Laascaanood (Caasimada Online) – Maxkamadda gobolka Sool ee fadhigeedu yahay Laascaanood ayaa maanta fulisay xukun dil ah oo ay dhowaan ku ridday Mowliid Maxamed Jaamac, kaas oo lagu helay dil uu horay uga gaystay gudaha deegaanada SSC-Khaatumo.

Maxkamada ayaa ninkan ku heshay inuu 24-kii bishii hore Laascaanood ku dilay marxuum Maxamuud Cali Muuse oo ka mid ahaa saraakiisha ciidanka SSC Khaatumo.

Goobta lagu toogtay ayaa waxaa ku sugnaa mas’uuliyiin ka tirsan maxkamadda, maamulka degmada, ehellada labada dhinac iyo dadweyne la’isugu geeyay halkaasi.

Maxkamadda ayaa labo maalin ka hor Mowliid ku ridday xukun dil ah, waxaana maanta Isniin ah laga oofiyay xadkii qisaasta marxuum Maxamed Cali Muuse.

Ehellada sarkaalka horay loo diray oo la hadlay warbaahinta ayaa soo dhaweeyay tallaabada ay qaaday maxkamadda oo ay sheegeen inay ka heleen cadaalad.

Dilkan ayaa noqonayaa kii ugu horreeyay oo ay SSC fuliso, tan iyo markii ay la wareegtay gacan ku heynta magaalada Laascaanood ay kula dagaalantay Somaliland.

Tani ayaa qayb ka ah hana qaadka maamulka deegaanka oo muddo ka badan sanad dagaal adag wajahaya, kadib weeraro uga imaanayay dhinaca milariga Somaliland.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya oo warsaxaafadeed ku qoran Luqadda Engilishka ayaa digniin culus oo kama dambeys ah u dirtay maraakiibta shisheeye ee xaalufinta ku haya khayraadka dhex ceegaaga baddeenna.

Warqaddan oo kasoo baxay wasaaradda kalluumeysiga ee xukuumadda Soomaaliya ayaa toos loogu socod siiyay dhammaan shirkada kalluumeysiga iyo milkiilayaasha maraakiibta, iyada oo lagu amaray in ay u hoggaansamaan shuruucda ku xusan sharciga kalluumeysiga dalka.

Sidoo kale wasaaradda ayaa shaaca ka qaaday in tallaabo adag ay ka qaadi doonto ciddii u hoggaansami weyda sharciga kalluumeysiga federaalka Soomaaliya ee soo xadgdubta,

Jebinta xeerkan ayaa keenaya ganaax, xarig iyo la wareegidda kalluunka ay xeebaha dalka ka qabsadaan maraakiibta shisheeye ee ku sugan xeebaha Soomaaliya.

“Iyadoo la raacayo qodobka 31-aad, jebinta xeerkan waxay keeni kartaa ganaax, xarig, la wareegida kalluunkii la qaatay iyo in lala wareego qalabka loo isticmaalo jariimada,” ayaa lagu yiri warsaxaafadeed kasoo baxay wasaaradda kalluumeysiga iyo khayraadka dalka.

Waxaa kale oo ay wasaaradda ku boorisay shirkadaha kalluumaysiga iyo mulkiilayaasha maraakiibta inay si adag u dhawraan xeerarka ku xusan sharciga kalluumaysiga.

Tallaabadan ay qaaday dowladda, gaar ahaan digniinta kasoo baxday wasaaradda kalluumeysiga ayaa kusoo aadeyso, xilli dhaq-dhaqaaq aad u wayn laga dareemay xeebaha dalka oo ay mar kale kasoo cusboonaaday burcad badeeda oo bilaabay weeraro horleh.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirkii hore ee arrimaha dibadda Soomaaliya Abshir Cumar Jaamac Huruuse oo warsaxaafadeed soo saaray ayaa ka hadlay magacaabista Axmed Macalin Fiqi oo uu ra’iisul wasaare Xamza u magacaabay wasiirka arrimaha dibadda.

Huruuse ayaa ugu horreyntii farriin hambalyo ah u diray wasiir Fiqi oo ay iskula jireen golaha wasiirada ee xukuumadda haatan jirta ee DanQaran.

“Waxaan si kal iyo laab ah ugu hambalyaynayaa wasiirka Wasaaradda Arrimaha Dibedda iyo Iskaashiga Caalamiga ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya oo maanta loo magacaabay Mudane Wasiir Axmed Macallin Fiqi” ayuu ku yiri qoraalkiisa.

Intaasi kadib wasiirkii hore ee arrimaha dibadda ayaa saddex qodob kasoo saaray magacaabista wasiir Axmed Macalin Fiqi iyo in loo dhiibo wasaaradda arrimaha dibadda.

Qodobka koowaad wuxuu ku sheegay inuu kalsoonyahay, uuna halkeeda kasii wadi karo shaqada wasaaradda arrimaha dibadda Soomaaliya.

“Waxaan ku kalsoonahay in uu halkoodii ka sii wadi doono kana mira dhalin doono dadaaladii horey u socdey iyo dhammaan hawlaha Wasaaradda ee u qareemidda siyaasadda arrimaha dibedda dalkeenna ee ku dhisan is ixtiraamka, wax wada qabsiga iyo diblomaasiyadda isu dheelitiran” ayuu mar kale ku yiri qoraalkiisa.

Abshir Huruuse ayaa arrinta labaad ku sheegay inuu u rajeynayo guul, isaga oo ballan-qaaday inuu ula shaqeyn doono, si hagar la’aa ah.

“Waxaan wasiirka cusub u rajeynayaa guul, waxaanna ula shaqayn doonaa si hagar la’aan ah. Insha Allah” ayuu kusii daray qoraalkiisa

Ugu dambeyn wuxuu qabta saddexaad ee qoraalkiisa ugu duceeyay wasiir Fiqi, wuxuuna alle uga baryay inuu ku asturo xilka loo magacaabay, uuna fududeeyo shaqada hortaallo.

Huruuse ayaa horay xilkan isaga casilay, wuxuuna kadib Garoowe uga qayb-galay doorashadii Puntland oo uu kusoo guul darreystay, maadaama mar kale xilka madaxweynaha ee maamul goboleedkaas dib loogu doortay madaxweyne Saciid Deni.

Xarardheere (Caasimada Online) – Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay duqeymo diyaaradeed oo maanta ka dhacay qaybo kamid ah koonfurta gobolka Mudug ee bartamaha Soomaaliya, taas oo lagu beegsaday maleeshiyaad ka tirsan Al-Shabaab.

Duqeynta ayaa si gaar ah uga dhacday meel 40 KM u jirta degmada Xarardheere oo ay isku uruursanayeen xubno ka tirsan Al-Shabaab.

Wararka ayaa sheegaya in duqeyntan lala eegtay saldhigyo ku yaalla halkaasi, isla markaana uu jiro khasaare la gaarsiiyay kooxda.

Saraakiil ka tirsan milatariga Soomaaliya oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in duqeyntaas looga hortegay weerar ay Al-Shabaab ay doonayeen inay ku qaadaan degmada Xarardheere ee gobolka Mudug.

Sidoo kale saraakiisha ayaa sheegay in Shabaabkii ugu badnaa ay halkaasi ku noqdeen dhimasho iyo dhaawac, sida ay hadalka u dhigeen.

Waxaa kale oo ay intaasi ku dareen in la burburiyay gaadiid iyo xarumo ay kooxda ku lahayd goobaha la duqeeyay.

Xaaladda ayaa haatan ah mid aad u kacsan, mana jiro wax hadal ah oo kasoo baxay dhanka Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkaasi.

Mudug ayaa waxaa maalmihii u dambeeyay ka socdat dhaq-dhaqaaqyo iska soo horjeeda oo ay wadaan ciidamada huwanta iyo maleeshiyaadka Al-Shabaab oo dib u qabsaday deegaano ku yaalla gobolkaasi.

New York (Caasimada Online) – Booliiska magaalada New York ee dalka Mareykanka ayaa lacag dhan $17.5 milyan ku bixinaya dacwad ay so gudbiyeen labo haween Muslimiin ah oo lagu qasbay inay xijaabka siibaan mar ay sawirro ka qaadayeen booliiska laga shakisan yahay.

Dacwaddan oo ku muddeysneyd 2018 ayaa lagu sheegay in xoriyadda diimeed ee Jamila Clark iyo Ariwa Aziz meel looga dhacay, sidoo kalena arrimahooda u gaarka ah loo dhacay.

Sida laga soo xigtay qareennada, in ka badan 3,600 oo qof ayaa laga yaabaa inay helaan lacagta sida la qorsheeyay.

Siyaasadda booliiska ayaa oggolaatay in sawir lagu galo xijaabka afar sano kahor. Maamulka Magaalada New York City ayaa sheegay in kiiskan uu albaabka u furay in isbeddel toos ah la sameeyo.

Heshiiska magdhowga, ayaa si kastaba, waxaa qasab ah inuu ansixiyo xeer ilaaliyaha federaalka oo kiiskan ku daba jiray.

Sida laga soo xigtay dokumentiga maxkamadda, Ms. Clark ayaa oysay, iyadoo sheegtay inay dooneysay inay xijaab xirato waxayna ka codsatay booliiska inay gashato xijaabkeeda mar ay sawir ka qaadayeen.

“Markii ay igu qasbeen inaan xijaabka iska siibo, waxaan dareemay qaawani. Ma hubo haddii erayadu ay qiyaasi karaan sida aan u dareemay in meel la iiga dhacay,” ayay ku tiri war ay soo saartay Jimcihii.

“Aad baan ugu faraxsanahay inaan qeybteyda ka qaatay caddaalad u keenidda kumannaan reer New York ah.

“Heshiiskan wuxuu caddeynayaa inaan saxanaa sanadahaas oo dhan markii aan lahaa waa khalad inaan xijaabkeyga u siibo si sawir la iiga qaado,” ayay tiri.

Qareennada haweenka ayaa ku dooday in booliiska lagu qasbo inay xijaabkooda dhigaan marka ay sawir ka qaadayaan eedeysanayaasha ku sugan xarunta booliiska ay meel uga dhacayso xoriyaddooda diimeed iyo xitaa xuquuqdooda.

War uu helay wargeyska New York Times, ayaa waxaa lagu sheegay in waaxda caddaaladda ee magaalada ay sheegtay in heshiiskan uu “si taxadar leh isugu dheellitirayo xushmadda ay waaxdu u heyso arrimaha diinta ee aadka loo rumeysan yahay iyadoo muhiim ay tahay xoojinta sharciga loo baahan yahay marka sawir la qaadayo”.

“Cahdigan wuxuu u adeegayaa danaha dhammaan.”

Lacagta ayaa la filayaa in loo kala qeybiyo kumannaan dacwad soo gudbiyay kuwaasoo la xiray intii u dhaxeysay March 2014 ilaa August 2021. Qareennada ayaa sheegay in shakhsiyaadka ay heli karaan ugu badnaan $7,000 ilaa $13,000.

Golaha Xiriirka Islaamiga ah ee Mareykanka (CAIR), oo ah kooxda ugu weyn Mareykanka ee u ololeysa arrimaha Muslimiinta, ayaa ammaanay haweenka, iyagoo sheegay in isbeddelka uu saameyn doono haweenka diimaha kale heysta ee sidoo kale xirta maro-diimeedka madaxa lagu xirto.

“Waxaan mahad u direynaa haweenka Muslimiinta ah ee sida geesinnimada leh ugu adkeystay tan, iyagoo sababay isbeddel siyaasadeed oo ay ka faa’iidi karaan kuwo badan oo si isku mid ah waajibaad diini ay u tahay,” ayuu yiri madaxa CAIR ee New York, Afaf Nasher.

Sidee Puntland ugu dhaqantay sida Jamhuuriyad madax-banaan oo kale?

Isha BBC

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladaha Soomaaliya iyo Sacuudiga ayaa maanta gaaray heshiis cusub oo dhowr qodob ka kooban, kaas oo quseeya dhinayada difaaca, gaar ahaan damaca Itoobiya ee badda Soomaaliya, iskaashiga ganacsi, maalgashiga tooska ah, la dagaalanka argagixisada iyo qodobo kale oo muhiim ah.

Ugu horeyn bayaanka laga soo saaray shirkii madaxda Sacuudiga uu la yeeshay madaxweyne Xasan Sheekh waxaa lagu adkeeyey madax-banaanida Jamhuuriyadda Soomaaliya.

Boqortooyada Sacuudi Carabiya ayaa soo bandhigtay sida ay u garab taagan tahay midnimada iyo madax-banaanida Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Sacuudiga ayaa qiray inuu gef iyo dhibaatada uu xambaarsan yahay heshiiska sharci darrada ah ee Itoobiya ay la gashay maamulka Somaliland.

Sacuudiga ayaa hoosta ka xariiqay in heshiis beenaadkaas uu caqabad ku yahay deris wanaagga iyo xasiloonida gobolka.

Arrimaha Difaaca iyo Amniga

Dowladda Sacuudiga waxay muujisay inay garab taagan tahay howlgallada dowladda Soomaaliya ay dalka kaga xoreyneyso argagixisada, waxayna beesha caalamka ugu baaqday in ciidamada xoogga Soomaaliya lagu garab istaago dagaalka ka dhanka ah argagixisada oo laga gaaray guulo muuqda oo muhiim ah.

Sidoo kale dowladda Sacuudiga ayaa soo dhaweysay qaraarkii cunaqabateynta hubka looga qaaday Soomaaliya, kaas oo wax badan ka tari doona in dowladda Soomaaliya ay ka adkaato argagixisada.

Arrimaha Maalgashiga iyo Ganacsiga

Dowladaha Soomaaliya iyo Sacuudiga ayaa adkeeyey kobcinta iskaashiga dhaqaalaha iyo maalgashiga, gaar ahaan dhinacyada beeraha, xoolaha, qeyraadka badda, dekedaha iyo isku socodka bulshada. Soomaaliya iyo Sacuudiga ayaa hoosta ka xariiray in koror badan uu ku yimid is dhaafsiga ganacsiga.

Arrimaha Tamarta, Shidaalka iyo Is-bedelka Cimillada

Labada dowladood ayaa isku afgartay inay iskaashi dhow ka yeeshaan arrimahaas, waxayna dowladda Soomaaliya ku amaantay Sacuudiga doorka hoggaamineed oo ay ka qaadaneyso isku dheelitirka suuqa caalamiga ah ee shidaalka iyo hiigsiyada ku aadan Bariga Dhexe oo cagaar ah, si loo wajaho saameynta is bedelka cimillada.

Ugu dambeyntii Soomaaliya iyo Sacuudiga waxay ku heshiiyeen in la xoojiyo iskaashiga ku aadan arrimaha tamarta, korontada, duulimaadyada tooska ah, isgaarsiinta, tiknoolajiyadda, waxbarashada, cayaaraha iyo guud ahaan arrimaha bulshada.

Sidee Puntland ugu dhaqantay sida Jamhuuriyad madax-banaan oo kale?

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa heshiis la saxiixatah sanduuqa caalamiga ee horumarinta beeraha, kaasi oo Soomaaliya lagu siinayo lacag dhan $31.22 Milyan oo dollar.

Lacagtan ayaa loogu tala-galay barnaamijyada taageerada ee la xiriira sugnaanta cunnada iyo reer miyiga, ayada oo la marsiin doono barnaamijka u adkeysiga hab-nololeedka miyiga (RLRP).

Tallaabadan ayaa ku timid isbeddelka hanaanka dowliga ee Soomaaliya iyo deyntii dhawaan dalka laga cafiyay, sida uu sheegay wasiirka beeraha iyo waraabka Soomaaliya Maxamed Cabdi Xayir Maareeye.

“Soomaaliya waxaa u furmay maal-gashiga iyo mashaariicdii horumarinta kadib dayntii dalka laga cafiyey. IFAD waxay dalka dib ugu howl-galaysaa burburkii dalka ka dib,, taas oo ka shaqaysa horumarinta beeraha,” ayuu yiri Wasiir Maareeye oo la hadlay BBC.

Sidoo kale waxa uu sheegay in mashruucan malaayiinta doolar ku kacaya lagu hagaajinayo nolosha beeralayda, islamarkaana laga caawinayo dabeecadaha isbeddelka cimilada iyo adkaysigooda.

“Hadda lacagta waxaa la hayaa 11 milyan oo dollar oo haya’adda IFAD, marka intaas ayaa mashruuca lagu bilaabayaa qaybtiisa hore,” ayuu yiri Wasiir Maareeye, oo sidoo kale sheegay in lacagta kale ku soo dhamaan doonto muddo 8 sano oo qorshaha mashruucani socon doono.

Dhulka beeraha ku haboon ee Soomaaliya ayaa heli doona mudnaanta mashruuca gaar ahaan maamullada HirShabelle, Jubaland iyo Koonfur Galbeed, sida uu Wasiir Maxamed Cabdi Xayir Maareeye.

Si kastaba, mashruucan ayaa noqonaya kii ugu horreeyay ee ay IFAD si toos ah uga maal-geliso Soomaaliya, tan iyo markii dalka laga cafiyey deymihii balaayiinta dollar ahaa ee muddo dheer lagu lahaa Soomaaliya, wuxuuna imaanaya xilli dowladda federaalka ay dadaal badan ku bixineyso kor u kaca dhaqaale iyo dakhli ee gudaha dalka, oo sanadkaan kor u kac sameeyay.

Sidee Puntland ugu dhaqantay sida Jamhuuriyad madax-banaan oo kale?

Muqdisho (Caasimada Online) – Faah-faahino dheeraad ayaa kasoo baxaya howlgal qorsheysan oo xalay ciidamada dowladda ay ka fuliyeen deegaanka Hanti-wadaag ee gobolka Shabeellaha Hoose.

Howl-galkan oo ay fuliyeen ciidanka kumaandooska Danab ayaa lagu dilay afar xubnood oo uu ku jiro horjooge magaciisa lagu sheegay Zubeyr.

Ninkaan ayaa ahaa madaxa amniga ee kooxda Al-Shabaab ee gobolka Shabeellaha Hoose.

Howl-galka ayaa sidoo kale waxaa lagu bur-buriyay fariisimahii kooxda ku laheyd deegaanka Hanti-wadaag ee gobolka Shabeellaha Hoose, sida lagu yiri qoraal kasoo baxay dowladda fedaraalka Soomaaliya.

Al-Shabaab ayaa dagaalka socda looga dilay horjoogayaal sare, ayada oo horraantii sanadkaan un howl-gal dhanka cirka ah oo ka dhacay deegaanka Nuun-Garre oo hoostaga degmada Awdheegle lagu dilay laba horjooge oo muddooyinkii dambe si aad ah loogu raadjoogay.

Labada horjooge ee lagu dilay howl-galkan ayaa kala ahaa; Cumaraani Maxamed Malaaq oo ahaa horjoogihii deegaanka Bariire iyo horjoogihii baadda iyo boobka dadka beeralayda ah u qaabilsanaa Khawaarijta kaasi oo lagu magacaabi jiray Saabir.

Si kastaba, ciidamada dowladda ayaa maalmihii lasoo dhaafay kordhiyay howl-gallada qorsheysan ee lagu bartilmaameedsanayo goobaha ay ku sugan yihiin dagaal-yahaanada Shabaab, xilli bilihii lasoo dhaafay uu hoos u dhac ku yimid gulufka ka dhanka ah kooxda.

Sidee Puntland ugu dhaqantay sida Jamhuuriyad madax-banaan oo kale?

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, Mudane Xamza Cabdi Barre oo maanta soo saaray wareegto ayaa magacaabay wasiirro cusub oo kamid noqonayo golihiisa wasiirada.

Wareegtadan ayaa waxaa lagu soo dhammeystiray wasaarado waa wayn oo in muddo ah bannaanaa, sida wasaaradda arrimaha dibadda iyo tan amniga gudaha.

Xamza ayaa soo magacaabay illaa 4 wasiir iyo hal wasiiru dowle, kuwaas oo ay kamid yihiin:-

Axmed Macallin Fiqi oo loo magacaabay wasiirka arrmaha dibadda Soomaaliya, waxaana xilkii uu hayay ee wasaaradda arrimaha gudaha loo magacaabay Cali Yuusuf Xoosh.

Sidoo kale Janaraal Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil Fartaag ayaa waxaa loo magacaabay wasiirka amniga gudaha, halka Xildhibaan Cabdullaahi Bidhaan Warsame isna loo magacaabay wasiirka tamarka iyo biyaha Soomaaliya.

Maxamed Aadan Macallin ayaa isaguna loo magacaabay wasiirka boostada, halka Axmed Cumar Maxamed loo magacaabay waiiru dowlaha wasaaradda bay’ada iyo isbeddelka cimilada Soomaaliya.

“Wareegtadan waxa ay dhaqan-geleysaa marka uu saxiixo ra’iisul wasaaraha, XJfS Mudane Xamza Cabdi Barre, waxaana lagu soo saari doonaan faafiinta rasmiga ah ee JFS”ayaa lagu yiri qoraalka.

Magacaabistan ayaa kusoo aaday, xilli ay Villa Soomaaliya ku guuleysatay wax ka beddelka dastuurka, ayna sidoo kale taagan tahay xiisad u dhexeyso dalalka Soomaaliya & Itoobiya.

Sidee Puntland ugu dhaqantay sida Jamhuuriyad madax-banaan oo kale?

Riyaad (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo haatan ku suga dalka Boqortooyada Sacuudi Carabiya ayaa kulan gaar ah la yeeshay Dhaxal-sugaha dalkaasi, Amiir Maxamed Binu Salmaan Binu Cabdi-casiis.

Labada mas’uul ayaa ka wada-hadlay arrimo ay kamid yihiin xaaladda gobolka, xoojinta iskaashiga iyo xiriirka qotoda dheer ee ka dhexeeya Soomaaliya iyo Sucuudiga.

Sidoo kale waxa ay isla soo hadal qaadeen heshiiska sharci darrada ah ee ay Itoobiya la gashay Somaliland, arrimaha dhaqaalaha, maalgashiga, ganacsiga, difaaca iyo amniga madax bannaanida Soomaaliya.

Intaas kadib Boqortooyada Sucuudi Carabiya ayaa dhankeeda soo bandhigtay sida ay u garab taagan tahay midnimada iyo madax bannaanida Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya oo ay haatan is hayaan Itoobiya oo kusoo xadgdubtay baddeenna.

Sacuudiga ayaa tilmaamay gafka iyo dhibaatada heshiiska sharci darrada ah ee Itoobiya ay la saxiixatay Maamulka Soomaaliland, kaas oo caqabad ku ah daris-wanaagga iyo xasilloonida Gobolka.

Madaxweynaha Soomaaliya oo waddanka Sacuudiga u tegay Cimro ayaa isaga oo ku sugan Masaajidka Xaramka ugu soo duceeyay shacabka Soomaaliyeed  amni, nabad iyo horumar.

Xasan Sheekh ayaa waxaa safarkan ku whelinaya Wasiirro ka tirsan xukuumadda Soomaaliya oo ay ka mid yihiin wasiirka maaliyadda, wasiirka gaashaandhigga, wasiirka ganacsiga iyo masuuliyiin kale.

Boqortooyada Sacuudiga ayaa kamid ah dowladaha Carbeed ee sida wayn u taageero Soomaaliya, waxayna dalka ka fulisaa mashaariicyo kala duwan oo waa wayn.

Sidee Puntland ugu dhaqantay sida Jamhuuriyad madax-banaan oo kale?

Muqdisho (Caasimada Online) – Xildhibaannada Soomaaliya ayaa dhawaan u codeeyey wax ka beddelka dastuurka oo muddo dheer aan la qabyo tirin. Waxaa taas dhinac socday in Soomaaliya ay ku dhaqmaysay nidaam awood qaybsi, oo ku salaysan afar beelood iyo bar.

Qodobbada dastuurka ee wax laga beddelay waxaa ka mid ah doorashada madaxweynaha oo ay shacabka toos u soo dooran doonaan, iyo in madaxweynuhu uu magacaabi karo xilkana ka qaadi karo ra’iisul wasaaraha isagoo aan baarlamaanka soo marsiin, iyo in seddex xisbi ay dalka ka jiri doonaan, waxaana sida muuqata ay taasi saamayn ku yeelan doontaa nidaamkii xildhibaannada sida tooska ah ay qabaa’ilku u soo xuli jireen.

Sidoo kale waxay shacabku soo dooran doonaan hogaamiyaha iyo hogaamiye ku xigeenka dawlad goboleedka, golaha wakiillada dawlad goboleedka, iyo golaha deegaanka, duqa magaalada iyo ku xigeenkiisa, iyo dawladaha hoose.

Hanaanka 4.5 ayaa la soo billaabay sannadkii 2000, markii ay madaxda Soomaalidu isugu tageen dalka Jabuuti, si loo helo “Xal” ay qabaa’ilku isaga dhex arkaan haykalka siyaasadeed ee dalka ee awoodda lagu qaybsanayo.

Dadka siyaasadda indha-indheeya way ku kala argti duwan yihiin in isbeddelka dastuurka uu saamaynayo nidaamka awood qaybsiga, iyo guud ahaan mustaqbalka hanaanka qabaa’ilku awoodda ku qaybsanayeen dhowr iyo labaatankii sano ee u dambeeyey.

Haddaba dastuurka dhawaan loo codeeyey sidee u saamaynayaa hanaankii awood qaybsiga ee 4.5.

“Nidaamka 4.5 waa nala fogaaday, waxaa markiisii hore loogu tala galay inuu muddo gaaban shaqeeyo, faa’iido iyo khasaarena waa watay. Marka ugu horreysay waxaa lagu soo dhisay dawladnimada, qabaa’ilka qaarkoodna waa ka faa’iideen oo wax aysan weligood arag ayey ku heleen, qaarna dadka ayey la sinmeen, dadna dareen ayey galisay oo waxaa la dareensiiyey in ay dadka kale ka xuquuq yar yihiin,” ayuu yiri Maxamed Nuur Qalimow oo ka faallooda arrimaha Soomaaliya.

Saamaynta ugu weyn ee dastuurka uu awood qaybsiga ku yeelan doono ayuu kutilmaamay Qalimow dhinaca doorashada oo baarlamaanka iyo golayaasha deegaanka doorasho lagu soo geli doono.

“Maadaama ay dadweynuhu soo dooran doonaan murashaxiinta, waa in guddiga doorashada uu cayimo xuduuddo iyo deegaan doorashooyin, ayna shuruudaha doorashada xildhibaanka ku saleeyaan tirada dadka ku nool deegaan doorashada iyo baaxadda dhulka deegaan doorashada, waayo meelaha qaar dad badan ayaa ku nool, qaarna dad yar, suurtogalna maaha in isku si loola macaamilo meel ay ku nool yihiin 1,000 qof iyo meel ay ku nool yihiin 100,000 oo qof,” ayuu sii raaciyey Qalimow. Nidaamkaas wuxuu meesha ka saarayaa sida muuqata soo xulista odayaasha qabaa’ilka ay soo xuli jireen xildhibaannada Baarlamaanka.

Dhinaca nidaamka xisbiyada ee dastuurku dhigayo marka la eego ayaa isna ka mid ah arrimaha cusub ee sii fogeynaya awood qaybsiga qabaa’ilka.

“Haddaan caalamka kale eegno, siyaasadda waxaa isku haya mucaarad iyo muxaafad, Soomaaliyana lama yaabayno in xisbiyada aan talada haynin ay xisbiga talada haya u shirkoobaan, ama u xisbiga talada haya mid ka mid ah labada xisbi ee kale soo jiito, inay laba is raacdana la yaab ma lahaanayso,” ayuu sii raaciyey Qalimow oo ku tilmaamay in nidaamkaas xisbiyada uu meesha ka saari doono awood qaybsiga qabiilka ku dhisnaa.

Dhinac kale marka laga fiiriyo, Qalimow iyo siyaasiyiin kale waxay rumaysan yihiin in aan qabiilkii weli laga wada guurin.

Prof. Maxamed Cumar Dhalxa oo muddo dheer soo ahaa xildhibaan baarlamaan oo lagu soo xuli jiray 4.5 wuxuu weli aaminsan yahay in siyaasadda qabiilka ku dhisan ay sii jiri doonto, oo hadda uun ay sii xoogaysatay.

Wuxuu sheegay in beelaha uu ka soo jeedo ay yihiin kuwo ku dhib qabay nidaamka 4.5, wuxuuna intaa ku daray in marka laga yimaado dastuurka qoran ay beelaha “waaweyn” qaadan doonaan xubnaha muhiimka ah “madaxweyne reerki qaadan jiray ayaa qaadanaya, ra’iisul wasaare reerkii qaadan jiray ayaa qaadanaya, golaha wasiirradana sidaas ayaa loo qaybinayaa. Magaca uun baa la beddelay mooyee qaab dhismeedka iyo heykalka waxba iskama beddelin,” ayuu yiri Prof. Dhalxa.

“Qabiilka waa ku sii dhex jiri doonaa siyaasadda Soomaaliya. Dalalka Soomaaliya jaarka la ah ee madaxda tooska loo s doorto ama dalalka Afrikaanka ah badankood weli waxaa siyaasadooda xoog badan ku leh miisaanka qabiilka. Qabiilka ma dhamaanayo laakin saamayntiisa ayaa la yarayn karaa,” ayuu yiri Maxamed Nuur Qalimow.

Wuxuu u arkaa tani inay tahay talaabadii ugu horreysay ee meesha ka saaraysa in qabiilku uu siyaasiga soo doorto “Waxay dhaamaysaa in oday dhaqameed uu wax soo doorto, waxayna abuuraysaa fursad ay dadku ku helayaan xaqooda dastuuriga ah ee ah in ay wax dooran karaan, lana soo dooran karo, waana billow fiican,” ayuu yiri Qalimow. 

Isha: BBC Somali

Sidee Puntland ugu dhaqantay sida Jamhuuriyad madax-banaan oo kale?

Muqdisho (Caasimada Online) – Sheekh Cali Wajiis ayaa si cajiib ah uga hadlay khilaafka ka dhaxeeya dowladda federaalka iyo qaar ka mid ah dowlad goboleedyada dalka, isagoo tusaaleyn ka bixiyey waxa uu muteysanayo maamulkii ka hor yimaada amarrada dowladda dhexe.

Sheekh Cali ayaa sheegay in wadankaan loo dhaariyey oo dadka Soomaaliyeed ee malaayiinta ah ay doorteen madaxweyne Xasan Sheekh, isagoo ku taliyey in looga dambeeyo xukunka dalka.

“Hoggaanka umadda Soomaaliyeed ee sharciga ah waa Dr. Xasan Sheekh, cid ka hor imaa karta ma jirto, maamul goboleed, baarlamaan iyo xukuumad wax diidi kara amarkiisa ma jiraan, federaalku waa nidaamyada dowliga ah ee ugu casrisan caalamka, laakiin sida hadda aan u dhaqmeyno maaha federaal,” ayuu yiri Sheekh Cali.

Wuxuu soo hadal qaaday khilaafka Puntland iyo dowladda federaalka, ugu horeyn wuxuu ka digay in khilaafkaas la qabiileeyo, sidoo kale wuxuu Sheekh Cali ku taliyey in qof kasta dembiga uu geysto lagu xisaabo oo dad kale aan la garaafeyn.

“Maamul goboleedkii diida amarka dowladda, waxay xaq u leedahay dowladda dhexe inay weerarto oo awood adeegsato, soona xirto ninka ugu sareeya ee amar diidada sameynaya, dalkana kala jaraya,” ayuu yiri Sheekh Cali Wajiis.

Wuxuu sheegay in federaal la qabyaaladeeyey ay ku dhaqanto Soomaalidu, isagoo bogaadiyey qorshaha Madaxweyne Xasan Sheekh uu hadda ku saxaayo waxyaabihii ka qaldanaa dastuurka dalka.

“Puntland ayaa maalmahaan la hadal hayaa, dadka reer Puntland waa kuwa ugu wadanisan, uguna dowlad aqoon iyo kala dambeyn badan Soomaalida, marka dembi hal qof leeyahay umad dhan looma saari karo,” ayuu hadalkiisa ku sii daray Sheekh Cali Wajiis.

Sheekh Cali Wajiis ayaa caan ku ah in mar kasta uu taageero madaxweynaha xukunka jooga, sidoo kale hadalkiisaan wuxuu ku soo aaday iyadoo Puntland ay sheegtay inay xiriirka u jartay dowladda federaalka.

Hoos ka daawo

Garoowe (Caasimada Online) – Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya dil qorsheysan oo xalay ka dhacay gudaha magaalada Garoowe ee xarunta gobolka Nugaal, kaas oo loo gaystay askari ka tirsanaa ciidamada ammaanka Puntland.

Marxuumka oo lagu magacaabi jiray Cabdixakiin Fiqi ayaa waxaa lagu toogtay bartamaha Garoowe, sida ay sheegeen saraakiisha laamaha amniga Puntland.

Falka dilka ah kadib ciidamada oo sameeyay howlgal deg deg ah ayaa gacanta kusoo dhigay eedeysanihii ka dambeeyay falkaas oo magaciisa lagu sheegay Cabdinuur Bashiira Maxamed.

“Howlgal qaatay Saacado kooban oo uu hogaaminayay Taliyaha qaybta boliska G.Nugaal ayaa gacanta lagu dhigay eedaysane Abdinuur Bashiir Maxamed oo ku eedaysan dilka marxuun Abdixakiin Fiqi oo ka tirsanaa ciidamka booliska G.Nugaal oo caawa fiidkii lagu dilay magaalada Garoowe” ayaa lagu yiri warsaxaafadeed kasoo baxay Booliska Puntland.

Sidoo kale taliska ayaa intaasi ku daray in soo qabashada eedeysanaha ay soo gacan geliyeen ehelladiisa, ayna u mahadceliyaan maadaama ay la shaqeeyeen ciidanka amniga.

“Taliyaha ayaa uga mahadceliyey ehelada eedaysanaha oo gacan ka siiyay soo qabashadiisa isagoo fariin adag u diray kuwa caadaystay waxyeelaynta muwaadiniinta, sharciguna uu kawayn yahay cidkasta” ayaa lasii raaciyay qoraalka.

Puntland aya sidoo kale farriin u dirtay shacabka waxayna ka codsatay inay la shaqeeeyaan laamaha amniga, si looga hortago wax kasta oo halis ku ah amniga.

“FIIROGAARAH: Haddii aad heshid xog ku saabsan falal Amni daro ama aad arragtid wax aad ka shakisan tahay iyo wax walba oo la Xiriira dhaq-dhaqaaqa Amniga Puntland, isla markaana aad ku sugan tahay gudaha dalka” ayaa lagu soo gabagabeeyay warsaxaafadeedka.

Garoowe oo kamid ah magaalooyinka ugu amniga wanaagsan Soomaaliya ayaa waxaa mararka qaar ka dhaca dilal qorsheysan, inkastoo ay dadaallo sameeyaam ciidamada ammaanka ee ku sugan magaaladaasi.