku lug lahaayeen Rooble, Al-Cadaalada iyo Mahad Salaad oo loo dhiibay NISA.

Si kastaba, lama oga sida ay wax noqon doonaan, balse arrintan ayaa dhalisay hadal heyn xoogan iyo shaki weyn oo ku aadan hadalka kasoo baxay Fahad Yaasiin Xaaji Daahir.

Daraasad cusub oo shaaca laga qaaday ayaa lagu sheegay in kiimikooyin dhowr ah oo soo gala jirkeenna, sida maaddada bisphenol A (BPA) iyo sunta dioxin, kuwaasoo ku jira waxyaabaha aan sida joogtada ah u isticmaalno, ay sababaan inay hoos u dhacdo tayada awoodda raganimada.

Cilmi baaristan, oo lagu daabacay Majalladda “Environment International”, ayaa lagu baaray ilaa 9 kiimiko oo sidoo kale uu ka mid yahay xanuun baabi’iyaha sida wayn looga isticmaalo Soomaaliya ee paracetamol-ka.

Waxaa kale oo kiimikooyinkan ku jira maaddada phthalate ee loo adeegsado jilcinta waxyaabaha ay ka mid yihiin caagagga biyaha lagu shubto.

Khubarada ayaa sheegay in isku darka kiimikooyinka ay ka kooban yihiin walxahan ay saamayn ku yeeshaan habka ay u shaqeeyaan unugyada taranka ragga ayna yareeyaan awoodda shahwada.

Daraassaddan, oo markii la sameynayay la isticmaalay kaadi laga qaaday 98 nin oo ay da’doodu u dhaxayso 18 ilaa 30 sano oo ku nool dalka Denmark, ayaa lagu ogaaday in kiimikada ugu halista badan ay tahay maaddada BPA oo loo isticmaalo qalab badan oo ay ka mid yihiin caagagga biyaha lagu shubo, caanaha warshadeysan iyo konteenarrada yar yar ee raashinka lagu qaato.

Cilmi baaristan ayaa sidoo kale lagu ogaaday in unugyada taranka ee ragga ay billowdaan marka ay wali ku jiraan uurka hooyada. Sidaas awgeed waxay saamaynta soo gaari kartaa haweenka uurka leh ee sida carruurta labka ah.

Arrin muddo dheer taagnayd

Cilmi baareyaasha dabagalka ku samaynayay tayada shahwada ragga aya amuddo dheer ka hor fahmay in uu jiro hoos u dhac.

Sanadkii 2017-kii ayaa wargays ka faallooda taranka bani’aadanka lagu daabacay natiijada 200 oo daraasadood oo laga sameeyay Waqooyiga Ameerika, Yurub, Australia iyo New Zealand, taasoo lagu ogaaday in tirada unugyada taranka ragga ay yaraatay 50% muddadii 40-ka sano ahayd ee lasoo dhaafay gudaheeda.

Taas waxaa sii dheereyd in dhakhaatiirta khubarada ah qaarkood ay sheegeen in haddii hoos u dhaca uu sii socdo uu samayn ku yeelan doono kororka tirada dadka caalamka.

Waxay saynisyahannadu hoosta ka xariiqeen in arrintani ay kusii darsantay cudurrada ku imaada galmada oo muddooyinkii dambe aad u batay.

Daraasadda ugu dambaysay oo ay isbuucii lasoo dhaafay daabaceen dhakhaatiir iskaashaday oo ka kala socday UK iyo Denmark, ayaa muujisay in kiimikooyinka saamaynta ku yeesha unugyada taranka ay hadda yihiin waxa ugu wayn ee walaaca keenaya.

Sida uu qoray wargayeska “The Guardian”, Barfasoor Andreas Kortenkamp oo ka tirsan Jaamacadda Brunel ee waddanka England, oo daraasaddan ka shaqeynayay tan iyo markii la billaabay, ayaa sheegay in natiijada ay ahayd mid lama filaan ah, ayna aad ula yaabeen khatarta ay leeyihiin kiimikooyinka la baaray.

Natiijo aan la isku wada raacsanayn

Dhammaan khubarada ku xeel dheer cilmigan iskuma wada raacsana natiijada kasoo baxday daraasaddan cusub ee la shaaciyay.

Waxaa jira qaar aan la dhacsanayn, oo sheegay in hoos u dhaca tayada taranka ragga ay sabab u yihiin waxyaabo kale oo aan ahayn kiimikooyinka lagu xusay daraasadda.

Kuwo kalena waxay sheegeen in kiimikooyinka liiska daraasadda ku jira ay yihiin kuwo xaddidan oo ka yar tiradii loo baahnaa in la baaro.

Intaas waxaa sii dheer inaan ilaa hadda la ogayn inta ay la egtahay khatarta ay dumarka ugu jiraan kiimikooyinka loogu kuur galay daraasaddan.

Isha: BBC

Muqdisho (Caasimada Online) – Faah-faahino dheeraad ah ayaa ka soo baxaya dil qorsheysan oo maanta koox hubeysan ay ka geysatay gudaha magaalada Muqdisho, gaar ahaan xaafadda Daallo oo ka tirsan degmada Howl-wadaag ee gobolka Banaadir.

Dilka oo ay fuliyeen rag ku hubeysnaa bistoolado ayaa waxaa lagu soo warramayaa in loo geystay nin lagu magacaabi jiray Warsame Ismaaciil oo ka mid ahaa oday dhaqameedka deegaanka.

Wararka ayaa sheegaya in xilliga la dilayey uu kasoo baxay hoygiisa, kuna sii jeeday goobtiisa shaqada, waxaana meesha isaga baxsaday ragga ka dambeeyey falkaasi.

Goobjoogayaal ayaa innoo sheegay in marxuumka ay rasaasta ka haleeshay qaybta sare, isla-markaana uu ku geeriyooday isla goobta.

Maalmihii u dambeeyey ayaa la sheegay in marxuumka uu la kulmayey hanjabaadyo uga imaanayey taleefano kala duwan, sida ay shaaciyeen qaar ka mid ehellada marxuumka.

Ciidamada ammaanka ee degmada Howl-wadaag ayaa sidoo kale goobta gaaray, waxayna sameeyeen howlgallo kooban, balse ma jirto cid ay usoo qabteen falkaasi.

Si kastaba, magaalada caasimada ah ee Muqdisho ayaa waxaa inta badan ka dhaca dilal qorsheysan iyo qaraxyo, kuwaasi oo ay mas’uuliyadoodu sheegato kooxda Al-Shabaab.

Agaasimihii hore ee hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka, Fahad Yaasiin Xaaji Daahir ayaa markii u horeysay ku eedeyay kiiska Ikraan Tahliil inay qeyb ka yihiin Mahad Salaad, Wasiir ku-xigeenka warfaafinta Cabdiraxmaan Al-Cadaala iyo Ra’iisul Wasaare Rooble.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray in dilka gabadha uu fuliyey Mahad Karataay oo ka mid ah madaxda sare ee Al-Shabaab, isaga oo sheegay inay aqoon isku leeyihiin Mahad Salaad.

“Nin la yiraahdo Mahad Karataay oo madaxda Shabaabka ka mid ah ayaa howlgalka fuliyey oo xiriir dhow ay leeyihiin Mahad Salaad,” ayuu sii raaciyey.

Fahad wax cadeyn ah oo lagu kalsoonaan karo masoo bandhigin marka laga imaado eedeyntiisa, taasi oo su’aal galinaysa sax ahaanshaha eedeyntiisa.

Sidoo kale Yaasiin Farey oo ahaa gacanta midig ee Fahad ayaa wareysi uu bixiyay ku sheegay in Ikraan ay dilkeeda fuliyeen kooxda Al-Shabaab, isaga oo aan marnaba soo hadal qaadin masuuliyiinta uu sheegay Fahad Yaasiin.

Wuxuu sheegay in markii Ikraan la waayey uu taliye ka ahaa nabad sugidda gobolka Banaadir, halka Fahad Yaasiina uu dalka ka maqnaa sida uu sheegay, kadibna isaga loo xil-saaray in kiiska Ikraan uu baaro.

Yaasiin Farey ayaa ku adkeystay in Ikraan Tahliil ay dileen Al-Shabaab, isagoo sheegay in arrintaas ay ku ogaadeen baaritaan uu sameeyey intii uu ahaa Taliyaha NISA ee gobolka Banaadir.

Fahad Yaasiin iyo Yaasiin Farey ayaa wareysi deg deg ah bixiyay markii madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud uu agaasimaha hay’adda NISA u magacaabay Mahad Salaad.

Arrintan ayaa lasoo warinaya inay ka dambeyso kadib markii ay ka warhaleen in Mahad uu aqbalay in guddi baara u saaro dhammaan wixii tacadi ahaa oo ay gudaha hey’adda ka geysteen xubnihii hore ee hey’adda, gaar ahaan shaqsiyadii ugu awoodda badnaa sida Fahad Yaasiin, Yaasiin Farey iyo Cabdullaahi Aadan Kulane.

Kala-hadalka Fahad iyo Yaasiin Farey ayaa sii xoojinaya eedeymihii hore ula xiriirinayay kiiskaas, maadama ay yihiin labadii masuul ee u sareeyay NISA, xiligii la waayay Ikraan oo lagu tuhunsan yahay inay ku maqan tahay gacantooda.

W/Q: Cabdi Axmed Xuseen

AFEEF: Aragtida qoraalkan waxa ay ku gaar tahay qofka ku saxiixan, kamana tarjumeyso tan Caasimada Online. Caasimada Online, waa mareeg u furan qof kasta inuu ku gudbiyo ra’yigiisa saliimka ah. Kusoo dir qoraaladaada [email protected] Mahadsanid.

Qaahira (Caasimada Online) – Dib u doorashadii bishii May ee madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud mar labaad loo doortay madaxweynaha Soomaaliya waxaa dhashay su’aalo badan oo ku saabsan saameynta ay Masar ku yeelan karto danaha geeska Afrika.

Danaha amni iyo siyaasadeed ee Masar ee Badda Cas iyo kanaalka Suweys waxaa si toos ah u taabanaya arrimaha Soomaaliya, waxaana isku xiran oo iskana soo horjeeda danaha caalamiga ah iyo kuwa gudaha gobolka ah, iyadoo dhawaan ay loolankaas kusoo biireen dowlado ay kamid yihiin Turkiga, Iiraan, qaar kamid ah dalalka Khaliijka, Ruushka iyo Shiinaha.

Labo maalmood kadib guushii Xasan Sheekh Maxamuud, wasaaradda arrimaha dibadda Masar ayaa soo saartay war-saxaafadeed heerkiisa uu hooseeyo oo ay ku sheegtay in doorashadu ay tahay tallaabo muhiim ah oo loo qaaday xasilloonida dalka.

Bayaanka kasoo baxay wasaaradda arrimaha dibadda ee Masar ma uusan soo dhaweyn madaxweynaha mana ka hadlin siyaasadda Masar kaga aadan, balse waxaa si fudud mar kale loogu yiri bayaanka “Masar waxay diyaar u tahay taageerada dadaallada nabadda iyo xasilloonida iyo ciribtirka argagixisada.”

Sida la ogyahay illaa hadda ma jiro xiriir rasmi ah oo dhex maray Masar iyo madaxweynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud.

Diblomaasi ka tirsan wasaaradda arrimaha dibadda Masar oo diiday in magaciisa la isticmaalo ayaa u sheegay Al-Monitor “Faylka Soomaaliya ayaa ugu sarreeya ajandaha Masar”.

Wuxuu intaas kusii diray “Masar waxay si dhow ula socotaa dhammaan isbeddellada siyaasadeed ee Muqdisho, oo ay ku jiraan doorashada madaxtinimada. Waan ku qanacsanahay doorashada madaxweynaha Soomaaliya, waxaana rajeyneynaa in iskaashi ballaaran laga yeesho arrimaha gobolka ee danta guud.”

Diblomaasigaan ayaa xusay in Masar ay qaadatay hindiseyaal badan oo wada-hadal ah oo ay la yeelatay jilayaasha siyaasadda ee Soomaaliya, wuxuuna mar kale yiri “ Masar waxay heer hey’adeed kala shaqeysay Midowga Afrika iyo Qaramada Midoobay in la gaaro nabad iyo xasillooni ka dhalata Soomaaliya”.

Muddo xileedkii hore ee uu madaxweyne Xasan Sheekh dalka madaxweyne ka ahaa 2012-kii illaa 2017-kii wuxuu xiriir dhow la lahaa Qaahira, isaga oo afar booqasho ku tagay Masar, waxaana musid mudan in Masar safaaradeeda Muqdisho ay dib uga furtay sanadkii 2013-kii.

Sidoo kale, markii uu xafiiska ka tagay, madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud waxa uu sii waday xiriirka weyn ee kala dhaxeeya Qaahira, wuxuuna xiriir wanaagsan la lahaa aqooyahanada Masar, iyadoo lagu martigeliyey xarumaha cilmi-baarista ee dowladda.

Maxamed Cabdiwaaxid oo horay uga tirsanaa jiray sirdoonka Masar oo ka jawaabayey su’aal uu wargeyska Al-Monitor waydiiyey oo aheyd waxyaabaha ugu muhiimsan oo ay Masar ka dooneyso  Soomaaliya ayaa ku jawaabay “ Soomaaliya waxay door muhiim ah ka ciyaartaa isku dheelitirka loolanka ka dhex jira dowladaha Afrika ee ku saabsan qabsashada gobolka, sida damaca Itoobiya, sidoo kalena waxay muhiim u tahay loolanka caalamiga ah ee Afrika”.

Waxa uu intaasi ku daray “Masar waxa ay aaminsan tahay in xasiloonida Soomaaliya ay horseedi karto isku dheeli tirnaan, halka Itoobiya ay doonayso in ay isku daydo in ay wiiqdo Soomaaliya oo ay farageliso arrimaheeda maxaliga ah, si ay u maamusho geeska Afrika, maadaama ay tahay wadan aan laheyn bad.”

Abdel Wahed oo hadalkiisa sii wata ayaa yiri “Masar waxa ay taageertay mowqifka Soomaaliya tan iyo markii la riday taliskii Siyaad Barre [1991] iyo guulihii dib u heshiisiinta Soomaaliyeed [1997] iyadoo la ilaalinayo xiriir dheeli tiran oo ay la leedahay dhammaan gobollada Soomaaliya.”

Masar waxa kale oo ay ilaashatay wada shaqaynta ay la leedahay maamulka  Somaliland, oo ah dhulka ay ku muransan yihiin dawladda dhexe ee Soomaaliya.

Qaahira waxa ay u fidisay barnaamijyo taageero iyo deeqo ah Somaliland, waxayna marar badan isku dayday inay taageerto wada-hadal dhex mara Somaliland iyo dawladda Faderaalka Soomaaliya, intii uu xilka hayay Xasan Sheekh Maxamuud.

Abdel Wahed oo ka hadlayey madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa yiri “Marka loo eego siyaasadii hore ee Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, waxa uu u muuqdaa mid u furan gobolka Carabta, taas oo ka soo horjeeda siyaasadii colaadeed ee uu qaatay Madaxweynihii hore ee Maxamed Cabdullaahi Farmaajo oo doonayay in uu xulafo la yeesho Turkiga oo uu galo xerada Eritrea iyo Itoobiya.”

Maxamed Cabdikariim oo ah cilmi-baare ku takhasusay arrimaha Afrika kana tirsan Jaamacadda Qaahira, ayaa u sheegay Al-Monitor  in dowladda Masar ay ka fileyso Xasan Sheekh Maxamuud dabacsanaan iyo wada-shaqeyn.

“Waxaan filayaa inay soo noqoto furfurnaan iyo wada- shaqayn xooggan oo Masar iyo maamulka cusub ee Xasan Sheekh, gaar ahaan marka la eego in xukuumaddii hore ee Farmaajo ay ahayd tii ugu liidatay Masar gaaar ahaan danaha geeska Afrika oo uu ku jiro isu soo dhawayntiisa Itoobiya iyo Turkiga oo ka soo horjeeda danaha Masar.”

Waxa uu intaasi ku daray “ma filayo in Madaxweynaha cusub ee Soomaaliya uu ku daba jiro isbahaysiga Itoobiya iyo Ereteriya ee uu abuuray Abiy Axmed, gaar ahaan marka la eego in Xasan Sheekh uu leeyahay aragti sheegeysa in Itoobiya ay duulaan ku tahay Masar”.

Cabdikariin oo sharaxaya iskaashiga dhex mari karo Soomaaliya iyo Masar ayaa yiri  “Soomaaliya waxa ay sugeysaa hindise Masaarida ah oo lagu kordhinayo iskaashiga dhinacyada siyaasadda iyo dhaqaalaha, ma ahan oo kaliya dhanka amniga. Wadashaqeyntu waa inaysan ku koobnaan heerka rasmiga ah oo keliya, waayo waa in la sameeyo hindiseyaal waaweyn lagu kordhinayo isu soo dhowaanshaha Soomaaliya.”

Dhanka kale, Cabdikariin oo ka hadlayey sida ay Masar uga hadashay doorashadii ka dhacday Soomaaliya iyo guusha Xasan Sheekh Maxamuud ayaa yiri “Xaaladdu waxay saamaxaysaa in Masar ay yeelato door madax-bannaan marka la eego arrimaha Soomaaliya, laakiin jawaabta Masar ee natiijada doorashada Soomaaliya weli waa daciif inkastoo caqabado badan ay horyaalaan.

Axmed Askar, oo ah cilmi-baare arrimaha Afrika kana tirsan xarunta Al-Ahram ee daraasaadka siyaasadda iyo istiraatijiyadda, ayaa u sheegay Al-Monitor, “Waxaa lagama maarmaan ah in Masar ay si degdeg ah ugu dhaqaaqdo soo celinta iyo fahamka Turubka siyaasadda Soomaaliya maadaama uu ka mid yahay cadaadiska taariikhiga ah, haddii ay Masar fahamto sida ay u socoto siyaasadda Soomaaliya waxaa sare u kacayo saameynta ay ku leedahay geeska Africa”.

Isaga oo hadalkiisa sii wata  waxa uu yiri, “Arrinta amnigu waxa ay noqon kartaa albaab iskaashi oo xooggan oo u dhexeeya Masar iyo Soomaaliya, marka la eego khibradda gaarka ah ee Masar u leedahay dhinaca farsamada iyo tababarka ciidanka.”

Askar ayaa dhanka kale qiray in Masar ay heysato xisaab kale, wuxuuna yiri   “Xisaabinta Masaarida marka ay timaado feylka Soomaaliya waxa laga yaabaa in ay noqoto mid adag marka la eego danaha Khaliijka ee sida xooggan uga jira Soomaaliya xilligan.”

Isla markii uu Xasan Sheekh noqday madaxweynaha Soomaaliya waxa uu la kulmay safiirada Qatar, Imaaraadka iyo Turkiga, waxaana go’aankiisii ugu horeeyay uu ahaa inuu soo celiyo 9.6 milyan oo dollar oo imaaraadku lahaa oo dowladii hore ay la wareegtay.

Doorashada madaxweynaha Soomaaliya oo ah mid istiraatijiyadeed oo muhiim ah ayaa Masar siisay xoogaa fursad ah, laakiin Qaahira ayaa wali si taxadar leh u muujineysa muhiimadda ay leedahay ilaalinta nabadda iyo xasilloonida Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha cusub ee dowladda federaalka ah ee Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xalay kulan casho ah u sameeyey xildhibaannada labada Aqal ee baarlamaanka federaalka, kaas oo ka qabsoomay xarunta Villa Soomaaliya.

Madaxweyne Xasan Sheekh oo khudbad u jeediyey xildhibaannada Soomaaliyeed ayaa uga mahadceliyey inay mar labaad u doorteen hoggaanka ugu sarreeya dalka.

“Waan idin-kaga mahadcelinayaa in aad i doorateen, iyada oo la leeyahay qof horey loo doortay lama soo celinaayo, laakiin waxaan idin ka codsanayaa in aad i garab istaagtaan,” ayuu yiri Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

Sidoo kale Madaxweynaha ayaa soo hadal qaaday shaqada hortaallo dowladdiisa cusub, wuxuuna ballan-qaaday inuu halka ay joogto kasii wadi doono dowladnimada Soomaaliya.

“Waxaa na dilay wax walba gadaal halaga soo bilaabo iyo waa markii ugu horaysay, waxaan leennahay annaga waan ka ducaysanay waa markii ugu horaysay. Wixii soo socday ee naga horreeyay waa sidii loo qabtay. Wixii noo harsan oo la qaban waayayna waan ku guulaysanaynaa,” ayuu markale khudbaddiisa ku yiri Madaxweynaha dowladda Soomaaliya.

Dhinaca kale wuxuu si adag uga hadlay arrimaha soo gelista shaqada xafiisyada dowladda, isaga oo sheegay in tallaabo ay ka qaadi doonaan mas’uuliyiinta kasoo dib dhacda shaqada xafiiska, isla-markaana ay ku muteysan doonaan xilka qaadis, sida uu hadalka  u dhigay.

“Waxaa la maqli doonaa mas’uul hebel ayaa xilka looga qaaday waqtiga uu xafiiska soo xaadiri waayey. Qofkii dhowri waaye, canshuurta dadka Soomaaliyeed, isagana lama dhowri doono,” ayuu sii raaciyey.

Ugu dambeyn wuxuu Madaxweynuhu ka hadlay arrimaha abaaraha ka jira dalka, isaga oo markale ku celiyey baaqiisa ah in si wadajir ah loogu gurmado dadka tabaaleysan.

Beledweyne (Caasimada Online) – Taliska ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed ayaa faah faahin dheeraad aha ka bixiyey howlgal ay ciidamada dowladda ka sameeyeen qaybo ka mid ah gobolka Hiiraan, kaas oo lagu beegsaday goobo ay ku sugnaayeen Al-Shabaab.

Taliyaha ciidamada Xoogga dalka, Odawaa Yuusuf Raage oo la hadlay Idaacadda Codka Ciidamada ayaa sheegay in howlgalkaasi laga sameeyey agagaarka degmada Matabaan, gaar ahaan deegaano ay ku sugnaayeen xoogag ka tirsan kooxda Al-Shabaab.

Odawaa ayaa shaaca ka qaaday in howlgalkaasi lagu dilay ugu yaraan 10 ka tirsanaa kooxda Al-Shabaab, sidoo kalena lagu burburiyey xarun ay lacago ku qaadi jireen.

Sidoo kale taliyaha ayaa intaasi ku daray in ujeedka howlgalka uu ahaa sidii looga hortegi lahaa weerarada abaabulan ee ay kooxda Al-Shabaab ka geysato halkaasi.

Waxa kale oo uu farriin u diray dhammaan ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed, isaga oo ku boggaadiyey howlgallada iyo dhaq-dhaqaaqyada ay ka wadaan gudaha dalka.

Dhanka kale ma jiro illaa iyo hadda wax hadal ah oo kasoo baxay Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkaas ee ay guulaha ka sheegteen ciidamada dowladda federaalka Soomaaliya.

Xaaladda ayaa haatan deggan, waxaana dadka deegaanka ay sheegeen in ciidamada howlgalka qaaday ay dib ugu laabteen xeryahooda, kadib dhaq-dhaqaaqa ay sameeyeen.

Hiiraan ayaa ka mid ah meelaha ay ku xoogan tahay kooxda Al-Shabaab, waxaana inta badan ay weeraro ku qaadaa saldhigyada ciidamada huwanta ee ku yaalla gobolkaasi.

Muqdisho (Caasimada Online) – Cali Yare Cali oo ku magacaaban guddoomiye ku xigeenka dhinaca amniga iyo siyaasadda ee maamulka gobolka Banaadir ayaa ka jawaabay eedeyntii Fahad Yaasiin uu u jeediyey Taliyaha cusub ee NISA Mahad Salaad.

Wuxuu sheegay in si buuxda uu u garab taagan yahay Mahad Salaad, isla markaana uu diyaar u yahay inuu u difaaco sidii uu u difaaci jiray madaxdii hore.

“Aniga oo ku dhaggan fikirkeyga siyaasadeed ee ii gaarka ah, hadana ka xafiis Amni ahaan, waxaan si buuxda ugarab joogayaa Agaasimaha NISA Mahad Maxamed Salaad, waana la shaqeynayaa waana difaacayaa inta uu xafiiska fadhiyo sidii aan shalay ula shaqeeyay una difaacay Madaxdii isaga ka horreysay,” ayuu Cali ku yiri qoraal uu soo saaray.

Cali Yare oo taabici u ah madaxweynihii hore Farmaajo ayaa weli ku magacaaban guddoomiyaha ku xigeenka dhinaca amniga ee maamulka gobolka, waxayna isku heyb yihiin Mahad Salaad.

Fal-celinta dadweynaha ee ka dhalatay qoraalka Cali Yare ayaa u badan weydiimaha in ah “Mahad Salaad oo aad siyaasad ahaan aad u kala fogtihiin, ma qabiilbaa ku difaacday.”

Qaar ka mid ah aragtiyada dadka ugu macquulsan ayaan soo uruurinay:

Abwaan Guure ayaa yiri, “Cali Yare Cali Guddoomiye maxaad Ra’iisul Wasaare Rooble iyo Wasiirka Amniga Cabdullahi Maxamed Nuur ula shaqeyn weyday? Mise cayaartii waa dhamaataye caadi iska dhig ayaad maqashay?”

Weriye Munasar Maxamed ayaa yiri, “Cali Yare Cali shalay yaa ku yiri Mahad hala shaqaynin? Nin dowlad u shaqeeya ayaad tahay maxay tahay cadaynta aad raadinayso ee aad u leedahay Mahad ayaan si buuxda ula shaqeynayaa? Keliya qoraalkan waxaan kaa fahmay inaa tahay nin aan lahayn wax qadiyad ah waxaanse aad uga helay sida aad u diidan tahay in Ilmahacaanahooda kaa go’aan.”

Cabdicasiis Xildhibaan ayaa yiri, “Ma kaaga baahan yahay DIFAAC Taliyaha NISA Mahad Salad mise waa is yeelyeeleysaa, Cali Yare Cali meel kaaga bannaan ma jirto. CIAO”

Cabdulqaadir Boss ayaa yiri, “Anigoo Fikirkeyga ii gaar ku dhagan ayaaba dambi ah bro, cid fikirkii farmaajo wadato mahad lama shaqeyn doonto igu walaahi waa dhaartee.”

Maariya Cali Madow, “Cid ku aamineyso majirto Cali Yare Cali hadaad garasho leedahay is casil ileyn waad ogtahay inta denbi aad gashay koley maalin uun baa sidii Fahad u soo calaacali doontaa.”

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh ayaa caawa kulan casho ah ku martiqaaday xildhibaannada labada Aqal ee baarlamaanka federaalka Soomaaliya, xafladaas ayaa hadda ka socota Madaxtooyada.

Xildhibaanada ayaa maanta lagu war-geliyey xafladaan cashada ah, waxaana fariin loo diray lagu yiri, “Xildibaano Maanta oo Axad  ah Tariikhdu tahay 12 June, Madaxweynaha JFS ayaa casho sharaf u sameeyey Xildhibaannada. Saacadu waa 07:00 fiidnimo bacdal maqrib. Goobta Xarunta Madaxtooyada ee Villa Soomaaliya.”

Kulankan ayaa noqonaya kii ugu horreeyey ee uu madaxweynaha la yeesho xildhibaanada tan iyo 15-kii May markaasi oo 214 ka mid ah ay ugu codeeyeen inuu noqdo madaxweynihii ugu horreeyey Soomaaliya ee dib loo soo doorto.

Kulanka ayaa waxaa sidoo kale la filayaa inay ka qeyb-galaan madaxda maamul goboleedyada dalka, oo maanta ayaga iyo madaxda dowladda federaalka uu usoo dhammaaday shirkii Golaha Wadatashida Qaran.

Ilo wareedyo ayaa sheegaya inay dhici karto in Madaxweynuhu uu fagaare uga dhawaaqo magacaabidda Ra’iisul Wasaaraha, sida xafladaan cashada ah ama munaasabad kale, inkasta oo aysan sidaas u badneyn.

Sidoo kale xogaha aan heleyno waxay intaas ku darayaan in qorshaha madaxweynaha ay ku jirto inuu Ra’iisul Wasaaraha cusub magacaabo ka hor 15-ka bishan Juun, xitaa haddii aanu magacaabin.

Inkastoo aysan dastuurka ku qorneyn in Madaxweynuhu uu 30 cisho gudahood ku soo magacaabo Ra’iisul Wasaaraha, hadana waa dhaqan soo jireen ah oo ka yimid axdi qarameedkii lagu soo dhisay dowladdii KMG aheyd ee Imbagathi lagu soo dhisay.

Madaxweyne Xasan Sheekh oo la dooray 15-kii bishii hore ee May ayaa hadda xukunka jooga 28 cisho, waxaana laga sugayaa in Ra’iisul wasaarihiisa uu ku dhawaaqo, si loo sii amba qaado dhismaha dowladda cusub.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa caawa kulan la qaatay wasiirka arrimaha dibadda iyo iskaashiga caalamiga ah ee dalka Talyaaniga Luigi Di Maio.

Madaxweyne Xasan Sheekh iyo wasiirka waxay ka wadahadleen xoojinta xiriirka labada dal iyo taageerada muhiimka ah ee dowladda Talyaanigu ay siiso Soomaaliya.

“Madaxweynaha ayaa xusay saaxiibtinimada taariikhiga ah ee ka dhaxaysa labada shacab ee Soomaaliya iyo Talyaaniga, isaga oo uga mahadceliyey doorka ay ka qaadanayaan dowlad dhiska Soomaaliya iyo in codka ay ku dhex leeyihiin Midowga Yurub ay ku kabaan horumarinta Soomaaliya,” ayaa lagu yiri qoraal ay madaxtooyadu kasoo saartay kulkaas.

Dhankiisa, Wasiirka Arrimaha Dibadda Talyaaniga ayaa Madaxweynaha ugu hambalyeey xilka loo doortay.

“Wasiirku wuxuu soo bandhigay sida dowladda Talyaanigu ay ugu garab taagan tahay qorsheyaashiisa hormarineed ee ku qotoma Soomaali heshiis ah, dunidana heshiis la ah,” ayaa lagu yiri qoraalka Villa Somalia.

Dowladda Talyaaniga ayaa kala shaqeynaysa dowladda federaalka Soomaaliya dib u dhiska ciidamada qalabka sida, gurmadka abaaraha, deyn cafinta iyo in la xoojiyo maalgashiga caalamiga ah ee khayraadka dalkeenna.

Baladxaawo (Caasimada Online) – Guddoomiyaha degmada Baladxaawo ee Gobolka Gedo Cabdirashiid Cabdi Caroog ayaa madaxweynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ka codsaday in laga qaado waxa uu ugu yeeray isbaaro siyaasadeed oo ay kala kulmayaan Kismaayo.

Guddoomiyaha ayaa sheegay inay isbaaro siyaasadeed kala kulmayaan madaxweynaha Jubbaland Axmed Madoobe, wuxuuna codsaday in gobolka Gedo la hoos geeyo wasaaradda arrimaha gudaha.

“Dadka gobolka Gedo waa dad jecel inay dowladda la shaqeeyaan, balse dowladda wax kama helaan, waxaan dowladda Xasan Sheekh ka rajeeneynaa inay noqoto middii wax u qaban laheyd gobolkaan,” ayuu yiri Cabdirashiid Cabdi.

Wuxuu hadalkiisa kusii daray “In dowladihii aysan waxba noo qaban waxaa hadda noogu darsan inay isbaaro siyaasadeed noo taalo Kismaayo, ugu horeyn waxaan rabnaa in Xasan Sheekh uu naga caawiyo inuu isbaaradaan naga qaado, waa isbaaro siyaasadeed oo saameyn ku yeelatay nolosha dadka dagan Gedo.”

Guddoomiyaha ayaa sheegay in rajada dadka reer Gedo ay tahay mid quus taagan, wuxuuna sheegay in tiro yar bis ay rumeysan yihiin inay xaaladdan ka bixi doonaan si ay ula jaan qaadaan dadka intiisa kale.

“Waxaan marka hore codsan laheyn in isbaaradaan siyaasadeed laga qaado Gedo kadibna gobolka wax loo qabto, haddii uu madaxweynaha cusub aaminsan yahay inay arrintaan waqti badan qaadaneyso, waxaan soo jeedin lahaa fikir ahaanteeda in gobolkan xor laga dhigo oo la hoos geeyo wasaaradda arrimaha gudaha Soomaaliya, si aan u helno tashiilaadkii dowladeed oo aan uga baxno isbaaradii siyaasadeed ee dhaqaale ahaan iyo amni ahaanba noo saameysay,” ayuu yiri guddoomiyaha Cabdirashiid.

Guddoomiyaha ayaa sheegay in dadka gobolka Gedo ay 100% u codeyn doonaan inay helaan xornimo, islamarkaana la hoos geeyo wasaaradda arrimaha gudaha, balse wuxuu sheegay inay taas ka fududaan laheyd in la helo Jubaland loo dhan yahay.

“Waxaa taas ka fudud in la helo Jubbaland loo dhan yahay oo qof kasta oo Jubbaland ku nool uu ka heli karo xuquuqda uu leeyahay, ciladda waa iska caddahay qof kastana wuu yaqaanaa, Axmed Madoobe wuxuu sameystay Jubbaland Kismaayo ka jirto oo uu ku dhaqo sharci uu isaga sameystay.”

Wuxuu hadalkiisa kusii daray “tallaabadii ugu horeysay ee uu qaaday waxay aheyd in dad dagan 9 degmo inuu siiyo xilka labaad ee Jubbaland (Madaxweyne ku-xigeen), halka dad daga 2 degmo ay xilkii ugu sareeyey qaataan, wuxuu ahaa qaladkii ugu weynaa ee la sameeyey.”

Cabdirashiid ayaa xusay in kursiga madaxweyne ku-xigeenka ee la siiyey dadkaas xataa laga dhigay mid uu soo magacaabayo madaxweynaha oo uu markii uu rabo xilka ka qaadayo halkii ay aheyd inuu ka dhigo xil lasoo doorto.

“Waa in wax laga badalo dastuurka iyo sharciga u yaalo Jubbaland oo ah mid uu qof jeebkiisa kala soo baxay, isku keenidda Gedo iyo Jubbaland maahan dib u heshiisiin loo sameenayo Axmed Madoobe iyo iyaga ee waa in la saxo waxyaabaha ka qaldan dastuurka Jubbaland, markii tallaabadaas la qaado waxaa soo baxayo Jubbaland loo dhan yahay.”

Hadalka kasoo yeeray guddoomiyaha Baladxaawo Cabdirashiid ayaa kusoo aadayo xilli uu meesha ka baxay maamulkii madaxweyne Farmaajo ee markii hore ka dambeeyey khilaafka soo kal dhex galay Jubbaland iyo Gedo.

Arrinta Gedo ayaa waxay kamid tahay dhibaatooyinkii ay ka tagtay dowladdii hore ee uu hoggaaminayey Farmaajo ee xalkooda laga sugayo madaxweynaha cusub ee Soomaaliya Xasan Shiikh Maxamuud, mana lasii saadaalin karo sida uu arrintaan u wajahayo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Shir jaraa’id oo maanta ay magaalada Muqdisho ku qabteen xildhibaanada sida qaaska ah u metelayay Ikraan Tahliil oo ah Sarkaal la weysan yahay muddo ku dhow sanad, ayaa si adag uga hadlay sheegashada Fahad Yaasiin.

Taliyihii hore ee NISA ayaa ku eedeeyay dilka Ikraan inay ku lug leeyihiin Ra’iisul Wasaare Maxamed Xuseen Rooble, Agaasimaha NISA ee Mahad Salaad iyo Al-Caddaala, kuwaasi oo muddooyinkii dambe siyaasad ahaan isku hayeen.

Senator Samsam, oo ka mid ah xildhibaanada goobta ka hadlay, ayaa sheegtay in Fahad uu kala garan la’yahay dadka ay isku hayaan siyaasada iyo kiiska Ikraan, islamarkaana uu ciilka siyaasadeed ee uu qabo kula dul dhacay masuuliyiinta dowladda.

“Ikraan waxay aheyd xubin Active ah oo waxa cadeyn u ah in Ikraan jaamacad u direen Hay’adda oo Fahad u yeeray, kuna soo noqotay magaalada Muqdisho amar ay siisay hay’adda,” ayey tiri Senator Samsam.

Sidoo kale waxay sheegtay kala-hadalka Fahad Yaasiin iyo Yaasiin Farey in laga leeyahay in lagu jahwareeriyo kiiska Ikraan Tahliil, islamarkaana waxba kama soo qaadan laga dhigo kiiskaas.

“Hadda nahay xildhibaanadii metelayay Ikraan oo aan ku idilnahay madashaan arrintaan ma ogolin. Madaxweyne Xasan Sheekh waxa si qaas ah uga codsaneyna in kiiska Ikraan dib loo furo oo maxkamad lasoo saaro dadka lagu tuhmayo inay ku maqan tahay Ikraan.”

Sidoo kale, Xildhibaan Cali Gaab oo isna goobta ka hadlay ayaa yiri “Qadiyadda Ikraan Tahliil waa in cadaaladda la horkeenaa Madaxweyna Xasan Sheekh waxaan leenahay Kiiskan waa in cadaalad loo helaa.”

Xildhibaan Cali Xaaji ayaa isna yiri “Kiiska Ikraan Tahliil waxa uu u egyahay kii Jamaal Kashoqji laakiin Qofkasta oo Kiiskan ku lug lahaada looma aaba yeeli doono, Gabdhaas iyo Dadkii kale ee la dhibaateeyey 5-tii Sano ee lasoo dhaafey waa in ay helaan Cadaalad.”

Ugu dambeyntiina waxay ka codsatay madaxweyne Xasan Sheekh in uu guddi dhex-dhexaad ah u saaro kiiska Ikraan, si cadaalad ahna u baara cidii ku lugta laheyd ee ka dambeysay, lana marsiiyo cadaalada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa lasoo gaba-gabeeyay shirkii ay magaalada Muqdisho ku lahaayeen Golaha Wada-tashiga Qaranka, kaasi oo laga soo saaray war-murtiyeed ka kooban dhowr qoddob.

Shirkan oo ah mid xasaasi ah ayaa waxaa guddoominayay Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud, waxaana goobjoog ah 5-ta Madaxweyne Goboleed ee dalka, ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya iyo duqa magaalada Muqdisho.

Golaha ayaa waxa uu isku raacay in mudnaan gaar ah la siiyo Qabyo-tir iyo dhamaystir wakhtiyaysan oo lagu dul-dhiso guulihii horay looga gaaray dib-u-eegista Dastuurka, noqdana mid ay u-wada-dhanyihiin dhammaan heerarka Dowladda iyo qaybaha bulshada.

“Goluhu waxay ugu horeyntii u hambalyeeyeen Madaxweynaha la doortey ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamud, waxayna Alle uga baryeen inuu waajibaadka qaran u fududeeyo. Goluhu wuxuu sidoo kale bogaadiyay sida dhaqsiyaha badan ee uu Madaxweynuhu isugu yeeray Golaha Wadatashiga Qaran taasoo ay ka muuqato rabitaan siyaasadeed iyo ka go’naansho dhab ah. Sidoo kale Goluhu waxay balanqaadeen inay si niyad-sami ku jirto ula shaqeynayaan Madaxweynaha.”

Waxa uu hoosta ka xariiqay Goluhu ahmiyadda ay leedahay in la dhamaystiro hannaanka amniga qaranka sida dhismaha ciidanka iyo la-dagaalanka argagaxisada.

Madaxda Golah Wada-tashiga Qaranka ayaa sidoo kale isla meel-dhigay in la helo nidaam doorasho oo mideysan iyo doorasho dimuqraadi ah oo dalka ka dhacda.

Ugu dambeyntiina waxay ku baaqeen in la mideeyo dadaalada wax looga qabanayo xaaladda abaaraha ee dalka ka taagan. Sidoo kale, Goluhu wuxu ugu baaqayaa shacabka Soomaaliyeed iyo saaxiibada caalamka inay kaalin buuxda ka qaataan xaaladda abaaraha ee taagan.

Hoos ka aqriso war-murtiyeedka oo dhameystiran:

Golaha Wadatashiga Qaran waxay isku raaceen qodobada soo socda:

I. DHAMAYSTIRKA DHISMAHA DOWLADNIMADA SOOMAALIYA

Iyadoo la tixraacayo lifaaqa heshiiskii 27 Maajo 2021 ee Dhameystirka Dhismaha Dowladnimada Soomaaliya oo ay Golaha Wadatashiga Qaranka gaareen, Goluhu wuxuu isku raacay inuu diiradda saaro, mudnaan gaar ahna siiyo arrimaha soo socda:

1- Qabyo-tir iyo dhamaystir wakhtiyaysan oo lagu dul-dhiso guulihii horay looga gaaray dib-u-eegista Dastuurka, noqdana mid ay u-wada- dhanyihiin dhammaan heerarka Dowladda iyo qaybaha bulshada.

2- Goluhu wuxuu hoosta ka xariiqay ahmiyadda ay leedahay in la dhamaystiro hannaanka amniga qaranka sida dhismaha ciidanka iyo la-dagaalanka argagaxisada.

3- Goluhu wuxuu isla-meeldhigay in la helo nidaam doorasho oo mideysan iyo doorasho dimuqraadi ah oo dalka ka dhacda. 

4- Goluhu wuxuu si wadajir ah isugu raacay in la xaqiijiyo dib u heshiisiin siyaasadeed iyo mid bulsho oo lagu xaliyo khilaafaadka ragaadiyey dowladnimadeena.

5- Goluhu wuxuu isku raacay in mudnaan gaar ah la siiyo wada-halada Dowladda Federaalka iyo Somaliland. 

6- Goluhu wuxuu ku heshiiyey taabba-gelinta, dardar-gelinta iyo dhamaystirka hannaanka federaalka si uu u noqdo mid gaara ilaa heer degmo, loona daadejiyo dowladnimada. 

7- Goluhu wuxuu isla qaatay dhamaystirka hannaan garsoor madax-bannaan, hufan, isla markaana haqabtiri kara baahida caddaaladeed ee shacabka Soomaaliyeed.  

II. XAALADDA ABAARAHA

Goluhu wuxuu isku raacay in si wadajir ah loogu gurmado dadka Soomaaliyeed ee ay abaaruhu saameeyeen, loona diyaar garoobo ka hortagga musiibooyinka soo noqnoqda, lana helo sidii xal waara looga gaari lahaa. 

Wuxuu kaloo Goluhu ku baaqayaa in la mideeyo dadaalada wax looga qabanayo xaaladda abaaraha ee dalka ka taagan. Sidoo kale, Goluhu wuxu ugu baaqayaa shacabka Soomaaliyeed iyo saaxiibada caalamka inay kaalin buuxda ka qaataan xaaladda abaaraha ee taagan.

—- DHAMAAD —-