W/Q: Maxamed Hirad 

Arar:

Runtii waa su’aal ay adag tahay in  jawaab waafi ah laga bixiyo. Waxa taas daliil u ah, siina adkaynaya innaga oo aan illaa maanta hayn qoraallo ama dokumantiyo taariikhi ah oo arrintaas wax ka yidhi. Waxa keliya ee aynu cuskannaa inta badan waa qoraallo kooban oo dad ajnebi ahi ay qoreen, xilliyo mudada laga joogaa ay aad u yar tahay, marka la barbar dhigo inta ay qowmiyadda Soomaaliyeed soo jirtay. Waxa intaas dheer, kuwaas oo aan dhul badan oo Soomaaliyeed marin, sidaa awgeedna xogta ay ururiyeen ay ku salaysan tahay dad iyo degaanno kooban.

Mar haddii xaal sidaas yahay, qofka doonaya in uu baadhitaan ku sameeyo mawduucan oo kale waxa ku adkaanaya in uu helo qoraallo badan oo uu raadraaco. Marka maqaalkan kooban waxa uu xooggiisu ku salaysan yahay aqoonta duqay Soomaaliyeed oo degaanno door ah oo kala geddisan deggen ama ku barbaaray, aqoon fiicanna u leh qabaa’ilka iyo xogo kale oo aan ka soo ururiyay qoraallo kooban. Waxa intaas dheer oo aan qoraalkan yar iyana u adeegsanayaa suugaanta Soomaalida oo ay ku jiraan sheekooyinka iyo odhaahaha Soomaalida dhexdeeda caanka ka ah.

Aqoonayahanada dersa asalka Soomaalidu waxa ay sheegeen in magaca Soomaali oo qoran ay markii u horraysay ku arkeen hees Xabashi ahi oo ay ku tilmaamayaan qoladaasi sida ay uga guulaysteen dagaal dhex maray iyaga iyo Soomaalida. Marka waxa la dhihi karaa ama muuqata in aan magaca Soomaali laftiisa xog badan laga hayn wixii ka horreeyay dagaaladii Imaam Axmed Guray. Waxase jirta ama laysla garan karaa markii diinta islaamku soo gaadhay dalkan, in dad badani ku noolaayeen degaanka Soomaalida.  Kuwaas oo magac, Diin, iyo dhaqan u gaar ah lahaa. Waxa illaa haddeer jira wax badan oo ka sii baaqi ah raadadkii iyo dhaqamadii dadkaas. Waxa tusaale inoogu filan, dab shidka, xabaalaha,  sida taallo tiiryaadka, curraafaynta iyo samaanyaha oo dhammaan laga helo ama ka jira geyiga Soomaaliyeed.

Waxa ay aqoonyahanno badani iyana isku raacsan yihiin in dhulkii loo yaqaannay Punt uu hadda ka mid yahay degaanka Soomaalida, dadkii ku dhaqnaana ay Soomaalidu asal ku leedahay.

Daraasado lagu sameeyay hiddaha (genetics) Soomaalida ayaa iyana caddeeyay in dadka Soomaaliyeed ay asal la wadaagaan dadyowga kale ee ku dhaqan Itoobiya, Ereteriya iyo Waqooyiga Afrika sida qawmiyadaha Oromada, Canfarta, Berberka iyo xataa Carabta Waqooyiga Afrika. Waxa intaas dheer afafka qowmiyadahaasi ku hadlaan oo ay isku bah yihiin afka Soomaaliga. Daraasadaha hiddaha asalka Soomaalida lagu sameeyay waxa ay caddeeyeen  in dadyowga ku dhaqan Geeska Afrika ee ay Soomaalidu ka mid tahay ay yihiin ummad gaar ah (Distinct Seperate Race) oo ka duwan ummadaha la jaarka ah sida Carabta iyo Afrikaanka kale. Waxa intaas dheer oo daraasadahaas koobani sheegayaan in qawmiyadda Soomaalidu ay jirtay muddo ka badan 4,000 oo sano.

Markii diinta Islaamku ka dhalatay Jasiiradda Carbeed oo sida aynu wada ognahay bad yari u dhaxayso iyada iyo Soomaaliya ayaa waxa markiiba ay si hawl yar ugu soo tallowday dhinaca degaanka Soomaalida. Diintaas oo dabcan muddo dheer qaadatay in Soomaali oo dhan ay wada gaadho. Hase yeeshee waxa xaqiiqo ah in ay raad weyn ku yeelatay dhaqanka Soomaalida oo xilligan la joogo dhammaantood wada Muslim ah. Waxase adag in la aamino ama waxa aynu odhan karnaa macquul ma aha dhawr wadaad baa qaran dhan sahal ku qabsaday muddo qaaban.  Ama dhawrka Shiikh ee ay Soomaalidu sheegato iyo carruurtiisii baa ka adkaaday oo qaarna dadkii dalkan ka buuxay laayey, intii kalena bara kiciyey oo dhulkii ka qaaday.  Midda kale waxa isweydiin mudan meeye dadkii diinta ay u laqimayeen ee dhexdooda diinta ka faafinayeen? Iyagii keliya  iyo carruurtoodii baa dalkii oo dhan u hadhay, waa arrin aad cajiib u ah oo caqligu aanu qaadan karin!

Markaynu qodobkan ka hadalkiisa soo koobno, sida la garan karo Soomaalidu waxa ay ka soo jeeddaaa dadkii dalka joogay ee diinta la soo gaadhsiiyay muddo hadda kun sano ka badan laga joogo. Waxa ayse dhaqan badan la wadaagaan muslimiinta ku dhaqan Bariga Dhexe iyo dalalka kale ee caalamka Islaamkaba.

Hayb beddelashada Soomaalida:

Ugu horrayn marka aynu arrintan ka hadalaynno waxa mudan marka hore in aan isweydiinno  Soomaalida ma dhacdaa in ay haybtoodii hore ka guuraan? Jawaabta su’aashaas oo koobani waxa ay tahay “Haa”. Waxa hubaal ah kollay in  lixdankii sannadood ee aan anigu wax kala garanayey dad badani ay  haybtoodii bedesheen oo qolo kale ku biireen. Si aynu arrintaa xaqiiqooyin cad ugu keenno waxa aan halkan ku soo bandhigayaa dhowr tusaale oo innoo iftiiminaya sida qabaa’ilka Soomaaliyeed u hayb bedeshaan.

Waxa haddaba jira qabaa’illo badan oo aan la isku diidanayn in ay yihiin bahwadaag ama isbahaysi. Waxa qolyahaas ka mid ah Digil iyo Mirifle, Jaarso, Ciise, Akisho, Bursuug, Garre, Maalin Guur, Muddulood iyo kuwo kale oo badan.

I970 kii ayaa waxa aan fasax damcay in aan ku tego magaalada Baydhabo. Xilligaas waxa waddanka ka dillaacay cudurka loo yaqaan Daacuun Calooleedka. Taas oo dhalisay in magaalooyinka iyo gobolada la kala xidho. Waxa aan ku xannibmay tuulo yar oo Baydhabo iyo Buur Hakaba u dhaxaysa. Dadkii deganaa ayaan qof keliyana ka af garan waayey.  Akhirkii waxaan masaajid yar ka helay oday saagaashan jir ah oo caalim ah oo na tujinayey.  Isagii baan isku af garanay luqadda carabiga oo fusxa ah.  Laba habeen oo aan wadaadkaas meel la joogay waxyaabo badan baan ka faa’iiday oo ka qortay. Waxaan waydiiyey, dadka dhulkan degani waa ayo? Waxa uu iigu jawaabay waa Soomaali.  Yay ka yihiin baan idhi?  Waxa uu iigu jawaabay waa Soomaali oo idil.  Waxaan weydiiyey Raxan Weyn waa ayo? Wuxuu igu yidhi waa dhulka oo waxa uu magacaasi tilmaamayaa, waa dhulkii raaxada badnaa. Waxa kale oo aan waydiiyey Digil iyo Mirifle waa ayo? Wuxuu iigu jawaabay dadkaa qaarna beeraha ayay ku dhaqmaan oo waa Digil, Miriflena waa xoolalay. Sida odaygaasi qirayo Raxan Weyn waa is bahaysi ka kooban qabaa’illo badano oo Soomaaliyeed.

Waxa sidoo kale iyana ah qabiilka Ciisaha oo waxa la yidhaa waxa ay u kala baxaan jilibadoodu Ciise iyo soo raac oo sida magacaasi tlimaamayo innoo iftiiminaysa in ay isbahaysi yihiin. Jilibada soo raaca ayaa waxa inta badan dhacda in qabaa’il badani yidhaahdaan annaga ayay asal ahaan naga soo jeedaan.

Qabaa’ilkan iyagu qirta in ay isbahaysi yihiin sida kuwa aan kor ku soo sheegnay, waa kuwa inta badan ay qabiilooyinka kale bililiqaystaan, gaar ahaan beryahan dambe ee qabyaaladdu siyaasadda aad u gashay ee ay xamaasadda badan yeelatay. Haddaan tusaale kooban kuwaas ka bixiyo jilibo dhowr ah oo Jaarso ah, gaar ahaan Warro Dhaqo ayaa intii ka dambaysay dagaalkii 1977 iyana u digarogtay reer Haaruun (reer, Isaaq, Ogaadeen) iyo Laylkase. Waxa sidoo kale iyana noqday xilliyadan dambe Jibriil Abokor (Sacad Muuse) Warro Oogo oo ahayd Jilib Akisho ah. Waxa iyana sheeko caan ah ka ah  Hargeysa iyo inta galbeed ka xigta odhaahda ah Akishadii Cabbanowday. Sheekadaas oo tilmaamaysa qoysas Akisha ahaa oo u hayb bedeshay reer Cabbane (Sacad Muuse). Waxa maanta jira Qoys intooda Jigjiga deggenina yihiin Akisho, inta Hargeysa ku dhaqanina yihiin reer Cabbane.

Hayb bedelashadu kuma koobna beelahaas aan kor ku soo tilmaamay oo qudha. Qabaa’ilada kale sida Daaroodka, Isaaqa, Hawiyaha iyo kuwa kale ee faraha badanba waa arrin si weyn uga jirta. Aan ku bilaabo Shiikhaash (Shiikhaal) oo berigii hore la odhan jiray waxa ay ka soo jeedaan Abubakar Siddiiq, sida ku qoran kitaabka la yidhaahdo Nasrul Mu’miniin ee uu qoray Shiikh Cabdullahi Qudubi, awowgoodna ahaa shiikha ku aasan magaalada Sheekh looguna magacdaray iyo reer shiikh Xasan Kalweyn oo sheegan jiray in ay ka soo jeedaan Cusmaan bin Cafaan. Haddaba Shiikhaash (Loo Boge, Aw Qudub, iyo Gendershe) iyo reer Xasan Kalweyn maanta waa hal reer oo loo bixiyay Martiile Hiraab, ahna qabiil Hawiye ah. Waxa iyana jira qabaa’ilka Xawaadle, Saransoor (Digoodi iyo Gaal Jecel), Gugundhabe iyo Odaajeen oo maanta aynu u naqaan in ay Hawiye yihiin, horese u ahaa qabaa’il iskood u taagnaa.

Waxa sidoo kale isna ahaa qabiillo iskood u taagan oo sheegan jiray in ay Saado yihiin ama Carab, reerka Isaxaaqa la yidhaa ee maanta ka midka ah jilibada Habar Yoonis iyo reer Doodka oo Habar Jeclo ka mid ah. Qolada Isaxaaqu waxa ay haybtoodii hore ka guureen illaa 50 kii sano ee u dambeeyay oo aan aniga laftaydu soo gaadhay, halka ay reer Doodku iyagu beri dhaweyd uun toos u sheegteen Habar Jeclo.  Waxa iyana intii xornimada ka dambaysay hayb bedeshay Fiqi Shinni oo ahaa Ajuuraan, haddase ah Ayaanle, Cayr, Habar Gidir. Waxa kale oo la sheegaa qolada la yidhaa Cumar dheer oo maanta ah  Wagar Dhac oo Mareexaan ah, in ay asal ahaan ka soo jeedaan Cayr, Habar Gidir. Qolada kale ee hadda la yidhaa Damal Muuse ee dega Galkacayo ayaa iyana illaa 64 kii ka hayb bedeshay Dir oo noqday Muuse Carre oo Habar Yoonis ah.

Waxa halkan malaha mudan in aan ku xuso sheeko beri dhexdii ahayd lagu faafiyay qaar ka mid ah wargeysyada ka soo baxa magaalada Hargeysa. Kaas oo qoray sheeko ku saabsanayd  laba reer oo haddeer kala ah Gadabuursi iyo Isaaq in ay wada siyaartaan hal oday oo ay wada sheegtaan in ay ka soo jeedaan. Labadaas reer ayaa qoraalku sheegay in ay istuseen in malaha ay isku asal yihiin, balse qolo weliba ku adkaysatay in ay halkeeda ku negaato.

Qolada Gadabuursiga oo marar qaar dadku ku tilmaamo isbahaysi waxa jira reero badan oo aan lagu murmin in ay qolyo kale yihiin. Waxa reerahaas ka mid ah Xeeb Jire oo la sheego in ay Shiikhaash yihiin, Muuse Fiin oo  la yidhaa waa Ogaadeen iyo reer Nuurka oo dadka qaarkiis ku sheego in ay Ciidagale ahaayeen.

Dhinaca gobolada bariga oo dad badani ku tilmaamo meesha Soomaalidu ay asalkeedii ka soo fidday ayaa waxa la sheegaa reero badan oo ku dhaqnaan jiray, maantase aan cidi ka joogin. Waxa qabaa’ilkaas ka mid ahaa Reer Waa Rag, Leg dhufso, Odayo qoyan, Qabsan Dulle, Qayraanshe iyo qolyo kale oo badan. Kuwaas oo maanta dhammaantood ku dhex milmay reerka Majeeteerteen ee Hartiga ah. Reerka Dhulbahantaha ayaa iyana la sheegaa in qolyo badani ku dhex milmeen. Tusaale ahaan waxa Dhulabahantaha dhexdiisa caan ka ah magaca la yidhaa Ilma Halal Gob ah oo la sheego in ay ahaayeen qabiil jiray, balse maanta Dhulabahante uun ka mid ah. Waxa iyana dhowr iyo tobankii sano ee u dambeeyay soo baxay qolada Jambeel oo la yidhi waa Cabdi Koombe. Anigu intii aan wax kala gartay oo 60 sano kor u dhaafay waxa aan maqli jiray Koombe waa 4: Geri, Harti, Xarle iyo Jiiraan. Jambeel waxa aan marar maqlay waa reer Cabdi oo Geri ah. Si kastaba ha ahaatee Cabdi Koombe waa wax aan hore u jirin, qoladaasina waxa suuragal ah in ay ama Geri yihiin ama Harti.

Haddaan qaybtan soo duuduubo waxa aan jecelahay in aan xuso qola Madhibaan ah oo sannadkan horraaantiis qolyo ka mid ah iyaga iyo xubno ka tirsan beesha Habar Yoonis isku dayeen in ay haybtooda u bedelaan qolo ay u bixiyeen Kuul Carre. Sheekadaas oo muddo dhowr bilood ah socotay waxa ay akhirkii ku baaba’day ka dib markii xubno muhiim ah oo ka tirsan labada dhinac ay ka horyimaaddeen mashruucaas.

Runtii halkan kuma dhamma tusaaleyaasha laga bixin karo hayb bedelashada iyo qabaa’ilka Soomaalida. Waxase aan la dafiri Karin in hayb ka guurku uu yahay arrin aan ku cusbayn Soomaalida dhexdeeda, balse loo baahan yahay in si cilmiyaysan loo derso. Waxa xaqiiqo ah in aanu jirin Soomaalida dhexdeeda qabiil odhan kara waxa aannu nahay saafi oo iskuma dhex walaaqnin. Haddii malaha DNA dooda la baadhi lahaa wax badan baa malahayga soo bixi lahaa oo kala caddaan lahaa.

Maxamed Hirad E-mail: xagar2000@yahoo.com

Sida uu boggiisa hore ku daabacay  29-kii August ee sanaddii 1910-kii wargeyska ” De Eemlander “oo ahaa wargeys ka soo bixi jiray magaalada Amersfoort ee waddanka Holland 12 dhallinyaro Soomaaliya una dhexaysay da’doodu 17 ilaa 20 jiryaal ayaa halis ku ah quluubta iyo wadnaha gabdhaha Jarmalka.

Wargaysku waxa uu intaa raaciyey in dhallinyada madowga ahi xadiiqadii ama jardiinadii ay joogeen mar qura uga soo dhaqaaqeen dhinaca 12 walaalaheena caddaanka ahaa( Blanke zusters) kuwaas oo dhallinyarada Soomaaliyeed farriimo jeceyl ah horay ugu soo qoray waa sida ay jariiradadu u dhigtaye.

Boolisku uma arkin wax fiican in Soomaalidu wax ka badan 2 ama 3 ay isula socdaan, si buuqa loo yareeyo, baaritaana loo sameeyo , waxaana hal maalin ay boolisku xireen xaafaddii Soomaalidu ka degeneed magaalada Berlin.

Haddaba xogta wargeyska in kastoo aan lagu dhaliili karin qaabka cunsuriyedeed oo ka muuqata ama laga dheehan karo hab qoraalka iyo erayada uu adeegsaday sida (Neegar) oo ula jeedeen madow Soomaalida ah, iyo in halis laga dhigo shukaansiga iyo xodxodashada dhexmartay ama dhexmari rabtayba hablaha Jarmalka iyo wiilasha Soomaliyeed,waayoo xilligaas oo aynu haatan ka joogno hal-qarni dunidu ma haysan neecawda xorriyadeed oo aynu maanta harsanayno,laakiin waxa aynu ka qaadan karnaa :

In magaalada Berlin ee waddanka Jarmalka Soomali fara badan ay ku noolaayeen 100 sano ka hor, oo xittaa xaafad dhan ay ka deganaayeen sida ku cad qoraalka wargayska.

In kastoo wargaysku xusin muddada ay ku noolaayeen dadkaasi Soomaliyeed waddanka jarmalka haddana waxa nooga muuqata qoraalka wargayska in ay muddo joogeen, waayo waxa ay ahaayeen dhallinyaro 17-20 jiryaal ah oo wax ku shukaansada luqadda Jarmrkalka, waxa ayna u muuqataa in ay meesha ku dhasheen oo waalidiintoodii uga soo horreeyeen.

Su’aasha is waydiinta mudani waxa ay tahay qaabkii ku soo galeen Soomaalidu halkaa ma xiriir ganacsi ayaa keenay illayn Soomaalidu waxa ay ahaayeen sida ku xusan taariikhda dad firfircoon oo xiriiro ganacsi oo qoto dheer la lahaa waddamo badan oo bariga fog iyo dunida yurub intaba lehe?

Wafdi caalami ah oo uu hogaaminayo wasiirka wasaarada arimaha Gudaha iyo amniga qaranka ayaa ka dagay magaalada Beledweyne ee xarunta Gobolka Hiiraan.

Cabdikariin Xuseen Guuleed wasiirka arimaha gudaha ayaa markii uu ka dagay magaalada Baladweyne waxaa si heersare ah usoo dhaweeyay maamulka Gobolka Hiiraan.

Wasiirka wa safarkiisii ugu horeeyay ee uu kaga dhaqaaqo magaalada Baladweyne,waxaana la sheegayaa in halkaasi ay kusoo dhaweeyeen saraakiil ka tirsan ciidamada Jabuuti.

Wasaa garoonka Ugaas Khaliif ee magaalada Baladweyne ka socda kulan ay qaadanayaan wafdiga wasiirka arimaha gudaha iyo saraakiisha ciidamada Jabuuti.

Lama oga waxyaabaha ay ka wada hadlayaan waxaana warar hoose oo aan helayno ay sheegayaan in la wada hadlayo arimaha dhanka amaanka ee gobolka.

Magaalada Beledweyne shalay ilaa xalay waxaa ka dhacay dilal kala duwan oo loo geystay gudoomiyihii Odayaasha dhaqanka ee magaalada Baladweyne iyadoo habeenimadii xalay lagu dilay ilaa labo ruux oo guryahooda lagala baxay.

Waxii kusoo kordhay safarka wasiirka arimaha kala soco caasimada.ocm

War goordhow soo dhacay ayaa sheegaya in dagaal u dhaxeeya Somailand iyo Qaatumo uu maanta ka qarxay gobolka  Sool.

Sida warka aynu ku helayno Dagaalkani ayaa ka dambeeyay kadib markii ciidamo ka tirsan maamulka Khaatumo State ay weerar ku qaadeen Degmada Xudun oo ka tirsan Gobalka Sool.

Wararka ayaa sheegayaa in dagaalka uu yahay mid xoogan islamarkaana uu jiro khasaaro kala duwan oo labada dhinac soo kala gaaray.

Agaasimaha guud ee wasaarada arimaha gudaha maamulka Khaatumo State Maxamuud Sheekh Cumar Xasan ayaa usheegay Warbaahinta Muqdisho in weerarkaasi ay qaadeen dhankooda.

sababta ka dambeysa weerarkaasi uu  sheegay inuu yahay in maamulka Soomaaliland ay doonayeen inay ay doorashooyinka golaha deegaanka ay ka bilaabaan Degmada Xudun ee Gobalka Sool.

Si dhab ah looma ogaan karo haatab khasaaraha dhabta ah ee ka dhashay dagaalkaasi ayaa hadana wararku waxa ay sheegayaan inuu jiro khasaaro labada dhinac soo kala gaaray.

Wararka Magaalada Kismaayo laga helayo ayaa waxaa ay sheegayaan  in Diyaarad saanad hub waday ay kasoo dagtay garoonka diyaaradaha magaaladaas.

Marka diyaaradan ay soo caga dhiganaysay Kismaayo ayaa waxaa la joojiyay dhaq dhaqaaqii ka jiray  magaalada waxaana hakad ku yimid isusocodkii dadka iyo gawaarida.

Saraakiil Dowlada Soomaaliya ka tirsan oo aan la xiriirnay waxna ka waydiinay hubkan diyaarada ay ka soo dajisay Kismaayo ayaa waxaa uu sheegay inay qayb ka yihiin imaanshaha saanada Militeri qorshaha dowlada iyo Amisom.

Diyaarada Hubkan waday ayaa waxaa ay ka soo duushay Garoonka diyaaradaha Nairobi waxaana lagu tuhmayaa inay iska leedahay dowlada Kenya.

Waxaa uu Sarkaalka Sheegay In Saanadii ciidamada ay haysteen ay go’day sidaa daraadeedna loo keenay hubkaan.

Daaficii hore ee Real Madrid Fabio Cannavaro ayaa sheegay in xidiga qadka dhexe ee xulalka Spain iyo Talyaaniga Andres Iniesta iyo Andrea Pirlo aan wax badan loo tixgelin inay u qalmaan abaal marinta Ballon d’Or.

Ciyaaryahanka sedaxda jeer ku guuleystay Lionel Messi iyo Cristiano Ronaldo ayaa ugu cadcad abaal marintaan, balse Cannavaro ayaa qaba inaysan labadaani qaban wax ay ku hantaan abaal marinta.

“Ma u maleynaayo inay u dhexeyso Messi iyo Ronaldo – waxaan u dooran lahaa Pirlo ama Iniesta,” ayuu yiri ciyaaryahankii hore ee xulka Talyaanigu.

” Iniesta wax la yaab leh ayuu ka sameeyey Spain wuxuu la qaaday labadii koob ee Yurub ee ugu dambeysay.
”Pirlo hada, keliya Scudetto kulama guuleysan Juventus balse Finalkii Euro 2012 ayuu gaarsiiyeyItaly.”

Xidiga Barcelona Lionel Messi ayaa sedax gool u jira inuu jebiyo Rikoorka gool dhalinta hal sano ee qura uu dhigay Gerd Muller.

Waxaa Qoray: Ahmed Jaangoan

E-mail: jangoan@hotmail.com

Caasimada – Mogadishu.

Iyadoo deegaanada Somaliland ay maanta ka dhacayso doorashada Golaha deegaanka ayaa waxaa soo baxaysa in dad badan codkooda si xoog ah loo adeegsanayo.

Maamulka Qaatumo oo hurguf ay kala dhaxayso Somaliland ayaa sheegay in dad ku nool Sool,Sanaag iyo Cayn laga qayb gelinayo doorashada Somaliland.

Mid kamid ah masuuliyiinta Maamulka Qaatuma ayaa warbaahinta Muqdisho  u sheegay in dadka ku dhaqan deegaanadooda laga qayb gelinayo doorashada Golaha deegaanka Somaliland ee Maanta dhacaysa.

Qaatuma ayaa ka soo horjeesatay waxaana ay xabsiga u dhigtay dad badan  oo ka soo jeeda Qaatumo kuwaas oo olale ka dhex waday deeganada ay ka taliyaan Maamulka qaatuma dadkana u sheegayay inay codkooda dhiibtaan.

Dhanka kale goobaha cod bixinta ee Maamulka Somaliland ayaa saakay loo dareeray .

Ruud van Nistelrooy ayaa daaha ka qaaday inuu Robin van Persie Horyalka Ingiriiska xilli ciyaareedkaan dib ugu soo celin doono masraxa riyada old Trafford.

Persie ayaa hugaamin doona weererkaManchesterUnited caawa marka ay wajahdo West Ham.

Ka dib markii uu xirfadiisa ka bilowday kooxda Old Trafford halyeeygii United Van Nistelrooy ayaa u arka ninka ay isku wadanka yihiin inuu wax ka bedeli karo hanashada Horyaalka.

RVN ayaa yiri: “Iyadoo uu waqtigaan kor u socdo, Robin wax ayuu ka bedeli karaa Horyaalka.

“Hadii uu qaab ciyaareedkaan sii wato sanadkaan markaas waxaan arki karaa United oo qaadeysa horyaal kale.”

RVP ayaa xilli ciyaareedkaan intii uu bilowday United u dhaliyey 11 gool 17 kulan oo uu garoonka u galay iyadoo Red Devils ay hugaamineyso Horyaalka.
Waxaa Qoray: Ahmed Jaangoan

E-mail: jangoan@hotmail.com

Caasimada – Mogadishu.

Labada ciyaaryahan ee kooxda Arsenal Theo Walcott iyo Bacary Sagna ayaan lagu soo darin ciyaartoyda rasmiga ah ee kooxdu ku shir tegi doonto 2013, xidigahaan ayaa ah kuwo waayadaan si joogta ah kooxda ugu ciyarayey balse hadii aysan heshiisyo saxiixin waxaa laga yaabaa inay ka huleelaan Emirates.

Wallcott qandaraaskiisu wuxuu dhacayaa xagaaga soo aadan, ciyaaryahanka heerka caalami ee dalka England waxaa lala xiriirinayaa inuu u dhaqaaqo midkood kooxaha Gunners Premier League kula xafiiltama Manchester City iyo Liverpool, waxaa sidoo kale laga yaabaa inuu la hadlo kooxo ajnabi ah ka hor inta uusan si xor ah ku bixin dhamaadka xilli ciyaareedka.

23-jiraan ayaa waayo la yaab leh sanadkaan ka muujiyey Arsenal – wuxuu dhaliyey sagaal gool halka uu afar kale caawiye ka ahaa 15 kulan oo uu saftay tartamada oo dhan.

Daafaca dambeedka midig Sagna, mustaqbalkiisa ayaa sidoo kale shaki ku jiraa, ciyaaryahanka heerka caalami ee dalka Faransiiska ayaa waxaa horay u xiiseynayey Inter Milan, halka sidoo kale la arko hurumarka aan kala joogsiga laheyn ee uu sameynayo da’yarka Carl Jenkinson kaasoo amaan kala kulmay Arsene Wenger bilowgii sanadkaan.

Sagna ayaa lugta ka jabay dhamaadki sanadii lasoo dhaafay, wuxuuna saftay lix kulan ka dib markii uu dhowaan kooxda kusoo laabtay.

Waxaa Qoray: Ahmed Jaangoan

E-mail: jangoan@hotmail.com

Caasimada – Mogadishu.

Anzhi ayaa albaabka ka xiratay Wesley Sneijder waxayna sheegtay inuusan ku jirin liiska ay Janaayo ka xiiseynayaan suuqa kala iibsiga.

Kooxda Ruushka ayaa soo bandhigtay bartamihii xagaaga dalab ay ku dooneysay inay ku dhaqaajiso 28-jirkaan qadka dhex, kaasoo lo sheegay inuusan Inter Milan u ciyaari doonin inta uu aqbalayo inuu dhimo mushaarkiisa, inta badan PSG, Manchester City iyo Manchester United ayaa qorshaha ku darsaday.

“Waxaa jiray wadahadalo badan oo ku aadan Sneijder, laakiin waxaan damaano qaadi karaa inuusan ka mid aheyn liiska ciyaartoyda aan xiiseyneyno,” ayuu Agaasimaha guud ee Anzhi Ayvaz Kaziakhmedov u sheegay FC Inter News.it.

Waxaa Qoray: Ahmed Jaangoan

E-mail: jangoan@hotmail.com

Caasimada – Mogadishu.

20 sano ayaa laga joogaa markii ay Manchester United lasoo saxiixatay Eric Cantona, aan dibu milicsano Tobankii saxiix ee abid ugu fiicnaa Premier League.

Waxaa macquul ah inaan meesha ka saarno saxiixyo waa weyn oo aadan qiyaasi Karin, sababtoo ah waa kuwa aad loo garanaayo magacyadooda, sida Roy Keane, Rio Ferdinand iyo Wayne Rooney oo ay lasooo saxiixatay Manchester United tusaale ahaan.

Hadaba waxaan sidoo kale kusoo qaadaneynaa qeyb yar oo ah waxa uu qabtay ciyaaryahanku inagoo u bixinay Ma Ogtahay.

ERIC CANTONA

• Kulamo: 156
• Goolal: 70

Leeds ayuu kaga biiray Manchester United £1.2m 1992dii.

Waxaa la rumeysan yahay inuu Eric Cantona ahaa mid wax ka bedelay taariikhda Manchester United, waxaana xidigaan kooxda keenay tababare Sir Alex Ferguson

Cantona ayaa xirfadiisa kusoo bandhigay kooxdii markaas soo qaaday horyaalka championship-ka ee Leeds 1992dii, waana markii horyaalka Ingiriiska laga bedelay magaciisii hore ee Division One. Si kastaba xidigaan wuxuu ahaa mid laga jecel yahay masraxa riyada.

Ma Ogtahay? Contana ayaa 26 gool ka dhaliyey 29 koox oo uu ka hor yimid wayihiisii Leeds wuxuuna ku guul darreystay inuu shabaqa kasoo taabto Bolton, Leicester iyo Manchester United.

DENNIS BERGKAMP

• Kulamo: 315
• Goolal: 87

Inter Milan ayuu kaga biiray Arsenal £7.5m 1995tii.

Dad badan ayaa laga yaabaa inaysan xasuusan inuu kooxda kusoo biiray inta uusan sutida u qaban tababare Arsene Wenger. Macalinkii Inter kala soo saxiixday wuxuu ahaa Bruce Rioch. Bergkamp oo looga fadhiyo inuu goolal wax tar leh dhaliyo wuxuu ku darsaday goosmooyinka garbaha. Wuxuuna isku muujiyey waqti uu ka hoos ciyaarayey George Graham.

Ma ogtahay? Bergkamp ayaa cawiyey 95 gool oo Barclays Premier League ah, waana in ka badan inta uu caawiyey ciyaaryahan kale oo Arsenal ah.

THIERRY HENRY

• Kulamo: 258
• Gool: 175

Juventus ayuu kaga biiray Arsenal £11m 1999kii.

Hadii la dhahayo ciyaaryahan ayaa ku dhow Cantona marka loo fiirsho saxiixyada tayada leh ee EPL waa Thierry Henry.

Markii uu  Arsene Wenger kala soo wareegy Juventus wuxuu ahaa mid ka ciyaara garabka bidix laakiin wuxuu halyeey u noqday kooxda London.

Ma ogtahay? Henry ayaa ah ciyaaryahanka ugu fiican marka celcelis ahaan loo fiirsho gool dhalinta ciyaaryahanada kale wuxuu dhaliyey 30 gool oo Premier League ah (121.8 daqiiqo ee kasta)

FRANK LAMPARD

• Kulamo: 529
• Goolal: 153

West Ham ayuu kaga biiray Chelsea £11m 2001dii.

Frank Lampard ayaa loo arkaayey xidig aysan tayadiisu dhamaan waana gool dhaliyaha sedaxaad ee ugu sareeya Chelsea, wuxuu ka dambeeyaa Bobby Tambling iyo Kerry Dixon.

Waxaa la sugaa kubado awood ku riix ah ama goolal caijiib ah, iyo inuu yahay halyeey Blues ah.

Ma Ogtahay? Lampard ayaa heysta Rikoorka gool dhalinta isku xiga in ka badan 10 Horyaal oo EPL ah (Sagaal gool oo isku xigta ayuu dhaliyey intii u dhexeysay 2003-04  ilaa 2011-12)

CRISTIANO RONALDO

• Kulamo: 196
• Goolal: 84

Aynu mar kale ku laabano Manchester United iyo Cristiano Ronaldo kaasoo hada kaalinta labaad kaga jira ciyaaryahanka ugu fiican caalamka isagoo ka dambeeya Lionel Messi.

Xidiga Real Madrid ayaa waayo aan la hilmaami Karin kusoo qaatay Man United makii ugu horeysay ee uu yimid Old Trafford waxaa la dhihi jiray waa Thierry Henry yaraa.

Waxaana lagu xasuustaa inuu 42 gool oo horyaalka ah dhaliyey 2007-08, Ronaldo ayaa looga yaqanaa Masraxa Riyada sida halyeey Eric Cantona.

Ma Ogtahay? Ronaldo ayaa heysta Rikoorka gool dhalinta ugu badan ee keliya 20 koox xili ciyaareed EPL ah (31 gool ayuuna ka dhaliyey 2007-08)

ALAN SHEARER

• Kulamo: 441
• Goolal: 260

Southampton ayuu kaga biiray Blackburn Rovers (£3.3m, 1992) wuxuuna ka aaday Newcastle United £15m 1996.

Qof walba ayaa u maleynaayey inuu Alan Shearer ku biirayo Manchester United markii uu ka tegay Southampton laakiin wuxuu u huleelay Blackburn xilli ay uga mahad celinayeen awooda ninka kooxda iska lahaa Jack Walker, kasoo dhisay kooxdii ku guuleysatay Horyaalka.

Rovers ayaa heysan weysay ciyaaryahanka wuxuuna si Rikoor ah 3.3 milyan oo ginni kula soo saxiixday Kenny Dalglish 1992dii, waana ka dib markii ay ku guuleysteen Premier League.

Ma Ogtahay? Shearer waa gool dhaliyaha ugu sareeya taariikhda Horyaalka Ingiriiska wuxuuna leeyahay 260 gool.

RUUD VAN NISTELROOY

• Kulamo: 150
• Goolal: 95

PSV Eindhoven ayuu kaga biiray Manchester United £19m 2001dii.

Ruud van Nistelrooy ayaa ahaa mid la yaab ka dhigay waayihiisii Red Devils wuxuuna dhaiyey goolal badan halka uu kuwo kale qasaariyey.

Sir Alex Ferguson ayaase iska diray 2006dii laakiin wuxuu ahaa weeraryahan ay adag tahay in la celiyo awood ahaan iyo maskax ahaan.

Ma ogtahay? van Nistelrooy ayaa heysta Rikoorka gool dhalinta isku xigta ee kulamo EPL ah (10 gool ayuu dhaliyey intii u dhexeysay March iyo August 2003dii)

XABI ALONSO

• Kulamo: 143
• Goolal: 14

Real Sociedad ayuu kaga soo biiray Liverpool £10.7m 2004tii.

Xabi Alonso ayaa door muhim ah ka ciyaaray kooxdii Liverpool ee hanatay Champions League xilligii uu hayey Rafa Benitez 2005tii.

Waa xidiga ay inta badan ka murgaan taageerayaasha Liverpool ka dib markii uu 2009kii kaga biiray Real Madrid, waxayna u arkayeen xidig fure u ahaa inuu waqti badan lasii ciyaaro Steven Gerrard.

Ma Ogtahay? Alonso ayaa heystay celcelis ahaan baasas dhan 61.2 kulan walba oo Liverpool uu u ciyaaray, keliya Cesc Febregas ayaa ka fiican kaasoo heysta 62.3 baas kulan walba oo uu Gunners u ciyaaray Alonso ayaa shan sano ka ciyaaray Horyaalka England.

DIDIER DROGBA

• Kulamo: 226
• Goolal: 100

Marseille ayuu kaga biiray Chelsea £24m 2004tii.

Didier Drogba Waa ciyaaryahan kale oo aan bedelkiisa si fudud lagu heli doonin marka la eego Chelsea. Awoodiisa iyo maskax ahaan oo uu istaago booska ku haboon gool dhalinta Waxay u muuqataa mid aan sahal lagu heli doonin. Waxaana asxaabtiisa ay isku kooxda yihiin kula  kajami jireen inuu nasiib u leeyahay inuu goolal ka dhaliyo Arsenal.

Ma Ogtahay? Drogba ayaa noqday ciyaryahankii ugu horeeyey ee African ah oo 100 gool ka dhaliya Horyaalka Ingiriiska.

PETR CECH

• Kulamo: 268
• Badbaadooyinka uu sameeyey: 132

Rennes ayuu kaga biiray Chelsea £7m 2004tii.

Petr Cech Waa halyeey goolka u qabta Blues mana ahan mid ay taageerayaasheedu iloobi karaan ka dib wixii uu sanadii hore ka sameeyey Munich.

Ma Ogtahay? Goolhaye yaashii soo ciyaaray EPL 20kii sano ee lasoo dhaafay, Petr Cech ayaa ugu fiican wuxuuna badbaadiyey 132 darbo oo toos ah 268 kulan.

Sideed u aragtaa Tobankaan ciyaaryahan ee aan soo qaadanay yaad kusoo dari laheyd? Inoo sheeg fikirkaaga adigoo ku qoraya qeybta Comment-ga.

Waxaa Diyaariyey: Ahmed Jaangoan

E-mail: jangoan@hotmail.com

Caasimada – Mogadishu.

Rafa Benitez ayaa qirtay inuusan ogeyn hadii uu Fernando Torres uu noqon doono sidii uu waayo ahaan jiray.

Torres ayaa 91 ku dhaliyey 142 kulan oo uu u ciyaaray Liverpool ka dib markii uu Benitez 2007dii kala soo wareegay Atletico Madrid.

Waxaa Chelsea loga iibiyey 50 milyan oo ginni bishii Janaayo ee sanadii hore balse 19 gool ayuu ku dhaliyey 88 kulan.

Tababaraha cusub ee Blues ayaa yiri: “Ma ahan wax ciyaaryahankii waqtigaas, sababtoo ah wuxuu u ciyaarayey si heer sare ah waagiiLiverpool.

“Laakiin waxaan u maleynayaa inuu dib usoo laaban karo. Goortee? Ma garanaayo. Waxay ku xiran tahay sida ay asxaabtiisa kooxdu u caawiyaan.

“Waan hubaa inuu kor isku qaadayo laakiin waa inay kooxdu caawisaa.”

Waxaa Qoray: Ahmed Jaangoan

E-mail: jangoan@hotmail.com

Caasimada – Mogadishu.

France ayaa ka farxisay muslimiinta adduunka, kadib markii ay qaaday tallaabo xaqiijin karta helitaanka dal madax banaan oo ay yeeshaan walaalaha muslimka ah ee Falastiin.

Xukuumadda Paris waxa ay xaqiijisay inay u codeyn doonto dhinaca Falastiin, marka Qarmada Midoobe ay dhammaadka toddobaadkan cod u qaado Heerka Falastiin ee QM.

Wasiirka arrimaha dibedda France Laurent Fabius, ayaa sheegay in dalkiisa uu muddo fog taageerayay damaca ay Falastiin ku dooneyso inay dal ku noqoto ayada oo aan wax walaac ah ka qabin.

Falastiinyiinta ayaa weydiisanaya golaha ammaanka ee Qaramada Midoobe inuu is-beddel ku sameeyo heerkooda joogitaan, oo iminka ah kaliya Kormeere joogto ah “Permanent Observer”, loona beddelo Dal Kormeera ah, balse aan xubin ka ahayn QM “Non-member Observer State”.

Israel iyo Mareykanka, ayaa kasoo horjeeda tallaabadan oo cod loo qaadi doono dabayaaqada toddobaadkan.

Waxa ay ka walaacsan yihiin in Falastiiniyiintu ay isku dayayaan inay si rasmi ah dal u noqdaan, ayaga oo maraya Qaramada Midoobe, intii ay ku raadin lahaayeen wada xaajood, sida ku dhigan heshiiskii Oslo ee 1993-kii, oo lagu dhisay Maamulka Falastiiniyiinta “Palestinian Authority”

Washington, waxa ay ka digtay in tani ay waxyeeleyn doonto intii ay ka caawin lahayd wada xaajoodyada mustaqbalka.

Manchester United ayaa dalab u dirtay ciyaaryahanka qadka dhexe ee kooxda PSV Kevin Strootman, sida laga soo xigtay wakiilka ciyaaryahanka.

Ciyaarayahanka heerka caalami ee dalka Holland ayaa lala xiriirinaayey inuu lacag badan ugu dhaqaaqo Old Trafford xilli uu Sir Alex Ferguson u arko inuu isaga dhiso qorshihiisa qadka dhexe, waxayna wararku soo jeedinayaan in heshiisku uu dhici karo bisha Janaayo.

22-jirkaan wakiilkiisa Chiel Dekker ayaa xaqiijiyey inay kooxda Premier League xiiseyneyso xidigaan wuxuuna daaha ka qaaday inay laf ahaantiisa diiradu u saaran tahay inuu u dhaqaaqoEngland.

Dekker ayaa u sheegay talkSPORT: “Dhamaan kooxaha ugu wa weyn Yurub way la socdaan xaalka Kevin, laakiin inuu u dhaaqaaqo England ayaa ah mudnaantiisa koowaad wuxuuna aqbali karaa inuu u dhaqaaqo Manchester United iyo kooxo kale oo Yurub ah oo lasoo xiriiray.”

Strootman ayaa 20-kulan saftay xilli ciyaareedkaan wuxuuna dhaliyey lix gool xilli uu sedax kale caawiye ka ahaa.

Waxaa Qoray: Ahmed Jaangoan

E-mail: jangoan@hotmail.com

Caasimada – Mogadishu.

Tababaraha kooxda Chelsea Rafael Benitez ayaa diiday inuu raali geliyo taageerayaashaChelsea ka dib hadaladiisii uu ku dhaleeceyn jiray intii uu macalinka u ahaaLiverpool.

Ninka reer Spain ayaa soo dhoweyn ka waayey taageerayaasha Chelsea kulankiisii ugu horeeyey ee uu wajahay Manchester City, taas bedelkeedana waxay wateen Boorar ay ku dhaleeceynayaan isaga ayna ku taageerayaan tababarihii xilka laga qaaday Roberto Di Matteo.

Hadalka uu sheegay isagoo hugaaminaya Liverpool, Benitez inuusan marna ka shaqeyn dooninStamfordBridge, waana midda aan weli ka go’in maskaxda tageerayaashaChelsea.

“Dhibaatada ayaa ah inaanan ka qoomameyn Karin wixii aan sameeyey ama aanan dhihin,” ayuu Rafa u sheegay saxaafada.

“Ma hubin karno xaqiiiqdii. Waan tusi doonaa inaan sameyn karo waxa ugu fiican.”

Chelseaayaa kooxda ay xafiiltamaan ee Fulham kulan ka tirsan Premier League axada Garoonkeeda ku qaabili doonta.

Waxaa Qoray: Ahmed Jaangoan

E-mail: jangoan@hotmail.com

Caasimada – Mogadishu.

Xaalada Magaalada Beledweyne ee xarunta Gobolka Hiiraan ayaa saakay kacsan kadib markii saacadihii la soo dhaafay dilal ay ka dhaceen.

Habeenkii Xalay kooxo hubaysan oo aan la garanaynin ayaa waxaa ay magaalada Beledweyne ku dileen Sadax qof oo shacabka deegaanka ah.

Sida dadka halkaas jooga ay ku soo waramayaan kooxahan dilka gaystay ayaa gurigooda kala soo baxay Sadax ruux ee shacabka kadibna risaas ayay kula dhaceen bartamha magaalada.

Dilka dadkan aya awaxaa uu ka dhacay xaafada Nuur xawaad oo kamid ah xaafadaha magaalada Baledweyne.

Lama sheegi karo Masuuliyada dilka dadkan cida ka dambaysay laakiin waxaa loo malaynayaa inay salka ku hayso Anooyin qabiil kadib markii maaalintuu shalay la dilay gudoomiyihii odayaasha dhaqanka.

Ergeyga gaarka ah ee Xoghayaha Guud ee QM ugu qaabilsan Soomaaliya Augustine Mahiga oo ku sugan Hargeisa, ayaa sheegay inuu raali galin ka bixinayo qoraal uu sheegay inuu si khaldan uga soo baxay xafiiskiisa  oo ay ka biyo diideen masuuliyiinta Soomaalil and.

Qoraalka sida qaldan uga soo baxay xafiiiska Mahiga oo soo gaaray Soomaaliland ayaa lagu sheegay in Soomaaliland ay tahay maamul goboleed ka tirsan wadanka Soomaaliya.

Mahiga oo Hargeysa kula kulmay madaxweynaha iyo Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Soomaaliland, ayaa sheegay inuu qaatay masuuliyadda dhanbaalka maadaama uu magasciisu ku  saxiinaa.

Mahiga ayaa dhinaca kale ka hadlay doorashooyinka dawladaha hoose ee maanta barri ah la filayo inay ka dhacdo  gobolada iyo degmooyinka Soomaaliland, oo uu sheegayo inuu rajeynayo inay si guul ah ku dhmmaadaan.

Lazio ayaa caawa kulanka ay wajaheyso Udinese ku ciyaari doonta funaanado looga soo horjeedo cunsuriyada, sida ay xaqiijisay kooxda ka dhisan Talyaanigu.

Taageere Tottenham ah oo lagu magacaabo Ashley Mills ayaa isbuucii lasoo dhaafay nafsadiisa ku waayey ka dib dagaal gacan ka hadal ah oo dhex maray tageerayaasha labada koox xilli ay ciyaarayeen kulan Europa League ah.

Funaanada ayaa waxaa ku qoran sida lagu xaqiijiyey Akoonka ay kooxdu ku leedahay Twitter-ka ‘NO RACISM’ ‘Cunsuriyada maya’

Waxaa Qoray: Ahmed Jaangoan

E-mail: jangoan@hotmail.com

Caasimada – Mogadishu.